Katinka Hesselink.Net - Woordenlijst Jodendom

Categorie: Religie en filosofie > Jodendom
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 95

Abraham
Vader van alle volken, volgens de Joodse traditie.

Am Yisra’el
Joodse volk (vanaf Mozes)

Amoraïm
Rabijnen van 200-500 n.C.

Anti-semitisme
Weerzin tegen Joden en het Joodse volk. ‘Probleem van niet-Joden waar Joden last van hebben.’ Komt op in 19 e eeuw, maar heeft zijn basis eerder.

Apocalyptiek
Openbaring; De idee dat binnenkort kennis wordt blootgelegd. ‘Het eind der tijden is nabij!’

Ashkenazisch
Jodendom uit streken ten noorden van de Alpen: vooral Duitsland en Polen. (zie Yiddish)

Baretot
(Baraita ev) tradities die niet in de Mishna (maar wel in bijvoorbeeld de Tosefta) zijn opgenomen.

Bené Yisrael
Joodse volk

Beth Midrash
Plek waar de Torah bestudeerd wordt

Bi’ur
Bijbel in volkstaal, vertaling van Mendelsohn rond 1780.

Chanoeka
Herdenking van de wijding van de 2 e tempel in Jeruzalem. Inclusief branden (een voor een) van kaarsen in achtarmige kandelaar. Begin december. (ook wel hanuka genoemd)

Chasid
vrome

Chassidim
Mystieke stroming van Askhenazische Jodendom vanaf de 12 e eeuw.

Chassidisme
Populaire stroming in 18 e en 19 e eeuw in Oost Europa, rond leraren die Tsaddik of Rebbe genoemd worden.

Chuqqim
Die Halacha die niet rationeel inzichtelijk zijn en alleen voor Joden gelden. (vb kashrut /> indeling van huis) Zie ook mishpatim.

Churban
Verwoesting van de tempel (eerste en tweede). Term gebruikt voor grote rampen zoals de pogroms in 1648 en de Sho’a.

Derash
Ook wel Midrash genoemd: creatieve uitleg van de Bijbel. In tegenstelling tot peshat.

Dhimmi
Status van Christenen en Joden onder de Islam als ‘volken van het boek’. Visie: Christendom en Jodendom zijn voorlopers van Islam en verdienen dus respect.

Dina De `Malchuta Dina
De wet van het land is belangrijker dan de halacha. Dit principe stamt uit de 3 e eeuw, toen Joden in het Sassaniden rijk leefden.

En Sof
Het oneindige, het onkenbare aspect van God in de Kabala. Bron van de Sefirot.

Eschatologie
Leer der laatste dingen, leer over de eindtijd: wat er dan gebeurt.

Essenen
Ascetische secte ontstaan uit de Saduceeën.

Exilarch
Hoofd van Joden in ballingschap in Babylon-Iraq.

Farizeeën
Oorsprong van de Rabbijnen, wettisch, nadruk op leren Torah. (inclusief mondelinge Torah)

Gemara
Commentaar op de Mishna: Eindeloze discussies in de Talmoed over elk denkbaar onderwerp (bv. scheepvaart, recepten)

Gilgul
Metempsychose in de Luriaanse Kabbalah

Haggada
Rest van de Tora (dus niet de wetten, maar de verhalen uit de mondelinge en schriftelijke Torah) (zie ook Halacha)

Halacha
Regels voor dagelijks leven in de rabijnse traditie, zowel de mondelinge als de schriftelijke Torah. (zie Mitsvot)

Haskala
Joodse verlichting (vanaf 1781)

Herem
Verbanning uit Joodse gemeenschap.

Ivrit
Ander woord voor Hebreeuws

Ivriyyim
Ander woord voor Joodse Volk, betekent letterlijk ‘Hebreeën’.

Jom Kippoer
Grote Verzoendag (10 dagen na Joods nieuwjaar). Bidden om vergeving van de zonden van het Joodse volk. Vindt plaats in de herfst.

Kabala
(Qabala) letterlijk: traditie, overlevering. Mystieke stroming binnen het Jodendom, ontstaan in 12 e eeuw. (ook wel Kabalah, Qabala, Qabalah, Kabbalah)

Karaïeten
Stroming die eind 8 e eeuw begon waarin de Joodse wetten streng worden nageleefd. Karaïeten baseren zich alleen op de schriftelijke tora, niet op de mondelinge traditie en dus ook niet op de Talmoed.

Kashrut
Spijswetten (bv. Shechita)

Keppeltje
Ook wel Kippa

Kosher
Gedaan volgens de Halacha.

Levieten
Afstammelingen van Jacob; hadden aparte taken in het heiligdom.

Magen David
Schild van David, 6 puntige ster, symbool voor de Messias. (vanaf ongeveer de 19 e eeuw symbool voor Jodendom)

Marranen
Tot het Christendom bekeerde Joden uit Spanje en Portugal.

Maskilim
Joodse wetenschappers-filosofen in de traditie van de Haskalah. (Ook gebruikt door kabbalisten) vanaf 18 e eeuw.

Masoreten
Voegden klinkers toe aan de Hebreeuwse Bijbel en deelden deze in in hoofdstukken en verzen.

Menora
7 armige kandelaar. Stond in de tempel in Jeruzalem, mag niet na gemaakt worden.

Merkava
Letterlijk: wagen. Stroming in Joodse mystiek van 2 e tm 6 e eeuw n.C. (ook een serie tanks ontwikkeld door Israel)

Mezoezah
(mv: mezoezod): kokertje op de deurpost met tekst uit de Bijbel (Deuteronomium 6.4-9) en godsnaam ‘Shadai’ op perkament.

Midrasj
Methode van Bijbeluitleg waarmee elk bekend feit in de Bijbel wordt terug gevonden.

Minhag
Gewoonte, bijvoorbeeld het keppeltje.

Minyan
De minimaal 10 Joodse mannen die aanwezig moeten zijn voor een gezamenlijk gebed.

Mishna
Systematisch overzicht van halacha (200 N.C. afgerond)

Mishne Tora
Letterlijk: tweede Tora. Tekst van Maimonides die de halacha samenvat en daarmee de Talmoed vervangt.

Mishpat-im
Die Halacha die voor iedereen gelden (niet alleen voor Joden), die rationeel inzichtelijk zijn. (zie ook chuqqim)

Mitsvot
Joodse leefregels (zie ook halacha) begrepen als opgelegd door God. Tegenwoordig ook elke goede daad.

Mozes
Ontving de wetten op de berg Sinaï waarbij de aanwezigen samen Am Isra’el waren (en het begin van het Joodse volk). Volgens de traditie ontving hij zowel de mondelinge als de schriftelijke Torah.

Neu Orthodoxie
In reactie op Reform ontstaat een beweging die de halacha niet aan wil passen, maar wel accepteert dat het wereldbeeld van Joden verandert.

Pesach
Joods pasen, herdenking van redding uit Egypte, plus vooruit zien naar ‘samen in Jeruzalem’

Peshat
Letterlijke uitleg van de Bijbel (Zie ook derash)

Poerim
Het lotenfeest herinnert de Joden aan de gebeurtenissen van tijdens de Babylonische ballingschap. Gelukkig kon toen uitroeiing van het Joodse volk verhindert worden door een Joodse prinses Esther, die toen met de Perzische koning was getrouwd en op haar voorspraak liet de koning de vervolgingen stoppen. Dit feest vind ongeveer tegelijkertijd met carnaval samen en kent soortgelijke activiteiten.

Pogrom
Vervolging van Joden. Term voor het eerst gebruikt naar aanleiding van vervolgingen door de Russische staat (1648) in de Oekraïne.

Qabala
Zie kabala

Rabbijnen
Rabijns Jodendom gebaseerd op de macht van de Rabbijnen als leiders van de gemeente, leraren en rechters.

Reform
Reformatie beweging in het Ashkenazische Jodendom vanaf begin 19 e eeuw. Gebed, feestdagen en gebruiken worden onder de loupe gelegd. Tegenwoordig laten ze bijvoorbeeld vrouwelijke Rabijnen en vaderjoden toe.

Rosj Hasjana
Joods Nieuw Jaar (september)

Saduceëen
Tempelaristocratie – verloor macht na verwoesting 2 e tempel.

Sanhedrin
Hooggerechtshof van de Rabijnen na vernietiging 2 e tempel.

Savora’im
Rabijnen van 500-650: voegden hier en daar nog wat aan Babylonische Talmoed toe.

Sefirot
Tien lichtkrachten die samen het kenbare aspect van God zijn in de Kabala

Semicha
Rabbijnen werden ingewijd met handoplegging (semicha), tot dit na 135 verboden werd. De term wordt ook gebruikt voor andere ceremonies waarin Rabbijnen hun titel krijgen.

Sephardisch
Jodendom uit Spanje en Noord-Afrika.

Shari’a
Wet in Islam (vgl. Halacha)

Shechita
Ritueel slachten voor voedsel (zie Kashrut)

Shemat ha-kelim
Het breken van de vaten van Adam Kadmon. Lichten in de vaten moeten terug, dat zijn wij. (zie ook tsimtsum en tiqqum) (Isaac Luria, 16 e eeuw, kabala)

Shoah
Vervolging-vernietiging van joden in WO II.

Soekkoth
Ook wel het loofhuttenfeest. Op deze dag bouwt ieder gezin een loofhut en woont 8 dagen in deze hut. Herdenking van de uittocht uit Egypte.

Synagoge
In het Nederlands de Sjoel. Ook wel het Bet-Keneset: huis van samenkomst.

Tahrif
Idee in de Islam dat Joden en Christenen hun eigen heilige boek verdraaid hebben.

Tallit
Groot gebedskleed

Talmoed
Commentaar op de Mishna met nieuwe wetten, geloof, bijgeloof, verhalen (Babylonisch en Palestijns) (Mishna + Gemara)

Tanna’im
Rabijnen tot 200 n.C.

Targum
Vertaling van Tenach voor de synagogedienst in het Aramees, inclusief uitleggingen van de tekst.

Tefillin
Gebedsriemen met doosje met 4x de heilige naam.

Tenach
Torah, profeten en geschriften: wat inhoud betreft het Oude Testament van de protestanten, met andere volgorde. Ook wel de schriftelijke Tora.

Tiqqum
Terugkeer van de scherven, herstel van de kosmos. (Idee van Isaac Luria, 16 e eeuw, kabala) (zie ook Tsimtsum en Shemat Ha-Kelim)

Tora
1) Eerste vijf boeken van de Tenach (Pentateuch) 2) Tenach (schriftelijke Tora) 3) Tenach plus traditie (mondelinge Torah)

Tosafisten
Volgelingen van Rashi, vanaf de 11 e eeuw.

Tosefta
Gelijke opbouw als Mishna, afgerond ong. 230 N.C.; niet maatgevend voor de traditie. Bevat esoterische leer.

Tsaddiq
Rechtvaardige

Tsimtsum
De idee dat de schepping is ontstaan uit het terugtrekken van God uit een stukje van het Al. Idee van Isaac Luria (16 e eeuw, kabala) (Zie ook Shemat Ha-Kelim en Tiqqum)

Tsitsit
Schouwdraden, oorspronkelijk blauw, de preciese kleur is onbekend. Draden, in vier bosjes, aan gebedskleed.

Verbond
De traditie dat er een verbond is tussen God en het Joodse volk; begon met Adam.

Yahadut
Joodse volk (oorspronkelijk ‘Judea’)

Yiddisch
Taal van Ashkenazische Joden, lijkt op Duits.

Zeloten
Radicale activisten in de tijd van Jezus.

Zionisme
Zionistische beweging: de beweging waarin het Joodse volk een eigen land zoekt (wordt Israel). Geseculariseerde Joodse toekomstverwachting.

Zohar
Belangrijkste tekst in de Kabbala, geschreven door Mozes de Leon eind 13 e eeuw.