ECN - Energie Encyclopedie

Categorie: Milieu > Energie
Datum & Land: 15/04/2007, NL offline
Woorden: 280

Energie-eindverbruik
De hoeveelheid energie zoals die in een nader te specificeren vorm ten behoeve van een nader te specificeren energiefunctie of installatie wordt geleverd.

Energie-eenheid
De joule, afgekort J. De vroeger gebruikelijke eenheid kilocalorie werd hierdoor bij de invoering van de SI-eenheden in 1978 wettelijk vervangen. (Meer informatie: Eenheden)

Energie-afname en entropietoename
(Zie Thermodynamica)

Energie
Een niet-stoffelijk iets dat in staat is veranderingen teweeg te brengen aan of in stoffelijke voorwerpen.

Entropie
Thermodynamische grootheid. Bij onomkeerbare processen zullen systemen proberen een situatie met de laagste energie te bereiken met daarbij een toename van de entropie.

Exploratie
Het zoeken naar delfstoffen en energiedragers.

Exploitatie
Het winnen van delfstoffen of energiedragers.

Exergie
De kwaliteit van een energiestroom en gelijk aan de maximale hoeveelheid arbeid of elektriciteit die hieruit is te verkrijgen. Omdat zowel hoge als lage kwaliteit energiestromen noodzakelijk zijn, is het exergetisch gezien beter de exergie van een brandstof bij het traject naar lage temperatuurtoepassingen (voor bijvoorbeeld ruimteverwarming) eerst te benutten voor elektriciteitsproductie middels warmte-kracht.

FBC
Fluidized Bed Combustion. (Zie Wervelbedverbranding)

Feedstock
Finaal energiegebruik van energiedragers voor de vervaardiging van producten die niet meer als energiedrager worden aangemerkt. De energiedrager komt voor een deel fysiek in het eindproduct. Lichte fracties van koolwaterstoffen (nafta) worden bijvoorbeeld ingezet voor de productie van monomeren in de kunststofindustrie.

Finaal energieverbruik
Het energieverbruikssaldo minus de omzettingssaldi van warmte-kracht-opwekking en 'overige omzettingen' (hoogovens, naftakrakers, aromatenfabrieken e.d.).

Fluid bed
(Zie Wervelbedverbranding)

Flexicoker
Kraakproces in gebruik bij de Esso-raffinaderij. In een wervelbed-reactor vindt thermische kraking plaats en blijft petroleumcokes als restant achter, dat wordt vergast tot een laag-calorisch stookgas.

Fotosynthese
Reactie in planten waarbij met behulp van stralingsenergie van de zon organisch materiaal wordt geproduceerd.

Fotochemische luchtverontreiniging
Luchtverontreiniging die ontstaat door chemische reacties onder invloed van zonlicht, waardoor bepaalde stoffen in de lucht (vooral stikstofoxiden en koolwaterstoffen) worden omgezet in andere, veelal schadelijke verbindingen.

Foto (voltaïsche) cel of zonnecel
Systeem om zonne-energie rechtstreeks om te zetten in elektriciteit.

Fossiele brandstof
Brandstoffen ontstaan uit resten van biologisch materiaal in het verre verleden.

f.o.b.
Free on board. De kosten na overslag in de laadhaven.

Gasolie
Aardolieproduct, identiek aan het Engelse en Amerikaanse gasoil.

Gasmotor
Zuigermotor gevoed met gas, zoals aard-, riool- of stortgas.

Gammastraling
Energierijke elektromagnetische straling met zeer kleine golflengte. Is zeer doordringend en laat zich het best afzwakken door zware materialen (zoals lood).

Gasturbine
Complete unit bestaande uit een compressor, verbrandingskamer en expansieturbine. (Zie figuur)

Getijde-energie
Energie aanwezig in met eb en vloed samenhangende waterbewegingen.

GER
Gross Energy Requirement. Energie-inhoud van de gebruikte grondstoffen vermeerderd met de (primaire) energie voor productie en transport. (Meer informatie: Gross Energy Requirement)

Geothermische energie
(Zie Aardwarmte)

Geleiding
Warmtetransport door een temperatuurverschil in een lichaam. Term wordt ook gehanteerd bij geleiding van elektriciteit. (Zie Warmteoverdracht)

Grenswaarde van een emissiefactor
De maximaal toelaatbare waarde van een emissiefactor, meestal gebaseerd op de algemeen aanwezige en toepasbare technieken (Best Practicable Means).

Graaddagenmethode
Om de temperatuursafhankelijkheid van de gasafzet per aansluiting voor een reeks van jaren te kunnen vergelijken wordt de temperatuursinvloed geëlimineerd. De gasafzet wordt berekend per graaddag, waarbij een correctie wordt toegepast voor het niet tempertuurgevoelige deel voor koken en warmwaterbereiding. Het resultaat wordt vermenigvuldigd met het 'normaal' aantal 'gewogen' graaddagen voor het betreffende jaar, dat wordt bepaald voor het KNMI-weerstation De Bilt.

Graaddagen
Rekeneenheid waarmee het aantal fictieve dagen wordt aangegeven dat de gemiddelde etmaaltemperatuur beneden de 18 °C (stookgrens) ligt.

GWP
GWP100 jaar Global Warming Potential. Broeikasgaseffect uitgedrukt in CO2-equivalent. De toevoeging 100 jaar betreft de zichtperiode. (Meer informatie: Global Warming Potential)

HBO
(Zie Huisbrandolie)

HERON-gasturbine
Compacte gasturbine. Qua capaciteit vergelijkbaar met de OPRA-turbine. (Zie figuur)

Hete-lucht motor
(Zie Stirlingmotor)

HFK's
CxHyFz (UK: HFCs) Onvolledig gehalogeneerde fluorkoolwaterstoffen, broeikasgassen met een GWP100 jaar van 140 tot 11700 gram CO2-equivalent. (Meer informatie: Global Warming Potential)

Hoogspanningsnet
Elektriciteitsnet met een spanning boven 100 kV.

Hoogovengas
Restgas van het hoogovenproces en zeer rijk aan CO. Door de lage calorische waarde wordt het vaak verrijkt met cokesovengas of aardgas. (Meer informatie: Stookwaarde)

Hoog-rendement CV-ketel
Atmosferische ketel voorzien van een rookgascondensor, waarmee de condensatiewarmte uit de rookgassen wordt gewonnen.

HTR
Hoge-temperatuurreactor, om het thermisch rendement van een kerncentrale te verhogen wordt de temperatuur van het koelmiddel verhoogd. De kogelbedreactor wordt daartoe met gas gekoeld.

Huisbrandolie
Aardolieproduct met de kwaliteit van gasolie. Omdat deze ook als dieselolie kan worden toegepast, wordt er een rode kleurstof aan toegevoegd i.v.m. de erop rustende accijnzen.

Hydrolyse
Splitsen van een chemische verbinding door toevoeging van water.

Hycon
Kraakproces in gebruik bij Shell Pernis, waarbij door katalytisch hydrogeneren koolstofrijke moleculen worden omgezet in waterstofrijkere en dus lichtere producten.

Hybride aandrijving
Combinatie van een elektromotor bijgestaan met een verbrandingsmotor. De elektrische energie is afkomstig uit een accu of brandstofcel. Term wordt ook gehanteerd bij de combinatie van brandstofcel en accu.

Interne rentevoet
De rente waarbij de contante waarde van de kasstroom (uitgaven en jaarlijkse inkomsten) gelijk is aan nul.

Infrastructuur
Stelsel van energiedistributiesystemen gevormd door elektriciteit-, gas- en warmtenetten.

Isotoop
Verschijningsvormen van één element met verschillende massa.

Isolatie
Het verhogen van de warmteweerstand door het 'inpakken' van leidingen, plaatsen van dubbel glas en aanbrengen van lagen wol of schuim op of tussen muren en vloeren.

Jaarbelastingduurkromme
Belasting per uur gemeten over het jaar.

Kathode
Elektrische negatieve pool.

Kettingreactie
Proces waarbij de ontstane stoffen de reactie verder laten ontwikkelen. Treedt o.a. op bij kernsplijting waarbij vrijkomende neutronen andere kernsplijtingen veroorzaken.

Kerosine
Licht aardolieproduct met de eigenschappen van petroleum. Wordt gebruikt als brandstof voor vliegtuig- en straalmotoren. (Meer informatie: Stookwaarde)

Kernsplijting
Proces waarbij een atoomkern uiteen valt in kleinere kernen. Daarbij komt energie vrij en kunnen tevens één of meer neutronen vrijkomen.

Kernfusie
Samenvoegen van atoomkernen waarbij energie vrijkomt; dit proces is de basis van de energieproductie van de zon en van andere sterren.

Kernenergie
Begrip omvattend de energieopwekking op basis van kernsplijting en kernfusie.

Kleinschalige warmte/kracht
Term voor een wkk-installatie kleiner dan 1 MWe. veelal bestaande uit een gasmotor met warmteterugwinning uit het koelwater, oliekoeling en de uitlaatgassen. (Zie figuur)

Koolwaterstof
Een gasvormige verzameling van organische verbindingen met wisselende samenstelling, waaronder een aantal stoffen die kankerverwekkende eigenschappen kunnen hebben.

Koolmonoxide/dioxide
CO-CO2, gasvormige verbrandingsproducten van koolstof (verbindingen). CO is giftig.

Kokendwaterreactor
BWR, vermogensreactor waarbij het water al in de reactorkern begint te koken en direct voor het aandrijven van de turbine wordt gebruikt.

Koude-opslag
Het afstemmen van koudevraag en -productie door een (lange termijn) opslag in bijvoorbeeld de bodem om een overbrugging van een etmaal of een seizoen mogelijk te maken.

Kraakproces
Installatie waarmee de opbrengst aan lichte producten in de aardolieraffinaderij wordt vergroot. Door het inzetten van een katalysator wordt de omzetting van zware aardoliefracties tot lichtere in de reactor bevorderd.

Kweekreactor
Kernreactor waarin meer splijtbaar materiaal wordt gevormd door absorptie van neutronen in niet-splijtbare isotopen dan door de splijting wordt vernietigd. Het proces kan zo geregeld worden dat het 'gekweekte' materiaal kort daarop wordt gebruikt om door kernsplijting energie op te wekken in de vorm van elektriciteit.

k-waarde
Reciproque van de warmteweerstand (R) van een constructie (k = R-1).

Lachgas
N2O, (UK: Nitrous Oxide) broeikasgas met een GWP100 jaar van 320 gram CO2-equivalent. (Meer informatie: Global Warming Potential)

Laagspanning
Spanningsniveau lager dan 1000 Volt.

Liquefactie
Het bereiden van vloeibare organische (koolstofhoudende) brandstoffen en grondstoffen uit steenkool.

Lichtwaterreactor (LWR)
Reactor die zowel gemodereerd als gekoeld wordt door middel van gewoon water.

LNG
Liquified Natural Gas. Door afkoeling vloeibaar gemaakt aardgas.

LPG
Verzamelnaam voor verschillende door samenpersing of koeling gemaakte petroleum gassen die bij de olie- en gaswinning en bij de raffinage vrijkomen. Toegepast als autogas, verwarming of als grondstof voor de chemische industrie.

Luchtcollector
Zonnewarmte-collector toegepast bij lage-temperatuur processen, waar lucht direct moet worden verwarmd voor droogprocessen en ruimteverwarming.

Luvo
Luchtvoorverwarmer voordat de verbrandingslucht aan een brander wordt toegevoerd.

Methanol
CH3OH, eenvoudige alcohol-verbinding.

Methaan
Verzadigd koolwaterstof CH4 en het hoofdbestanddeel van aardgas. Broeikasgas met een GWP100 jaar van 21 gram CO2-equivalent.

MHD
Magnetohydrodynamische opwekking van elektriciteit. Principe MHD: bij het leiden van plasma door een sterk magnetisch veld ontstaat een elektrische spanning.

Mobiele bron
Verplaatsbare bron van emissies die voorzien is van een verbrandingsmotor (hoofdzakelijk verkeer). Mobiele werktuigen is de verzamelnaam voor landbouwtractoren, heftrucks, wegenbouwmachines etc.

Natte depositie
Het afzetten op planten, bodem, wateroppervlakken enz. van verontreinigingen die door neerslag (regen, hagel, sneeuw en mist) zijn meegevoerd.

Nafta
Lichte fracties van koolwaterstoffen. Grondstof voor de petrochemie. (Meer informatie: Stookwaarde)

Neutron
Elektrisch neutraal deeltje dat meestal een onderdeel is van een atoomkern.

Non-energetisch verbruik
Benutten van energiedragers voor doeleinden waarbij deze materialen niet worden verstookt (meestal als grondstof voor de chemie).

Olefinen
CnH2n, als ethyleen en propyleen ingezet voor de polymerisatie tot kunststoffen.

OPRA-gasturbine
Qua capaciteit vergelijkbaar met de HERON-turbine. (Zie figuur)

Opwerkingsfabriek
Bedrijf dat gebruikte splijtstofelementen van kernenergiecentrales scheidt in bruikbare splijtstoffen en radioactief afval.

Organic Ranking Cycle
Expansieproces waarbij uit warmtestromen met een relatief laag temperatuursniveau (zelfs tot onder 100 °C) mechanische energie wordt gewonnen. Als werkmedium wordt gewoonlijk een organische verbinding gebruikt.

OTEC
Ocean Thermal Energy Conversion. Energieproductie die gebruik maakt van het temperatuurverschil tussen hogere en diepere lagen in oceanen.

Oven
Installatie of apparaat waarin aan een product warmte wordt toegevoerd met als doel het product een chemische of fysische verandering te laten ondergaan. (Meer informatie: Type ovens)

Oxidant
Verbinding die een andere verbinding kan oxideren.

Ozonlaag
Beschermende laag in de dampkring rond de aarde, Door cfk's wordt deze laag m.n. bij de polen aangetast: het 'gat' in de ozonlaag, waardoor de absorptie van schadelijke UV-straling wordt verminderd.

Ozon
O3, een molecuul bestaande uit drie zuurstofatomen. Ozon is een schadelijk gas met sterk oxiderende eigenschappen. In de biosfeer kan het bij mens en dier het longweefsel aantasten en bij bomen en planten veroorzaakt het bladbeschadiging en groeireductie. De optredende schade aan bossen wordt voor een deel veroorzaakt door ozon. Ozon ontstaat door fotochemische reacties in de atmosfeer, voornamelijk uit stikstofoxiden en koolwaterstoffen.

PER
Process Energy Requirement. Opgegeven als finaal energieverbruik.

Peak shaving
Het nivelleren van de elektriciteitsvraag en daarmee de belasting van een opweksysteem.

PFBC
Pressurized Fluidized Bed combustion. Wervelbedverbranding onder druk.

PFK's
CF4 en C2F6 (UK: PFCs) Perfluorkoolwaterstoffen, broeikasgassen met een GWP100 jaar van 16500 en 9200 gram CO2-equivalent. (Meer informatie: Global Warming Potential)

PK
Niet meer gehanteerde eenheid voor vermogen Hiervoor in de plaats is gekomen de Watt (~ 735,5 W), volgend uit het SI-eenhedenstelsel. (Meer informatie: Eenheden)

Plasma
Een zeer heet gas dat elektrisch geleidend is. Plasma's spelen een rol bij kernfusie.

ppm
Part per million (10-6 of 10-4%). (Meer informatie: ppm)

Propaan
Verzadigd koolwaterstof C3H8 dat bij geringe druk vloeibaar wordt. Door lage dampspanning niet geschikt voor gebruik bij lage temperaturen. Daarom wordt in gasflessen veelal een mengsel met butaan geleverd.

Procesemissie
Iedere emissie die optreedt bij een proces dat niet gericht is op energieconversie door verbranding van fossiele brandstoffen.

Primaire energie
Energie in de vorm zoals wordt aangetroffen in de oorspronkelijk gewonnen energiedrager (bijv. steenkool, olie, aardgas en uranium).

PV
(Zie Foto (voltaïsche) cel of zonnecel)

Raffinage
(Zie Destillatie)

Raffinaderijgas
Restgas van de raffinaderij met sterk wisselende samenstelling. (Meer informatie: Stookwaarde)

Radioactiviteit
Eigenschap van bepaalde stoffen om zonder invloed van buitenaf een karakteristieke straling uit te zenden en daarbij doorgaans in een andere stof over te gaan.