Hoge Raad der Nederlanden

Categorie: Juridisch > Juridische begrippenlijst
Datum & Land: 13/11/2012, NL
Woorden: 92

Aanhangig maken
Het starten van een procedure bij de rechter; in een strafproces gebeurt dat door een dagvaarding of een oproep door de offi cier van justitie, in een civiel proces door een dagvaarding door de eiser van de andere partij of een verzoekschrift aan de rechter.

Aanhouden
1. In het strafrecht: het feitelijk vasthouden van iemand die er van verdacht wordt een strafbaar feit te hebben begaan. 2. In een civiele of strafprocedure: het uitstel van de behandeling of de eindbeslissing van de rechter.

Absolute competentie
Bevoegdheid van de rechter in bepaalde zaken.

Administratieve afhandeling
Procedure om buiten het strafrecht lichte (verkeers-)overtredingen af te handelen.

Advocaat
Raadsman of raadsvrouw in juridische aangelegenheden. Een advocaat moet zijn ingeschreven bij de rechtbank en is ook lid van de Nederlandse Orde van Advocaten.

Advocaat-generaal (A-G)
1. Vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie (OM) bij een gerechtshof. Zijn taak komt overeen met die van de officier van justitie bij de rechtbank. 2. Bij de Hoge Raad: adviseur van de Hoge Raad. Deze advocaat-generaal werkt niet voor het Openbaar Ministerie.

Akte
Ondertekend geschrift dat als bewijs kan dienen.

Alternatieve sanctie
Alternatief voor een gevangenisstraf of een boete. Iemand die een taakstraf krijgt, moet onbetaalde arbeid verrichten; iemand die een leerstraf krijgt moet verplicht een bepaalde cursus of training volgen.

Appel
Hoger beroep. Wie het niet eens is met een rechterlijke uitspraak kan een nieuwe uitspraak van een hogere rechter vragen.

Appellant
Degene die in hoger beroep gaat.

Arbitrage
Vorm van geschillenbeslechting waarbij niet de rechter, maar een of meer door de partijen zelf aangewezen scheidsrechters (arbiters) een uitspraak doen.

Arrondissement
Rechtsgebied. Nederland is verdeeld in 19 arrondissementen.

Arrest
Uitspraak van een gerechtshof of de Hoge Raad.

Beëindigingovereenkomst
Overeenkomst (schriftelijk of mondeling) tussen een werkgever en een werknemer dat de arbeidsovereenkomst ophoudt te bestaan.

Belofte
Verplichte verklaring van een getuige op de zitting dat hij de waarheid zal spreken. Wie opzettelijk een valse verklaring aflegt, maakt zich schuldig aan meineed.

Beroepschrift
Geschrift waarmee een (bestuursrechtelijke) procedure tegen de overheid wordt ingesteld.

Beschikking
Een rechterlijke uitspraak in een civiele procedure die begint met een verzoekschrift. Ook: een besluit van een overheidsorgaan.

Betekening
Uitreiking van gerechtelijke stukken, zoals een dagvaarding, een oproeping of een vonnis, aan een verdachte of een getuige.

Bevoegdheid
De vraag welke rechter de zaak mag behandelen.

Bewijs
Een document of stuk dat een standpunt ondersteunt.

Bewind
Wie onder bewind wordt gesteld, mag niet meer zelf weten wat hij met zijn goederen doet. Dat doet een bewindvoerder.

Bewindvoerder
Persoon die door de rechter is aangesteld om te zorgen voor het vermogen of de goederen van een ander, die wegens zijn fysieke of geestelijke afwezigheid daartoe zelf niet meer in staat is.

Bezwaar
Protest van een burger tegen bepaald overheidshandelen.

Belanghebbende
Iemand die betrokken is bij een besluit of geschil en daar (rechtstreeks) belang bij heeft.

Buitengerechtelijke kosten
Kosten die een persoon maakt om zijn vordering te kunnen innen zonder dat er een rechter aan te pas komt.

Civiel recht
Recht dat gaat over geschillen tussen burgers onderling, tussen bedrijven onderling of tussen burgers en bedrijven. Het civiel recht wordt ook burgerlijk recht of privaatrecht genoemd.

Comparitie
Zitting in een rechtsgeding.

Comparitie van partijen
Partijen komen persoonlijk bij de rechter om informatie te geven.

Compenseren
Verrekening van de proceskosten.

Competentie
Geeft aan welke rechter bevoegd is voor welke soort zaak.

Curatele
Maatregel van de rechtbank om bepaalde personen en hun omgeving te beschermen. Het gaat dan vooral om personen die aan een geestelijke stoornis lijden, teveel geld uitgeven of alcoholverslaafd zijn.

Curator
Persoon die de rechtbank aanwijst om op te treden namens iemand die handelingsonbekwaam is (onder curatele is gesteld).

Dagvaarding
Oproep om voor het gerecht te verschijnen.

Deurwaarder
Ambtenaar die dagvaardingen en andere exploten uitbrengt en zorgt voor ontruimingen, inbeslagnemingen en executoriale verkopingen. Een deurwaarder kan ook optreden als proces- of rolgemachtigde en rechtsbijstand verlenen.

Deurwaardersexploot
Geschrift waarin de deurwaarder een vordering bekend maakt en dat aan een persoon wordt gegeven (betekend).

Eed
Verplichte verklaring van een getuige op de zitting dat hij de waarheid zal spreken.

Exploot
Verzamelnaam voor officiële stukken die alleen een gerechtsdeurwaarder kan uit brengen, bijvoorbeeld een dagvaarding.

Forum
Gerecht, een rechterlijk college.

Formeel recht
Regels die aangeven op welke wijze een proces moet worden gevoerd.

Geldelijk belang
Het bedrag waar het geschil om gaat.

Gemachtigde
Procesvertegenwoordiger.

Gerecht
Rechtsprekende instantie. Bijvoorbeeld: rechtbank, gerechtshof, Hoge Raad.

Geschillencommissie
Groep van ervaren personen in een bepaalde branche die problemen oplost zonder dat de rechter erbij komt. De geschillencommissies behandelen bijvoorbeeld klachten van consumenten over producten en diensten.

Getuige
Persoon die in een gerechtelijke procedure een verklaring aflegt met betrekking tot feiten die bewezen moeten worden.

Gedaagde
In civiel recht: degene tegen wie een eis of vordering wordt gericht. Tegenpartij van de eiser.

Griffie
Administratieve afdeling van een gerecht.

Griffier
Persoon die een verslag maakt van de zitting en de rechter ondersteunt bij het schrijven van een vonnis.

Griffierecht
Bedrag dat aan een gerecht moet worden betaald als men een civiele of bestuursrechtszaak start.

Hechtenis
Vorm van vrijheidstraf die bijvoorbeeld wordt opgelegd bij overtredingen of bij het niet betalen van een boete.

Hoorzitting
Mondelinge, vaak openbare gedachtenwisseling over een rechtsgeschil die vooral is bedoeld om de behandelend rechter nadere informatie te verschaffen.

Immateriële schade
Schade die veroorzaakt is door verdriet, smart of geestelijk gemis. Deze schade is (in tegenstelling tot materiële schade) niet direct in geld uit te drukken. De vergoeding die wordt uitgekeerd om immateriële schade te vergoeden heet smartengeld.

Justitiabele rechtzoekende
Verzamelnaam voor wie bij de rechter komt (eiser, gedaagde, verdachte, verzoeker etc).

Kantonrechter
Alleensprekende rechter die zaken als overtredingen uit het strafrecht, arbeidszaken, huurzaken en civiele zaken onder de 5000 euro behandelt.

Kinderrechter
Rechter die strafzaken tegen minderjarigen (12-18 jaar) behandelt.

Kort geding
Procedure om in een spoedeisende zaak snel een (voorlopige) beslissing van de rechtbank te krijgen.

Leerstraf
Het verplicht volgen van een cursus of training als alternatieve straf voor jeugdigen. Met de bedoeling er iets van op te steken.

Mentorschap
Beschermingsmaatregel voor wie niet zelf niet meer voor zijn persoonlijke (niet-financiële) belangen kan zorgen.

Mondeling vonnis
Vonnis dat de rechter meteen na de behandeling uitspreekt.

Mulder
Procedure om buiten het strafrecht om lichte verkeersovertredingen administratief af te doen.

Niet-ontvankelijk
Niet vatbaar voor berechting. De niet-ontvankelijkheid wordt bepaald door de rechter, bijvoorbeeld omdat een zaak te lang is blijven liggen of omdat de termijn waarbinnen het beroep binnen had moeten zijn, is overschreden. In het strafrecht kan ook het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk zijn als bijvoorbeeld de opsporing en vervolging niet fatsoenlijk zijn verlopen.

Officier van Justitie
Vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie in de rechtszaal. De officier van justitie heeft de leiding van het opsporingsonderzoek in strafzaken.

Onderbewindstelling
Het benoemen van een bewindvoerder voor wie zelf niet meer goed kan zorgen voor zijn eigen financiën.

Ondercuratelestelling
Het benoemen van een curator voor wie zelf zijn niet meer goed kan zorgen voor zijn financiële en persoonlijke zaken.

Onherroepelijk
Een uitspraak is onherroepelijk als de rechtzoekende geen beroep of cassatie meer kan instellen. De zaak is dan helemaal afgedaan.

Openbaar Ministerie
Organisatie die leiding geeft aan het opsporingsonderzoek van de politie en verdachten vervolgt.

Oproeping
Dwingend verzoek om voor de rechter te komen als partij of getuige.

Proceshandelingen
Alle mogelijke rechtshandelingen in een proces.

Proceskosten
Griffierechten en een deel van de werkelijk gemaakte kosten voor rechtsbijstand.

Proceskostenveroordeling
Bedrag dat de verliezende partij moet betalen aan de winnende partij. Het gaat dan om kosten die gemaakt zijn voor een advocaat en griffierechten.

Proces-verbaal
1. Schriftelijk verslag van wat op rechtszittingen aan de orde is gekomen. 2. Officieel schriftelijk verslag van politieambtenaren.

Rechtsbijstand
Gefinancierde rechtshulp.

Ressort
Rechtsgebied. Nederland is onderverdeeld in 5 ressorten, die vervolgens weer zijn onderverdeeld in arrondissementen (19). Elk ressort heeft een eigen gerechtshof. Zie: [[Arrondissement.]]

Rechter-commissaris (RC)
1. Rechter die het onderzoek naar één of meer strafbare feiten leidt. 2. In faillissementen houdt de RC toezicht op het beheer van de failliete boedel.

Rol
Een lijst van zaken die op de rolzitting worden behandeld. Op die lijst staat ook welke stukken de partijen moeten uitwisselen.

Rolzitting
Soort zitting in civiele zaken. De rechter kijkt op die zitting op de procedures en regels in orde zijn. Ook worden stukken van de partijen uitgewisseld.

Schikking
Tussentijdse overeenkomst tussen partijen waarmee het conflict is opgelost, voordat de rechter een uitspraak heeft gedaan.

Taakstraf
Werkstraf of leerstraf.

Tenlastelegging
Deel van de dagvaarding in strafzaken waarin staat waar het Openbaar Ministerie de verdachte van beschuldigt.

Tussenvonnis
Vonnis waarbij de rechter geen eindbeslissing geeft, maar bijvoorbeeld een bewijsopdracht of onderzoek beveelt.

Uitvoerbaar bij voorraad
De mogelijkheid om een uitspraak onmiddellijk uit te voeren hoewel de hoofdzaak of het hoger beroep nog niet is afgedaan. Het instellen van beroep heeft in dit geval geen opschortende werking.

Verlofstelsel
Toets van het gerechtshof om te kijken of een zaak van een kantonrechter voor hoger beroep in aanmerking komt.

Verstek
Niet verschijnen van de gedaagde of de verdachte op de rechtszitting.

Verstekvonnis
Veroordeling die wordt uitgesproken terwijl de gedaagde of verdachte niet op de zitting is.

Vervangende hechtenis
Aantal dagen dat de veroordeelde moet vastzitten als hij zijn boete niet betaalt.

Verweer
De verdediging tegen vorderingen van de eiser of tegen de verzoeken van de verzoeker in een gerechtelijke procedure.

Verzet
Bezwaar tegen een uitspraak dat iemand kan indienen die bij verstek (afwezigheid) veroordeeld is.

Verbeurdverklaren
De rechter kan bepalen dat een veroordeelde als bijkomende straf de spullen kwijtraakt die bij hem in beslag zijn genomen.

Vonnis
Een uitspraak in een procedure die begint met een dagvaarding.

Voorlopige voorziening
Een voorlopige beslissing in spoedeisende zaken als voorschot op de eindbeslissing of als tijdelijke regeling tot de eindbeslissing er is. Bijvoorbeeld de voorlopige regeling bij wie de kinderen verblijven tijdens de behandeling van de echtscheidingsprocedure. Zie: [[Kort geding.]]

Werkstraf
Onbetaalde arbeid die de strafrechter oplegt in plaats van een gevangenisstraf. Het werk wordt meestal verricht in ziekenhuizen, bejaardencentra, kinderboerderijen, sportclubs, gemeenten e.d. Zie ook: Taakstraf en Leerstraf.

Wraking
Verzoek aan de rechtbank om een rechter in een bepaalde zaak te vervangen, omdat hij partijdig zou zijn.

Zekerheidsstelling
Bedrag dat betaald moet worden om in beroep te kunnen bij de kantonrechter.