AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

lichte paardensleden
Te gebruiken voor lichte arresleden met één paard en één zitplank voor twee of drie passagiers; rond 1800 ontwikkeld in de Verenigde Staten.
Categorie: Vervoermiddelen > arresleden.

lichte hamers
Lichte hamers waarbij meestal één slagvlak is gemagnetiseerd en wordt gebruikt om kopspijkers vast te houden en in te slaan.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > hamers: houtbewerkingsgereedschap.

lichtdrukken
Fotomechanische afdrukken die zijn geproduceerd door middel van lichtdruk.
Categorie: Beeldmateriaal > fotolithografieën.

lichtdruk
Een vorm van fotolithografie, waarbij de drukplaat wordt geprepareerd met behulp van een bichromaat procédé. Delen met ongeharde gelatine houden water vast en stoten dus vettige inkt af. Geharde delen nemen inkt op en houden die vast in het karakteristieke wormachtige scheurtjespatroon
Categorie: Procédés en Technieken > fotolithografie.

lichtbeuken
Bovengedeelten van muren die boven aangrenzende daken uitsteken, en waar ramen inzitten om licht toe te laten in een centrale kamer of ruimte waar lagere kamers of ruimten aan grenzen.
Categorie: Onderdelen > verdiepingen.

licht railvervoer
Aanduiding voor spoorsystemen op een eigen traject maar die wel rekening moeten houden met ander verkeer, gelegen op straatniveau of een eigen niveau, die meestal elektrisch worden voortbewogen met gemiddeld snelheden (15 tot 45 km per uur) en meestal met veel haltes hebben aan lage perrons of gelijkvloerse haltes.
Categorie: Objectgroepen en systemen > railvervoersystemen.

licht oker
Natuurlijk aardepigment.
Categorie: Materialen > oker pigmenten.

licht doorschijnend papier
Een lichtgewicht, zeer glanzend transparant schrijfpapier dat transparant is gemaakt door de hydratatie van de pulp in walsen.
Categorie: Materialen > papier naar vorm.

licenties
Documenten waarin - door een bevoegde autoriteit en in overeenstemming met de wet - aan een individu of een organisatie het recht of de toestemming wordt verleend om een transactie te sluiten, zaken te doen, een positie te bekleden of een andere activiteit te ontplooien.
Categorie: Informatievormen > toestemmingen.

liburniae
Te gebruiken voor relatief lichte, snelle oorlogsschepen met roeispanen die door de marine van het Romeinse Rijk werden gebruikt om vaarroutes te bewaken en piraten te vervolgen.
Categorie: Vervoermiddelen > verkennings- en inlichtingenschepen.

libretto`s
Boeken of boekjes waarin de tekst of de woorden van een opera of een vergelijkbaar, uitgewerkt muziekstuk staan.
Categorie: Informatievormen > soorten muziekdocumenten.

librettisten
Zowel te gebruiken voor personen die teksten schrijven voor opera`s, musicals of lange koorzangen als voor personen die een tekst aanpassen aan de muzikale eisen van componisten.
Categorie: Personen > auteurs.

library paste
Een dik, wit, glad hechtmiddel dat is gemaakt van zetmeel en vooral wordt gebruikt op papier en karton.
Categorie: Materialen > plantaardig hechtmiddel.

Liberty-schepen
Te gebruiken voor in massa geproduceerde `drie-eilandenschepen` met een laadvermogen van 10,500 ton, die in de Verenigde Staten tijdens de Tweede Wereldoorlog speciaal zijn ontworpen om voornamelijk vracht en legerbenodigdheden te vervoeren.
Categorie: Vervoermiddelen > drie-eilandenschepen.

liberty bodices
Britse mouwloze onderlijfjes, meestal met een knoopsluiting aan de voorkant, van tricotstof, verstevigd met stroken geweven stof; voor het eerst in de handel in 1908 en vooral gedragen door jonge meisjes. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Kleding > onderlijfjes.

liberate rolls
Register van bevelschriften die goedkeuring geven aan de overdracht van geld uit de schatkist.
Categorie: Informatievormen > chancery documents.

liberalisme
Een politieke filosofie die is gebaseerd op het geloof in vooruitgang, de essentiële goedheid van de mens en de autonomie van het individu. Ook staat het voor verdraagzaamheid en vrijheid voor het individu van willekeurig gezag.
Categorie: Abstracte Begrippen > politieke ideologieën en opvattingen.

libelli
Hagiografieën gewijd aan het leven van één heilige, vaak met aanvullend materiaal zoals liturgische teksten, brieven of muziek.
Categorie: Informatievormen > hagiografieën.

Li
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in de Cameroon Grassfields.
Categorie: Stijlen en Perioden > Tikar.

livres de peintres
Boeken die rijkelijk zijn geïllustreerd met originele prenten van bekende kunstenaars, en die in beperkte oplagen worden uitgegeven.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar productieomstandigheden.

livreien
Onderscheidende uniformen gedragen door bedienden, knechten, lakeien of andere beroepsgroepen.
Categorie: Kleding > uniformen.

livika`s
Slaginstrumenten, gebogen houtblok met 3, 4 of 5 dwarse spleten; bespeeld door met geharste handen over het oppervlak te wrijven; USA, New Ireland.
Categorie: Geluidsmiddelen > gewreven idiofonen.

livery beds
Bedden die voor gebruik van bedienden waren. Deze benaming wordt vaak aangetroffen op 16e- en 17e-eeuwse inventarislijsten.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

Liverpoollampen
Argandlampen die zijn uitgerust met een staaf met een plaatje erop, dat zodanig is geplaatst dat de lucht die door de buis binnenin de pit stroomt wordt afgebogen tegen de vlam zodat die uitwaaiert tot een bol.
Categorie: Interieurinrichting > Argandlampen.

liturgische objecten
Wordt algemeen gebruikt voor voorwerpen die worden geassocieerd met of gebruikt in de rituelen van publieke verering, vooral in de christelijke godsdienst.
Categorie: Objectgenres > religieuze objecten.

liturgische gewaden
Kledingstukken die door priesters of andere geestelijken worden gedragen tijdens de godsdienstoefening; ze verschillen bij de diverse kerkelijke ceremonies en geven een rang binnen de kerkelijke hiërarchie aan.
Categorie: Kleding > liturgische kleding.

liturgiologen
Geleerden of samenstellers van liturgieën.
Categorie: Personen > personen in beroepen met betrekking tot religie.

litungu`s
Schaallieren uit Kenia en Oeganda, met zeven snaren.
Categorie: Geluidsmiddelen > schaallieren.

litui
Haakvormige, bronzen trompetten, bestaande uit een slanke buis met cilindrische boring en een naar boven gebogen klankbeker; oorspronkelijk ontwikkeld en bespeeld door de Etrusken en de Romeinen.
Categorie: Geluidsmiddelen > toppelings geblazen trompetten.

little master schalen
Zwartfigurige kylikes die worden gekenmerkt door miniatuurdecoratie. Gewoonlijk van de 7e en vroeg 6e eeuw v.C.
Categorie: Houders > kylikes naar decoratie.

lits jumeaux
Eénpersoonsbedden, vooral een bij elkaar passend paar in een slaapkamer.
Categorie: Interieurinrichting > bedden naar afmeting.

lits en bateau
Bedden met twee uiteindes van gelijke hoogte waarbij ieder eind is afgewerkt met krullen.
Categorie: Interieurinrichting > sledebedden.

lits de parade
Franse benaming uit de 18e eeuw die wordt gebruikt voor indrukwekkende staatsbedden in ceremoniële slaapkamers van koninklijke verblijfplaatsen; niet bedoeld om in te slapen.
Categorie: Interieurinrichting > staatsbedden.

lits d`ange
Bedden met een zwevend baldakijn dat over het hele slaapgedeelte van het bed hangt.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

lits à la turque
Bedden met een gestoffeerde achterkant en uiteindes die op gelijke hoogte zitten.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

lits à la romaine
Franse bedden die bedoeld zijn om een afzonderlijk baldakijn erboven te hebben. Dit type werd aan het eind van de 17e eeuw gemaakt.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

lits à la polonaise
Bedden die overdwars tegen de muur staan en een koepelvormig baldakijn hebben dat wordt ondersteund door ijzeren roedes die vanaf de hoeken van het hoofdeinde omhoog buigen. De roedes zijn niet zichtbaar door de bedbekleding.
Categorie: Interieurinrichting > baldakijnbedden.

lits à la duchesse
Bedden met een baldakijn dat aan de wand achter het hoofd of aan het plafond is bevestigd en niet door posten of zuilen wordt ondersteund.
Categorie: Interieurinrichting > hemelbedden.

lits à l`antique
Benaming die werd gebruikt voor Franse bedden uit het begin van de 19e eeuw die op klassieke modellen waren gebaseerd.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

lithovernis
Een lijnolie die is geperst met toevoeging van warmte, die het oplosmiddel vormt voor lithografische inkt en meestal voor andere drukinkten.
Categorie: Materialen > vernis naar functie.

lithotine
Lithografisch oplosmiddel dat wordt gebruikt als vervanger voor terpentijn, omdat het de huid minder irriteert.
Categorie: Materialen > terpeen.

lithostenen
Platte kalkstenen die worden gebruikt bij lithografie.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > drukoppervlakken.

lithopoon
Een compact wit pigment dat wordt gebruikt in verf voor huizen en industriële deklagen; gemaakt door coprecipitatie van zinksulfide en bariumsulfaat.
Categorie: Materialen > opaakwit pigment.

lithografische omkering
Behalve met reservagetechniek kan men een ‘negatief’ lithografisch beeld verkrijgen door een bestaande litho ‘om te keren’, zodat wat wit was zwart wordt en wat zwart was wit. Daarvoor moet het beeld op de steen eerst verstekt worden door het met peninkt in te rollen, er asfaltpoeder op te brengen en aan te smelten. Met een aluinoplossing bijt men vervolgens de arabische gom uit de niet-betekende delen van de steen los, de restanten worden snel met water weggespoeld.
Categorie: Procédés en Technieken > lithografie (techniek).

lithografische naalden
Scherpe stalen punten die in houders zijn gezet en worden gebruikt om krijt- of tuschetekeningen op de lithografische steen te krassen met de bedoeling om een witgestreept effect in de afdruk te krijgen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschappen voor het voorbereiden van drukoppervlakken.

lithografische mezzotint
Als basis dient een fijngegriende asfaltsteen, waarvan men door schaven de kopjes van het grein verwijdert. In de zwarte ondergrond ontstaan dan kleine witte puntjes, groter naarmate men dieper schaaft. Dit geeft het effect van een witte krijttekening op zwart papier. Als het beeld voltooid is, wordt met etsgom sterk geëtst, ingerold met inkt en afgedrukt.
Categorie: Procédés en Technieken > lithografie (techniek).

lithografische inkt
Inkt die wordt gebruikt voor het drukken van litho`s.
Categorie: Materialen > inkt naar functie.

lithografische blinddruk
Door diep in de steen te krassen en zonder vocht of inkt, maar onder een flexibele deklaag af te drukken, kan men in een lithografische prent reliëfwerking bereiken.
Categorie: Procédés en Technieken > lithografie (techniek).

lithografisch krijt
Vettige krijtjes die in de lithografie worden gebruikt om een tekening op steen, metalen plaat of afdrukpapier aan te brengen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > tekenstiften.

lithografiepotloden
Vetkrijt dat speciaal voor lithografie is gemaakt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > vetkrijtjes.

lithografieën (prenten)
Vlakdrukken gemaakt met behulp van een stenen drukvorm, die met vette materialen en arabische gom is bewerkt, waarna de drukinkt alleen hecht op de vette delen.
Categorie: Beeldmateriaal > vlakdrukken.

lithografie (techniek)
Vlakdrukprocédé waarbij een ontwerp met een vettige substantie op de steen wordt aangebracht en het oppervlak chemisch wordt behandeld, zodat de inkt alleen op de vettige delen achterblijft.
Categorie: Procédés en Technieken > vlakdrukprocédés.

llano`s
Uitgestrekte grasvlaktes met weinig boomgroei in het zuidwesten van de Verenigde Staten en in Spaans sprekend Amerika.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > graslanden.

loving cups
Grote, decoratieve koppen van uiteenlopende vorm, maar over het algemeen met twee of meer handvatten, die worden gebruikt voor een ceremoniële dronk door samengekomen kameraden. Vergelijkbare koppen worden ook gegeven als prijs, eerbewijs of als blijk van vriendschap.
Categorie: Houders > herdenkingshouders.

loutrophoroi
Hoge en slanke vaten met een lange hals en een wijd uitlopende opening, meestal in de vorm van een amfoor met twee handvaten, maar soms in de vorm van een hydria met drie handvaten. Werd vaak als geschenk gegeven bij een huwelijk. Komt veel voor bij zwartfigurig aardewerk uit de tweede helft van de 6e eeuw v.C.
Categorie: Houders > ceremoniële vaten.

Louros type
Verwijst naar de stijl van de marmeren beeldjes die werden vervaardigd in de Cycladische archipel tijdens de vroeg-Cycladische periode, in het bijzonder tijdens de periode tussen grofweg 3500 en 3000 en 2800 of 2600 v. Chr. Genoemd naar de plaats op het eiland Naxos waar de beeldjes werden gevonden. De abstracte figuren kenmerken zich door hoofden zonder ogen, neus, mond en oren en stompe armen die zijwaarts naar buiten komen.
Categorie: Stijlen en Perioden > Cycladische beeldhouwstijlen.

lounges
Informele zitruimten, zoals bijvoorbeeld in hotels en theaters.
Categorie: Onderdelen > sociale en zitruimten.

lounge suits
Twee- of driedelige herenpakken, bestaande uit bij elkaar passende stoffen, die in Groot-Brittannië vanaf de zestiger jaren van de 19e eeuw bij informele gelegenheden werden gedragen.
Categorie: Kleding > pakken (kleding).

Louis Philippe
Verwijst naar de stijl van de decoratieve kunst en architectuur die in Frankrijk werd vervaardigd tijdens de regeerperiode van Koning Lodewijk-Filips van 1830 tot 1848. De stijl kenmerkt zich door de aanwezigheid van verschillende stijlen waaronder Empirestijl, Troubadour, renaissance, gotisch en rococo.
Categorie: Stijlen en Perioden > moderne Franse stijlen naar bewind.

louis d`ors
Franse gouden munten die machinaal werden geslagen vanaf 1640 tot ¦1795.
Categorie: Ruilmiddelen > laat-westerse wereldmunten naar coupure.

louboks
Russische volksprenten uit de 18e en 19e eeuw.
Categorie: Beeldmateriaal > volksprenten.

lotuskapitelen
Wordt gebruikt voor kapitelen die lijken op een lotusknop. Komt veel voor in oud-Egyptische architectuur.
Categorie: Onderdelen > kapitelen.

lotus
Te gebruiken voor het decoratieve motief van zeer gestileerde bloemen of knoppen afgeleid van bepaalde Egyptische planten; gebruikelijk in oude Egyptische kunst en in anthemia in neo-klassieke stijlen.
Categorie: Ontwerpelementen > plantmotieven.

Lotuko
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die voornamelijk in Soedan, maar ook in Oeganda leeft.
Categorie: Stijlen en Perioden > Oost-Soedanese stijlen.

lottotapijten
Tapijten met een eindeloos herhaald patroon van arabeske vormen. Deze term is gekozen omdat de tapijten voorkomen in een schilderij van de Italiaanse renaissanceschilder Lorenzo Lotto.
Categorie: Interieurinrichting > Turkse tapijten naar patroon.

lottery puffs
Strooibiljetten die in groten getale worden uitgegeven door organisatoren van loterijen.
Categorie: Informatievormen > strooibiljetten.

Lotharingse kruisen
Kruisen met twee dwarsbalken, een kortere boven het midden en een langere onder het midden.
Categorie: Ontwerpelementen > kruisen (motieven).

loterijen
Gokspelen waarbij prijzen worden uitgereikt aan de winnaars onder hen die hebben betaald om kans op een prijs te maken.
Categorie: Gebeurtenissen > wedstrijden.

loswallen
Wallen waaraan schepen komen liggen om te lossen (en te laden).
Categorie: > .

losse veer en groef
Voegen waarbij een dunne strip hout (spie) dienst doet als een onafhankelijke messing die aan de uiteinden van twee gestuikte of verstekgezaagde planken in een groef past
Categorie: Onderdelen > enkelvoudige verbindingen.

losse profielschaven
Schaven met speciale beitels met inkepingen, die worden gebruikt voor het bijschaven van de binnenkant van een raam- of deurlijsten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > groefschaven.

losse patronen
Hulzen met een kruitlading, die zijn ontworpen om bij het afvuren een knal te geven en die worden gebruikt voor het geven van signalen, bij oefeningen, voor saluutschoten of om bij toneel het geluid van een vuurwapen na te bootsen. In sommige gevallen is een projectiel toegevoegd dat in de loop versplintert.
Categorie: Wapens en Munitie > patronen (munitie).

losse meubelhoezen
Afneembare hoezen voor meubilair ter bescherming van kostbaarder bekledingsmaterialen tegen vuil of slijtage, om versleten bekleding te verbergen of ter decoratie.
Categorie: Interieurinrichting > bedekkingen en voorhangen voor zitmeubilair.

losse letters
Letters die afzonderlijk werden gegoten, om te worden samengesteld tot tekst, te worden afgedrukt en vervolgens opnieuw te worden gerangschikt en gebruikt. De term wordt vooral gebruikt om te verwijzen naar de uitvinding ervan, tegen het eind van de 15e eeuw in Europa, maar al eerder in China en Korea, en in contrast met het drukken van verschillende tekens en soms beelden uit één stuk.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > losse gegoten letters.

losse flitsers
Lichtbronnen die aan een camera kunnen worden vastgemaakt en in coördinatie met het sluitermechanisme een korte, krachtige lichtflits leveren.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > flitsbenodigdheden.

losse gegoten letters
De rechthoekige stukken die meestal van metaal zijn en aan één kant een letter of ander teken hebben, waarvan een tekst wordt samengesteld en gezet om te drukken. Gebruik `lettertypen` voor series van druktekens die overeenkomsten tonen op het gebied van stijl of ontwerp.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > zetbenodigdheden.

losmiddel
Pasta of vloeistof die wordt gebruikt bij het gieten, om de binnenkant van een mal af te dekken zodat het gegoten gips er niet aan blijft vastkleven.
Categorie: Materialen > materialen naar functie.

losbladige catalogi
Catalogi die bestaan uit losse vellen die door een omslag bijeen worden gehouden.
Categorie: Informatievormen > catalogi naar vorm.

losbladige mappen
Mappen waar bladzijden uit kunnen worden verwijderd of tussen kunnen worden gevoegd door middel van ringen, prikkers, koordjes of een ander type bevestiging dat de marges van de afzonderlijke bladen bij elkaar houdt.
Categorie: Houders > documenthouders.

losbladige banden
Banden waarbij het mogelijk is op elke gewenste plaats bladzijden in te voegen of te verwijderen door het gebruik van ringen, stangen, koorden of andere bindmethoden die de marges van de afzonderlijke bladzijden samenbinden.
Categorie: Onderdelen > boekbanden naar structuur.

lorries
Kleine, vierwielige spoorrijtuigen die worden gebruikt bij spoorinspecties of herstellingswerkzaamheden om arbeiders en hun gereedschap te vervoeren; van oorsprong open platforms met handmatig bediende aandrijvingsmechanismen maar tegenwoordig meestal aangedreven met benzine of elektriciteit.
Categorie: Vervoermiddelen > nonrevenue cars.

loricae squamatae
Loricae die zijn gemaakt van overlappende bronzen of ijzeren schubben bevestigd op een basis van leer of stevige stof, veelal in horizontale rijen en dakpansgewijs gerangschikt om gaten te voorkomen. Ze werden op zijn laatst in de 4e eeuw v.C. door de Romeinen in gebruik genomen en bleven in gebruik tot in de 4e eeuw n.C.
Categorie: Kleding > loricae.

loricae segmentatae
Kurassen van het Romeinse Rijk, opgebouwd uit ongeveer een twintigtal gebogen ijzeren harnasplaatjes die bijeen worden gehouden door een ingewikkeld systeem van lederen riempjes en gespen.
Categorie: Kleding > loricae.

loricae
Algemene term voor verschillende soorten kurassen gedragen door Romeinse soldaten, gemaakt van leren, bronzen of ijzeren platen of schubben of van maliën.
Categorie: Kleding > kurassen.

lopers (vloerbedekkingen)
Lange, smalle vloerbedekkingen die vooral worden gebruikt in zalen, smalle doorgangen en op trappen.
Categorie: Interieurinrichting > vloerbedekkingen.

lopers (sleutels)
Sleutels waarbij grote delen van de baard zijn afgevijld, zodat er, zoals met een passe-partout, verschillende sloten van lage kwaliteit mee kunnen worden geopend.
Categorie: Onderdelen > sleutels (ijzerwaren).

lopers (meubelonderdelen)
Verticale schuivende onderdelen die wanneer ze uitgetrokken worden het hellende front van een bureau of secretaire steunen.
Categorie: Onderdelen > meubelonderdelen.

lopers (schaakstukken)
Te gebruiken voor schaakstukken waar zetten mee worden gedaan die aan lopers zijn voorbehouden.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > schaakstukken.

lopers (ladenonderdelen)
Smalle strips die aan de onderkant van een lade worden geplaatst om een goed loopoppervlak op het geraamte te vormen.
Categorie: Onderdelen > ladenonderdelen.

lopende poppen
Poppen met een opwindmechaniek of batterijen die `lopen`.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > mechanische poppen.

lopers (bedekkingen voor meubilair)
Lange, smalle stukken stof om op meubels te leggen als decoratie en ter bescherming van gepolijste oppervlakken.
Categorie: Interieurinrichting > bedekkingen en voorhangen voor opslag- en ondersteuningsmeubels.

lopende banden
Motorisch aangedreven machines, zoals banden zonder einde of een reeks rollers, die zorgen voor een doorlopend vervoer van materiaal.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > verplaats- en transportmachinerie.

lopen (vuurwapenonderdelen)
Schietbuizen van vuurwapens.
Categorie: Onderdelen > lopen en looponderdelen.

lopend want
Het losse touwwerk op een schip (vDale).
Categorie: Onderdelen > tuigages.

loopplanken
Platforms of promenades die zijn opgetrokken boven onvoltooide delen van een gebouw om toegang te verschaffen aan arbeiders en materiaaldragers.
Categorie: Onderdelen > circulatie-elementen.

looppaden
Smalle vaste wandelgangen die de toegang verschaffen tot een anders ontoegankelijke ruimte of tot belichtingseenheden, zoals die worden gebruikt boven een auditorium of een toneel.
Categorie: Onderdelen > circulatie-elementen.

loopharnassen
Harnassen gedragen door te voet strijdende deelnemers aan toernooien.
Categorie: Objectgroepen en systemen > toernooiharnassen.

loopkranen
Torenkranen die zijn bevestigd op rupsvoertuigen, rubberbanden of rails.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > torenkranen.

loop windows
Verticale spleetachtige ramen, vaak terug te vinden in middeleeuwse bouwwerken.
Categorie: Onderdelen > vensters naar vorm.

loonlijsten
Overzichten, soms in boekvorm, waarin de namen van diegenen die op een bepaald tijdstip recht hebben op een financiële vergoeding, alsmede de hoogte van de te ontvangen bedragen, worden vermeld.
Categorie: Informatievormen > loonadministratie.