ChristenUnie Leiden - Politiek Jargon

Categorie: Politiek
Datum & Land: 27/08/2022, NL
Woorden: 252

Accreditatie
In de politiek wordt dit ook wel onderzoek van de geloofsbrieven genoemd. Onderzoek waarin gekeken wordt naar integriteit, oftewel de betrouwbaarheid, van een raadslid, wethouder, burgemeester, enz. Heeft deze persoon in het verleden betrouwbaar gehandeld, is hij/ zij in aanraking geweest met justitie en waarom? Is hij op zij wel gerechtigd voor een bepaalde partij op te treden? Duits: akkreditieren Engels: accreditation Frans: accréditation Spaans: accréditation

Achterban
De mensen die een politieke partij steunen. De achterban bestaat uit leden van een partij, donateurs, sympathisanten en mensen die graag een helpende hand willen uitsteken voor deze partij. De Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie heeft een grote vriendenkring. Deze mensen, die dus ook behoren tot de achterban, zijn geen lid van de ChristenUnie maar staan wel positief tegenover de ChristenUnie Tweede Kamerfractie en geven daarmee hun steun. Ook de ChristenUnie Leiden heeft naast leden en donateurs mensen die de ChristenUnie Leiden een warm hart toedragen. Positief punt van het lid worden van de ChristenUnie is dat men veel meer informatie krijgt en invloed uit kan oefenen op ledenvergaderingen. Sympathisant worden van de ChristenUnie Leiden kan geheel vrijblijvend en kosteloos door een mailtje te sturen naar sympathisant@leiden.christenunie.nl. Daarbij wordt u geïnformeerd over interessante informatie van de fractie, belangrijke lokale gebeurtenissen van de partij en interessante ontwikkelingen.

Afspiegelingscollege
College van Burgemeesters en Wethouders in met name grotere gemeenten waarbij de samenstelling een getrouwe afspiegeling is van de politieke verhoudingen in de Gemeenteraad. Dit word ook wel een College op brede basis genoemd.

Algemeen kiesrecht
(historie van) Bij de oprichting van de Bataafse Republiek in 1795 (uit de Verenigde Provinciën en Nederlandse Staten) werden in wat we nu Nederland noemen de eerste verkiezingen gehouden. Een uiterst klein groepje mensen had de mogelijkheid om te stemmen. De Provinciën vormden een statenverbond. In de jaren die volgden op de oprichting van de Bataafse Republiek wijzigden de eisen aan wie er mochten stemmen langzaamaan. In 1806 maakte Napoleon bruut een einde aan de Bataafse Republiek en werd dit onderdeel van het Franse Keizerrijk. Na hevige strijd gesteund door Pruisische en Russische troepen werd in 1815 het Verenigde Koninkrijk der Nederlanden opgericht (inclusief het huidige België en Luxemburg). Dit splitste zich later weer op. Bij een grondswetwijziging in 1848 kon een grotere groep mensen gaan stemmen en waren de eerste echte verkiezingen. Het waren toen alleen mannen die mochten stemmen en dan alleen nog de mannen die daar flink voor in de buidel konden tasten (censuskiesrecht). Ongeveer 10% van de mannen had toen kiesrecht. In een wijziging van de grondwet in 1887 werd het Caoutchouc artikel aangenomen dat het kiesrecht toekende aan alle mannen van 25 jaar en ouder die 'kentekenen van geschiktheid en welstand' vertoonden. Het artikel verving na bijna veertig jaar het censuskiesrecht. 1893 bracht een revolutie op gang met Nieuw Zeeland dat als eerste bekende land het passief vrouwenkiesrecht invoerde. In Nederland kwam dat pas veel later. In 1896 werden mensen die konden aantonen te kunnen lezen en schrijven (via het behalen van bepaalde examens, het zogenaamde capaciteitskiesrecht) of in het bezit waren van voldoende spaargeld, voldoende loon kregen danwel een eige...

Algemeen verbindend
(verklaren) Als een maatregel algemeen verbindend verklaard word betekend het dat iedereen waarover die maatregel gaat zich er vanaf dat moment aan moet houden (of er is een duidelijk ander tijdstip vermeld). Dit kan pas nadat een maatregel 'redelijkerwijs bij een groot deel van de doelgroep bekend verondersteld kan worden' wat vaak inhoud dat er een publicatie van word gedaan in een officiele uitgave van de overheid (bijvoorbeeld de Staatscourant) en alle media zijn ingelicht (welke er dan aandacht aan besteden, meestal al voordat de maatregel algemeen verbindend word verklaard omdat er dan nog inspraak mogelijk is). Voor wetten geld dat altijd op het moment dat deze worden gepubliceerd in de Staatscourant ze algemeen verbindend verklaard worden met een bepaalde invoerperiode zodat alle bedrijven en particulieren nog de tijd hebben om zich er op voor te bereiden. Dan moeten ook alle uitzonderingen en extra bepalingen bekend zijn. Anders moeten deze later nogmaals worden gepubliceerd met inspraak en invoertermijn.

Algemene Maatregel van Bestuur
Een AMvB is een algemene regeling van wetgevende aard. Een Algemene Maatregel van Bestuur bevat meestal een preciesere uitwerking van een wet en/of houdt een algemeen verbindend voorschrift in op een bepaald beleidsterrein.

Ambtenaar/ ambtenares
Werknemer in dienst van een overheid (gemeente, provincie, rijk). Dit kan zijn in een ministerie, maar ook bij de plantsoenendienst (deze wordt ook vaak uitbesteed, waardoor het niet altijd ambtenaren zijn), onderwijs en vuilnisophaaldienst. Zo zijn er nog veel diensten die door een overheid worden uitgevoerd en waar dus ambtenaren in werkzaam zijn. Duits: beamte, bediensteter Engels: the civil servant, the officer, the clerk, the official, the (tax) investigator Frans: le fonctionnaire, le employé Spaans: el empleado público, el empleado, el funcionario

Ambtswoning
Een ambt is een baan bij het Rijk, de Provincie of de Gemeente. Soms is er aan zo'n baan een woning verbonden, dat is dan een ambtswoning. In zo'n woning mag de persoon die deze baan heeft wonen zo lang hij of zij die baan vervult. Denk maar aan een woning van de burgemeester of aan een woning van de minister-president (dat is het Catshuis).

Amendement
Een amendement is een formele wijziging van een officieel document, met normaal gezien het doel het document te verbeteren. Deze wijziging kan vele vormen aannemen, niet alleen de toevoeging van tekst maar ook het verwijderen van overbodige, onjuiste of gedateerde tekst. Duits: der Zusatzantrag, der ergänzender Antrag, das Amendement, die Abwandlung, die Veränderung, die Abänderung, die Umgestaltung, das Amendement Engels: the amendment, the modification, the alteration, the change, the changing, the commutation Frans: le amendement, la altération, le changement, la révision, le amendement, la proposition complémentaire Spaans: la revisión, la enmienda, la reforma, la rectificación, la colmar una propuesta

Amoveren
Ambtelijke vaktaal. Amoveren betekent: iemand uit een ambt of functie zetten, maar wordt ook gebruikt als bedoeld wordt: slopen, verwijderen van gebouwen.

Anarchie
Staatsvorm waarin een land terecht kan komen als er geen georganiseerde machthebbers zijn of deze machtshebbers te weinig invloed hebben. Wanneer een land in staat van anarchie beland, betekend het dat iedereen kan doen wat hij of zij denkt dat goed is. Dit leid onherroepelijk tot chaotische toestanden en mensen gaan, wanneer ze dicht bij elkaar leven, heel snel door middel van ruzie problemen veroorzaken. Dit leid veelvuldig tot het doden van anderen om daar zelf voordeel bij te hebben (meer spullen of land voor jezelf). Een staat van anarchie is daarom, wanneer het op grote schaal voorkomt, een ramp voor een land en leid al heel snel tot oorlog en ruinering van een land. Niemand controleert namelijk meer of afgesproken regels worden nageleefd en iedereen zal daarom voor zichzelf moeten opkomen, wat vaak als resultaat heeft dat mensen gaan stelen, vernielen en misbruik maken van anderen. Anarchie treed ook op tijdens oorlogen tussen landen en als er groepen binnen een land tegen elkaar gaan vechten met wapens (waardoor er sprake kan zijn van burgeroorlog). Anarchie kan snel grote problemen veroorzaken in de omliggende landen (geen handel meer, geen veilig doorkomen door het land met anarchie, veel mensen die vluchten om veiligheid te zoeken) en het is daarom erg belangrijk dat er door andere landen snel word ingegrepen om de staat van anarchie te stoppen. Anarchie wordt ook wel versimpeld tot iedereen is de baas. Duits: anarchie Engels: anarchy Frans: désordre, anarchie Spaans: anarquía...

Aristocratie
Staatsvorm waarin de regering word gevormd door een aantal families die de macht overgeven aan eigen familieleden. In Nederland was deze staatsvorm totaan de 18e eeuw ook in gebruik, totdat in 1795 de Verenigde Republiek der Nederlanden werd gesticht. De families die van adellijke afkomst waren kregen hadden daarin de macht. Zij hadden ook de spullen als kastelen, grote hoeveelheid grond en verhuurden daarvan een deel van de grond aan mensen die er op werkten om eten te kunnen kopen. (een soort belasting dus) Van de inkomsten konden de families dan weer een luxe leventje leven, een leger samenstellen, gebouwen bouwen, enz. Aristocratie word soms versimpeld tot 'de goede families zijn de baas'. Duits: aristokratie Engels: aristocracy Frans: aristocratie Spaans: aristocracia

Artikel
Hoewel vaak wordt geschermd met artikel.. wordt daarmee in de politiek vaak een onderdeel van het Nederlands burgerlijk wetboek bedoeld. Met artikel kan uiteraard ook iets heel anders worden bedoeld, zoals een lemma (artikel in een encyclopedie of woordenboek als verklaring van een woord) en een product of dienst van een bedrijf / winkel. Zie verder: alle wetboeken snel doorzoeken in wetboek online Wikipedia: Nederlands burgerlijk wetboek Wikipedia: Lemma

Artikel 12 gemeente
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 De Nederlandse gemeenten zijn voor hun inkomsten grotendeels afhankelijk van het Rijk. Daarnaast krijgt een gemeente geld van haar eigen burgers via de zogeheten gemeentelijke belastingen. Op basis van verwachte inkomsten en uitgaven stellen gemeenten jaarlijks een begroting op. Een gemeente die er enkele jaren achtereen niet in slaagt om haar begroting sluitend te krijgen, kan het Rijk om een aanvullende uitkering vragen. Hieraan zijn twee voorwaarden verbonden: er moet inderdaad sprake zijn van structurele (langdurige) tekorten en de eigen inkomsten moeten tot een redelijk niveau zijn opgevoerd (dus de belastingen mogen niet expres heel laag zijn gemaakt). Op een dergelijke gemeente is dan artikel 12 van de Financiële VerhoudingsWet van toepassing. We spreken in zo’n geval daarom van een artikeltwaalfgemeente. De aanvullende uitkering kan voor één of meer jaren worden toegekend. Een gemeente die als Artikel 12 gemeente is aangemerkt krijgt wel tegelijkertijd met de uitkering een adviseur (welke ook wel curator heet) toegekend die dwingend kan adviseren welke projecten stopgezet moeten worden en welke projecten in de gemeente wel door mogen gaan. Deze kan ook (dwingend) adviseren in reorganisatie van de gemeente om kosten te besparen. Deze adviseur moet er voor zorgen dat de termijn dat het nodig is om geld te krijgen van het rijk zo kort mogelijk is. Het toekennen van zo'n adviseur word ook wel plaatsing onder curatele van een gemeente genoemd. De gemeenteraad mag in het geval van besparende maatregelen die een curator oplegt daar geen stemming over houden en heeft geen invloed op de adviezen van deze adviseur. Normaal gesproken mag de gemeenteraad namel...

artikel 19 procedure
Een artikel 19 procedure gaat over de wijziging in een bestemmingsplan. Vrijstelling van het bestemmingsplan betekent dat u uw plan tóch mag uitvoeren, ook al past het niet in het bestemmingsplan. De artikel 19-procedure is in april 2000 gewijzigd. Was het vroeger zo dat gemeenten na het verlenen van een vrijstelling het bestemmingsplan moesten herzien, nu kunnen ze volstaan met een goede ruimtelijke onderbouwing van de vrijstelling, bijvoorbeeld in de vorm van een structuurplan of structuurvisie waarin toekomstige ontwikkelingen worden geschetst. Burgers kunnen bezwaar maken tegen een vrijstellingsbesluit. De artikel 19-procedure is er in een 'zware' en een 'lichte' vorm, oftewel een lange procedure en een korte procedure . Uw gemeente kan u vertellen welke procedure voor uw bouwplan geldt.

Asiel
Wanneer iemand zich bedreigd voelt op grond van godsdienst (in sommige landen staat de doodstraf op het Christen worden), etnische afkomst (bijvoorbeeld omdat deze persoon Jood is, of Zigeuner), politieke overtuiging, nationaliteit, seksuele voorkeur (in veel landen worden mensen met een homoseksuele voorkeur niet geaccepteerd) of het behoren tot een bepaalde sociale groep, kan deze persoon asiel aanvragen. Asiel aanvragen gebeurt bij de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) in het eerste land waarin je aankomt dat ook het Verdrag van Dublin heeft ondertekend (waarin staat dat het land waarin een persoon het eerst aankomt de asielaanvraag in behandeling moet nemen) De Immigratie- en Naturalisatiedienst moet dan binnen 48 uur (na aanvraag) een eerste beslissing nemen. Dat is in tegenstelling tot de procedure zoals die eerder was waarin mensen pas lange tijd later hoorden of hun aanvraag positief was ontvangen of niet. Binnen de 48 uur mag de IND ook oordelen dat ze meer tijd nodig heeft om de aanvraag te behandelen. Dan moet deze aanvraag binnen 6 maanden zijn behandeld. Zie ook website IND Duits: asyl Engels: asylum Frans: asile Spaans: asilo

Baatbelasting
Elke belasting voor mensen die onroerende goederen bezitten of gebruiken en daardoor een voordeel (=baat) hebben bij het gebruik van grond dat in de gemeente ligt. Daarvoor in ruil kunnen deze mensen gebruik maken van de door de gemeente geleverde faciliteiten als wegen, riolering, verlichting, enzovoort.

Badinerend
(bedoeld) Plagerig, op een plagende manier. Soms goed bedoeld maar soms ook enigszins laatdunkend

Baten-lastenstelsel
In een baten-lastenstelsel worden uitgaven en ontvangsten toegerekend aan het tijdvak waarin het verbruik van goederen en diensten plaatsvindt (lasten) en de baten ontstaan. Dit stelsel maakt het mogelijk om de integrale (= allesomvattend) kosten en opbrengsten af te leiden uit de administratie en leidt daarmee tot een doelmatiger beheer.

Beginselpartij
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 Veel politieke partijen beschikken over een beginselprogramma, waarin de uitgangspunten van de betreffende partijen zijn vastgelegd. De term beginselpartij is formeel gesproken van toepassing op elke partij met een beginselprogramma, maar in de praktijk wordt deze aanduiding vooral gebruikt voor een partij die zich in haar politieke handelen sterk laat leiden door haar beginselen. Tegenover een beginselpartij staat een programpartij: die richt zich alleen op het geldende verkiezingsprogramma. In ons land is meestal sprake van een mengvorm van beide typen partijen. De orthodox protestants-christelijke partijen (SGP en ChristenUnie) opereren sterk vanuit hun beginselen. Daarom word ten onrechte over hen vaak gesproken als een van de weinige beginselpartijen.

Beginselprogramma
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 Het beginselprogramma is het basisprogramma van een politieke groepering of partij. Algemene beginselen of uitgangspunten worden hierin verwoord en toegepast op maatschappelijke en politieke vraagstukken. Een beginselprogramma wordt dikwijls ook beginselverklaring of program van uitgangspunten genoemd. De concrete uitwerking van een beginselprogramma vindt plaats in een verkiezingsprogramma. Een partij met een beginselprogramma word ook een beginselpartij genoemd. De ChristenUnie heeft ook een beginselprogramma en noemt die Unieverklaring en Uniefundering. Deze teksten zijn dus uitgangspunten van waaruit de ChristenUnie politiek wil bedrijven.

Begroting
Het gemeentelijke huishoudboekje voor het komende jaar. Een voorlopige berekening van de kosten van een bepaald werk, bijvoorbeeld een huis laten bouwen. In de begroting staan de verwachte uitgaven en inkomsten van de gemeente (een inschatting ervan, ook wel een raming genoemd). Over deze begroting wordt gesproken tijdens de algemene beschouwingen. Na deze beschouwingen word er gesproken over een budget dat is vastgesteld (=afgesproken) per doel. De gemeenteraad geeft dus haar goedkeuring of afkeuring voor de voorgestelde plannen van het college. Ook kunnen gemeenteraadsleden individueel of als partij voorstellen doen voor een wijziging (amendement).Gaat het om de begroting van bijvoorbeeld een ministerie dan zijn dit alleen de uitgaven, gaat het om de totale Rijksbegroting dan zijn ook alle inkomsten vermeld.

Belangenverstrengeling
Wanneer een lid van de gemeenteraad of college functies heeft naast het raadswerk waarin hij/ zij zelf producten of diensten levert aan de gemeente, heeft dat lid twee petten op. Een van de eigen onderneming en een van de gemeenteraad. Dat mag niet, omdat het een onpartijdig standpunt in de zaak onmogelijk maakt. Belangenverstrengeling kan echter ook voorkomen wanneer iemand met directe familie of vrienden afspraken maakt over te leveren producten of diensten namens of vanuit de gemeente. Vooral wethouders moeten daarom heel erg oppassen met wie ze bevriend zijn. Ook bij de gemeente Leiden wordt de norm gehanteerd dat zelfs de schijn van belangenverstengeling moet worden vermeden.

Belastingen en heffingen
Kosten die de gemeente aan haar inwoners oplegt voor verleende diensten of voor uitgaven die de gemeente moet maken.

Beleid
De maatregelen die een gemeente zich heeft voorgenomen om binnen een afgesproken periode een bepaald doel te bereiken door middel van een afgesproken (oftewel: gebudgetteerde) hoeveelheid geld. Bijvoorbeeld het vervangen van het wegdek van een straat, of het verbeteren van de kennis van de medewerkers van de belastingdienst door middel van een cursus. Maar ook het uitbreiden van een school met twee leslokalen en het invoeren van een verbod om harder dan 30 kilometer per uur te rijden in een bepaald deel van de stad.

Beleidsambtenaar
Iemand in dienst van een overheid (gemeente, provincie, rijk) die het beleid van die overheid voorbereidt. Beleidsambtenaren bij een gemeente bereiden collegevoorstellen voor en gaan na wat de gevolgen daarvan zijn. Ook ondersteunen ze het college van B en W met adviezen.

Beleidsintensiveringen
Verhogingen van uitgaven en/of verlagingen van ontvangsten ten opzichte van de meerjarencijfers. Deze term wordt meestal beperkt tot relatief kleine wijzigingen in de uitgaven en de niet-belastingontvangsten. Een beleidsmatige verlaging van de belastingontvangsten wordt doorgaans aangeduid met de term lastenverlichting. Wanneer de uitgaven worden verhoogd kan het zijn dat de staatsschuld oploopt. Wanneer er veel geld wordt verdiend (bij een sterk groeiende economie) is dat niet erg. Maar juist bij een langzaam groeiende economie of als deze kleiner wordt, is het sterker nodig. Dat kan namelijk net de reden zijn voor bedrijven om ook geld te gaan investeren waardoor er een sneeuwbaleffect ontstaat.

Beleidsprogramma
Een verzameling van belangrijke voornemens en afspraken over het beleid dat de overheid in de komende tijd (meestal vier jaar) gaat voeren. De coalitiepartijen (partijen die een of meer wethouders hebben mogen leveren) hebben dit programma afgesproken.

Besloten vergadering
Een vergadering waarin 1. over mensen wordt gesproken die ook met naam en toenaam worden genoemd, of 2. waarin over geldbedragen in aanbesteding of budget wordt gesproken direct gekoppeld aan een project. Deze vergaderingen duren zo kort mogelijk (zoveel mogelijk moet openbaar zijn) maar zijn bedoeld om mensen te beschermen of te voorkomen dat prijzen van projecten omhoog gaan (de gemeente heeft zoveel uitgetrokken voor dit project dus kan er nog wel meer gevraagd worden)

Besluitenlijst
In veel vergaderingen word gewerkt met een lijst van genomen besluiten. De zogenaamde besluitenlijst. In deze lijst dus alle onderwerpen waarover een beslissing is genomen. Vaak staat bij besluitenlijsten van bestuurdersvergaderingen ook wie de persoon is die meer weet over het besluit en/ of wie verantwoordelijk is voor de uitvoering ervan.

Bestemmingsplan
Plan waarin de gemeente, vaak tot in detail, vastlegt hoe een wijk of een ander deel van de gemeente eruit mag zien. Op een perceel met een woonbestemming mag bijvoorbeeld geen bedrijf worden gevestigd. Meer informatie over Bestemmingsplan

Bestuursacademie
School waar gemeenteambtenaren opleidingen krijgen voor hun specifieke werkterrein.

Bestuursakkoord
Een overeenkomst waarin intenties (= voornemens), afspraken en procedures over de onderlinge samenwerking tussen centrale overheid en lagere overheden worden vastgelegd. In zo'n akkoord wordt meestal ook afgesproken op welke manier en in welke mate de verschillende bestuursniveaus een (financiële) bijdrage zullen leveren aan het wenselijk geachte beleid.

Bevolkingsregister - GBA
Dit wordt tegenwoordig Gemeentelijke Basis Administratie of kortweg GBA genoemd. De Gemeentelijke Basis Administratie heeft alle mensen opgenomen die zichzelf hebben laten registreren (of bij kinderen, die door hun ouders/ voogd zijn geregistreerd). Aanmelding is noodzakelijk om van de meeste diensten die de gemeente biedt, gebruik te kunnen maken. Ook gekoppeld aan het GBA zijn onder andere de belastingen en de uitkeringen. Verder zijn er enkele grote maatschappijen die gebruik mogen maken van het GBA, bijvoorbeeld telefoonmaatschappij KPN.

Bewilligingsverklaring
Verklaring waarin kandidaten voor de kieslijst van een politieke partij instemmen met de voorwaarden die de partij stelt. Met de bewilligingsverklaring van de ChristenUnie word onder andere afgesproken dat iemand zich inzet voor de fractie, dat deze persoon ook zoveel als mogelijk de vergaderingen bijwoont van de gemeenteraad, commissies en fractieoverleg. Daarnaast dat hij/ zij geen nevenfuncties heeft die conflicten kunnen geven met het raadswerk. Bekijken van de bewilligingsverklaring van de ChristenUnie kunt u hier doen

Bezoldigd
Betekent: betaald. Een bezoldigde functie is een functie waarvoor je betaald krijgt. Vrijwilligerswerk is meestal onbezoldigd, of heeft alleen onkostenvergoeding.. De term wordt vaak gebruikt als het gaat over nevenfuncties (=bijbaantjes) van een politiek persoon of iemand in een belangrijke publieke functie. Wanneer iemand een bezoldigde nevenfunctie heeft, betekent dat dat hij naast de politieke functie een andere betaalde baan heeft.

Bijstandsuitkering
Een uitkering die door de gemeente wordt verstrekt aan mensen die geen andere inkomsten (meer) hebben en ook geen groot eigen vermogen (in geld of goederen) hebben. Meer informatie over Bijstand. Aanvragen van een bijstandsuitkering kan bij het CWI. Hulp bij aanvragen kan men vinden bij de Raad en Daadwinkel.

Bijzondere bijstand
Een bijdrage van de gemeente aan 'bijzondere' uitgaven voor mensen die het niet zelf (meer) kunnen betalen. Ook mensen die geen bijstandsuitkering hebben maar wel een heel laag inkomen, kunnen voor bijzondere bijstand in aanmerking komen. Met de bijzonder bijstand kunnen dingen betaald worden die nodig zijn zoals een koelkast, een bril of een nieuwe fiets. Daarvan wordt alleen het bedrag vergoed dat de meest eenvoudige maar wel geschikte versie kost. Meer uitleg over bijzondere bijstand. Aanvragen van bijzondere bijstand kan bij de gemeente. Hulp bij aanvragen kan men krijgen bij de Raad en Daadwinkel.

Biometrische gegevens
Biometrie werkt met biologische gegevens waarmee het mogelijk is om de identiteit van een persoon vast te stellen. Daarvoor worden unieke onderdelen van het lichaam gebruikt zoals bijvoorbeeld een scan van de iris van het oog (voor ieder mens anders) of een vingerafdruk. Hoewel de techniek al vergevorderd is, hebben deze systemen nog veel problemen te overwinnen voordat ze (massaal) zullen worden ingezet. Er zijn veel voordelen aan het gebruiken van unieke lichaamseigenschappen maar ook een aantal grote nadelen. Een van de grootste nadelen is dat wanneer iemand een beschadiging krijgt aan het betreffende lichaamsdeel dan ook de toegang tot het systeem niet meer werkt.

Blanco
(stem) Sinds de afschaffing van de opkomstplicht komt blanco stemmen minder vaak voor. Het uitbrengen van een blanco stem (door niets in te vullen op het stembiljet, of door geen keuze te maken bij de stemmachine en dit te bevestigen) heeft uitsluitend symbolische betekenis. Blanco stemmen worden niet meegeteld bij de verkiezingsuitslag of opkomstpercentages. Ook bij veel blanco stemmen blijven er geen raadszetels onbezet. Wel staan de blanco stemmen vermeld op de uitdraai van de kiesapparaten. In de tijd dat er nog een opkomstplicht bestond bij verkiezingen was blanco of ongeldig stemmen de enige manier om, bijvoorbeeld uit protest, op een legale manier niet op één van de deelnemende partijen te stemmen.

Bonus/ malus-systeem
Systeem waarbij geprobeerd wordt goed gedrag te versterken door te belonen en slecht gedrag te verminderen door te straffen.

Bouwen en Wonen
De dienst Bouwen en Wonen van de gemeente Leiden is verantwoordelijk voor planning en begeleiding van het bouwen van nieuwe woningen, voor bouwvergunningen en draagt zorg voor monumenten en begeleidt de restauratie van oude panden. De dienst verstrekt adviezen en adviezen over regionale en stedelijke ontwikkeling. Verder is Bouwen en Wonen verantwoordelijk voor bestemmingsplannen, een geïntegreerd (= alles omvattend) verkeers- en vervoerssysteem en het verwerven, beheren en uitgeven van onroerend goed ten behoeve van de stedelijke ontwikkeling. Ook worden infrastructurele werken (wegen, tunnels, leidingen, bruggen, enz.) gerealiseerd en behoort het gemeentelijk kadaster tot deze dienst. Daarnaast is de dienst verantwoordelijk voor het beheer, de stimulering en het behoud van economische bedrijvigheid en toerisme.

Broeikasgassen
CO2. Methaan, lachgas, ozon en koolwaterstoffen. Deze gassen worden verondersteld bij hoge concentraties in hogere luchtlagen de ozonlaag aan te tasten. Dat heeft als effect dat er meer zonnestraling op de aarde komt, waardoor temperaturen stijgen, ijs smelt en er dus een hogere waterspiegel ontstaat. Ook zou een effect zijn van het verdwijnen van de ozonlaag dat er een grotere kans is op huidkanker, doordat er meer schadelijke ultraviolette straling (onzichtbaar voor het menselijk oog) de aardoppervlak bereikt.

Bruto binnenlands product
(BBP) De optelsom van de consumptie (oftewel verbruik), overheidsuitgaven, investeringen en uitvoer minus invoer. Meer informatie over BBP

Budget
Een bedrag dat bestemd is voor een speciaal doel, zoals het onderhoud van sportvelden of een bibliotheek. Het wordt ook wel geoormerkt geld genoemd.

Buitenlanders
Na ten minste vijf jaar legaal in Nederland te hebben gewoond, krijgen buitenlanders van achttien jaar en ouder actief kiesrecht (recht om op anderen te stemmen) en passief kiesrecht(recht om zelf kandidaat op een kieslijst te zijn) voor de verkiezingen van gemeenteraden en deelraden (in grote steden). De discussie over uitbreiding van het kiesrecht voor buitenlanders is nog altijd gaande. Mensen die wonen in het gebied binnen het Akkoord van Schengen kunnen vrij reizen, wonen en werken binnen dat gebied. Voor werken, wonen of reizen zijn geen vergunningen nodig anders dan voor de 'normale' inwoners van dat land. Meer informatie over Schengenverdrag. In 2006 is er een stevig debat over het openzetten van de grenzen voor mensen uit landen die ook meedoen aan de Europese Unie maar later zijn toegetreden.

Bureaucratie
Bureaucratie is een organisatievorm waarin regels, procedures en afspraken standaard voor iedereen gelijk worden toegepast. Deze vorm van organiseren heeft als voordeel dat iedereen gelijk word behandeld, er duidelijke taakverdeling is en dat er rationeel en efficient gewerkt kan worden. Nadelen aan bureaucratie zijn er ook. Omdat regels strak worden uitgevoerd is het een kil en onpersoonlijke behandeling. In gevallen waarin mensen persoonlijk zich benadeeld voelen komt het gevoel dat regels voorrang hebben bij mensen op. Daarnaast is de hiërarchische structuur die onlosmakelijk vastzit aan dit systeem vaak een hinderlijk probleem voor snel en efficiënt werken. Een bureaucratische organisatie waar veel van gebruik gemaakt word krijgt dus al snel de indruk log en traag te zijn. Ook de persoonlijke benadering is geheel verdwenen uit dit systeem wat de werklust en motivatie om snel te werken ondermijnt.

Bureaus Jeugdzorg
Regionale aanmeldpunten voor Jeugdzorg, omvattende jeugdbescherming, jeugdhulpverlening en jeugd geestelijke gezondheidszorg.

Burgemeester
Het enige lid van het gemeentebestuur dat wordt benoemd door de Kroon. De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad en van het college van B en W. Hij is verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde en de veiligheid. De gemeenteraad maakt als er een nieuwe burgemeester moet worden gekozen (voor een periode van zes jaar) een profiel waaraan de ideale burgervader zou moeten voldoen. Dan wordt er in vakbladen een advertentie gezet. Een vertrouwenscommissie (vaak de fractievoorzitters van enkele, of alle, partijen in de gemeenteraad) beoordeelt dan de solliciterende kandidaten. Daarna is er een besloten vergadering waarin de vertrouwenscommissie vertelt wat haar bevindingen zijn. De keuze die dan gemaakt wordt, gaat naar de Commissaris van de Koningin als voordracht van de gemeenteraad (minimaal 2 kandidaten) en deze kan dan een referendum uitschrijven om burgers te laten kiezen of maakt zelf een keuze. Meer informatie over de functie Burgemeester. Duits: der Bürgermeister, der Oberbürgermeister, der Gemeindevorsteher Engels: mayor, chief officer of city, lord mayor Frans: le maire, le bourgmestre Spaans: el alcalde, la alcaldesa

Burgerinitiatief
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 Het burgerinitiatief is het recht van burgers om onderwerpen of concrete voorstellen op de agenda van een volksvertegenwoordigend orgaan (Europese Parlement (nog niet mogelijk in 2007, hoewel hier wel over gesproken en gediscussieerd word), Tweede Kamer, Provinciale Staten, Gemeenteraad) te plaatsen. Dat orgaan moet hierover ook een standpunt innemen. Een burgerinitiatief is een uitgewerkt voorstel om bijvoorbeeld het milieu, onderwijs of openbaar vervoer te verbeteren, of een regel eenvoudiger te maken of zelfs af te schaffen. Het burgerinitiatief is een vorm van directe democratie en kan worden beschouwd als aanvulling op het stelsel van representatieve democratie, zoals we dat in Nederland kennen. Het belangrijkste doel van het burgerinitiatief is om de band tussen burger en bestuur te versterken. Het is méér dan een klacht en géén protest tegen een recentelijk door het vertegenwoordigend orgaaan ingenomen standpunt. Als een geldig burgerinitiatief is ingediend moet deze direct op de eerstvolgende vergadering worden behandeld (tenzij de periode tussen indienen en de vergadering daarvoor te kort is, dan schuift het een vergadering op) Per niveau van vertegenwoordigend orgaan zijn er wel strenge regels waaraan voldaan moet worden. Iedereen die de Nederlandse nationaliteit heeft en ouder dan 18 jaar is, kan een burgerinitiatief indienen. U kunt uw initiatiefvoorstel zelf of samen met anderen indienen. U dient duidelijk op te schrijven wat het doel van uw voorstel is, waarom en hoe u dit doel denkt te kunnen bereiken. Uw voorstel moet vergezeld gaan van tenminste 25 ondersteuningsverklaringen (voor veel gemeenten) tot 40.000 ondersteuning...

Burgerraadslid
Een assisterend raadslid, die bij verkiezingen op een kieslijst hoort te staan. Wordt in sommige gemeenten duo-raadslid genoemd. Deze assisteert vooral bij kleinere partijen door in de commissies deel te nemen. Afhankelijk van de gemeente mag een fractie drie of vier duo-raadsleden hebben. In Leiden is dit aantal echter onbeperkt (maximaal 30 personen op een kieslijst). Mocht een duo-raadslid worden aangesteld zonder op de kieslijst te hebben gestaan bij de laatste verkiezingen, dan heeft deze geen stemrecht en wordt fractie-assistent genoemd (max. 2 per partij). Hij/ zij mag wel meediscussiëren en een raadslid tijdens een vergadering vervangen. Zie ook: functie duo-raadslid, gedragscode duo-raadslid

Campagne
Een politieke partij wil zoveel mogelijk stemmen krijgen. Hoe meer stemmen (boven een bepaald aantal) hoe meer mensen van die partij mogen plaatsnemen in de Tweede Kamer, gemeenteraad of provincie. Daarom gaan ze overal uitleggen waar ze voor staan en wat de partij wil. Ze gaan reclame maken, zo worden er overal affiches uitgedeeld en folders van een partij opgehangen. Een politieke partij probeert zoveel mogelijk goede, leuke aandacht te krijgen. De landelijke partijen helpen dan ook vaak de partijen die in de gemeenteraad willen komen of daar meer zetels in willen met het verkrijgen van publiciteit. Tegenwoordig wordt er steeds meer gebruik gemaakt van internet. Via websites, speciale actiesites, grappige filmpjes, podcasts (ingesproken tekst in een geluidsbestand) en het weggeven van allerlei kleine dingen proberen partijen zoveel mogelijk aandacht op zich te vestigen zodat mensen luisteren naar wat ze te zeggen hebben. Met al deze aandachttrekkerij proberen partijen om meer mensen over te halen om op hen te stemmen. Ook proberen ze mensen die niet van plan zijn te gaan stemmen toch naar de stembus te krijgen. Meestal lukt het nieuwe partijen met iemand die een heel andere mening heeft dan de andere partijen veel makkelijker om mensen over te halen om te gaan stemmen. Vaak lijkt het erop dat politieke partijen heel erg negatief doen over andere partijen. Dat heet dan profileren. Zo proberen ze hun mening duidelijker anders te laten lijken dan die van een andere partij. Maar het is vaak zo dat het maar een klein beetje verschilt....

Capaciteits- kiesrecht/ capaciteitskiesrecht
Het capaciteits kiesrecht (ook wel bekwaamheidskiesrecht genoemd) is een vorm van kiesrecht waarin iemand moet kunnen aantonen goed te kunnen lezen en schrijven of over voldoende inkomen danwel spaarmiddelen te beschikken. Dit werd in 1896 ingevoerd als een compromis om mensen die niet veel belasting betaalden maar wel waardevol waren voor de maatschappij de mogelijkheid te geven om ook hun stem uit te brengen. Het was dus bedoeld als uitbreiding op het censuskiesrecht. Het ging hier overigens nog steeds uitsluitend om mannen die ouder waren dan 25 jaar. In 1917 met de invoering van het algemeen mannenkiesrecht werd zowel censuskiesrecht als capaciteitskiesrecht afgeschaft. Lees meer over het verloop van de vorming van algemeen kiesrecht in Nederland in de afgelopen eeuwen tot nu.

Censuskiesrecht
Vanaf 1795, toen de eerste verkiezingen werden gehouden op landelijk niveau, was het stemrecht gekoppeld aan de hoeveelheid belasting die iemand betaalde. Dit systeem wordt censuskiesrecht genoemd. Door geleidelijke verlaging van het bedrag aan belasting waarboven men stemrecht kreeg, werd het aantal kiezers uitgebreid. Rond 1896 werd de mogelijkheid tot stemmen ingevoerd op basis van een bewijs dat iemand goed kon lezen en schrijven (door een aantal examens te doen), het zogenaamde capaciteitskiesrecht. Uiteindelijk is het censuskiesrecht vervangen in 1917 door algemeen kiesrecht. Meer informatie over Censuskiesrecht.

Centraal Planbureau - CPB
Rekenkamer van regering en parlement. Het CPB rekent begrotingen door om te zien wat uiteindelijk verschillende doelgroepen voor effect op hun inkomen hebben. Ook van bijvoorbeeld belastingmaatregelen worden de effecten doorgerekend door het Centraal Planbureau. Meer informatie over Centraal Planbureau

Centraal stembureau
Bij elke verkiezing wordt de uitslag vastgesteld door een centraal stembureau, dat de uitslagen van alle stembureaus verzamelt. Het centraal stembureau zorgt voorafgaand aan de verkiezingen ook voor registratie van politieke partijen in het zogenaamde 'register van politieke groeperingen'. Het centraal stembureau zetelt in het stadhuis.

Centrum voor Werk en Inkomen - CWI
Het CWI, vroeger het Arbeidsbureau genoemd, is het punt waar mensen die werk zoeken terecht kunnen. Voor een Werkloosheidsuitkering is inschrijven bij het Centrum voor Werk en Inkomen zelfs noodzakelijk. Ook werkgevers kunnen bij deze uitvoeringsinstantie van de overheid terecht voor arbeidsbemiddeling (bijvoorbeeld bij collectief ontslag of ontslag op bijzondere gronden.) Het CWI verleent (of weigert) ontslagvergunningen, geeft informatie over arbeid en arbeidsmarkt en bemiddelt tussen bedrijven en (toekomstige) werknemers. Zie ook: Website CWI

Christelijke partij
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 Dit is een partij die volgens de geloofsovertuiging van het christendom invulling geeft aan het verkiezingsprogramma. Zij vinden dit ook heel belangrijk, dat kun je vaak terug zien in hun standpunten en aan hun partijprogramma. Een Christelijke partij word ook wel beginselpartij genoemd omdat het zijn belangrijkste ideeën uit een geloof haalt. In Nederland zijn het CDA, SGP en de ChristenUnie christelijke partijen. Andere partijen hebben vaak wel leden die actief zijn binnen die partij die ook christen zijn.

Cie.
Afkorting voor commissie.

Coalitie
Omdat vrijwel nergens een politieke partij over een meerderheid in de gemeenteraad beschikt, is voor het vormen van een College van B en W altijd een samenwerking van twee of meer partijen nodig. Dat heet een coalitie. Partijen die een bestuurder (wethouder), leveren en daardoor onderdeel uitmaken van de coalitie worden ook wel collegepartijen genoemd. De andere partijen heten dan automatisch de oppositie. Bij het installeren van de wethouders (officieel maken dat ze deze functie hebben) hoort ook het collegeprogramma bekend te zijn gemaakt en is daarover stevig gediscussieerd. Partijen die het eens zijn met dit programma worden dan collegedragende partijen genoemd. Vaak zijn dat alleen de partijen die ook een wethouder hebben geleverd.

Collectieve Arbeids Overeenkomst
(CAO) Het geheel aan afspraken tussen (organisaties van) werkgevers, (organisaties van) werknemers en regering over de arbeidsvoorwaarden, waaronder het loon, vergoedingen voor overwerk, vrije dagen, enzovoort. In 2005 is er een nieuwe vakbond opgericht uit onvrede over de belangenbehartiging van oude vakbonden. Collectieve Arbeids Overeenkomsten moeten door de minister algemeen verbindend verklaard worden. Anders gelden ze niet voor de gehele sector. Is de CAO wel algemeen verbindend verklaard, dan moet elk bedrijf en instelling in die sector belonen volgens deze richtlijn. Zowel meer als minder belonen mag in principe niet. Ook om deze reden zijn er in veel sectoren eens per 15 a 20 jaar herwaarderings regelingen (bijvoorbeeld de Functie Waardering Gezondheidszorg (FWG 3.0)) om te zorgen dat functies met zelfde zwaarte ongeveer hetzelfde loon (en extra's) krijgen.

Collectieve lastendruk
Totaal aan belastingen en premies die (zou moeten) betaald worden door de gehele bevolking.

Collectieve sector
De rijksoverheid, provincies, gemeenten, waterschappen en de organen die de sociale verzekeringswetten uitvoeren.

College
Het College (van B & W) vormt het bestuur van de stad. Dit bestaat altijd uit een burgemeester en wethouders. Elke wethouder heeft zijn eigen portefeuille (onderdeel waarover hij/ zij beslissingen neemt, bijvoorbeeld financiën, onderwijs, bouwen en wonen, enz.). Zie ook onder B en W. en lees hier meer informatie over College van Burgemeester en Wethouders

College op brede basis
Wanneer 3 of meer partijen een wethouder leveren, wordt het college een college op brede basis genoemd. (voordeel is dat voorstellen breed gedragen worden, omdat ervan uit wordt gegaan dat deze partijen een groot deel van de bevolking vertegenwoordigen, nadeel is dat overleg moeilijker is en er een veel grotere kans is dat veel besluiten in achterkamertjes worden genomen.)

College op smalle basis
Een college van B en W dat berust op een meerderheid van een of twee partijen in de gemeenteraad, met uitsluiting van andere partijen (die dan de oppositie vormen).

Collegeprogramma
Een programma met voornemens en afspraken over het beleid dat de gemeente na de gemeenteraadsverkiezingen de komende vier jaar gaat voeren. Wordt ook wel beleidsprogramma genoemd. Een collegeprogramma wordt gemaakt zo snel mogelijk na de verkiezingen. Daar zijn meer partijen vaak met elkaar in onderhandeling en mag de grootste partij (in totaal aantal uitgebrachte stemmen op deze partij) beslissen met welke partij(en) ze gaat samenwerken.

Comité Européen de Normalisation/ European Committee for Standardization
(CEN) Vertaald is dit het Europees committee voor normalisatie. Instelling (onderdeel Europees Parlement) die ervoor zorgt dat standaardvormen, namen en eigenschappen in heel Europa gelijk worden gebruikt. Bijvoorbeeld dat alle bedrijven die voetbaldoelen maken deze qua afmetingen hetzelfde maken. Of bedrijven die verf maken dat doen met ongeveer dezelfde eigenschappen, als alle producten met die naam. Het doel is om duidelijkheid te geven aan degene die koopt. Bijvoorbeeld als iemand verf koopt van bedrijf X met de aanduiding 'extra dekkende verf' dat het product vergelijkbaar extra dekkend is als die van bedrijf Y. Op de etiketten van producten worden de normen soms ook wel aangeduid met CE ... (nummer) maar ook met diverse andere vermeldingen. Zie ook de Engelstalige website van deze instelling In Nederland word samengewerkt met de NEN

Commissie, leden van een
Een groep leden van de gemeenteraad, duo raadsleden en/ of fractieassistenten die beleidsvoorstellen en andere kwesties bespreekt op specifieke terreinen, zoals financiën of verkeer en vervoer. De commissie kiest uit haar midden een voorzitter. Hiervoor wordt vaak gezocht naar mensen die veel kennis van zaken hebben op het terrein van de commissie, bijvoorbeeld mensen die er in werken. Een wethouder kan geen lid zijn van een raadscommissie. Hij of zij kan wel uitgenodigd worden om toelichting te geven of vragen te beantwoorden. Er zijn algemene commissies (bijvoorbeeld Onderwijs en Cultuur en speciale (tijdelijke) commissies (commissie adhoc of een vertrouwenscommissie (als voordracht voor benoeming van een burgemeester)). Per raadsperiode van vier jaar kunnen de namen van de commissies wijzigen. In Leiden mag maar een duo raadslid (of fractie assistent) deelnemen per partij aan een commissie en maximaal 3 raadsleden. Meer informatie over de commissies van Leiden vindt u hier

Conservatief
Wordt gebruikt om mensen aan te duiden die in hun woorden en daden streven naar het behouden van de dingen zoals ze zijn. Soms gedreven uit angst voor verandering, maar ook vaak uit het idee dat het zoals het nu is, goed functioneert en er dus geen verandering nodig is. (Men heeft leren leven met de beperkingen die er nu zijn en heeft er vrede mee).

Conservatisme
Stroming die wil behouden wat er nu is op de manier zoals het nu is en die verandering zoveel mogelijk wil vermijden. Meer informatie over Conservatisme

Constituerend beraad
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 Eerste formele vergadering van een pas gevormd kabinet onder leiding van de formateur, die doorgaans minister-president wordt. De kandidaat-ministers onderschrijven in dit beraad het nieuwe regeerakkoord. Na het beraad wordt het kabinet beëdigd door het staatshoofd (in Nederland de Koningin).

Convenant
Vrijwillige overeenkomst waarbij een bepaald bedrijf, bedrijfssector of groep burgers met de overheid afspreekt om bijvoorbeeld een bepaald percentage allochtonen aan te werven, om bepaalde doelstellingen op milieuvlak te halen of een bepaald gebied in te richten voor opvang van daklozen.

Correctief referendum
Een referendum waarbij een reeds door een verkozen orgaan (bijvoorbeeld gemeenteraad) goedgekeurde beslissingen aan de bevolking ter goed- of afkeuring wordt voorgelegd. Dit is een van de mogelijke vormen voor een referendum. Ook kan gebruik worden gemaakt van een raadgevend referendum. Deze is niet bindend en kan de gemeenteraad dus naast zich neerleggen.

Curatele
(onder curatele staan) Laatst gewijzigd op: 15-02-07 Een gemeente of provincie kan onder curatele komen te staan. Dat is wanneer een gemeente of provincie voor langere tijd (veel) meer geld uitgeeft dan ze binnenkrijgt. In zo een geval wordt een gemeente een artikeltwaalfgemeente genoemd.

Dagelijks Bestuur, DB
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 In de gemeentepolitiek wordt het Dagelijks Bestuur ook Gemeentebestuur genoemd en bestaat dit bestuur uit de burgemeester en wethouders (en de hun toegewezen ambtenaren). De provinciale politiek heeft Gedeputeerde Staten met gedeputeerden en in de landelijke politiek zijn het Kabinet met de minister-president en de ministers (samen met hun ambtenaren) de dagelijks bestuurders. Voor Leiden zie website gemeente.

Decentralisatie
Het overdragen van meer verantwoordelijkheden en bevoegdheden naar lagere overheden (bijvoorbeeld van het rijk naar de gemeenten). Concreet kan dit leiden tot overheveling van taken (en de daartoe benodigde middelen) van de centrale overheid naar andere overheden. Daardoor wordt gehoopt op een betere afstemming op de regionale of plaatselijke behoefte. De gedachte achter decentralisatie is dat wat een lagere overheid ook kan regelen moet worden geregeld op een zo laag mogelijk niveau om de lijnen tussen uitvoering en mensen over wie het gaat zo kort mogelijk te laten zijn. Meer informatie over Decentralisatie

Demissionair
Als een wethouder of college demissionair is, betekent het dat de mensen zijn ontslagen, maar nog wel de lopende zaken moeten afronden en overdragen aan de nieuwe bestuurders. Belangrijke beslissingen mogen niet meer worden genomen maar moeten worden overgelaten aan de nieuwe bestuurders. Er word altijd een lijst gemaakt met onderwerpen die gevoelig zijn en waar geen definitieve (niet meer ongedaan te maken) beslissingen mogen worden gemaakt. Deze lijst word dan getoetst door de gemeenteraad.

Democratie
Laatst gewijzigd op: 14-02-07 Staatsvorm waarin (een vertegenwoordiging van) het volk de hoogste macht heeft die een overwegende invloed heeft op het beleid van gemeenten, provincies en rijk. Omdat het regeren van een land echter onmogelijk is als er grote groepen moeten beslissen word er altijd gekozen voor het benoemen van een wettelijke vertegenwoordiging. In Nederland is dat op landelijk niveau (Kabinet (dagelijks bestuur) gecontroleerd door Parlement/ Tweede Kamer en Senaat/ Eerste Kamer), regionaal niveau (Gedeputeerde Staten (dagelijks bestuur) gecontroleerd door Provinciale Staten) en lokaal niveau (College van Burgemeesters en Wethouders gecontroleerd door Gemeenteraad) geregeld. Democratie wordt ook wel eens vereenvoudigd tot 'de meerderheid beslist' of zelfs Politici zijn de baas. Meer informatie over Democratie.

Deregulering
Het afschaffen, vereenvoudigen of versoepelen van regelingen en wetten die de overheid oplegt aan bedrijven, instellingen en burgers. Doel hiervan is bevordering van veerkracht en aanpassingsvermogen aan de economie en het vermijden van onnodige bureaucratie en onnodig hoge kosten ten gevolge van ondoelmatige of inefficiënte regelgeving. Deregulering word ook wel gebruikt om mensen hun eigen verantwoordelijkheid te laten nemen in plaats van alles te regelen in wetten en voorschriften. Het komt daardoor tegemoet aan de roep om vermindering van (erg onpersoonlijke en veel invulwerk verschaffende) bureaucratie

Dialogische democratie
Dialogische democratie betekent dat er een actieve wisselwerking bestaat tussen overheden en burgers bij de totstandkoming en de uitvoering van het beleid (met andere woorden: de gemeente gaat in gesprek met (groepen) burgers om tot besluiten te komen). Dit kan door de het maken van publieke ruimtes waar individuen de kans krijgen hun verhaal te doen, hun ervaringen, meningen en argumenten te toetsen aan die van anderen. Dit model inzake democratie benadrukt dat enkel als burgers in de discussie betrokken worden, de kans bestaat dat beleidsmaatregelen gepaard gaan met de noodzakelijke wijzigingen in levensstijlen en dat er veel mensen het redelijkerwijs eens kunnen zijn met de genomen beslissingen (en dus draagvlak vormen voor genomen besluiten).

Districtenstelsel
In bijvoorbeeld Groot-Brittannië vertegenwoordigt elk parlementslid een bepaald district, waar hij of zij gekozen is. In zo'n districtenstelsel is per district één parlementszetel te vergeven, die toevalt aan de kandidaat met de meeste stemmen. Stemmen op de overige partijen in dat district gaan verloren. Voor kleine partijen is het moeilijk om binnen dit systeem zetels te veroveren. Zo hebben de Britse Liberaal-Democraten met 16,8% van de stemmen maar 7% van de zetels in het parlement. In de meeste landen met een districtenstelsel wordt de politiek dan ook beheerst door twee grote partijen, die afwisselend de meerderheid hebben. Er bestaan ook varianten van het districtenstelsel waarin per district meer dan één zetel verdeeld wordt. Kleinere partijen hebben binnen die variant iets meer kans om in het parlement te komen. Het belangrijkste voordeel van het districtenstelsel is volgens voorstanders dat parlementsleden dichter bij hun kiezers staan. Meer informatie over Districtenstelsel

Driehoeksoverleg
Overleg tussen drie overheidsinstanties. Leidinggevenden van justitie, politie en de burgemeester praten met elkaar over het politie- en veiligheidsbeleid. Bijvoorbeeld over maatregelen die moeten worden genomen om overlast rond oud- en nieuwviering te beperken. Meer informatie over Driehoeksoverleg

Duaal stelsel
Sinds 2001 is er sprake van een scheiding tussen bestuur (burgemeester en wethouders) en controle op het bestuur (gemeenteraad). Deze stap is gemaakt om een duidelijker onderscheid te maken. Daarbij is ook de mogelijkheid gemaakt om mensen die niet aan de verkiezingen hebben meegedaan te benoemen tot wethouder (mensen met veel kennis van specifieke onderwerpen kunnen dus ook benoemd worden. De gemeenteraad heeft bij het duale stelstel tevens de eindverantwoordelijkheid gekregen over de uitgaven van de gemeente. Daarom moet de gemeenteraad altijd toestemming geven voor uitgaven die een wethouder wil doen (als het om een groter bedrag gaat dan vooraf bepaald , anders hoeft enkel achteraf verantwoording afgelegd te worden). Meer informatie over dualisme

Dualisme
In de politiek is sinds 2002 een wet van kracht (wet dualisering gemeentebestuur) die er voor zorgt dat een wethouder of burgemeester als bestuurder los staat van de politieke partij die hem of haar controleert. Voor deze wet was het mogelijk dat een bestuurder van een stad zijn eigen voorstellen afkeurde als deze persoon ook in de gemeenteraad zat, wat tot nogal verwarrende situaties leidde. In de Tweede Kamer is nog steeds sprake van een grote mate van monisme. Monisme houdt in dat een politieke partij zich houdt aan afspraken die bestuurders maken (bijvoorbeeld het regeerakkoord). Meer informatie over dualisme

Duin- en Bollenstreek
Gebied van verschillende dorpen in Zuid Holland waarin duingebied en bollengrond veel voorkomt. Dit specifieke gebied omvat de plaatsen Hillegom, Katwijk, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout, Rijnsburg, Valkenburg en Voorhout. Je zou kunnen zeggen dat het gebied ligt tussen de snelweg A44 en de Noordzeekust. Leiden, Oegstgeest en Warmond zijn later in het Holland Rijnland samenwerkingsverband mee gaan praten over bestuurlijke samenwerking. In de Duin- en Bollenstreek is het Pact van Teylingen van kracht, waarin harde afspraken staan over bebouwing (de zogenaamde rode contouren) enerzijds en bollen- en duingebied anderzijds.

Duo-raadslid
(ook wel burgerraadslid genoemd) Een assisterend raadslid, die bij verkiezingen op een kieslijst hoort te staan. Wordt in sommige gemeenten burgerraadslid genoemd. Deze assisteert vooral bij kleinere partijen door in de commissies deel te nemen. Afhankelijk van de gemeente mag een fractie drie of vier duo-raadsleden hebben. In Leiden is dit aantal echter vrij tot maximaal 30 personen. Mocht een duo-raadslid worden aangesteld zonder op de kieslijst te hebben gestaan bij de laatste verkiezingen, dan heeft deze geen stemrecht en wordt fractie assistent genoemd (max. 2 per partij). Hij/ zij mag wel meediscussiëren en een raadslid tijdens een vergadering vervangen. Zie ook: functie duo-raadslid, gedragscode duo-raadslid

Duurzame economie
Een economie waarin groei, versterking van de concurrentiekracht en een toename van de werkgelegenheid gecombineerd wordt met een beter beheer van de ruimte, de natuur en een vermindering van de milieudruk.

Ecologische hoofdstructuur
(EHS) Een samenhangend netwerk van natuurgebieden met onderlinge verbindingsroutes door het gehele land. De verbindingsroutes zijn vooral bedoeld om trektochten door groepen dieren mogelijk te maken en zo de normale manier van leven van deze dieren te bevorderen.

Ecotax
Belasting op milieuvervuilende of belastende producten en technieken.

Eerste Kamer/ Senaat
Laatst gewijzigd op: 27-02-07 In de Eerste Kamer zitten 75 leden. De Eerste Kamer wordt ook wel . De Eerste Kamer wordt niet rechtstreeks door de bevolking gekozen. Ze worden gekozen door de Provinciale Staten, die wel door de kiesgerechtigde bevolking gekozen zijn. Leden van de Provinciale Staten kunnen stemmen naar verhouding van de grootte van de Provincie die zij vertegenwoordigen. Omdat de bevolking niet direct kiest wordt er ook wel van 'getrapte' verkiezingen gesproken. De Eerste Kamer is medewetgever. Nadat de Tweede Kamer een wetsvoorstel heeft aangenomen, moet het ook nog door de Eerste Kamer worden goedgekeurd. Ze kunnen de wetsvoorstellen niet meer wijzigen, wel hebben ze het recht van controle en het recht om vragen te stellen. De Eerste Kamer kan het wetsvoorstel alleen aannemen of verwerpen.

éminence grise
Even een stukje geschiedenis. We gaan terug naar de 17e eeuw, toen Lodewijk XIII in Frankrijk aan de macht was. De meest invloedrijke man aan het hof was kardinaal Richelieu (1585-1642, voorheen hertog de Richelieu), vanwege zijn rode habijt ook wel 'l'éminence rouge' genoemd. Richelieu was aanhanger van de jezuïet Veronius, bekleedde diverse functies, waaronder die van eerste minister, en was de wegbereider van de prominente positie van Frankrijk in Europa en van het absolutisme van de alhier niet onbekende Lodewijk XIV. Welnu, de secretaris en vertrouweling van de machtige Richelieu was ene François Leclerc du Tremblay (1577-1638, ouder dus dan zijn chef), oftewel Père Joseph, een kapucijn (= een monniksorde, red.) die een grijze habijt droeg, vandaar 'l'éminence grise'. Naar verluidt had deze man achter de schermen nogal wat invloed. De term 'éminence grise' werd later dan ook gebruikt voor een (oudere) figuur achter de schermen, een vertrouweling die vrijwel onzichtbaar veel invloed uitoefent. (Voetnoot. Éminence = eminentie, de titel van een kardinaal, hetgeen de oorspronlijke 'grijze eminentie' dus niet was.)

Enquête
Enquête als onderzoeksmethode Een enquête is een manier van onderzoek doen, waarbij gebruik wordt gemaakt van een vragenlijst, die aan meer personen wordt voorgelegd. Dat kan door een doelgroep te bevragen, of een deel van deze doelgroep (omdat de hele doelgroep te groot is of moeilijk te bereiken). Een representatieve enquête bestaat dan ook uit een deel van de doelgroep die naar verwachting een goede indruk geeft van de gehele doelgroep. Daarvoor zijn minimum vereisten van hoeveel mensen er moeten deelnemen aan de vragenlijsten en moet er een redelijk gelijke verdeling zijn van de verschillende groepen waaruit de totale doelgroep bestaat. Een enquête is meestal anoniem. De resultaten worden vaak neergezet als een gemiddelde van de meningen of in percentages uitgedrukt. Meer informatie over enquête Recht op enquête Als de gemeenteraad vindt dat een bepaalde affaire tot op de bodem moet worden uitgezocht dan mag hij daar een onderzoek naar instellen. Zo'n onderzoek staat bekend als een parlementaire enquête (maar wordt in dit geval dus uitgevoerd door de gemeenteraad). Vaak wordt gezegd dat een parlementaire enquête een 'zware methode' is. Dat komt omdat de commissie van raadsleden, die de enquête uitvoert, getuigen kan verplichten te verschijnen en hen onder ede kan horen. Met andere woorden: de commissie kan getuigen dwingen inlichtingen te verschaffen. Een parlementaire enquête is overigens lang niet altijd noodzakelijk om de benodigde gegevens boven tafel te krijgen. Een speciaal ingestelde onderzoekscommissie van raadsleden kan dat soms net zo goed. Maar zo'n onderzoekscommissie kan ook tijdens het onderzoek tot de conclusie komen dat een parleme...

European Christian Political Movement
Een politiek samenwerkingsverband van christelijke partijen in elf verschillende landen die elkaar helpen op gebied van organisatie en waar veel kennis wordt uitgewisseld. Ook de landelijke ChristenUnie neemt deel in deze ECPM. Zie ook: website ECPM (engels)

Europol
Europol is gericht op de uitbouw van een Europese politie-informatiedienst die de bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit moet vergemakkelijken. Zie ook de website van Europol

Evenredige vertegenwoordiging
Laatst gewijzigd op: 15-02-07 Landen met een democratie die geen districtenstelsel kennen, hebben doorgaans een stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Dat geldt ook voor Nederland. Bij een stelsel van evenredige vertegenwoordiging vallen de zetels in een vertegenwoordigend lichaam na verkiezingen niet toe aan de kandidaat (partij) met het relatief of absoluut grootste stemmenaantal (zoals in een meerderheids- of districtenstelsel), maar worden de zetels ongeveer naar evenredigheid van het aantal verkregen stemmen over de partijen verdeeld. Een kwart van de stemmen is dus goed voor eveneens (ongeveer) een kwart van de zetels. Er word gewerkt met een kiesdeler en kiesdrempel. Kleine partijen hebben in dit systeem aanzienlijk betere kansen dan in een districtenstelsel. In veel landen met een stelsel van evenredige vertegenwoordiging haalt geen enkele partij de meerderheid en moet door onderhandelingen een coalitie van verschillende partijen worden gevormd. Een vaak genoemd nadeel is dat de kiezers hierdoor geen rechtstreekse invloed hebben op de samenstelling van de regering. In Nederland is het stelsel van evenredige vertegenwoordiging in 1917 ingevoerd. Meer informatie over evenredige vertegenwoordiging.

Exit-polls
Op de dag van de verkiezingen wordt bij de uitgang van een aantal speciaal geselecteerde stembureaus aan de kiezers gevraagd wat ze gestemd hebben. Dit gaat geheel anoniem. Deze zogenaamde 'exit-polls' (uitgangspeilingen) leveren doorgaans een goed beeld op van de einduitslag. De resultaten van deze opiniepeiling worden op televisie direct na sluiting van de stembussen (21.00 uur) bekend gemaakt. Als in de loop van de avond de echte uitslagen binnenkomen, worden de verwachtingen vaak bijgesteld. Vroeger, toen nog geen geautomatiseerde systemen de stemmen telden, duurde het vaak vele uren voordat de werkelijke uitslagen bekend waren. Tegenwoordig is een verkiezingsuitslag vaak binnen een half uur na sluiting van de stemlokalen bekend.

Fair trade
Fair trade, ofwel eerlijke handel, is een vorm van handelspartnerschap, gebaseerd op dialoog, helderheid en respect, dat een beter evenwicht wil in internationale handel. Duurzame ontwikkeling staat centraal, door betere handelsvoorwaarden voor producenten die klein zijn en weinig kans maken tegen grote bedrijven en arbeiders (specifiek in landen in het zuidelijk halfrond van de aarde). Fair trade-organisaties en -consumenten ondersteunen de producenten, proberen de publieke opinie te beïnvloeden en voeren een actieve campagne om de gangbare regels en praktijken van de internationale handel aan te passen aan de principes van fair trade. Lees hier meer over fair trade

Fascisme
Een stroming waarin door middel van een autoritair regime een bevolkingsgroep sterk wordt bevoordeeld ten koste van andere groepen en deze bevoordeling door geweld wordt afgedwongen. Daarbij is vaak ook de drang om dit op te leggen aan omringende gebieden. Fascisme wordt in de westerse wereld vaak in verband gebracht met onderdrukking van joden.

Financieringstekort
Het negatieve verschil tussen de inkomsten en uitgaven van de gemeente of andere overheid. Meer informatie over Financieringstekort