AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

Brettstuhle
Duitse variant op de `@board chair`
Categorie: Interieurinrichting > board chairs.

bretels
Twee steunbanden van elastiek, leer of stof die over de schouders heen worden gedragen en bij de taille worden vastgemaakt aan een broek, een rok of een riem.
Categorie: Kleding > accessoires die boven het middel gedragen worden.

bretelles
Decoratieve accessoires die op bretels lijken; met gevormde banden die over beide schouders lopen en soms aan een bijpassende broeksband zijn bevestigd. De banden zijn soms met elkaar verbonden door middel van horizontale banden over de borst of rug.
Categorie: Kleding > accessoires die boven het middel gedragen worden.

breloques
Kleine zegels of bedeltjes die zijn bedoeld om aan een horlogeketting te dragen.
Categorie: Kleding > bedeltjes.

brekes of mail
Stukken maliën ter bescherming van de genitaliën, bevestigd in het midden van de onderste rand van een maliënkolder of vastgemaakt aan de vork van een gepantserde rok. Ze kwamen voor in verschillende vormen, ook korte rokjes of kniebroeken, en konden ook een broekklep bevatten.
Categorie: Kleding > persoonlijke wapenrusting: benen.

brekerijen
Werkplaats waar erts gebroken wordt. VDW
Categorie: Bouwwerken > verwerkingsfabrieken.

breken
Het in stukjes uiteensplijten of in delen of scherven uiteenspatten, meestal plotseling en hevig, als gevolg van een klap of drukuitoefening.
Categorie: Procédés en Technieken > vernietigen.

breischeien
Implements fastened to a belt or waistband, used for supporting the stationary knitting needle while knitting; usually made of wood or ivory and often carved.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > textielbewerkingsgereedschap.

breien
Het vormen en verbinden van lussen door middel van naalden of haakjes volgens een voorgeschreven manier of patroon, machinaal of met de hand; meestal gebruikt voor textiel en kleding.
Categorie: Procédés en Technieken > textielvervaardigingsprocédés en -technieken.

breeuwwerk
Losjes gedraaide hennep- of jutevezels doordrenkt met teer of een teerderivaat, die worden gebruikt voor het breeuwen van naden, zoals bij houten schepen en het dichtstoppen van voegen, zoals bij pijpen.
Categorie: Materialen > dichtingssamenstelling.

breeuwijzers
Stalen gereedschap dat enigszins op een beitel lijkt en meestal wordt gekenmerkt door een lang, dik, plat, uit één stuk gegoten blad met een smaller handvat en slagoppervlak. Wordt samen met een breeuwhamer gebruikt om diverse materialen in naden en gleuven te slaan om verbindingen water- en luchtdicht te maken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap en accessoires voor het bewerken en afwerken van oppervlakken.

breeuwhamers
Houten hamers met lange koppen die worden gebruikt om op breeuwijzers te slaan.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > houten hamers (gereedschap).

breeuwen
Werk dat tot doel heeft een naad tussen twee planken, scheuren, gaten, lassen, stuiken en andere verbindingen waterdicht te maken door deze op te vullen hetzij met mos, geteerd papier, werk, katoen, pek, dompel, harpuis, stopverf of met andere tegen water en temperaturen bestand zijnde grondstoffen
Categorie: Procédés en Technieken > vullen.

breels
Gekuipte drijvers om haringdrijfnetten drijvende te houden.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > drijvers (vangtuig).

breekbeitels
Gereedschap dat wordt gebruikt om rotsen stuk te breken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > beitels: steen en metselwerkuitrusting.

breekijzers
Stalen staven met een afgeplat, gevorkt of beitelvormig uiteinde dat soms licht gebogen is. Worden gebruikt om zware dingen los te wrikken en als hefboom om zware voorwerpen te verplaatsen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > wrikgereedschap.

breeksterkte
De grootste spanning, vooral trekkracht, die een materiaal zoals een vezel kan weerstaan zonder te breken.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > mechanische kracht.

breekbaarheid
De eigenschap om gemakkelijk gebroken, verbrijzeld of beschadigd te kunnen worden.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > mechanische eigenschappen.

breedte
De maat genomen van de ene zijkant van een voorwerp naar de andere.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > afmeting naar algemeen type.

breedhuizen
Wordt gebruikt voor huizen waarvan de belangrijkste gevel naar de straatkant of naar de voorkant van het perceel staat en meestal de voordeur bevat.
Categorie: Bouwwerken > woonhuizen naar vorm: dakrichting.

breedhoeklenzen
Groothoeklenzen met een extreem grote hoek, die een vlak van ongeveer 180 graden beslaan en een cirkelvormige afbeelding met een uitgesproken cilindervervorming produceren.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > fotografische lenzen.

breebijlen
Kleine handbijlen met rechte handvatten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > hamerbijlen.

breechings
Wordt gebruikt voor de uitlaatleidingen of -pijpen die verwarmingsketels of boilers met rookkanalen of schoorstenen verbinden.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van verkoelings-, verwarmings- en bevochtigingssystemen.

brede halskettingen
Halskettingen bestaande uit kralen die in rijen aan elkaar zijn genaaid en zo een op een slab gelijkende hanger vormen die op de borst van de drager ligt; vooral gedragen onder de oude Egyptenaren.
Categorie: Kleding > halskettingen.

brede afsteekbeitels
Grote fermoorbeitels die met de handen en schouder worden geduwd in plaats van geslagen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > steekbeitels.

breccië
Een grofkorrelig klastisch gesteente, samengesteld uit hoekige, gebroken steenfragmenten die bij elkaar worden gehouden door een mineraal cement of een fijnkorrelig bindmiddel.
Categorie: Materialen > rudaceous rock.

breakfront
Voorzien van een enigzins vooruitspringend middenstuk; wordt gebruikt met betrekking tot kastmeubilair.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > meubilairvorm.

break-open
Te gebruiken voor vuurwapens die opendraaien bij het staartstuk van de loop om de ammunitie te laden.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > achterladend.

bread raisers
Grote, tinnen, komvormige vaten met een geperforeerde deksel. Worden gebruikt om brooddeeg tijdens het rijzen te beschermen en te bedekken.
Categorie: Houders > vaten voor voedselbereiding.

brazielhout
pernambukhout Ruimere term: hardhout
Categorie: Materialen > hardhout.

bratina`s
Russisch ceremonieel drinkgerei, bolvormig en soms met een deksel en een lage voetring. Meestal van zilver en soms rijk geëmailleerd of versierd met edelstenen.
Categorie: Houders > drinkgerei.

brasses
Gegraveerde geelkoperen grafplaten die als gedenkteken voor de doden dienen, vaak met een portret of familiewapen.
Categorie: Beeldmateriaal > grafsculpturen.

brasserieën
Wordt gebruikt voor pretentieloze restaurants die vers, eenvoudig bereid voedsel en drank (oorspronkelijk bier) serveren in een informele, ontspannen sfeer.
Categorie: Bouwwerken > restaurants.

brassards
Stoffen mouwbanden, vaak met tressen of kwastjes, die om de bovenarm worden gedragen door bijvoorbeeld militair personeel om een bepaald onderdeel of regiment aan te duiden.
Categorie: Kleding > mouwbanden.

brandwondencentra
Ruimten in ziekenhuizen of ook wel afzonderlijke gebouwen voor de verpleging van brandwondenpatiënten.
Categorie: Onderdelen > intensivecareafdelingen.

brandwerk
Wordt gebruikt voor het produceren van ontwerpen of afbeeldingen (o.a. op hout of op leer), door middel van branden of schroeien met hete instrumenten.
Categorie: Procédés en Technieken > oppervlaktebedekkingsprocédés en -technieken.

brandwerende muren
Bij een bouwconstructie, brandwerende muren, afgesloten trappenhuizen, en andere vergelijkbare obstakels om te voorkomen dat een brand zich door een gebouw verspreidt.
Categorie: Onderdelen > muren naar functie.

brandwerende constructie
Constructiemethode die de doorgang van gassen of vlammen voorkomt of vertraagt.
Categorie: Procédés en Technieken > constructie naar functie.

brandweerwagens
Motorvoertuigen met een uitrusting voor het bestrijden van vuur op of vanaf het land.
Categorie: Vervoermiddelen > hulpverleningsvoertuigen.

brandweerkazernes
Gebouwen waar brandweerauto`s, brandbestrijdingsapparatuur zijn ondergebracht en meestal ook de brandweermannen, die dienst hebben.
Categorie: Bouwwerken > gebouwen voor openbare veiligheid.

brandweerhelmen
Helmen die worden gedragen door brandweermannen, met een hoge gewelfde bol en een rand die aan de achterkant uitsteekt om als nekbescherming te dienen.
Categorie: Kleding > helmen.

brandwapens
Wapens die zijn ontworpen om brand te veroorzaken bij een bepaald doel of op bepaalde bestemming; omvat ook die wapens die bestaan uit over het algemeen niet-brandbare materialen.
Categorie: Wapens en Munitie > wapens.

brandverzekeringskaarten
Kaarten die speciaal zijn gemaakt voor brandverzekeraars en die informatie geven over de manier waarop de gebouwen in een bepaald gebied zijn gebouwd.
Categorie: Informatievormen > kaarten naar functie.

brandvertragingsfactoren
Numerieke waarde die aan materialen wordt toegekend om hun vuurvastheid mee aan te duiden.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot veiligheid.

brandverklikkers
Sensoren en onderling verbonden controleapparaten die branden of de effecten ervan ontdekken en alarmsystemen activeren.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van brandalarmsystemen.

brandtrappen
Trappen, meestal van staal, die zijn bevestigd aan de buitenkanten van gebouwen en die een mogelijkheid bieden te ontsnappen in geval van brand. Voor brandveilige trappen binnenin gebouwen wordt `brandtrappen` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > trappen naar locatie of context.

brandtrappenhuizen
Verticale afgescheiden gedeelten in gebouwen, waarin zich een trap bevindt en die brandveilig genoeg zijn om als branduitgang te kunnen dienen.
Categorie: Onderdelen > delen van gebouwen.

brandtrappen
Trappen binnen gebouwen die zo zijn gemaakt dat ze relatief goed beschermd zijn tegen de effecten van brand in een gebouw en dus bedoeld zijn als een nooduitgang. Gebruik `brandladders` voor trappen die zich aan de buitenkanten van gebouwen bevinden en die een mogelijkheid te bieden te ontsnappen in geval van brand.
Categorie: Onderdelen > trappen naar locatie of context.

brandtorens
Torens, bijvoorbeeld op een berg, waarvandaan de wacht wordt gehouden voor vuren.
Categorie: Bouwwerken > wachttorens.

brandstof
Materiaal dat wordt gebruikt om hitte of energie te leveren door verbranding.
Categorie: Materialen > materialen naar functie.

brandstichters
Zij die met kwade bedoelingen gebouwen, voertuigen of andere bezittingen in brand steken.
Categorie: Personen > criminelen.

brandstapels
Stapels brandbaar materiaal voor het verbranden van de doden als een begrafenisrite.
Categorie: Bouwwerken > funeraire bouwconstructies.

brandspiegels
Wordt gebruikt voor holle of bolle spiegels waarmee vuur kan worden gemaakt door zonnestralen te bundelen.
Categorie: Interieurinrichting > gebogen spiegels.

brandpuntsafstandmeters
Instrumenten voor het meten van de brandpuntsafstand van lenzen en andere optische systemen.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van lineaire afstand.

brandpriemen
Priemen die worden gebruikt om in hout gaten te branden, meestal om het sap van bomen af te tappen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > priemen: houtbewerkingsgereedschap.

brandmelders
Apparaat dat een brand ontdekt zodra er vlammen ontstaan.
Categorie: Onderdelen > brandverklikkers.

brandkranen
Aanvoeropeningen om water van hoofdleidingen of aanvoerbuizen af te tappen; gewoonlijk gesitueerd langs straten en gebruikt voor brandbestrijding.
Categorie: Onderdelen > straatmeubilair.

brandkogels
Projectielen voor draagbare vuurwapens of mitrailleurs, gevuld met brandbare stof, bedoeld om het doel te doen ontbranden.
Categorie: Wapens en Munitie > kogels (munitie).

brandkasten
Houders voor het veilig opbergen van artikelen. Wordt vooral gebruikt voor doosvormige containers, meestal gemaakt van staal of ijzer, die een of meer mogelijkheden ter beveiliging hebben, die vrijstaand kunnen zijn of ingebouwd in een muur of gewelf en die gebruikt worden om geld en andere kostbaarheden te beschermen tegen brand of diefstal. Gebruik `provisiekast` voor geventileerde kasten waarin voedsel wordt bewaard. Gebruik `geldkisten` voor afsluitbare kisten die vaak kleiner zijn en gemakkelijker te dragen.
Categorie: Houders > opslaghouders.

brandgranaten
Handgranaten gevuld met een licht ontvlambare substantie zoals witte fosfor, bedoeld om het doel te doen ontbranden.
Categorie: Wapens en Munitie > granaten.

brandijzers
IJzeren staven met aan het uiteinde een plat vlak waarop in reliëf een embleem of letter is gezet. Worden na het verhitten gebruikt om vee, gereedschap of geproduceerde goederen te merken met onuitwisbaar bewijs van eigendom.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > merkgereedschap en benodigdheden.

brandewijnkommen
Veelhoekige, ronde of ovale kommen met twee horizontale of verticale oren.
Categorie: Houders > drinkgerei.

branders (verhittingsgereedschap)
Diverse apparaten die een buitengewoon hete vlam geven en worden gebruikt voor lassen, snijden, solderen of afbranden van verflagen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > verwarmingstoestellen.

branders (lamponderdelen)
Het deel van een lamp dat de pit ondersteunt en afstelling ervan toelaat, en dat de ontbrandingshaard vormt die voor het licht zorgt.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van verlichtingsmiddelen.

branden
Wordt gebruikt voor gebeurtenissen waarbij iets geheel of gedeeltelijk door brand wordt verwoest, zowel toevallig als opzettelijk. Gebruik `verbranden` voor het proces van iets veranderen, verwonden of verwoesten door brand of hitte.
Categorie: Gebeurtenissen > gebeurtenissen.

brandebourgs (bevestigingsmiddelen)
Tweedelige sluitingen voor een jas, colbert of ander kledingstuk, meestal gemaakt van een draad of koord in de vorm van een lus in een ornamenteel ontwerp aan de ene kant van het kledingstuk dat kan worden vastgemaakt aan een knoop, houtje of iets dergelijks aan de andere kant.
Categorie: Onderdelen > bevestigingsmiddelen.

branddeuren
Brandwerende deurconstructies, die in staat zijn, bij gesloten toestand, een gespecificeerde mate van bescherming tegen brand te geven.
Categorie: Onderdelen > deuren naar vorm: constructie.

brandboren
Boren waarvan de punten worden verhit om gaten in hout te branden, waarna ze door draaien de gaten nog groter maken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > avegaren.

brandbommen
Vliegtuigbommen die zijn gevuld met licht ontvlambare substantie en die zijn uitgerust met een ontstekingsmiddel, ontworpen om het doel te doen ontbranden.
Categorie: Wapens en Munitie > vliegtuigbommen.

brandbijlen
Bijlen die voornamelijk in openbare gebouwen worden aangetroffen en waarvan een gedeelte van het blad en soms het handvat rood is geschilderd. Ze zijn bedoeld om te worden gebruikt bij brand.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > brandbestrijdingsuitrusting.

brandblusinstallaties
Wordt gebruikt voor installaties van automatische sproeiers, schuimdistributiesystemen, brandweerslangen en-of draagbare brandblussers die zijn bedoeld voor het doven van vuren.
Categorie: Objectgroepen en systemen > brandbeveiligingsystemen.

brandbeveiligingsystemen
Beveiligingssystemen die beveiliging bieden voor bouw- en uitgangsvoorzieningen door het gebruik van brandalarmen, brandwaarnemings- en brandblusapparaten om het risico en de uitbreiding van vuur te verkleinen.
Categorie: Objectgroepen en systemen > beveiligingssystemen.

brandbaarheid
Algemeen te gebruiken voor het vermogen verbranding te ondersteunen of een grote capaciteit tot verbranding te hebben.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > fysico-chemische kenmerken en eigenschappen.

brandalarmsystemen
Elektrische of mechanische systemen die in een gebouw zijn geïnstalleerd en een bel of luchtstoot ten gehore brengen wanneer er rook of vlammen worden bespeurd. Bepaalde alarmen zijn uitgerust om sproeisystemen in werking te stellen voor extra bescherming.
Categorie: Objectgroepen en systemen > brandbeveiligingsystemen.

brancards
Te gebruiken voor verschillende vervoermiddelen voor één persoon, die meestal bestaan uit canvas of een dergelijk materiaal dat over een frame is gelegd of gespannen voor het vervoeren van zieken, gewonden of doden. Gebruik `draagkoetsen` voor rijkelijk versierde vervoermiddelen in de vorm van een doos, vaak met gordijnen, die op palen worden gedragen door mensen of dieren; gebruik `draagstoelen` wanneer ze de vorm hebben van een draagbare stoel.
Categorie: Vervoermiddelen > koetsen, draagkoetsen en landvoertuigen waarmee wordt gelopen.

braille
Systeem van drukken of schrijven dat kan worden gebruikt door visueel gehandicapten, waarbij combinaties van stippen of puntjes worden gebruikt om karakters weer te geven die op de tast worden gelezen.
Categorie: Onderdelen > schrift- en typevormen.

brad pushers
Speciaal gereedschap voor het vastpakken en aanbrengen van verzinknagels op lastig te bereiken plaatsten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > wood-holding and -assembling tools.

bracteaten (hangers)
Hangers in de vorm van schijfjes van dun, gehamerd goud of zilver met gestempelde versiering gebaseerd op prototypen van Romeinse munten of medaillons, of met inscripties in runen. Hangen aan een rond verbindingstukje en zijn bedoeld om aan een riempje of op een andere manier om de hals te worden gedragen.
Categorie: Kleding > hangers (sieraden).

bracteaten
Wordt gebruikt voor hele dunne munten, gewoonlijk van zilver, die alleen aan de omgekeerde zijde zijn gestempeld zodat het ontwerp aan de andere zijde is te zien. In Duitsland en haar naburige staten gebruikt vanaf de 12e tot de 18e eeuw.
Categorie: Ruilmiddelen > munten naar vorm of techniek.

brackets (lighting devices)
Aan een wand op te hangen klamp om er kaarsen of lampen aan te bevestigen. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Interieurinrichting > verlichtingsmiddelen naar vorm.

bracket scaffolding
Steiger die wordt gesteund door metalen steunen die tijdelijk aan een gebouw of pilaar zijn bevestigd.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > steigers (bouw).

bracket capitals
Wordt gebruikt voor kapitelen waarvan het bovenste draagvlak aanzienlijk is vergroot door uitstekende voorwerpen die worden geplaatst op het draagvlak en beladen met balken of dakelementen. Over het algemeen worden ze gebruikt om de ruimte tussen dragende elementen te verkleinen.
Categorie: Onderdelen > kapitelen.

braamvissen
bramen Ruimere term: meunen
Categorie: dieren > meunen.

Brabantse boten
Roeiboot die doorgaans gebruikt wordt als bijboot van binnenschepen, maar ook als veerboot, werkboot en voor de kleine visserij op de rivieren. In het laatste geval is de boot uitgerust met een spriettuig, ronde zwaarden en een roer.
Categorie: Vervoermiddelen > boten.

bracelets (foot components)
Moderne Amerikaanse term voor de banden die de poot en de voet van een tafel of standaard van elkaar scheiden.
Categorie: Onderdelen > voetonderdelen.

braakliggend land
Wordt gebruikt voor land dat kan worden bebouwd, maar waar nog geen voorzieningen zijn en nog niets is gedaan aan grondverbetering.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > cultuurlandschappen naar vorm van ontwikkeling.

braadroosters
Apparaten waarop vlees, vis, gevogelte en andere voedingswaren worden gebakken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > kook- en verhittingsapparaten.

braadpannen (oude vaten)
Egeïsche vaten uit het Bronzen Tijdperk, meestal met een platte, open, bordachtige vorm met inkervingen aan één kant. Het gebruik ervan is niet bekend.
Categorie: Houders > vaatwerk.

braadpannen (kookgerei)
Ondiepe, metalen pannen met één vrij lange steel, gebruikt om in te braden; wordt soms met deksel gemaakt.
Categorie: Houders > kookgerei.

braadovens
Gegoten ijzeren ketels, meestal staande op drie poten, met een nauwsluitend deksel waarop kolen kunnen worden gelegd bij het bakken in een open vuur.
Categorie: Houders > kookgerei.

bra slips
Onderjurken waarbij een bustehouder in het lijfje is verwerkt.
Categorie: Kleding > onderjurken.

Brusselse tappisseriën
Brusselse tapijten waarbij een ontwerp in kleur op de draden wordt gedrukt voordat het materiaal wordt geweven.
Categorie: Interieurinrichting > Brusselse tapijten.

Brusselse tapijten
Tapijten die zijn gemaakt met kamgaren van verschillende kleuren dat eerst in een basisweb van sterk linnen draad wordt geplaatst en daarna in lussen wordt getrokken om het patroon te vormen.
Categorie: Interieurinrichting > geknoopte tapijten.

Brusselse naaldkant
Naaldkant dat in en rond Brussel werd gemaakt; vooral een plat kant dat wordt gemaakt met zeer fijne draad en versierd met uitvoerige opvullingen.
Categorie: Materialen > naaldkant.

Brusselse kloskant
Kloskant uit de 17e en 18e eeuw, die gemaakt is met afzonderlijk gekloste motieven die met elkaar verbonden worden door spijlen of door drochelgrond.
Categorie: Materialen > kloskant.

brushes (slagstokken)
Trommelstokken, bestaande uit sets metalen draden vastgemaakt aan een handvat, die soms wanneer niet gebruikt ter bescherming in het handvat kunnen worden getrokken.
Categorie: Onderdelen > slagstokken (onderdeel).

BTW zegels
Betaalpenningen@ in de Verenigde Staten die met name in de jaren dertig en veertig van de 20e eeuw werden gebruikt om omzetbelasting te betalen toen er geen munten waren met de juiste denominatie.
Categorie: Ruilmiddelen > betaalpenningen.

bustiers
Nauwsluitende, mouw- en schouderloze dames- of meisjesbovenstukjes, vaak met elastiek en meestal met baleinen of binnenwerk voor de vorm en om de buste te ondersteunen; als los kledingstuk typisch voor de jaren `80 van de 20e eeuw.
Categorie: Kleding > bovenkleding voor het bovenlijf.

bustehouders
Nauwsluitend ondergoed gedragen ter ondersteuning van de buste.
Categorie: Kleding > ondergoed en accessoires voor vorming en ondersteuning.

bustes
Beeldende werken die alleen hoofd en schouders van een menselijke figuur afbeelden.
Categorie: Beeldmateriaal > figuurvoorstellingen.