AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

zilverpigment bleekafdrukken
Fotografische afdrukken vervaardigd met het zilverpigment bleekprocédé.
Categorie: Beeldmateriaal > fotografische afdrukken naar procédé.

zilvergeel
Oplossing van zilverzouten die wordt gebruikt om plaatselijk de kleur van gebrandschild glas te wijzigen.
Categorie: Materialen > beits.

zilverglas
Te gebruiken voor geblazen glaswerk met dubbele wanden, dat is verzegeld na verzilvering van de vlakken aan de binnenkant; wordt gebruikt voor het vervaardigen van sierwaren.
Categorie: Materialen > glas naar techniek.

zilverchloride collodium papier
celloïdinepapier Ruimere term: aristopapier
Categorie: Materialen > aristopapier.

zilveramalgaam
Een legering van zilver en kwik.
Categorie: Materialen > amalgaam.

zilverbromide
broomzilver Ruimere term: zilverhalide
Categorie: Materialen > zilverhalide.

zilverchloride
hoornerts Ruimere term: zilverhalide
Categorie: Materialen > zilverhalide.

zilus
Perzische, geweven tapijten van blauw en wit katoen die als goedkope vloerbedekking worden gebruikt.
Categorie: Interieurinrichting > geweven tapijten.

zilver
Te gebruiken voor het zuivere metaalelement met het symbool Ag en het atoomnummer 47. Het metaal is smeedbaar, vervormbaar en wit van kleur met een kenmerkende glans en wordt als edel beschouwd. Ook te gebruiken voor dit metaal wanneer het wordt bewerkt en gevormd om, meestal in combinatie met andere stoffen, diverse voorwerpen en materialen te maken.
Categorie: Materialen > zilver en zilverlegering.

zillen
Vingerbekkens; oude en moderne islamitische wereld; Zuidoost-Europa, Turkije.
Categorie: Geluidsmiddelen > bekkens.

zilehs
Geweven tapijten afkomstig uit Karabagh in de Kaukasus, waarbij de inslag geflotteerd is met brocaat.
Categorie: Interieurinrichting > geweven tapijten.

zijwaartse belastingen
De horizontale belasting die door winddruk of effecten van krachtige seismische trilliingen wordt veroorzaakt.
Categorie: Abstracte Begrippen > belastingen (krachten).

zijwaarts
lateraal Ruimere term: positionele kenmerken naar relatieve positie
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > positionele kenmerken naar relatieve positie.

zijtafels
Tafels om tegen een muur aan te zetten, meestal is één zijde onversierd.
Categorie: Interieurinrichting > tafels naar locatie of context: positie.

zijriolen
Riolen die afvalwater ontvangen uit een relatief klein gebied en die zijn verbonden met hoofdriolen of putten.
Categorie: Bouwwerken > riolen naar locatie of context.

zijplaten van de haard
Platte, uitstekende platen aan de zijkanten van open haarden waar potten of pannen neergezet kunnen worden om ze warm te houden.
Categorie: Onderdelen > open haardonderdelen.

zijplanken (objectonderdelen)
Planken die vaak afneembaar zijn en die de zijkanten, of delen van de zijkanten van constructies vormen, zoals bij bedden, of bij karren en rijtuigen om hun draagvermogen te vergroten.
Categorie: Onderdelen > onderdelen naar algemene context.

zijpilaren
Die delen van de flankerende muren van de cella van een tempel die uitsteken voorbij de voorkant of achterkant en die vaak eindigen in antae.
Categorie: Onderdelen > muuronderdelen naar locatie of context.

zijlichten
Lichten die de aanwezigheid en de globale lengte van een voertuig aangeven.
Categorie: Onderdelen > voertuiglichten.

zijlichten (deur)
Meestal twee, aan weerszijden van een toegang geplaatste vensters. (AMR)
Categorie: Onderdelen > vensters naar locatie of context.

zijkanten
Wordt gebruikt voor de oppervlakken van objecten die geen voorkanten, achterkanten, bovenkanten of onderkanten zijn. Als bijvoeglijk naamwoord dat de plaats van iets aan of bij de zijkant van iets beschrijft, wordt `zij` (Kenmerken en Eigenschappen) gebruikt.
Categorie: Onderdelen > delen of aspecten van objecten.

zijkant
Te gebruiken om iets te beschrijven dat zich aan of bij die kant van iets bevindt dat geen voorkant, achterkant, boven- of onderkant is. Gebruik `zijkanten` van de hiërarchie Onderdelen om te verwijzen naar die oppervlakken die geen voorkant, achterkant, boven- of onderkant zijn.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > positionele kenmerken naar deel van een geheel.

zijgevels
Wordt gebruikt voor frontons aan de zijkanten van een gebouw, niet de voor- of achterkant.
Categorie: Onderdelen > geveltoppen (architecturaal element).

zijdelings nieten
Methode voor het binden van boeken waarbij het gehele tekstblok als een eenheid aan elkaar wordt vastgemaakt door het bindingsmiddel, meestal gaat het om draadkrammen, vanaf de voorkant door het tekstblok naar de achterkant, dicht langs de vouwen van het katern, te halen.
Categorie: Procédés en Technieken > boekbindprocédés en -technieken: stikken.

zijdeglans
Een weerspiegelende oppervlaktekwaliteit die minder stralend is dan hoogglans en die meer een gevoel van diepte dan van glans aan de afwerking geeft.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > optische eigenschappen.

zijde (vezel)
Fijne, ononderbroken proteïnevezel die voornamelijk bestaat uit fibroïnedraden en wordt afgescheiden door zijderupsen.
Categorie: Materialen > fibroïnisch materiaal.

zijde (textiel)
Stof gemaakt van zijdevezels.
Categorie: Materialen > textielmaterialen naar samenstelling of origine.

zijbeugels
Gebogen stalen beugels die in paren, één aan elke zijde van de kling, op blanke wapens worden aangebracht en zijn bevestigd aan de pareerstang van het gevest zodat ze bogen vormen die loodrecht op de kling staan.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van blanke wapens.

zijbelichting
Belichting vanaf de zijkant; wordt in het algemeen toegepast om ergens de vormgeving van te benadrukken
Categorie: Procédés en Technieken > gerichte belichting.

zij-ingangen
Secundaire en meestal onopvallende achterdeuren of poorten, vooral in vestingwerken of ommuurde ruimten. Kan ook worden gebruikt voor minder belangrijke, privé- of zij-ingangen.
Categorie: Onderdelen > ingangen.

zigzagtrappen
Bordestrappen zonder trapgat tussen de opeenvolgende trappen. De trapleuning en balusters van de bovenste en de onderste trap vallen verticaal samen.
Categorie: Onderdelen > bordestrappen (interieur).

zigzag rules
Maatstokken die bestaan uit korte stroken hout die aan de uiteindes met elkaar zijn verbonden met klinknagels, zodat de delen zigzaggend, in een parallel vlak, kunnen worden opgevouwen; over het algemeen zijn de stroken 15 tot 30 cm lang en zijn de maatstokken 2 tot 2,5 meter lang wanneer ze zijn uitgevouwen. Te onderscheiden van `duimstokken` die meestal korter zijn en in meer dan één vlak kunnen vouwen of draaien.
Categorie: Meetinstrumenten > maatstokken naar vorm.

ziggoerats (religieuze bouwwerken)
Piramidevormige tempels met terrassen in Mesopotamië. VDW.
Categorie: Bouwwerken > religieuze bouwwerken.

ziften
Netachtige of geperforeerde apparaten of keukengerei waardoor droog, los materiaal zoals bloem wordt gewannen of verfijnd. Wordt ook gebruikt voor stoffen die vloeistof bevatten en in dit gerei kunnen uitdruipen of waarin zachte, vaste stoffen, zoals hardgekookte eieren, door een stamper worden fijngemalen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengereedschap voor het scheiden.

zieners
voorzeggers; visionairs Ruimere term: personen naar ideologie, filosofie of politieke activiteit
Categorie: Personen > personen naar ideologie, filosofie of politieke activiteit.

ziende kappen
Daken waarvan de houten structuur in de onderliggende vertrekken te zien is.
Categorie: Onderdelen > daken naar vorm : inwendige vorm.

zielen (vuurwapens)
Ruimte omsloten door de loop van vuurwapens.
Categorie: Onderdelen > looponderdelen.

zielen
Inkepingen in de bodem van een drinkglas of in de voet van een glazen voorwerp. Wanneer ze in de bodem van een drinkglas of fles zitten maken ze deze meer stabiel, maar verminderen ze de inhoud.
Categorie: Onderdelen > houderonderdelen.

ziekte
Een toestand van slechte gezondheid, het hebben van een ziekte, aandoening of ander slecht functioneren van de geest of het lichaam.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot gezondheid.

ziekmakend gebouwsyndroom
Te gebruiken voor ziekten en kwalen die lijken te zijn veroorzaakt bij de bewoners van een gebouw door de omstandigheden in dat gebouw.
Categorie: Abstracte Begrippen > kwaal.

ziekenzalen
Groepen ruimten, verdiepingen of afzonderlijke ruimten in (medische) zorginstellingen voor een bepaald type of een bepaalde groep patiënten.
Categorie: Onderdelen > ruimten voor gezondheidszorg.

ziekenverblijven
Wordt gebruikt voor gezondheidszorgeenheden die eenvoudige medische en verplegende zorg bieden aan inwoners of leden van een inrichting of een andere instelling.
Categorie: Bouwwerken > medische centra.

ziekenhuizen
gasthuizen (ziekenhuizen) Ruimere term: medische centra
Categorie: Bouwwerken > medische centra.

ziekenhuisbedden
Bedden met een frame uit drie delen, uitgerust met springveren die het hoofd, voeteneind of midden van het bed op gewenste hoogte kunnen brengen.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

zieken
Mensen die lijden aan een ziekte of aandoening.
Categorie: Personen > groepen mensen naar toestand of omstandigheid.

ziek
Een fundamentele onvolkomenheid van glas die wordt veroorzaakt door een onjuiste verhouding van de bestanddelen, in het bijzonder door een teveel aan alkali, en die wordt gekenmerkt door een netwerk van fijne scheurtjes en de vorming van vochtplekken op het oppervlak.
Categorie: Toestanden en Invloeden > toestanden en invloeden: glas.

zichtlijnen
Lijnen die een onbelemmerd gezichtsveld definiëren, zoals in kamers of open ruimten of langs straten in een stad.
Categorie: Abstracte Begrippen > visuele en representatieve concepten.

zichtbare voegen
Zichtbare voegen op het oppervlak van een gemetselde muur.
Categorie: Onderdelen > metselvoegen naar locatie of context.

zichtbaar spectrum
Systematische ordening van zichtbare energiestralen naar golflengte, zichtbaar als een band met alle kleuren van de regenboog die wordt verkregen als er zonlicht door een prisma schijnt.
Categorie: Abstracte Begrippen > spectrum.

zichtbaar effectanalyse
Systematisch het zichtbare effect analyseren van een nieuwbouwproject of planologisch beleid voor een gemeenschap of gebied.
Categorie: Functionele activiteiten > analyses.

zichtbaar
Te gebruiken om dingen te beschrijven die gezien kunnen worden, meestal met het blote oog, maar het kan ook onder andere omstandigheden zijn, bijvoorbeeld met een microscoop.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > kenmerken en eigenschappen naar specifiek type.

zitzakken
Grote, zachte stoelen zonder frame die op een zak met bonen lijken en meestal bestaan uit een zak van een soort stofachtig plastic dat met stukjes plastic wordt gevuld. Ze vormen zich gemakkelijk naar de omtrek van de zittende persoon.
Categorie: Interieurinrichting > stoelen naar vorm.

zittingkussens
Algemene term voor afneembare opgevulde zittingkussens in de 17e en 18e eeuw. De term lijkt ook te zijn gebruikt voor grote gewatteerde zittingen.
Categorie: Onderdelen > zittingonderdelen.

zitters
Personen die model staan voor portretten.
Categorie: Personen > modellen (personen).

zittingen (meubelonderdelen)
Het deel van zitmeubelen waarop men zit.
Categorie: Onderdelen > zittingen en zittingonderdelen.

zittekisten
Lange banken die in twee basistypen bestaan: een bank met armleuningen en een lage rug, en een bank met armleuningen, oren en een meestal massieve, hoge rugleuning. Gebruik `box settles` voor een zittekist met een scharnierende zitting.
Categorie: Interieurinrichting > banken naar vorm of functie.

zitslaapbanken
Verlengde stoelen, meestal zonder armleuningen en met een rugleuning die tot horizontale positie versteld kan worden. Ze worden gebruikt om in te luieren en staan vaak op een stretcherframe met zes of acht poten. Wordt ook gebruikt voor lange, brede, sofa-achtige zitmeubels, vaak met twee lage uiteindes die wel wat weg hebben van de planken aan het hoofd- en voeteneinde van een bed, die kunnen worden gebruikt om op te zitten of slapen.
Categorie: Interieurinrichting > ligmeubels.

zitregels
Geraamtes waarop de zitting is gebouwd.
Categorie: Onderdelen > zittingonderdelen.

zitkamers
Kamers met een privé-karakter, bedoeld om in te zitten, gasten te ontvangen en te verpozen. Gebruik `salons` voor grotere en officiëlere zitruimten.
Categorie: Onderdelen > sociale en zitruimten.

zitbaden
Badkuipen die zijn ontworpen om iemand in een zittende houding te ondersteunen, zodat men slechts tot en met de heupen in het water zit. Wordt vaak gebruikt voor therapeutische behandelingen.
Categorie: Onderdelen > badkuipen.

Zischäggen
Wapenhelmen met een halfronde of puntige kroon, verschuifbare neusdekking of een vizier met tralies, en als lange halsbeschermer een enkele onbuigzame plaat of verscheidene overlappende platen, vergelijkbaar met de staart van een kreeft; ze werden gedragen door de Europese en Noord-Amerikaanse cavalerie aan het eind van de 16e en 17e eeuw.
Categorie: Kleding > wapenhelmen.

zirkoon
Een mineraal dat verschillende kleuren heeft en een algemeen bijkomstig mineraal is in kiezelhoudende stollingsgesteenten, kristallijne kalksteen, schisten en gneisen.
Categorie: Materialen > mineraal.

zirkoniumoxide
Een wit poeder dat ontstaat door zirkoon te bewerken en dat wordt gebruikt als een pigment.
Categorie: Materialen > opaakwit pigment.

zoutlepels
Miniatuurlepels die voornamelijk worden gebruikt om zout uit een zoutvaatje of schotel te scheppen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > lepels voor het opdienen van voedsel.

zoutheid
De eigenschap van het samengesteld zijn uit of het bevatten van een zout of zouten; ook de concentratie zout of zouten in een oplossing.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > chemische eigenschappen.

zoutglazuur
Een transparant, glasachtig keramiekglazuur met een kenmerkend onregelmatig oppervlak dat wordt verkregen door keukenzout de hete bakoven in te gooien.
Categorie: Materialen > keramiekglazuur naar techniek.

zouterijen
Plaats waar vis, huiden enz. gezouten worden.
Categorie: Bouwwerken > ambachtelijke werkplaatsen.

zoutdrukken
Fotografische afdrukken vervaardigd door met keukenzout bestreken papier door middel van zilvernitraat lichtgevoelig te maken en in contact te belichten onder een negatief tot het beeld gevormd is. Gebruik `kalotypieën` voor met zilverjodide of zilvernitraat lichtgevoelig gemaakte en daarna met was bewerkte papiernegatieven. Gebruik `photogenic drawings` voor papiernegatieven vervaardigd door het afdrukken van een zilverafbeelding.
Categorie: Beeldmateriaal > fotografische afdrukken naar procédé.

zoutbakken
Houders met een deksel, variërend van vorm en materiaal, waarin zout wordt bewaard; de term wordt vooral gebruikt voor zoutbakken die aan de muur hangen.
Categorie: Houders > houders voor het opslaan of vervoeren van voedsel.

zout
Elke stof die het resultaat is van de combinatie van negatieve ionen van zuren en meestal metaalionen. Gebruik `keukenzout` voor natriumchloride of NaCl.
Categorie: Materialen > anorganisch materiaal.

zorgstoelen
Stoelen met een lage zitting, die ongeveer tussen de 32,5 en 37,5 cm hoog is, zonder armleuningen.
Categorie: Interieurinrichting > stoelen naar functie.

zorginstellingen
verzorgingsgebouwen Ruimere term: medische centra
Categorie: Bouwwerken > medische centra.

Zopfstil
Verwijst naar de Duitse Antiek Revival-stijl uit het eind van de 18de eeuw, in Duitsland bekend als de ‘pruikenstijl’.
Categorie: Stijlen en Perioden > moderne Duitse stijlen en stromingen.

zoophoric columns
Zuilen die een figuur of figuren van één of meerdere mensen of dieren ondersteunen.
Categorie: Bouwwerken > gedenkzuilen.

zoomlenzen
Lenzen die zijn gemaakt om de brandpuntsafstanden - binnen een bepaald bereik - continu te kunnen variëren. De effectieve lensopening en scherpstelling blijven onveranderd door zulke afstellingen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > fotografische lenzen.

zoogdieren
Dieren die zijn jongen zoogt
Categorie: dieren > dieren.

zonverwarming
Systemen die warmte en warm water leveren door stralingsenergie van de zon op te vangen en om te zetten.
Categorie: Objectgroepen en systemen > verwarmingssystemen.

Zonoliet beton
Een soort beton dat dient als isolatiemiddel.
Categorie: Materialen > isolatiebeton.

zonnewijzers
Wordt gebruikt voor instrumenten die overdag bij benadering de tijd aangeven, door middel van een schaduw die bij zonlicht op een oppervlak met een schaalverdeling wordt geworpen door een gnomon.
Categorie: Meetinstrumenten > uurwerken naar vorm.

zonneterrassen
Terrassen om te zonnebaden.
Categorie: Onderdelen > dakterrassen.

zonneschermen
Wordt gebruikt voor dikwijls verstelbare, meestal van metaal of canvas gemaakte constructies bestemd om ramen, deuren of dekken te overkappen om ze te beschermen tegen zon en regen.
Categorie: Onderdelen > dakachtige omsluitingsbouwconstructies.

zonneschijnmeters
Instrumenten die de duur van direct zonlicht meten.
Categorie: Meetinstrumenten > meteorologische meetinstrumenten.

zonneringen
Astronomische ring, 16e en 17e eeuws instrument voor het meten van de hoogte van de zon en voor het vaststellen van de tijd en de breedte op zee.
Categorie: Meetinstrumenten > zonnewijzers.

zonnelampen
Argandlampen zonder een apart reservoir en met branders die lage, koepelvormige deflectoren hebben met ronde openingen. De houder, soms de hele lamp, is van metaal gemaakt, meestal koper.
Categorie: Interieurinrichting > lampen naar vorm.

zonnekappen
Afneembare camerahulpstukken die zijn ontworpen om de lens te beschermen tegen ongewenst licht.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > camera-accessoires.

zonnekompassen
Navigatie-instrumenten die gebruik maken van de schaduw van een naald en bijbehorende schaalverdeling om het mogelijk te maken de zon te gebruiken bij het vaststellen van een richting.
Categorie: Meetinstrumenten > kompassen.

zonnejurken
Jurken met een verkort lijfje dat de schouders, armen en rug vrijhoudt.
Categorie: Kleding > japonnen naar functie.

zonnehuizen
Wordt gebruikt voor huizen die zijn ontworpen om zonnestraling op te slaan en te gebruiken voor warmte of elektriciteit.
Categorie: Bouwwerken > woonhuizen naar constructiemethode.

zonnehoeden
Bonnetten van stof of stro met een brede rand om het gezicht tegen de zon te beschermen, vaak met een ruche rond de voor- en zijkanten en soms een capeachtig uitsteeksel aan de achterkant ter bescherming van de nek.
Categorie: Kleding > luifelhoeden.

zonnecollectoren
Diverse apparaten die worden gebruikt om zonnestraling te verzamelen en deze om te zetten in energie.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > energie producerende apparatuur.

zonnebrillen
Brillen met gekleurde of getinte glazen die de ogen beschermen tegen fel zonlicht.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > ooglenzen.

zonneboilers
Wordt gebruikt voor boilers waarvan belangrijkste energiebron de zon is.
Categorie: Onderdelen > boilers.

zonnebloemolie
Een bleekgele, drogende olie met een aangename geur en smaak, afkomstig uit de grote zaden van de gewone zonnebloem.
Categorie: Materialen > plantaardige olie.

zonlicht
Te gebruiken met betrekking tot het directe licht van de zon; gebruik `daglicht` voor het licht overdag in algemene zin.
Categorie: Abstracte Begrippen > daglicht.

zoning ordinances
Verordeningen waarin het toegestane gebruik van grond in een bepaald district of zone wordt geregeld en zaken als de grootte van een kavel en de toewijzing van bouwlocaties.
Categorie: Informatievormen > verordeningen.

zonering
Het reguleren van landgebruik voor vastgestelde doeleinden.
Categorie: Functionele activiteiten > overheidsfuncties.

zones
Terreinen die door een overheidsinstantie zijn bestemd voor een bepaald gebruik, bijvoorbeeld voor woningen, commercie of industrie.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > districten naar grondgebruik.

zonekaarten
Kaarten waarop precies staat aangegeven op welke gebieden een bepaald bestemmingsplan van toepassing is.
Categorie: Informatievormen > kaarten naar functie.

zonder zuilen
Zonder zuilen of pilasters of zonder het herhaalde gebruik daarvan op belangrijke locaties of als invloedrijke ontwerpelementen; wordt vooral gebruikt met betrekking tot gevels.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > kenmerken van bouwopstand.

zonder terugslag
Te gebruiken om vuurwapens te beschrijven, vooral geweren, die zijn gebouwd om terugslag te voorkomen, meestal door een opening in de grendel of het sluitstuk die een beheerste ontsnapping van het voortstuwingsmiddel toestaat.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > bedieningskenmerken: vuurwapens.