Domus Medica

Categorie: Medisch > Slapen
Datum & Land: 07/05/2013, NL
Woorden: 10

Consultvoering
Op dit moment is er een door onderzoek onderbouwde consensus over het voeren van een gestructureerd medisch consult. Het meest courante model is dat van Silverman, Kurtz en Draper (6).

Cognitieve gedragstherapie (CGT)
CGT of CBT zijn de afkortingen van cognitieve gedragstherapie of cognitive behaviour therapy. CGT is een psychotherapeutisch model met klachtenhantering als belangrijkste aanknopingspunt van de behandeling. In de behandeling van insomnia impliceert dit vooral aandacht voor de ideeën van de patiënt over slaap, zijn slaapstoornis en over de aanpak ervan. Daarnaast wordt onderzocht hoe de patiënt op een andere manier met zijn slaapstoornis kan omgaan, door bijvoorbeeld het bed na 20 minuten te verlaten als hij niet kan inslapen en iets anders te doen (zie stimuluscontrole) of door relaxatieoefeningen. Cognitieve gedragstherapie probeert de verkeerde opvattingen en gewoonten die bijdragen tot de aanhoudende emotionele instabiliteit en slaapstoornissen te wijzigen.

Primaire insomnia
een vorm van langdurende slapeloosheid zonder duidelijke onderliggende oorzaak.

psycho-educatie
Onder patiëntenvoorlichting of psycho-educatie verstaan we alle informatie die de arts aan de patiënt verstrekt over de aard van zijn aandoening (diagnose meedelen), over epidemiologie en etiologie, de verklaringen die arts en patiënt overwegen om te achterhalen waarom deze patiënt op dit moment met deze klacht te maken krijgt en ten slotte de informatie over de maatregelen die de patiënt kan nemen met betrekking tot de behandeling of preventie van herval.

Relaxatietechniek
Relaxatietechniek beoogt een toestand van mentale en fysieke ontspanning door middel van bepaalde instructies, gebaseerd op opspanning-ontspanning van spieren en-of zelfsuggestie. Tot op heden heeft onderzoek geen verschil in efficiëntie kunnen aantonen tussen de verschillende relaxatietechnieken.

Slaaprestrictie
Slaaprestrictie is een gedragstherapeutische techniek, waarbij de tijd die de patiënt in bed mag doorbrengen wordt ingekort. Het moment waarop de patiënt gewoonlijk naar bed gaat, wordt volgens een geijkte formule verlaat. Bij succesvolle slaapefficiëntie wordt het moment van naar bed gaan opnieuw vervroegd. Slaapefficiëntie kan worden berekend met de slaapefficiëntie-index (SEI): het aantal uren effectieve slaap wordt gedeeld door het aantal uren dat men in bed doorbrengt, en vermenigvuldigd met honderd. De techniek van de slaaprestrictie komt erop neer dat het toegelaten aantal uren in bed in een eerste fase wordt gereduceerd tot de effectieve slaaptijd van de patiënt. In geval van voldoende slaapefficiëntie (een SEI van 80 tot 90) wordt het uur waarop de patiënt gaat slapen gradueel vervroegd met vijftien minuten.

Slaaphygiëne
Slaaphygiëne is het geheel van adviezen die door de arts aan de patiënt wordt gegeven teneinde uitlokkende of onderhoudende factoren van slaapklachten te behandelen. In de literatuur en in de meeste aanbevelingen zijn de adviezen vrij eenvormig geformuleerd. De klassieke zijn: steeds opstaan en gaan slapen op hetzelfde uur, geen overmatige beweging vóór het slapengaan, bij voorkeur lichamelijke activiteit overdag, het bed dient alleen om te slapen of te vrijen, geen nicotine, cafeïne, theïne of zware maaltijden vóór het slapengaan, een goed verluchte kamer en aangename temperatuur, geen dutjes overdag. Evidentie voor deze adviezen is er echter niet.

Slapeloosheid
Slapeloosheid wordt gedefinieerd als klachten over slechte slaapkwaliteit of slaapkwantiteit waarbij het functioneren overdag negatief wordt beïnvloed. Slecht slapen betekent ofwel moeilijk inslapen (meer dan 30 minuten nodig om in te slapen), ofwel slecht doorslapen (frequent 's nachts wakker worden), ofwel 's ochtends zeer vroeg wakker worden (2). Slapeloosheid is steeds een 24-uursprobleem. We spreken van pseudo-insomnia of vermeende slapeloosheid als er klachten zijn over de slaap, die de patiënt overdag niet hinderen (3). We maken een onderscheid tussen kortdurende of acute slapeloosheid (korter dan drie weken) en langdurende of chronische slapeloosheid (langer dan drie weken) (4). Er bestaan ook andere classificaties op basis van oorzaak of ernst van de slapeloosheid. Het vaak gehanteerde verschil tussen inslaap- en doorslaapstoornissen is echter niet relevant voor de diagnostiek en de aanpak van slaapproblemen.

Stimuluscontrole
Stimuluscontrole is een gedragstherapeutische techniek, die onder meer wordt toegepast in de behandeling van slaapklachten. De term refereert aan het principe van de klassieke conditionering. Uitgangspunt is dat een neutrale stimulus (het bed bijvoorbeeld) door de combinatie met een negatief gewaardeerde prikkel (wakker liggen) na een drietal weken een voorspeller wordt van een negatieve situatie. Het bed zien en erin gaan liggen worden voorspellers van wakker liggen. De bedoeling van stimuluscontrole is deze conditionering te doorbreken en aan de stimulus 'bed' zijn oorspronkelijke neutrale betekenis te geven. De patiënt wordt opgedragen niet langer dan 20 minuten in bed wakker te liggen. Is dat wel het geval, dan moet hij opstaan en de slaapkamer verlaten om zich bezig te houden met een ontspannende of saaie, maar nuttige taak (5). Hij mag alleen naar bed terugkeren als hij zich slaperig voelt.

WASO (Wake time After Sleep Onset)
Dit is de totale tijd dat de patiënt wakker ligt, tussen het moment dat hij in slaap valt en de laatste keer dat hij wakker wordt. Een patiënt die na 20 minuten inslaapt, maar tijdens de nacht regelmatig wakker wordt en bijvoorbeeld 80 minuten wakker ligt, heeft een WASO van 80 minuten.