AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

mastbijlen
Bijlen met een lang blad, tot zo`n 30 centimeter lang, met een wijd uitlopende wang en zonder kop. Worden gebruikt om masten en rondhouten af te schaven en af te werken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > bijlen: houtbewerkingsgereedschap.

mastaba’s (banken)
Te gebruiken voor Arabische banken, gemaakt van steen of leem; vaak gebouwd langs de voorzijde, soms langs de zijkant van traditionele huizen of op andere plaatsen waar mensen wonen of samenkomen.
Categorie: Interieurinrichting > banken naar vorm of functie.

mastaba`s (graftomben)
Oud Egyptisch graf in de vorm van een sterk afgeknotte piramide met langwerpig grondvlak.
Categorie: Bouwwerken > graftomben naar vorm.

mast drawknives
Lange haalmessen van ongeveer 60 cm lang.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > haalmessen (houtbewerkingsgereedschap).

massieve stuwdammen
Dammen die de druk van het water weerstaan door hun eigen gewicht.
Categorie: Bouwwerken > dammen naar vorm.

massing
Te gebruiken voor de verhouding tussen verschillende massa`s of volumes van een gebouw of structuur.
Categorie: Abstracte Begrippen > vorm- en compositiebegrippen.

massieve baksteen
Een baksteen die voldoet aan de eisen voor solide metselwerk.
Categorie: Materialen > baksteen naar vorm : massa.

massieve deuren
Fineerdeuren met een kern van massief hout of een minerale samenstelling.
Categorie: Onderdelen > fineerdeuren.

massief (vormkenmerk)
Met een binnenste dat is gevuld met materie.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > vormkenmerken.

massief houten constructie
Wordt gebruikt voor vakwerkconstructies waarbij zwaar plankwerk, dat horizontaal of verticaal is geplaatst, wordt gebruikt om solide muren te vormen in plaats van beplanking en bekleding.
Categorie: Procédés en Technieken > houten constructie.

massicot
Monoxide van lood dat van nature voorkomt als geel kristal of wordt verkregen als een geel poeder door het verhitten van wit lood of bij andere processen die onder het smeltpunt worden uitgevoerd; wordt soms gebruikt als een geel pigment.
Categorie: Materialen > loodverbindingen.

massaspectroscopen
Instrumenten die worden gebruikt om de massa te meten van kleine, elektrisch geladen deeltjes.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van massa.

massaspectrometers
Massaspectroscopen die de soort en intensiteit van deeltjes in een bepaalde substantie vaststellen en vastleggen.
Categorie: Meetinstrumenten > massaspectroscopen.

massaspectrografen
Massaspectroscopen die massaspectra vastleggen op fotografische platen.
Categorie: Meetinstrumenten > massaspectroscopen.

massaproduktie
Het produceren van goederen in grote hoeveelheden om een hogere produktie te verkrijgen tegen afnemende eenheidskosten.
Categorie: Functionele activiteiten > vervaardigen.

massamedia
Communicatiemiddelen ontworpen om grote aantallen mensen te bereiken en gericht op het vormen van algemeen verbreide richtlijnen, ideeën en doelen.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot cultuur.

Massachusett
Te gebruiken om werken te beschrijven van het Algonquian-sprekende inheemse Amerikaanse volk dat het kustgebied tussen Niantic Bay en de rivier Connecticut bewoonde.
Categorie: Stijlen en Perioden > Eastern Woodland and Eastern Great Lake Native American styles.

massa (eigenschap)
De hoeveelheid materie in een voorwerp, te onderscheiden van het gewicht.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > kenmerken en eigenschappen naar specifiek type.

Masonite (TM)
Handelsmerk voor de houtvezelplaten van de Masonite Corporation, die zijn gemaakt van spanen - als bijproduct van andere processen - die onder hoge stoomdruk tot cellulosevezels zijn gereduceerd.
Categorie: Materialen > hardboard.

maskettes
Te gebruiken voor Afrikaans beeldhouwwerk in de vorm van een masker, maar kleiner in omvang en niet bedoeld om voor het gezicht te dragen, voornamelijk aangetroffen onder bevolkingsgroepen in Liberia en de Democratische Republiek Congo (voorheen Zaïre).Gebruik ‘miniatuur’ en ‘maskers’ voor miniatuurversies van maskers.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldhouwwerken naar vorm.

maskers (beeldhouwwerk)
Afgietsels of afdrukken van het gezicht of gehele hoofd van een levend persoon.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldhouwwerken naar type onderwerp.

maskers (foto`s)
Diapositieven gebruikt in combinatie met een negatief of een ander diapositief om kleur of contrasten te veranderen.
Categorie: Beeldmateriaal > transparanten: fotografisch.

maskers (kleding)
Bedekkingen voor het hele gezicht of gedeelten ervan, meestal met openingen voor de ogen en soms de mond; worden gedragen om de identiteit van de drager te verbergen of te veranderen of ter bescherming.
Categorie: Kleding > kleding naar functie.

maskerspelen
Korte, allegorische, dramatische voorstellingen die door gemaskerde spelers worden uitgevoerd en in de 16e en 17e eeuw populair waren.
Categorie: Gebeurtenissen > voorstellingen (gebeurtenissen).

maskerades
Bijeenkomsten van mensen die maskers, vermommingen of kostuums dragen die vaak tot in detail en fantasievol zijn uitgewerkt en waarbij vaak wordt gedanst.
Categorie: Gebeurtenissen > gebeurtenissen.

maskeerband
Een sterk, bruinpapieren band.
Categorie: Materialen > drukgevoelige band.

masjids
Moskeeën met een mihrab maar geen minbar, meestal voor de dagelijkse gebeden van enkelingen of kleine groepjes maar niet voor de dienst op vrijdag.
Categorie: Bouwwerken > moskeeën naar functie.

masinko`s
Spiesvedels met 1 snaar, stemschroef, kam, ruitvormige, met perkament bedekte klankkast; bespeeld met een strijkstok; Ethiopië.
Categorie: Geluidsmiddelen > spiesvedels.

mashaks
Met de mond aangeblazen doedelzakken met één bourdon, één speelpijp met opslaand riet en een windzak van geitenvel, India.
Categorie: Geluidsmiddelen > doedelzakken.

mashhads
Islamitische heiligdommen of heilige moskeeën.
Categorie: Bouwwerken > heiligdommen.

mascarons
Motieven die groteske of anderszins gekarikaturiseerde gezichten van mensen of dieren voorstellen, meestal frontaal gezien; voorkomend in verschillende context in de architectuur en kunstnijverheid.
Categorie: Ontwerpelementen > figuurmotieven.

masa (paper)
Goedkoop machinaal vervaardigd, oosters papier.
Categorie: Materialen > papier naar productiemethode.

marxisme
De politieke, economische en sociale theorieën gepropageerd door Karl Marx, Friedrich Engels en hun volgelingen; omvat ook de theorie over waarden, het dialectisch materialisme, de invloed van de economie op het menselijke handelingen en de klassenstrijd als fundamentele drijfveer voor de geschiedenis.
Categorie: Abstracte Begrippen > sociologische begrippen.

martyria
Graven van martelaren of de heiligdommen daarboven, opgericht in vroegchristelijke tijd. VWB.
Categorie: Bouwwerken > religieuze bouwwerken.

martyrologia
Lijsten, catalogi, geschiedenissen of verhalen over religieuze martelaren.
Categorie: Informatievormen > religieuze teksten.

Martin`s cement
Cement gemaakt met kaliumcarbonaat in plaats van aluin.
Categorie: Materialen > vloergips.

martial arms
Vuurwapens voor militair gebruik.
Categorie: Wapens en Munitie > draagbare vuurwapens naar functie.

martensitic stainless steel
Roestvrij staal met naar verhouding veel chroom, varierend van 12 tot 17%, en naar verhouding veel koolstof.
Categorie: Materialen > roestvrij staal.

martelaren
Personen die hun levens opofferen voor hun geloof of principe.
Categorie: Personen > personen naar toestand of omstandigheid.

martelen
Te gebruiken voor het toebrengen van hevige lichamelijke pijn als straf, wraak of dwangmiddel.
Categorie: Lichamelijke Activiteiten > mishandelen.

marszeilen
Vierkante zeilen die aan de marsra boven de onderzeilen worden gevoerd.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > zeilen.

marskramers
Te gebruiken voor personen die van deur tot deur of op straat kleine goederen verkopen. Gebruik `straatventers` voor personen die op een tijdelijke plek op straat voedsel of kleine goederen verkopen.
Categorie: Personen > personen in de handel en zakenwereld.

marquises (settees)
Een Frans soort kleine canapé of grote stoel waarop twee mensen kunnen zitten.
Categorie: Interieurinrichting > settees.

marqueterie
Wordt gebruikt voor de techniek waarbij kleine stukjes hout of ander materiaal over of in een ander houten oppervlak worden gelegd om het met een dun laagje vernis te versieren
Categorie: Procédés en Technieken > procédés en technieken voor het afdekken van oppervlakken.

marotten
Te gebruiken voor poppen die in de hand worden gehouden of popachtige figuren die op stokken zitten, met een stuk stof eromheen om de muziekmechanieken eronder verbergen, die muziek maken wanneer de stokken rond worden gedraaid.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > recreatieve poppen.

marouflage
Een methode voor het bevestigen van een buigzaam materiaal, bijvoorbeeld papier, tegen een massieve achter- of ondergrond, zoals een muur of een paneel.
Categorie: Procédés en Technieken > opplakken.

Marokkaanse stijlen
Verzamelnaam voor descriptoren van bepaalde etnische, culturele en regionale stijlen in het deel van Afrika dat historisch bekendstaat onder de naam Marokko. Gebruik ‘Marokkaans’ voor de stijl van het land Marokko.
Categorie: Stijlen en Perioden > Noord-Afrikaanse stijlen.

marokijnleer
Fijn maar zeer sterk en flexibel leer, gemaakt van geitenvellen en gelooid met sumak. Het heeft een kenmerkende kiezelachtige textuur.
Categorie: Materialen > plantaardig gelooid leer: geitenleer.

Maroger medium
Een bindmiddel of geleiachtig medium voor olieverf, dat in de jaren veertig in de Verenigde Staten werd geïntroduceerd door Jacques Maroger, een kunstschilder en conserveringsdeskundige.
Categorie: Materialen > megilp.

marmerwerkers
In het algemeen te gebruiken voor arbeiders en vakmensen die marmer bewerken, ook te gebruiken voor hen die marmer delven, behakken, beeldhouwen, met mozaïek versieren en metselen.
Categorie: Personen > personen in ambachten en beroepen naar materiaal.

marmoliet
Een dun, gelaagd serpentijnmarmer, meestal lichtgroen van kleur.
Categorie: Materialen > serpentijn.

marmotten
Geelgrauw knaagdier dat vooral in het hooggebergte van Savoie en Zwitserland gevonden wordt.
Categorie: dieren > zoogdieren.

marmeren
De techniek van het imiteren van het uiterlijk van marmer, zoals op hout of andere oppervlakken; betreft ook het kleuren van de binnenkaften of de randen van boeken.
Categorie: Procédés en Technieken > aderen (techniek).

marmerpapierfabrikanten
Ambachtslieden in het 15e-eeuwse Frankrijk die behang maakten dat van houtblokken werd gedrukt en met de hand werd beschilderd.
Categorie: Personen > papierfabrikanten.

marmeraars
Personen die uitsluitend behang produceren van gemarmerd papier; dit was met name in de 15e eeuw in Frankrijk populair.
Categorie: Personen > papierfabrikanten.

marmer
marmerplaten Ruimere term: metamorf gesteente
Categorie: Materialen > metamorf gesteente.

marlis
Uitstekende en meestal versierde randen van een bord of schaal, die reiken van de bodem tot de bovenrand en die vaak bijna parallel lopen aan de bodem.
Categorie: Onderdelen > houderonderdelen.

marlsteken
Steken of slagen om een zeil aan een roudhout te slaan, vooral gebruikt op binnenschepen en jachten.
Categorie: > .

Marlboroughpoten
Term voor rechte of taps toelopende vierkante poten, soms met een zuilvoet. Wordt gebruikt aan Amerikaans meubilair uit het midden van de 18e eeuw, vaak met een afgeschuinde binnenrand.
Categorie: Onderdelen > poten naar vorm.

marktweegschalen
Weegschalen die zijn bedoeld voor gebruik in marktstallen of op marktpleinen.
Categorie: Meetinstrumenten > weeginstrumenten naar functie.

marktplaatsen
Wordt gebruikt voor verbrede straten, buurt- of stadspleinen of andere meestal openbare ruimten waar kraampjes en stalletjes kunnen worden opgebouwd voor verkoop.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > commerciële complexen.

marktmanden
Term die over het algemeen wordt gebruikt voor verschillende soorten ovale of rechthoekige open manden met één handvat, vooral bedoeld om producten in naar de markt te brengen of aankopen mee naar huis te nemen.
Categorie: Houders > huishoudelijke houders.

marktkruisen
Op marktpleinen opgerichte stenen kruizen, zinnebeeld van de marktvrede. VDW.
Categorie: Bouwwerken > kruismonumenten.

markten (gebouwen)
marktgebouwen Ruimere term: handelsgebouwen
Categorie: Bouwwerken > handelsgebouwen.

markten (gebeurtenissen)
Bijeenkomsten van mensen op een vaste tijd en plaats om privé te kopen en verkopen, gewoonlijk niet bij opbod.
Categorie: Gebeurtenissen > uitverkopen.

marktbrieven
Publikaties die informatie bevatten over de toestand en de vooruitzichten van de markt, vooral die welke worden geproduceerd door firma`s of andere financiële organisaties.
Categorie: Informatievormen > nieuwsbrieven.

markiezen (overkappingen)
Half vrijhangende of hangende, metalen of metaal met glazen overkappingen boven de ingangen van gebouwen; in de 19e en 20e eeuw gangbaar voor luifels boven theateringangen. Gebruik `luifels (bouwkundige elementen)` voor kleinere overkappingen van ingangen.
Categorie: Onderdelen > dakachtige omsluitingsbouwconstructies.

markiezen (edelmannen)
In Europa en Japan te gebruiken voor met name personen die in verschillende Europese landen in de adelstand als tweede staan geplaatst; ze zijn ondergeschikt aan hertogen maar staan boven graven.
Categorie: Personen > edelmannen.

markgraafschappen
Gebieden onder het bestuurlijk gezag van een markgraaf.
Categorie: Organisaties > overheidsinstanties naar leidinggevende.

marketing
Bezigheid waardoor het overdragen van een recht op of het bezit van goederen of het verschaffen van diensten van verkoper naar koper wordt bewerkstelligd, inclusief adverteren, vervoer, opslag en verkoop.
Categorie: Functionele activiteiten > economische en financiële functies.

marken (munten)
Zilveren munten van Zweden en Noord-Duitsland die vanaf de 16e eeuw worden uitgegeven. Vanaf de 19e eeuw Duitse munten van verscheidene metalen en denominaties.
Categorie: Ruilmiddelen > laat-westerse wereldmunten naar coupure.

marken (grensgewesten)
Grote gebieden langs de grenzen van een land, inclusief die streken die oorspronkelijk waren bestemd als militair gebied voor de verdediging van het land.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > districten naar locatie of context.

markeerstiften (tekeninstrumenten)
Pennen die uitwisbare gekleurde inkt bevatten en een verscheidenheid van puntige of stompe punten gemaakt van vilt, nylon of vezels.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > pennen.

Marka
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Burkina Faso.
Categorie: Stijlen en Perioden > periferische Mande-stijlen.

maritieme musea
Wordt gebruikt voor musea die zijn gewijd aan de zee in het algemeen, navigatie of scheepvaart; te onderscheiden van `marinemusea` die zich bezighouden met de marine, oorlogsschepen of schepen in het algemeen.
Categorie: Bouwwerken > historische musea.

maritieme geschiedenis
Tak van de geschiedenis die zich bezighoudt met alle aspecten van de zeevaart op elk vlak zoals handel, verkenningsreizen, oorlogvoering en cultuur.
Categorie: Vakgebieden > geschiedenis (vakgebied).

maritieme bouwconstructies
Wordt gebruikt voor constructies die zijn gebouwd met betrekking tot water in het algemeen, maar vooral zeewaarts vanaf de hoogwaterlijn van grote watermassa`s (oceanen, zeeën, baaien).
Categorie: Bouwwerken > bouwwerken naar locatie: topografisch.

marionetmaken
De kunst van maken van poppen.
Categorie: Procédés en Technieken > voorwerpvervaardigingsprocédés en -technieken.

marionetten
Poppenkastpoppen die van bovenaf worden bewogen met touwtjes die aan hun ledematen zijn bevestigd.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > poppenkastpoppen.

mariniers
Soldaten getraind en uitgerust om op zee te dienen en op land tijdens militaire acties die bij vlootmanoeuvres horen.
Categorie: Personen > soldaten.

marinewerven
Marinebases waar oorlogsschepen worden gebouwd, hersteld, gedokt of omgebouwd door civiele ingenieurs en arbeiders en die worden beheerd door genie-officieren.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > marinebases.

marines
zeemachten Ruimere term: strijdkrachten
Categorie: Organisaties > strijdkrachten.

marineschepen
Vaartuigen die hoofdzakelijk zijn ontworpen voor oorlogsvoering, hetzij voor militaire acties, hetzij om daarbij ondersteuning te bieden en dienst te verlenen.
Categorie: Vervoermiddelen > vaartuigen naar functie.

marinebases
Marinebasis, meestal met een zeehaven, waar aan wal de plaatselijke logistieke diensten voor de vloot worden verzorgd.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > militaire bases.

marinehulpschepen
Te gebruiken voor schepen die ondersteuning en dienst verlenen bij militaire acties op zee.
Categorie: Vervoermiddelen > marineschepen.

marimba`s
Slaginstrumenten, in allerlei plaatselijke varianten met een bereik van 4 octaven. De klankbodems bestaan uit kalebassen of metalen buizen onder de claviaturen; Afrika, Latijns-Amerika.
Categorie: Geluidsmiddelen > xylofoons: kalebasresonantie.

marifoons
Mobilofoons voor gebruik te water
Categorie: Onderdelen > zendontvangapparaten.

mariene milieu`s
Milieus die zich in oceanen of ander zout water bevinden.
Categorie: Objectgroepen en systemen > aquatische milieu`s.

mariene parken
Wordt gebruikt voor allerlei gebieden die permanent worden beschermd. Hierbij kan het gaan om stukken land die in contact staan met de zee, maar ook om overstroomde gebieden, zeebeddingen of gebieden die dichtbij een kust zijn drooggevallen.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > parken naar locatie of context.

mariene locaties
Wordt gebruikt voor locaties die zich onder zout water bevinden.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > onderwaterlocaties.

mariene biologen
zeebiologen Ruimere term: biologen
Categorie: Personen > biologen.

Mariekerkse jollen
Vlaams platboomde vissersboot, gebruikt voor de visserij op de Schelde en genoemd naar de voornaamste thuishaven Mariekerke aan de Schelde. De voorsteven was gebogen en aan de bovenkant afgerond. De achtersteven was recht. Voor- en achterschip waren vol en rond gebouwd. Het vissen geschiedde met sleepnetten, kuilnetten, drijfnetten, kornetten en een eigenaardig schepnet, `waai` genoemd. Die Mariekerkse jol werd na 1950 niet meer gebruikt.
Categorie: Vervoermiddelen > schepen die met netten vissen.

Mariakapellen
Op zichzelf staande kapelletjes of deel van kerken gewijd aan Maria.
Categorie: Onderdelen > kapellen (ruimten in Christelijke religieauze gebouwen).

Maria Theresia-daalders
Zilveren Oostenrijkse munten die tussen 1740 en 1780 werden uitgegeven; daarna tot 1961 nog sporadisch gebruikt in de handel met Afrika en het Nabije Oosten.
Categorie: Ruilmiddelen > talers.

Mari tijdperk
Verwijst naar de periode aan het begin van het tweede millennium v. Chr. in Mesopotamië, toen de stad Mari een bloeiperiode beleefde.
Categorie: Stijlen en Perioden > Mesopotamische perioden.

marginale kunst
Te gebruiken voor kunst die niet uit de cultuur van de kunstwereld is voortgekomen, zoals die zijn vorm door de internationale kunstmarkt en de gevestigde kunstinstellingen heeft gekregen, maar die spontaan door de maatstaven, tradities en gebruiken van die cultuur is bedacht; drukt vaak de persoonlijke visie of esthetiek van de kunstenaar heel goed uit. Gebruik `volkskunst` voor het kunstgenre dat uit de traditionele regels en werkwijzen van een door cultuur gebonden samenleving of context voortkomt.
Categorie: Abstracte Begrippen > kunstgenres.

margin trowels
Pleistertroffels waarvan de randen omhoog staan. Worden gebruikt om pleister in hoeken af te werken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > troffels.

Marghi
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in het noordoosten van Nigeria.
Categorie: Stijlen en Perioden > Tsjadische onderfamilie van Afro-Asiatische taalgroepen.

marges
Gebieden op gedrukte of beschreven pagina`s of op andere vellen met tekst of afbeeldingen, tussen het informatiegebied en de randen van de pagina of het vel.
Categorie: Onderdelen > opmaakkenmerken.

margarine
Mengsel van o.a. palmitine en stearine; vet waarvan kunstboter wordt gemaakt.
Categorie: Materialen > vetten.