Suyderlánd, Allerlei Wereldwonderen

Categorie: Geschiedenis en volkskunde > Wereldwonderen
Datum & Land: 15/02/2007, NL offline
Woorden: 367

Eufraat
(Arabisch: Al Foerat, Turks: Firat, Bijbel: Frat) Rivier in West-Azië, ontstaat uit de Kara Su en de Murat Su, verenigt zich met de Tigris bij Basra en heet dan Sjatt-el-Arab, mondt uit in de Perzische golf. Lengte: 2700 k.m., stroomgebied: 673.000 km2.

Falanx
Oude infanterie-formatie. De soldaten werden gegroepeerd in 8 of 16 rijen met de wapens in slaghouding. Met veel snelheid werden de gelederen van de vijand aangevallen waarbij de rijen over elkaar heen schoven op de zwakke punten zodat er altijd voortgang bleef bestaan. Veel toegepast in Griekenland, vooral eerst door de Spartanen. Later met succes vaak gebruikt door Alexander de grote die de formatie verstevigde door de voorste rij(en) met Sarissa`s uit te rusten (zware lange speren, recht naar voren gestoken, die vér voor de eerste rij de voorste gelederen van de vijand uitdunden). De Macedoniërs gebruikten de falanx door met maximale snelheid op de vijand af te stormen, waarbij iedereen tegelijkertijd herhaaldelijk `Alalalalai` riep, geflankeerd door de ruiterij die op haar beurt de zijkanten van de falanx beschermden en probeerden de flanken van de tegenstander te overvleugelen zodat deze eveneens in de rug kon worden aangevallen. Tot aan het Romeinse rijk was de falanx een veel gebruikte gevechtsmethode, daarna werd hij vooral defensief gebruikt, omdat een falanx die eenmaal in slag is, bijna niet meer te manouvreren is. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Fresco
Schildertechniek die, in tegenstelling met de encaustische schilderwijze, de tempera en seccotechnieken, de verf, vermengd met lijm, eiwit of suikeroplossingen, aanbrengt op een natte, fijngewreven mortellaag, samengesteld uit zand en kalk. Door het drogingsproces van de kalk wordt de verflaag aan de oppervlakte gefixeerd en is niet meer weg te wrijven of op te lossen. Er zijn overblijfselen bewaard gebleven uit perioden lang voor de christelijke jaartelling. In Nederland heeft men weliswaar reeds in de Middeleeuwen een enkele maal deze techniek toegepast, maar zij is nooit tot bloei gekomen. Van alle moderne procédé`s (caseïnetechniek, zogenaamde kaimverf, enz.) moet men het zuivere fresco onderscheiden.

Fradmon
(phradmon) (2e helft 5e eeuw Grieks beeldhouwer, beroemd om zijn werk aan de tempel van Artemis te Efese.

Frygië - Frigië - Phrygia
In de oudheid een koninkrijk in het centraal-westelijk deel van de Anatolische hooglanden, tegenwoordig een gedeelte van Turkije. Het heeft een rijke mythologische geschiedenis als het thuisland van de Grote Moedergodin Cybele en het was zeer invloedrijk voordat het werd overlopen door Kimmerische volkeren. Nadien werd het veroverd door buurland Lydië en weer later werd het deel van achtereenvolgens: het Perzische rijk van Cyrus de Grote, het Macedonische rijk van Alexander de Grote én zijn opvolgers, Pergamon-Pergamum en uiteindelijk het Romeinse rijk. De Moedergodin Cybele die in Frygië aanbeden werd, droeg een lange jurk met riem, had een hoog kapsel en een sluier over haar gehele lichaam. De latere versie van Cybele, werd weergegeven door de beeldhouwer Agoracritos, leerling van Feidias en werd het meest bekend als voorstelling van de godin. Het beeldt haar menselijk uit, met haar hand rustende op een leeuw en in de andere hand een tympanon (tambourijn-achtige trom). In de Frygische bergen waar ze oorspronkelijk aanbeden werd, werd ze de `bergmoeder` genoemd. Haar oorspronkelijke machtszetel was echter gelegen in Kolchis, in het noorden, wat het thuisland was van Medea (de mythische moeder van de Meden). Haar tempels en heiligdommen lagen altijd in de bergen en haar behoeders waren altijd leeuwen of luipaarden. De Frygiërs aanbaden verder eveneens Sabazios, de hemel- en vadergod die afgeschilderd wordt op de rug van een paard. Frigië wordt in het bijbelse boek `handelingen (16:6)` genoemd als één van de plaatsen die bezocht werden door Paulus op zijn tweede missie-reis.

Galaten
Een van oorsprong Keltische volksstam die in de derde eeuw v.C. Griekenland plunderden en zich in Klein-Azië vestigden. Dit gebied werd vanaf toen Galatië genoemd. Hun hoofdstad was Ankyra, tegenwoordig het Turkse Ankara. Galatië werd in 25 v.C. onderdeel van de Romeinse provicie Galatia. Verder bekend van de brief (van Paulus) aan de Galaten, zoals genoemd in de Bijbel.

Gaea
In de Griekse godsdienst en mythologie was zij de aarde, dochter van chaos en moeder en vrouw van zowel Uranus (de lucht-hemel) alsook Pontos-Pontus (de zee), die zij beiden uit haarzelf voortbracht (zonder omgang). Onder haar nakomelingen zien we de Cyclopen, de honderdhandigen (Hecatoncheires): Cottus, Briareos en Gyges (alledrie ook met vijftig hoofden) en de Titanen. Van Pontos kreeg ze vijf zeegoden: Nereus, Thaumas, Phorcys, Ceto en Eurybia. Van Uranus kreeg ze o.a. de twaalf Titanen, waarvan een gedeelte door hem werd verbannen naar het binnenste van de aarde, nadat zij tegen hem, onder leiding van Cronus, in opstand waren gekomen. Gaea had haar Titanenkinderen om hulp gevraagd tegen Uranus, nadat deze eerst de Cyclopen en de honderhandigen naar het binnenste der aarde had verbannen, alleen Cronus durfde tegen zijn vader op te staan en castreerde hem, terwijl hij toenadering zoch bij zijn moeder om omgang met haar te hebben. De testikels van Uranus gooide hij in zee, waaruit Afrodite werd geboren. Van het gemorste zaad en bloed werd Gaea eveneens moeder van de Erinyes-Eumenides-Furies, de Gigantes-Giganten en de Nymphen-Nimfen (de `Meliae`). Ook schonk ze het leven aan Echidna en Typhon-Typhaon-Typhoeus-Typhus. Gaea werd aanbeden als de eerste godin, de moeder en voedster van alle dingen. Ze maakte Aristaeus onsterfelijk. Verder wordt gezegd van haar dat zij de beschermvrouwe was van het orakel van Delfi en (afhankelijk van de bron) haar krachten afstond aan Apollo, Poseidon of Themis.

Gaza
Kanaänitische stad in het zuiden van voormalig Palestina. In de oudheid was Gaza de machtigste van de 5 Filistijnse steden (Joz. 13:3 en Richteren 16). Thans in de Gaza-strook, 500.000 inwoners, waarvan 2-3 Arabische vluchtelingen. In 1967 door Israël veroverd. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Genesis
1e boek van de bijbel, beginnende met het scheppingsverhaal. Verder opgenomen: verhaal over de verboden vrucht en de verbanning uit Eden, Kaïn en Abel, de zondvloed met de ark van Noach, de toren van Babel met de Babylonische spraakverwarring. Andere bekende passages zijn de verhalen over Abraham, Sodom en Gomorra, Isaak, Jacob, Esau, Josef. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Girsu
Zie Lagash

Gilgamesj
(koning en epos) Het nationale epos der Babyloniërs. Verhaalt de avonturen van de Sumerische koning van Uruk, Gilgamesj, 2652-2602 v.C. Aanvankelijk alleen bekend van kleitabletten uit de bibliotheek van Assurbanipal (zevende eeuw v.C.), maar later ook teruggevonden op oudere fragmenten, zelfs in het Hittitische en Hoerritisch. Het is dus wijd verbreid geweest. Het verhaal: Gilgamesj, koning van Uruk, gelouterd door zijn vriendschap met de natuurmens Enkidu, trekken er gezamenlijk op uit en verrichten allerlei heldendaden. Een belediging van de godin Isjtar wordt gestraft met de dood van Enkidu. Gilgamesj is diep bedroefd en verontrust; hij vreest hetzelfde lot als zijn vriend en begint een zoektocht naar middelen om dit lot te ontlopen. Hij komt terecht bij de Oeta-Napisjtim, de Babylonische Noach, die hem vertelt van het levenskruid dat in de diepte van het water verborgen ligt. Het lukt Gilgamesj dit kruid te bemachtigen, maar terwijl hij, op weg naar zijn vaderstad, zich baadt in een poel, wordt het hem door een slang ontroofd. Gilgamesj sterft dan ook aan het eind van het verhaal. De moraal: de goden hebben de mensen de dood gegeven, het leven behielden ze zelf. Bekend is vooral de elfde zang, waarin Oetanapisjtim verhaalt van de zondvloed. Literatuur: Böhl, 1958, `Het Gilgamesj-epos`.

Giza
(Gizeh) Plaats in Egypte, hoofdplaats van de gelijknamige provincie. 1080 km2. Op enige afstand hiervan ligt het piramidecomplex van de beroemde piramides van Cheops (Khufu), Chefren en Menkauros. Ook de sfinx ligt bij dit complex en vele andere bezienswaardigheden. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Gnaeus Pompejus Magnus
(106-48 v.C.) Belangrijk Romeins generaal en politicus die vocht om de Romeinse republiek te behouden, werd in zijn strijd tegen Julius Caesar, door Ptolemaeus VIII gedood. Zoon van Gnaeus Pompejus Strabo een zeer rijke Romeinse consul (voorheen: generaal en senator). Pompejus leerde in die tijd Ploutarchos en Cicero kennen. Voegde zich aan de zijde van Sulla na zijn campagne tegen Mithridates in 83 v.C. Door deze vriendschap groeide ook het aanzien en de macht van Pompejus gestaag. Onderwierp allereerst Sicilië en Romeins-Afrika waarna hij zich aan Rome opdrong als overwinnaar van deze gebieden. Onder druk van Sulla gaf Rome Pompejus wat hij wilde, vanaf die tijd voegde hij de term Magnus (de Grote) aan zijn naam toe. Hielp Crassus de slavenopstand onder Spartacus neer te slaan en dwong na succesvolle campagnes in Spanje een benoeming tot consul af. Schoonde het Middellandse-Zeegbied van de vele piraten destijds, waarna hij Lucullus terzijde stond in zijn gevechten tegen Mithridates waardoor Pontus deel werd van het Romeinse rijk. Versloeg verder Tigranus van Armenië en Antiocus VIII van Syrië en veroverde eveneens Jerusalem. Deed goede zaken voor de Romeinen in de Kaukasus tot aan de Zwarte Zee. Maakte met Crassus en Caesar deel uit van het eerste driemanschap (Triumviraat) en werd uiteindelijk na een burgeroorlog gedood door Ptolemaeus VIII. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Goten
(Germaans: Gutans, Gutos) Het kernvolk der Oost-Germanen, dat in het begin van de Christelijke jaartelling van Zweden naar het Weichselgebied en vandaar in de 2e eeuw naar Zuid-Oost Europa trok. In Zuid-Rusland ontwikkelden zij onder Grieks-Skytische invloed een kunstnijverheid die ook onder de andere Germaanse volken sterk doorwerkte. De Goten bezetten in de 3e eeuw Dacië, drongen via de Balkan door in Klein-Azië en bekeerden zich in de 4e eeuw grotendeels tot het arianisme. Zij vielen uiteen in Oostgoten (ook Ostrogoten of Greutingen) die een rijk stichtten in Zuid-Rusland, dat werd weggedrongen door de Hunnen (375) en Westgoten (ook Wesigoten of Therwingen) die het Oost-Romeinse rijk binnendrongen. In de Krim hebben zich tot in de 16e eeuw resten der Goten gehandhaafd (Krimgoten). Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Gonatas
(320 - 240 v.C.) Koning van Macedonië (283-240 v.C.). 1 van de drie antigonen. Verloor en herwon zijn rijk verscheidene malen. Bezette Epiros.

Griekenland - Griekse beschaving
(Ellinki Dimokratia > Helleense republiek) Algemeen Oppervlakte: 131.990 km2. Hoofdstad: Athene. Vormt de verbinding tussen de Balkan en de Middellandse Zee. Bergachtig (Pindus 2633 meter, Olympus 2918 meter), schrale vegetatie. Sterk gelede kusten door bochten en diepe inhammen, talrijke eilanden deels voor de kust, deels verderop in de Egeïsche zee: de noordelijke Sporaden, de Cycladen, de Dodekanesos, de zuidelijke Sporaden, Kreta en de Ionische eilanden. De rivieren zijn tamelijk onbelangrijk, behalve de Axios, de Strymón en de Evros. Huidige belangrijke steden: Athene, Saloniki en Patras. Het grootste gedeelte van de bevolking heeft de Grieks-orthodoxe godsdienst (meer dan 90%), verder nog Islam, rooms-katholiek en protestants. Een groot gedeelte van het Griekse vasteland dat nog in het jong-tertiair heeft bestaan is verzonken in zee, de resten van de massieven en bergketens steken als eilanden boven water uit, het gedeelte hiervan in de Egeïsche Zee noemt men wel de Griekse archipel: noordelijke Sporaden, Cycladen, zuidelijke Sporaden, Limnos, Mytilini e.a. Terug naar begin

Gregorius van Tours
(539 - 594) Frans bisschop. Één der voornaamste figuren van het Merowingische Frankrijk. Was adviseur van de koningen en kon zichzelf daardoor uitstekend op de hoogte stellen van de gang van zaken. Hij schreef zijn bekende: Historia ecclesiastica francorum welke een belangrijke bron is voor de kennis over die tijd. Verving in de lijst van 7 wereldwonderen de stadsmuren van Babylon door de vuurtoren van Alexandrië.

Gurieden
zie Dsjelairieden

Gudea
(van Lagash) Koning van Lagash, stad-staat in het oude Mesopotamië, 21e eeuw v.C. Volgens sommige bronnen opvolger van Urbaba-Ur-Bau, volgens andere bronnen eerst nog voorgegaan door Nammaghani die twee jaar regeerde. Kwam waarschijnlijk van buiten Mesopotamië, maar trouwde met Ninalla, de dochter van Ur-Bau, destijds heerser van Lagash. In Ur, Nippur, Adab, Uruk en Bad-Tibira zijn inscripties van hem gevonden, waardoor we weten dat de macht van Lagash tot ver in Mesopotamië reikte. Net zoals Eanatum van Lagash, Lugalzagesi van Umma en Sargon van Akkad, noemde Gudea zich Lugal (grote man), in het Akkadisch: Sharrum. Er is een inscriptie gevonden waarop hij zich zelfs `God van Lagash` noemt. De periode van Gudea staat niet bekend als een periode met schermutselingen, maar één van aanleg van irrigatiekanalen, tempels en van grote giften aan de goden. Opmerkelijk is dat er 26 beelden van Gudea zijn gevonden, gewijd aan diverse goden. In het begin van zijn periode waren de beelden klein en van regionale materialen, later werden ze groter en werden er materialen gebruikt die afkomstig waren uit de opgebouwde handelsroutes, vooral het exotische dioriet was erg populair. Gudea was een zeer populair leider, streefde naar vrede en onderling respect. Zijn zoon Ur-Ningirsu zette de constructieve lijn van Gudea door.

Guti - Gutium - Gutaeërs
Barbarenvolk uit het Zagros-gebergte dat o.a. de grens vormt tussen Iran en Irak. Weinig is van hen bekend, enkele inscripties met namen hebben we teruggevonden, maar geen voorwerpen van grote waarde. In Sumerische en Akkadische teksten worden de Gutaeërs als volgt beschreven: `er is geen klassenverschil bij ze, ze zijn allen gelijk. Ze worden niet beschouwd als deelgenoten van ons rijk. De mensen kennen geen eigen gebruiken. Ze hebben een menselijk instinct, maar de intelligentie van een hond en overeenkomsten met aapachtigen`. In de eerste periode is het onbekend of ze geleid werden door een centraal gezag, of dat het allemaal onafhankelijke hordes waren. Gaandeweg namen ze wel meer gebruiken over van de Sumeriërs en gaven ze hun kinderen Sumerische en Akkadische namen. Waarschijnlijk hebben de Gutaeërs niet voortdurend in geheel Sumerië geheerst, maar waren er nog variërend stadstaten met eigen koningen elders in Mesopotamië. Het Gutium-rijk bereikte haar hoogtepunt toen aan het einde van het derde millennium v.C. het grote Akkadische rijk in Mesopotamië werd veroverd. Vele koningen hebben elkaar opgevolgd, allen regeerden steeds maar voor een korte periode. Uiteindelijk werden zij verslagen door Utuhegal, koning van Uruk, die een nieuw rijk stichtte. Hun laatste koning Tiriga kon aanvankelijk vluchten maar werd achterhaald en teruggebracht naar Utuhegal, nadien is van hem niets meer vernomen. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Hassuna
Volk dat leefde in het noorden van Mesopotamië van ca. 6000-5250 v.C., in dorpen met meestal niet meer dan 500 inwoners. Deze landbouwers vestigden zich in het noorden omdat daar genoeg regen viel voor vormen van `droge` landbouw. Gewassen o.a.: einkorn, emmer en een variant op gerst. Bekende voortbrengselen zijn het specifieke `Hassuna-aardewerk`, roodachtig van kleur met rechtlijnig motief. Eerst ruw aardewerk, werd later verfijnder. Ongeveer hetzelfde soort aardewerk is ook in Jericho teruggevonden. Verder maalstenen, bakovens en overblijfselen van dieren waaruit blijkt dat zij die domesticeerden. Brachten irrigatie naar de streek. Aanbidding van vrouwelijke goden en geloof in leven na de dood.

Haruspex - Haruspices - Haruspicium
Een haruspex was een soort voorspeller in de Romeinse geloofsovertuiging die helderziendheid beoefende door de ingewanden van geofferde dieren te bestuderen, vooral levers van schapen en ingewanden van vogels waren erg in trek. Het meervoud is haruspices. Verondersteld wordt dat deze vorm van voorspellen afkomstig is van de Etrusken; te Piacenza is een bronzen lever gevonden voorzien van tekens en godennamen, hiervan neemt men aan dat het gebruikt is door een haruspex. Gedurende het gehele Romeinse keizerrijk is haruspicium beoefend geweest, keizer Claudius bijvoorbeeld studeerde Etruskisch en opende een college om hun kunst te bewaren en verbeteren, dit college bleef bestaan tot aan Theodosius I. De haruspices boden hun diensten aan toen in 408 de Goten onder leiding van Alarik Rome bedreigden, paus Innocentius I stemde toe in het aannemen van deze hulp, zolang de rituelen geheim gehouden zouden worden. Ze zijn nauw verbonden met de beoefenaars van auspicium en met de augures, deze manieren van `helderzien` staan bekend onder de term: divinatio.

Haran
Stad in Assyrië. Ook wel Harranboth genoemd. Oude (Assyrische) stad in Mesopotamië, tegenwoordig gelegen in Turkije. Het was een belangrijk handelscentrum aan een route van Ninevé naar Karchemisj en de zetel van de Assyrische maangod. De Babyloniërs overwonnen tesamen met de Meden en de Scythen de stad. Wordt veel genoemd in de bijbel.

Hangende tuinen van Babylon
Terrasvormige verhogingen, begroeid met tropische planten en bomen, op elkaar gestapeld. Gebouwd door Nebukadnezar II om zijn vrouw te behagen (ca. 7e eeuw v.C.). 1 van de 7 wereldwonderen.

Hammurabi
(1792-1750 v.C.) Koning van Babylonië. Aangenomen wordt dat hij begonnen is met de bouw van de beroemde toren van Babel welke nu kan worden geïdentificeerd met de tempeltoren in Babylon die door de Babyloniërs Etemenanki genoemd werd. Op een stèle (diorieten zuil) welke in 1902 bij Soesa werd gevonden, waren de wetten van Hammurabi ingebeiteld in spijkerschrift. Deze wetten waren doorgaans humanitair, opmerkelijk was echter de wet: oog om oog, tand om tand, welke uit de toon viel t.o.v. de andere opschriften en welke ook in vele andere geloven later werd verkondigd.

Halikarnassos
Oude Karische havenstad in het zuidwesten van klein Azië, door Doriërs gekoloniseerd. Tegenwoordig Bodrum (Turkije). Leverde een klein aantal schepen voor de Perzische vloot tijdens de tocht van Xerxes in de Perzische oorlogen. De stad beleefde zijn grootse bloei in het midden van de 4e eeuw v.C. onder de satraap Mausollos, wiens monumentale graftombe (Mausoleum) wereldberoemd was.

Halaf - Tell-Halaf
Archeologische site van een groep terpen-nederzettingen, in de Khabur-vallei in het noordoosten van Syrië, dicht bij de Turkse grens. Geeft naam aan de cultuur (Tell-Halaf-cultuur) die wijd verspreid in het noorden van Mesopotamië leefde, in de periode van 5500 tot 4500 v.C. Het wordt gekarakteriseerd door fijn geschilderd aardewerk, met figuren in zwart, rood en wit op een licht-bruingele achtergrond. Er is een verschil te zien in het aardewerk tussen de oostelijke nederzettingen enerzijds en de westelijke nederzettingen, waaronder Halaf anderzijds. Alhoewel nog geen sites uitgebreid zijn onderzocht en geheel zijn opgegraven, zijn er toch wel al wat gebouwen blootgelegd. De bouwstijl bestond uit ronde gebouwen of meerdere huizen in het rond aan elkaar vast, toegankelijk via een rechthoekig voorvertrek. De muren werden opgetrokken met klei-stenen. Sommige gebouwen wijzen op religieuze doeleinden, er zijn enige figuren van vrouwengestaltes gevonden, maar de meeste gebouwen waren waarschijnlijk gewoon woningen. De Halaf-mensen beoefenden `droge landbouw` (gebaseerd op natuurlijke regens zonder vormen van irrigatie). Ze verbouwden emmer, twee-rijïge gerst en vlas. Ze hielden huisdieren, vee, schapen en geiten. Naast het fijne aardewerk zijn ook stenen zegels-stempels gevonden, die waarschijnlijk gebruikt werden om persoonlijke bezittingen mee te markeren, zoals we in andere culturen eveneens zien. De Halaf cultuur werd opgevolgd door de Ubaïd-cultuur.

Haia
Oude Sumerische godheid, vader van Ninlil. God van de voorraden en de overloed.

Hadrianus
(76 - 138) Keizer van Rome van 117 - 138. Opvolger van Tajanus, voorganger van Antoninus Pius. Geboren als Publius Aelius Hadrianus. Derde van de adoptiefkeizers. O.a. bekend van het door hem herbouwde pantheon en de muur van Hadrianus in Engeland, dit is slechts een klein deel van hetgeen hij allemaal heeft laten verrichten op bouwkundig gebied, waaronder eveneens de aanleg van complete nieuwe steden. Hervormde daarnaast nog de rechtspraak en stelde een ambtenarenapparaat in. Vocht o.a. tegen de Daciërs, de Westgoten en de Parthen.

Hazael
Werd ca. 845 koning van Damascus, vermoordde Benhadad en volgde hem op. In de bijbel verschijnt hij als bondgenoot van Elisha (Ahab van Israël of Jehu van Samaria ?), later als veroveraar van Israël, waarbij hij alle Hebreeuwse bezittingen onteigende en vernietigde, Judah verwoestte en Israël lamgeslagen weer achter liet. Volgens een inscriptie van de Assyrische koning Salmanassar III, weerstond hij een aanval van diezelfde Assyriërs en wist hij Damascus, Syrië en Palestina onafhankelijk te houden. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Herostratos
(Uit Efese) Stak in de nacht van de geboorte van Alexander de Grote (356 v.C.) de tempel van Artemis in brand om zijn naam te doen voortleven in de geschiedenis.

Heros
Oorspronkelijk in Griekenland de vereerde stamvader van een geslacht wat zich vaak ontwikkelde tot een verering als plaatselijke godheid. Later gingen zij als halfgod over in het Griekse pantheon. De verering van de heroën was in Griekenland een machtige godsdienstige onderstroom die zich hardnekkig handhaafde naast de officiële godsdienst.

Herophile
Zie: Pythia.

Herodotos
(van Halikarnassos) Latijn: Herodotus (485 - 425 v.C.) Werd ook wel `vader der geschiedenis` genoemd (door Cicero) omdat hij als eerste trachtte de Perzische oorlogen niet alleen te beschrijven, maar ook te verklaren. Hij schreef als inleiding op zijn `Historiai` zelf: `Dit is het verslag van het onderzoek van Herodotos van Halikarnassus, opgesteld opdat de herinnering aan hetgeen geschied is niet in de loop der tijden verloren zal gaan en de grote en merkwaardige daden van de Grieken en oosterlingen, niet roemloos zullen blijven, met name de reden waarom zij in onderlinge strijd verwikkeld waren`. Het was geschreven in negen boeken, daarom werd het ook wel Moesai (muzen) genoemd. Het behandelt vetes tussen Grieken en Barbaren (Perzen) van de allereerste oorsprong tot de inneming van Sestus in 479. Van zijn oosterse reizen kan gezegd worden dat hij juiste waarnemingen heeft weergegeven, t.a.v. het verre verleden is hij echter een beetje te lichtgelovig geweest en heeft de fantasierijke verhalen van priesters en gidsen te letterlijk opgevat.Literatuur: W. Facke; Herodot als Historiker (1927), M. Polenz; Herodot (1937), K. Reinhardt; von Werken und Formen (1948), W. Mang; Herodot (1962).

Heraclitus - Herakleitos
Grieks filosoof (pré-Sokratisch) uit Efese, 535-475 v.C. Bekend als de `obscure`. Hij was het oneens met Thales, Anaximander en Pythagoras over de aard en oorsprong van de ultieme substantie en beweerde daarentegen dat alles is opgebouwd uit het klassieke element `vuur`. Dit deed hem veronderstellen dat niets gelijk blijft maar voortdurend aan veranderingen onderhevig is. In zijn bekende aforisme: `Panta Rhei` zegt hij dan ook: `Alles beweegt, niets staat stil`. Bekend van hem is eveneens de uitdrukking: `Geen mens kan ooit dezelfde rivier twee keer oversteken, want nóch die mens, nóch die rivier blijven gelijk`. Verder veronderstelde hij dat alles het gevolg is van logica. Met zijn ideeën dat alles veranderlijk was, stond hij lijnrecht tegenover andere gevestigde filosofen, waaronder Parmenides, die juist geloofde dat alles fundamenteel statisch is. Er zijn alleen fragmenten van Heraclitus` werken teruggevonden; het lijkt dat hij in zijn stijl gebruikt maakte van `helderziende` aforismen om nadenken op basis van wetten en reden te stimuleren. Met deze wijze van uiting verkreeg hij het stempel `obscuur` te zijn.

Hera
(Romeinen: Juno) Oude Griekse godin, afkomstig uit Argos, oorspronkelijk vereerd in de gedaante van een koe. Gehuwd met Zeus, was zij beschermster van het huwelijk. Moeder van Ares, Hefaistos en Hebe. Bekend om haar jaloezie in het huwelijk vanwege de vele `verbintenissen` van Zeus met andere vrouwelijke godheden zoals Demeter, Leto, Io, wat géén huwelijken waren. Hera verschijnt al zeer vroeg in de Griekse kunst, zeer bekend is de Hera-kop in de verzameling Ludovisi te Rome.

Heptastadion
Lengte van 7 stadia (1 stadium = 185 meter). Ook de naam van de dijk tussen het eiland pharos en Alexandrië, deze mat dus 1295 meter, wat bijna gelijk is aan 1 mijl.

Hellespont
In de oudheid ook wel genoemd: Hellespontium Pelagus, Rectum Hellesponticum en Fretum Hellesponticum. Genoemd naar Helle (die daar verdronk), dochter van Athamas en Nephele, tweelingzus van Phrixus. Zij vluchtte met haar broer op een gouden ram door de lucht naar Colchis, om van haar stiefmoeder Ino, die haar onderdrukte, bevrijd te worden, maar viel in de zee. Volgens de mythologie lagen de steden Sestos en Abydos aan weerszijden van de Hellespont, in deze steden woonden (met het water daar dus tussenin) de twee gedoemde geliefden Hero en Leander. Volgens het verhaal zwom Hero `s nachts de Hellespont over om bij zijn geliefde te komen, maar verdronk, waarop ook Leander in het water sprong en omkwam. Herodotos vertelt dat in 482 v.C., Xerxes (de koning van Perzië en zoon van Darius), daar ter hoogte van Abydos, twee bruggen bouwde van Griekenland tot Perzië, om zijn leger van 5.000.000 man in staat te stellen te voet de oversteek te maken. Beide bruggen werden in een storm vernietigd, maar nadat de zee was gestraft met 300 zweepslagen en door een aantal brieven er in te hebben geworpen, konden andere architecten de bruggen wederom voltooien. Aanvullend op het straffen van de Hellespont, liet Xerxes eveneens de bruggenbouwers die verantwoordelijk waren voor de eerste (vernietigde) bruggen onthoofden. Zie ook: Dardanellen, Sibille van de Hellespont.

Hellenisme
(zie ook: Griekenland) Het begrip Hellenisme werd geïntroduceerd door Johann G. Droysen (Duits historicus, 1808-1884, hoogleraar te Berlijn). Aanvankelijk werd hieronder verstaan het overbrengen van de Griekse beschavingselementen naar vreemd gebied, zonder dat de beschaving van daar in de Griekse beschaving integreerde, later werd onder Hellenisme vaak verstaan: de vermenging van de Griekse en Oosterse beschaving na Alexander de Grote. Meestal is Hellenisme een zuiver chronologische aanduiding voor de tijd na Alexander de Grote.

Helios
(Romeinen: Sol) Griekse zonnegod, zoon van Hyperion en Thea. Vader van de Heliades. Volgens Homeros stijgt hij `s morgens uit de oost-oceaan ten hemel en daalt `s avonds in de west-oceaan neer. De god die alles ziet en hoort. Werd aangeroepen bij het afleggen van eden (mv. van eed). Helios werd vooral vereerd te Rhodos. Later werd hij vereenzelvigd met Foibos Apollo en stelde men hem voor op een gouden wagen met een vlammensnuivend vierspan (oostgevel van het Parthenon, op een in Troje gevonden metope uit de 1e eeuw v.C. en op de fries van het altaar te Pergamum). Zonder de paarden ziet men hem op reliëfs uit de cyclus van Mithra. In de Romeinse keizertijd kreeg zijn cultus een nieuwe betekenis, omdat hij als Sol Invictus geïdentificeerd werd met Mitera en Phaëton.

Heliades
Dochters van Helios, ook wel `zonnekinderen` genoemd. Volgens de ene bron waren er drie: Aegiale, Aegle, en Aetheria. Volgens een andere bron waren er vijf: Helia, Merope, Phoebe, Aetheria, en Dioxippe. Hun broer Phaeton, stierf nadat hij probeerde zijn vaders` strijdwagen te berijden; hij was onmachtig om de paarden in toom te houden en viel. De Heliades treurden 4 maanden lang en de goden veranderden hen in bomen en hun tranen in amber. Volgens sommige bronnen vielen hun tranen in de rivier Eridanos.

Heemskerck, Maarten van
(1498 - 1574) Nederlandse schilder, leerling van Jan van Scorel. Beïnvloed door het werk van Michelangelo. Maakte vooral altaarstukken en portretten, heeft eveneens schilderingen gemaakt van de 7 wereldwonderen.

Hector - Hektor
In Homeros` Ilias een prins, de oudste zoon van koning Priamus en koningin Hecuba, echtgenoot van Andromache en vader van Astyanax. Een Trojaanse kampioen en grootste heros in de Trojaanse oorlog, gelijkwaardig aan Ajax, gedood door Achilles, met hulp van de god Hermes, wist Priamus Achilles te overreden hem toe te staan om Hector te begraven. Doodde zelf Protesilaus en werd door Ajax gewond. Toen hij met hulp van Apollo Patroclus doodde, betekende dat een keerpunt in de strijd, maar zijn lot werd vooraf al door Zeus over hem afgeroepen. Hij had een paard genaamd Lampos en vrienden: Misenus en Poludamas. Zijn halfbroer en wagenmenner heette Cebriones.

Hebreeën - Hebreeërs
Zie ook: Joden. In het Oude Testament de benaming voor de Israëlieten. Als `Hebreeër` is afgeleid van Abrahams voorvader `Heber`, dan omvat het begrip ook de Edomieten en Moabieten. Soms wordt de naam verklaard als afleiding van het Hebreeuwse woord `eber` wat overkant betekent, wat dan zoveel wil zeggen als `afkomstig van de andere zijde van de Eufraat of de Jordaan`. Misschien mogen de Hebreeërs geïdentificeerd worden met de Aperioe, die in de 13e eeuw v.C. naar Egypte kwamen, dus in een tijd dat de Joodse stammen reeds uit dat land vertrokken waren. Ook is twijdelachtig of de Hebreeërs in verband gebracht kunnen worden met de Chabiroe, die in de Amarnabrieven worden aangeduid als rovers. Van de Hebreeërs kennen we vooral het `Hebreeërevangelie`, één der oudste en meest gebruikte apocriefe evangelieën. De Hebreeuwse taal behoort tot de Kanaänitische groep der Semitische talen. Het Oud-Hebreeuws ontstond toen de Israëlitische stammen na de vestiging in Egypte (14e - 13e eeuw v.C.) de taal der Kanaänieten overnamen en deze vermengden met de Aramese elementen van hun taal. Sedert de 5e eeuw werd het Hebreeuws verdrongen door het Aramees, de officiële taal van het rijk der Achaimenieden. Ten tijde van het jaar 0, was het Hebreeuws bij het volk verdwenen. Het Hebreeuwse schrift bevat 23 letters (allemaal medeklinkers) die uit het Foenisisch zijn ontleend, later zijn daar klinkers aan toegevoegd. Het schrift wordt van rechts naar links gelezen.

Hexameter
Een literaire en poëtische stijlvorm, betaande uit 6 metrische voeten, zoals in de Ilias van Homeros. Het was het standaard metrum in de heldendichten-sages van zowel de Romeinen alsook de Grieken. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Hethieten
Zie Hittieten

Hittieten - Hethieten
Oudste Indo-Germaanse cultuurvolk, bewoners van Hatti (voorheen Hattieten). Dringen samen met de Luwi rond 2000 v.C. binnen in Klein-Azië, het gedeelte dat tot dusver bewoond werd door proto-Chatti. De talen destijds waren het Chattili van de Chatti, het Luwili van de Luwi en het Nasili van de Hittieten. De naam Hittieten is niet Indo-Germaans maar afkomstig uit de bijbel en de Assyrische geschiedschrijving. Na een zware strijd met de inheemse Klein-Aziatische bevolking vindt de stichting plaats van een rijk in Anatolië, met als hoofdstad Kusjsjara-Kushara. Van 1640-1380 v.C. kennen we het oude Hittietenrijk. De eerste belangrijke koning, zijnde de stichter van het rijk was Labarna, diens naam wordt de titel van de latere Hittietenkoningen, die worden aangewezen door hun voorgangers en na hun dood als god worden vereerd. De koning is opperrechter, priester en legeraanvoerder. De koningin had eveneens een sterke positie (tawannanna), alsmede de adel (stand van vrije krijgers). De invloed van de adel wordt later teruggedrongen door de ambtenaren. Onder Labarna`s opvolger Shattushilish-Sjattusjilisj vond een overheveling van het politieke centrum plaats naar Hattusjasj. De Hittieten dringen op naar Syrië. Murshilish, opvolger van Shattushilish, onderwerpt Aleppo en verovert Babylon in 1531. Na Murshilish` gewelddadige dood verzwakte het Hittietenrijk door binnenlandse verwarring (koningsmoorden).In ongeveer 1460 v.C. onder Telepinus zien we herstel van de rust in het Hittieten-binnenland door o.

Horai - Horae
Dochters van Themis, in verschillende generaties bekend: Generatie 1: Thallo, Auxo en Carpo; de drie seizoenen die Grieken kenden; lente, zomer en winter. Generatie 2: Eunomia, Dike and Eirene; godinnen van repsectievelijk wetgeving, moreel recht en gezondheid-welzijn, die de stabiliteit in de maatschappij bewaarden. Werden met name aanbeden in Athene, Argos en Olympia. Generatie 3: Pherusa-Pherousa (vermogen en landgoed), Euporia-Euporie (overvloed) en Orthosie (rijkdom). Generatie 4, de uren: oorspronkelijk waren dit er 10, ze stellen de uren van de dag voor, van zonsopkomst tot zonsondergang; -Auge: het eerste licht -Anatole of Anatolia: zonsopkomst -Mousika of Musica: het ochtenduur van muziek en studie -Gymnastika, Gymnastica or Gymnasia: het ochtenduur van gymnastiek en oefening -Nymphe: het ochtenduur van reiniging en baden -Mesembria: het middaguur -Sponde: plengoffers (drinken) na de lunch -Elete: bidden en het eerste middag-werkuur -Akte, Acte of Cypris: eten en plezier, het tweede middag-werkuur -Hesperis: de avond -Dysis: zonsondergang -Arktos: het laatste licht Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Homerus
Legendarische Griekse schrijver-dichter. Zijn bekendste werken waren de `Ilias` (heldenepos over de Trojaanse oorlog) en de `Odyssee` (over de omzwervingen rond de wereld van Odysseus). Ook de `Batrachomyomachia` (de slag tussen kikkers en muizen) wordt aan hem toegeschreven, alhoewel niet iedereen het daarmee eens is. Verder wordt van hem beweerd dat hij blind was en geboren in Ionië (diverse steden worden hiervoor genoemd). Veel meer is niet van hem bekend, er wordt zelfs beweerd dat hij helemaal niet heeft bestaan, maar dat de werken van Homerus door anderen, zelfs een hele groep schrijvers tegelijkertijd zijn gemaakt. Ook is er een theorie dat Homerus wel eens een vrouw zou kunnen zijn geweest. Het meest naar voren komt de theorie dat Homerus ergens rond de 8e à 7e eeuw v.C. moet hebben geleefd, maar niets is zeker: we weten er te weinig van.

Hoerrieten
Volk ten tijde van het oude Midden-Oosten, diverse millennia v.C. Volgens de bijbel afstammelingen van Jafet, zoon van Noach, die het noorden en westen van Voor-Azië bewoonden. Aanvankelijk bewoonden de Hoerrieten het gebied tussen Noord-Mesopotamië, Oost-Anatolië en Kanaän. Één van de Hoerritische kasten (alhoewel hun afkomst wordt betwist), een Arische groep genaamd de Mittani, stichtten en beheersten het rijk Hanigalbad. Andere bronnen indiceren dat de Hoerrieten niet Indo-Europees van oorsprong waren, maar nauw verwant aan de Sumeriërs, doch slechts een Indo-Europese taal spraken. Er zijn aanwijzingen dat de Arische groep die migreerde en zich vestigde in India een Hoerritische groep waren, maar het is eveneens mogelijk dat deze Ariërs slechts de voorouders van de heersende Mittani waren en niet die van de Hoerrieten (die wél gaandeweg de Mittani-cultuur en taal adopteerden, welke zeer nauw verwant is aan het Sanskriet). Hun koninkrijk werd vernietigd door de Assyriërs die eveneens andere Hoerritische stammen dan de Mittani onderwierpen, verder assimileerden ze in de Semitische meerderheid, tot niets meer van ze wordt vernomen. De Hoerrieten waren een sterk volk, dat een groot gebied beheerste en veel van hun cultuur, taal en gebruiken achterlieten in andere volken.

Hunnen
Verzamelnaam voor Oost- en Centraal-Aziatisch nomadische stamverbanden. De Hunnen, door de Chinezen Hioen-noe genoemd, werden in een groot rijk verenigd door Maodoen (209 - 174 v.C.). Sinds zijn regering werden de Hunnen zeer gevaarlijk voor China, dat in die tijd de Chinese muur voor hen optrok. Om zich te handhaven moest China een militaire reorganisatie doorvoeren, die vooral neerkwam op formering van een beweeglijke ruiterij. Vanaf midden 2e eeuw v.C. keerde de krijgskans. De Hunnen werden teruggedrongen naar het noorden en moesten zich hergroeperen in het bekken van de Orchon en Selenga. In 34 v.C. moesten alle Hunnen zich onderwerpen aan het keizerlijk gezag en 20 jaar later werden zij ook uit het huidige Buiten-Mongolië gedrongen. Daarna brachten interne Chinese twisten opluchting, maar ca. 100 na Chr. Had China de restanten der Hunnen in Mongolië onderworpen. De Oost-Hunnen waren toen al met de Chinezen geassimileerd (welk proces pas in de 7e eeuw volledig voltooid was), terwijl de Noord- en West-Hunnen na de nederlagen van ca. 100 na Chr. westwaarts trokken. De Mogoloïde inslag van de oorspronkelijk voornamelijk Turkse Hunnen werd in deze tijd steeds sterker. Daar de Hunnen niet opgewassn waren tegen Chwarezm (Perzië), moesten zij noordwaarts langs het Aralmeer en de Kaspische Zee trekken. Een uitzondering vormden de Heftalieten (of witte Hunnen) die, profiterend van het verval der Koesjanieden Oost-Perzië binnendrongen maar door de Perzen geassimileerd werden. Pas medio 4e eeuw deden de Hunnen hun intrede in de Europese geschiedenis.

Hyperlink
Een aanklikbaar gedeelte van een tekst op internet dat door aanklikken een bestand of deel van dat bestand opent elders op internet. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Ibn Batuta
1304?-1378?, Moslim reiziger uit Algiers. Geen andere middeleeuwse reiziger heeft zoveel gereisd als hij. In 30 jaar, vanaf 1325, maakte hij een serie reizen, welke hij schriftmatig vastlegde. Beschreef o.a. de vuurtoren van Alexandrië na zijn ineenstorting. Hij reisde over land in Noord-Afrika en Syrië op een pelgrimstocht naar Mekka. Nadien bezocht hij Arabië, Mesopotamië, Perzië en Klein-Azië. Verder reisde hij ook naar India, waar hij 8 jaar verbleef aan het hof van de sultan van Delhi, die hem naar China stuurde als 1 van zijn ambassadeurs. Bezocht ook nog de Maladiven, de Malabar-kust (Z.W.-India), Ceylon (Sri Lanka) en Sumatra. Rond 1350 keerde hij terug in Tanger, ging later naar Spanje, daarna Marokko en vandaar recht door de Sahara om Timboektoe te bezoeken en de rivier de Niger (West-Afrika). Nog steeds beschouwt men hem als een zeer betrouwbare bron uit zijn periode en een hooggeplaatst persoon t.a.v. de culturele en sociale geschiedenis van de Islam. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Ibbi-Sin - Ibi-Suen
Laatste koning van Ur III in het oude Sumerië - Mesopotamië. Zoon van Shu-sin. Nam het koningsschap over in een vrij rumoerige periode, echter de muur die zijn vader bouwde tegen de Amorieten hielp hem het rijk lange tijd te behouden. Echter de eerder ontstane nieuwe stad-staten in het oosten keerden zich tegen het Ur III-rijk van Ibbi-Sin, Ishbi-Irra bijvoorbeeld, koning van Isin, ging een alliantie aan met de Elamieten om Ibbi-Sin te verslaan. Ibbi-Sin probeerde nog een bondgenootschap aan te gaan met de eerder overwonnen Amorieten, maar dat mocht niet baten. Ur werd vernietigd en Ibbi-Sin stierf later in gevangenschap in Elam. Het Ur III-rijk was hiermee definitief ten einde.

Indus
(Sanskriet: Sindhu). Rivier in westelijk Voor-Indië. Ontspringt in Trans-Himalaya en mondt uit in de Arabische Zee. Ca. 3.200 km. lang, met een stroomgebied van ca. 960.000km2. De waterstand varieert van 0,15 tot 4,2 meter. De indus is van groot belang voor de irrigatie van Pakistan en Kasjmir. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Indra
De meest op de voorgrond tredende Indische godheid in de vedatijd, god van de natuurkrachten (vruchtbaarheid, donder enz.). Hij staat aan het hoofd van de goden in hun strijd tegen de demonen en brengt de mens de kosmos. Hij leeft in zijn hemel (op de berg Mandara, waar in de stad Amarävati zijn -door een lusthof omgeven- prachtige paleis staat) omringd door dienende geesten. Gandharva`s (halfgoden) en Apsara`s zingen zijn lof en voeren dansen voor hem uit. Daarin komen ook de in de slag gevallen helden. Zijn vrouw is Saki. Het vedische aspect van Indra raakt in latere tijd op de achtergrond. Hij geeft dan, als vegetatiemacht op landbouwfeesten vereerd, vruchtbaarheid. Lit.: H.Lommel: Der Arische Kriegsgott (1939), J.Gonda: De Indische Godsdiensten (1953).

India
(Bharat) Het huidige India was in de oudheid vooral in het noorden belangrijk, Noord-India wordt-werd ook wel Indië genoemd. In de oude tijd was dit de benaming voor het stroomgebied van de Indus. Later was dit het gebied tussen Zuid-Oost Perzië tot Zuid-West China en tussen Elboers, Hindoe Koesj en Himalaya en de Indische oceaan inclusief de Archipel en andere eilanden. Later ging men Voor-Indië, Achter-Indië en Indische Archipel onderscheiden. In Nederland was Indisch de benaming voor het voormalig Nederlands-Indië. De benaming oost en west Indië berusten op de onbekendheid met de wereldkaart in de tijd van Columbus.

Inanna
(Isjtar-Ishtar) Oude godin van de vruchtbaarheid, moedergodin en godin van de liefde in het oude Sumerië Babylonië en Assyrië, dochter van Nanna-Sin. Was daarnaast ook een oorlogsgodin en in haar naam zijn vele wrede veldslagen en massamoorden gepleegd. Heeft vele namen, afhankelijk van de overheersers kreeg Ishtar een bijnaam, zoals Ishtar-Venus of (in de Akkadische periode) Ishtar-Annunita. Was het meest verbreid van alle goden.

Irak
(Al Joumhouriya al Iraqia) Republiek in Voor-Azië, 441.839 km2. Hoofdstad: Bagdad (stad van de vrede). Het oude tweestromenland (Mesopotamië), later Babylonië. Bakermat van de oudste beschavingen (Sumerië, Babylonië, Assyrië). Vanaf 10.000 v.C. zijn er bewijzen van beschaving, eerst in het noorden Nomadenvolken en landbouwers, later in het zuidelijke deel, bij en tussen de twee rivieren Eufraat en Tigris, dichtbij de Perzische golf, zien we vanaf 5000 v.C. het ontstaan van het oude Sumerische rijk. Later werd dat gevolgd door het oude Assyrische rijk, daarna het oud-Babylonische rijk, dan een korte periode Kassieten en Elamieten waarna weer het Assyrische rijk heerst, wat op zijn beurt weer gevolgd wordt door het nieuw-Babylonische rijk. De bekendste hoofdstad van Irak was Babylon. Het maakte verder deel uit van respectievelijk: Perzië, het rijk van Alexander de Grote, het rijk der Seleuciden en het rijk der Sassanieden. Na een lange periode van Romeinse overheersing werd het in 637 a.D. veroverd door de Arabieren. Werd kernland van het kalifaat met Bagdad als bloeiende hoofdstad. Daarna verval en talloze malen veroverd; 1534 onder de Turken die het land sterk verwaarloosden, in 1917 veroverd door de Engelsen (1920 mandaatgebied). In 1921 werd Feisal koning van Irak, dat in 1932 definitief zelfstandig werd, het bleef wel sterk aan Engeland verbonden. Van 1932 tot 1941 zeven staatsgrepen en opstanden van de Koerden. In de tweede wereldoorlog stond Irak aan de kant van Engeland.

Islam
Arabisch: overgave, onderwerping. De door Mohammed zelf gekozen aanduiding van de godsdienst die hij stichtte. De aanhangers van de islam heten moslims (Perzisch: Musalman). De moslims vermijden zelf het woord Mohammedanen, de islam wil niet de indruk wekken dat zij Mohammed vereert zoals het christendom Christus. De islam beschouwt nl. de gehele conceptie van de Godszoon als een inbreuk op de onvergelijkelijkheid van Allah (God). Er zijn vele stromingen binnen de islam, waarbij een duidelijke scheiding is aan te brengen tussen de moderne en de orthodoxe islam. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Isjmedagan
Koning in het oude Mesopotamië (oud-Assyrisch rijk), zoon van Shamshiadad I, werd verslagen door Rim-Sin. Van hem wordt wel gezegd dat hij opvolger is van Iddindagam, maar andere bronnen spreken dat weer tegen. Één van de eerste hogepriesters als heerser, bouwde een beroemde tempel in Ashur.

Isis
Egyptische godin (Egyptische naam: Aset, de naam Isis is Grieks), wier naam geschreven wordt met de hiëroglief die een troon voorstelt. In Griekenland werd zij vaak gelijk gesteld met Demeter en bij de Romeinen bestond eveneens een rijke Isiscultus (vanaf ca. 200 v.C., bloeiende tijdens Julius Caesar en Caligula). Zij is het equivalent van de christelijke `Madonna met kind`. Volgens het Egyptische scheppingsverhaal is zij de dochter van Geb en Noet, zuster van Osiris, Nephthys en Seth. Wellicht is Isis oorspronkelijk de `machtige heerserstroon` die iedere vorst die zich erop zetelt, als heerser geboren laat worden. Een dergelijke troon wordt als een goddelijk wezen vereerd, zoals dat bij sommige Afrikaanse stammen immer nog het geval is. Een oude Egyptische tekst spreekt van een goddelijke troon die diverse goden schiep (o.a. Horus) en die Thot verwekte. In díe hoedanigheid gold Isis als de godsmoeder. Zo is ook de vruchtbaarheid een aspect van haar wezen geworden. Daarnaast is zij eveneens hemelgodin, te danken aan het feit dat zij de moeder van Horus is (Horus was o.a. een zonne--hemelgod). Horus is de zoon van Isis en Osiris die na de dood van Osiris door Isis op een geheime plaats wordt opgevoed. Nadien wreekt hij zijn vaders` gewelddadige dood. Voor de Egyptenaren was Isis vooral de liefhebbende moederfiguur en wordt dan ook vaak afgebeeld met het kindje Horus op schoot. Vanaf Ptolemaeus I veranderde de Isiscultus sterk; met name de intrede van Serapis (mogelijk een combinatie van Osiris en Apis) was hier een voorbeeld van.

Ishtar
Zie Inanna

Ishtar
Oude stad in Mesopotamië, kwam tot bloei direct na het Ur III-rijk, aan het begin van het tweede millennium v.C., toen de Amorieten en Elamieten het Sumerische rijk veroverden. Samen met Larsa werd het enkele eeuwen een dominerende stad. Een opmerkelijke vondst uit Isin is de codex van koning Lipit-Ishtar, die net zoals enkele andere, later gevonden wetboeken, ouder is dan de stèle van Hammurabi.

Jeruzalem
(Hebreeuws: Jeroesjalajim, Arabisch: Al-Kuds).Heilige stad van Joden, Christenen en Moslims in Palestina, sinds 1950 hoofdstad van Israël. Sinds 1948 had de stad een Israëlisch en een Jordanisch deel, na de oorlog in 1967 werd Jeruzalem geheel Israëlisch. Ongeveer 1-2miljoen inwoners. Rijk aan Synagogen, kerken, kloosters en moskeeën. Voorsteden: Talpioth, Rehavia en Zichron Mosje. Universiteit: kerk van het heilige graf. Haram eshsherif (plein) met rotsmoskee en moskee el-Ak-sa. Klaagmuur (48 m. lang, 18 m. hoog). Jeruzalem heeft vele musea. Ca. 3000 v.C. lag op de plaats van Jeruzalem al een nederzetting. In 995 v.C. overmeesterd door koning David. In 586 v.C. door Nebukadnezar verwoest. In de byzantijnse periode werd Jeruzalem het centrum van de christenen. Werd in 638 Arabisch, daarna afwisselend in handen van christenen en moslims. Van 1244-1917 islamitisch. In 1917 Engelse bezetting. Bij de wapenstilstand van juni 1948 verdeling van Jeruzalem in een Israëlisch deel en een Jordanisch deel. Vanaf de Israëlitisch-Arabische oorlog 1967 werd Jeruzalem geheel Israëlitisch.

Jericho
Maanstad, ook wel Palmstad genoemd. Bijbelse stad in Palestina, hedentendage stadje in West-Jordanië. Dateert uit het achtste millennium v.C. Herhaaldelijk verwoest (o.a. door Jozua). Herbouwd door stam Benjamin, in macht van Moab, bloei onder Achab, na ballingschap der Joden voorpost tegen de Makkabeeën. Residentie van Herodes de Gote. Beroemd als tuin Gods en bezocht door Jezus (Marcus 10,46). Verwoest door keizer Titus. In 325 bisschopsstad. In de twintigste eeuw werden in Jericho veel opgravingen verricht. In 1950 werd het paleis van Herodes blootgelegd.

Jeremia - Yirmeyáhu
(Jahwe verhoogt) Één van de belangrijkste profeten uit de bijbel, zoon van Hilkiah (een priester van Anathoth-Anatot), geboren rond 650 v.C. Zijn geschriften vinden we terug in het boek `Jeremia` en het boek `klaagliederen` (5 liederen over de verwoesting van het koninkrijk Juda). Vanaf het dertiende jaar van koning Josia (627 v.C.) is hij, waarschijnlijk met een tamelijk lange onderbrekingvan ca.620 v.C. tot 609 v.C., als profeet opgetreden tot aan de val van Jerusalem in 587 v.C. Kort daarna werd hij door een groep Judeeërs samen met zijn secretaris Baruch meegesleept naar Egypte. Daar heeft hij de afgodendienst van zijn landgenoten aangeklaagd en de inval van Nebukadnezar II voorspeld. Toen Jeremia zijn optreden begon, was de toestand in de regio verre van rustig; het Assyrische rijk dat vele jaren het gebied had overheerst was in verval en stortte ineen (612 v.C. - 609 v.C.). Voor Juda betekende dit slechts uitstel van executie: de nieuwe heersers, de `Babyloniërs` brachten Juda in 587 v.C. de genadeslag toe: Jerusalem en de grote tempel werden vernietigd en een groot deel van het volk werd naar Babylon getransporteerd. Grotendeels hadden de Judeeërs dit aan zichzelf te wijten, de Babyloniërs wilden de ondergang van het rijk niet, doch waren tot de ballingschap genoodzaakt vanwege de vele opstanden van de Judeeërs onder de onkundige koning `Sidkia`. Vooral in deze laatste jaren van het koninkrijk Juda valt het optreden van Jeremia (609 v.C. tot 587 v.C.). Waar en hoe Jeremia gestorven is, is ons niet bekend.

Jezebel - Izebel.
In het Oude Testament is Jezebel de naam van een koningin van Israël, waarvan het verhaal verteld wordt in het boek `koningen` (1koningen:16;29 t-m 1koningen:22;53). Ze was een Foenicische prinses, de dochter van de koning (van de Sidoniërs) Ithobaal-Etbaäl I van Tyrus, die koning Ahab-Achab trouwde. In de bijbel wordt het haar kwalijk genomen dat zij koning Ahab van de ware God afwendde om haar eigen God `Baäl` te aanbidden. Ze wordt beschuldigd van het vermoorden van de profeten van de Heer, vooral Elia stond sterk tegen haar op. Na Ahabs` dood bleef Jezebel heersen middels haar zonen Joram en Achazja, toen ook deze gedood werden, werd Jezebel eveneens omgebracht en haar lichaam verorberd door honden, zoals Elia ook voorspeld had. In het Nieuwe Testament is Jezebel een profete uit Thyatira. In openbaringen 2:20 wordt ze beschuldigd van het aanzetten van leden van de kerk aldaar, om seksuele, immorele handelingen te verrichten en dingen te eten die gewijd waren aan idolen. Sindsdien is de naam Jezebel door de eeuwen heen verbonden gebleven aan alle `kwade vrouwen`. Bij de Joden en christenen werd ze verbonden aan het offeren van mensen (vooral kinderen) ten gevolge van de Baäl-cultus. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Jordanië
(Al Malaka al Urdunuya al Hashimiyah) Koninkrijk in voor-Azië, 96622 km.2 Hoofdstad: Amman. Godsdienst: ca. 90% moslim, verder christenen die tot verschillende oosterse kerken behoren. Officiële taal: Arabisch. Recht: deel op Europees voorbeeld, deels Islamitisch recht. Jordanië bestaat voor 80% uit woestijn en steppen, in het westen kalksteenheuvels, waar een aantal zijtakken van de Jordaan uitmonden. De gehele Jordaanvallei ligt beneden zeeniveau. Ten oosten van de Jordaan de oude landstreken Gilead, Moab en Edom. Het klimaat bestaat uit lange, hete, droge zomers, korte milde enigszins vochtige winters. Weinig regen. Jordanië heeft heel weinig natuurlijke hulpbronnen, dit maakt dat Jordanië grotendeels afhankelijk is van import. In de landbouw wordt in sterke mate bevloeiïng toegepast. Vooral in het westen wordt verbouwd: tarwe, gerst, gierst, maïs, wijn, olijven en zuidvruchten. In de droge streken van het oosten bedrijven de Bedoeïenen veeteelt: schapen, geiten en een beetje kamelen. Potas, fosfaten en kalizouten worden aan de dode zee gewonnen. De munteenheid is de Jordaan-dinar. Belangrijke bronnen van inkomsten vormen het pelgrims- en vreemdelingenverkeer naar heilige plaatsen, hetgeen men stimuleert, o.a. door een beter verkeersnet aan te leggen. Akaba aan de rode zee is de enige haven. Luchthavens zijn Amman en Jeruzalem. Geschiedenis: sinds de zestiende eeuw was Jordanië een deel van het Turkse rijk, dat in 1919 ineen stortte. Daarna werd het Engels mandaatgebied (Transjordanië), waar de Engelsen Abdoellah als Emir aan het roer brachten.

Johannieterorde
Oudste geestelijke ridderorde, in 1099 te Jerusalem opgericht als broederschap van het hospitaal van Sint-Jan met als doel: verpleging van zieken en strijden voor het christendom. Drie klassen: ridders (kleding: zwarte, in oorlog rode mantel met wit kruis), priesters en broeders. Na de verovering van Jerusalem door Saladijn (1187), kwam de zetel te Acca (1191-1291), Cyprus (1291-1310), Rhodos (1310-1523; ridders van Rhodos), Malta (1530-1798; Malthezer ridders). Daarna te Rome waar de hoofdzetel nog steeds is. De organisatie was verdeeld in acht provincies of tongen (linguae), onderverdeeld in grootprioraten en balijen, deze weer in commanderijen. Nederland behoorde tot de provincie Duitsland, bestuurd door de grootprior te Heitersheim (Breisgau-Baden). Thans zijn er vier grootprioraten en een aantal balijen. De Engelse afdeling die sedert de 16e eeuw door Hendrik VIII onder verbeurdverklaring opgeheven was, is later als zelfstandige British Grand Priority hersteld en bestaat nog steeds. De balije Brandenburg, in de 16e eeuw tot hervormde kerk overgegaan en deswege uit de orde getreden, vormde sedertdien een afzonderlijke, protestants-christelijke organisatie. Één harer meest bekende `Herrenmeisters` was Maurits van Nassau-Siegen, `de Braziliaan` (van 1652-1697). De balije werd bij edict van 31-10-1810 door de koning van Pruisen opgeheven en 23-5-1812 in nieuwe vorm de Kön. Preussische Sankt Johannieterorden, weer opgericht. Op 15-10-1852 werd de balije weer hersteld. De keizer van Duitsland werd later beschermheer.

Joden
(Jehoedi) en Israël Ga naar: Geschiedenis van de Joden Israël algemeen Geschiedenis van Israël Oorspronkelijk leden van de stam Hehoeda (Juda). Sinds de terugkeer uit de Babylonische ballingschap de aanduiding voor alle Israëlieten. We kunnen het Joodse volk als volgt onderscheiden: de Sefardiem, zij werden in 1492 uit Spanje verdreven en vestigden zich in noord-Afrika, Italië, Nederland en Turkije. Hun taal is het Ladino. De andere groep noemen we de Asjkenaziem, deze vestigden zich in Duitsland en Oost-Europa, hun taal is het jiddisj. Hoewel het Joodse volk sinds de oudheid over diverse werelddelen is verspreid, hebben zij hun eigen identiteit weten te behouden. Geschiedenis: De Joden stonden in de 4e tot 2e eeuw v.C. onder vreemde overheersing en vochten zich onder leiding van de Makkabeeën vrij. Van 67 - 73 werd een opstand tegen de Romeinen door Titus onderdrukt. In 70 is de tempel te Jerusalem door de Romeinen vernietigd. Vanaf de tweede eeuw speelde de geschiedenis van de Joden zich voornamelijk buiten Palestina af. Van 650 tot 1040 vond er een bloei der Joodse gemeenschappen plaats in Mesopotamië, in deze periode ontstond de talmoed. Sinds de 10e eeuw vestigden ze zich in Spanje, wat in 1492 eindigde met een totale uitdrijving van de Joden. Tijdens de kruistochten werden de Joden zwaar vervolgd, eveneens in de late Middeleeuwen ten gevolge van hun zondebokfunctie bij rampen (antisemitisme). Grondbezit en uitoefening van `eerlijke` beroepen was niet toegestaan, zodat de Joden zich vooral concentreerden op de (geld)handel.

Justitia
Zie: Themis. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Julius II
(paus) Leefde van 1443-1513, was paus van 1503-1513. Ontdeed zich van Cesare Borgia, veroverde Bologna en andere steden. Sloot in 1508 tegen Venetië de Ligue van Cambrai, ontbond deze weer en sloot met Venetië en Spanje de heilige liga tegen Frankrijk in 1510. Riep in 1512 de algemene kerkvergadering samen te Rome (het 5e Lateraans Concilie).

Judaea - Judea - Judah - Juda
Regio: Grieks-Romeinse naam voor Zuid-Palestina. Varieerde in grootte tijdens verschillende periodes. In de tijd van Jezus was het zowel deel van de provincie Syrië alsook deel van het koninkrijk van de Heroden. Het was het zuidelijkste van de Romeinse Palestijnse divisies, de anderen waren Gallilea, Samaria en Peraea. Ten zuiden van Judaea lag Idumaea. Een strook van Samaria lag tussen Judaea en de Middellandse Zee. Israël bezet het gebied sinds de Arabisch-Israëlische oorlog van 1967 (Westelijke Jordaanoever).

Kassieten - Kosseeërs
Volksstam in de oudheid in het Midden-Oosten. Veroverden 2e millennium v.C. Babylon. Werden 1171 v.C. door de Assyriërs en de Elamieten onderworpen. Aan de Kassieten is de invoering en gebruik van het paard te danken, evenals de invoering van een nieuwe kalender. Van hun heerschappij is niet zo veel bekend, grote kunstwerken hebben ze niet geproduceerd. In de tijd van Alexander de Grote komen de Kassieten als bergvolk nog steeds voor.

Karië
Landschap aan de Zuid-Westkust van Klein-Azië. Begrensd door Ionië, Lydië, Frygië en Lycië. Woonplaats der Kariërs. Werd in 545 v.C. door Perzië, later door Alexander de Grote en in 129 v.C. door de Romeinen onderworpen.

Kanaän
Het land der oude Israëliërs (voorheen woonden daar de Kanaänieten), tussen de Jordaan en de Middellandse Zee. In oude Sumerische teksten uit het derde millennium v.C. wordt reeds gesproken over Kanaänieten. Ook in de bijbel komen we ze tegen; ze worden verdreven door de Israëliërs onder koning David, die zich permanent vestigen in Kanaän, wat in de bijbel `het beloofde land` wordt genoemd.

Kamiros
Archeologische stad op Rhodos, 35 k.m. ten zuidwesten van Rhodos-stad. Één van de drie machtige steden uit de oudheid van het eiland. Gebouwd uit donker steen, met huizen, tempels en bronnen (putten), grotendeels stammende uit de Hellenistische periode. Gelegen in een zacht glooiend dal. Herontdekt in 1929, (al in 1859 stuitten dorpelingen op oude graven) het werd toen het Griekse Pompeï genoemd, aangezien niemand wist waarom deze stad verlaten werd. In 226 v.C. ineengestort na een aardbeving. Het amphitheater, de huizen, straten en de marktplaats zijn nog heel goed te herkennen. Ook is een oude waterleiding gevonden, nog geheel intact. Ook bevindt zich hier een tempel van Pythian Apollo. Verder bekend van aardewerk met klaverbladvormige schenkrand en beschilderd met ogen (tegen boze geesten). In de streek van Kamiros is een begraafplaats gevonden bij het dorp Kalavarda. Bij de begraafplaats bij Makri Langoni heeft men de grafzuil van Krito en Trimarista gevonden, een beroemd stukje klassiek beeldhouwwerk, nu te vinden in het archeologisch museum aldaar.

Kalah - Kalkhu
Zie Nimrud

Kaïro
(Arabisch: Misr al-Kahira, oftewel: het heersende Masr) Huidige hoofdstad van Egypte aan de Nijldelta. Vele oude moskeeën en musea. In de 6e eeuw lag op de plaats van Kaïro Chereohe. In de 14e eeuw kwam het tot grote bloei. Na de Turkse bezetting in 1517 raakte het in verval. Het bloeide weer op onder Engels bestuur.

Kaukasus
Gebied in het Zuiden van Rusland tussen de Zwarte en de Kaspische Zee, ca. 185.000km2. Aan de Noordzijde vulkaangroepen van Elbroes (5629 m.) tot Kasbek (5046 m.). De hoogste top in het Oosten is de Basardusi met 4480 m. De Oostelijke uitloper wordt gevormd door een gebergte op het schiereiland Apsjeron (aardolie, slijkvulkanen, gasbronnen). De Zuid-Westelijke helling heeft een zacht klimaat, de Noordelijke helling koude winters en hete zomers. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Klein-Azië
(Latijn: Asia minor) De benaming aan dit gebied bestaat sinds de 5e eeuw. Schiereiland in Voor-Azië. Het huidige Azië. De Hettieten stichtten er twee rijken achtereen. Ca. 1200 v.C. vonden er volksverschuivingen plaats: langs de Kaukasus Kappadociërs, van de Balkan Thraciërs en Kimmeriërs en aan de westkust Griekse Ioniërs, Eoliërs en Doriërs. Ca. 700 v.C. ontstond er het Lydische rijk. 133 v.C. werd het Romeins en in de 7e eeuw a.D. Byzantijns. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Korintiërs
Volk dat woonde in Korinte, een stadstaat in Griekenland op de Poloponnesos. De Korintiërs stichtten verschillende kolonies in het Middellandse Zeegebied waaronder Syracuse op Sicilië. Rond het jaar 50 werd hier een Christelijke gemeente gesticht, uit de bijbel bekend van de brieven van Paulus aan de Korintiërs. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Koningsvrede
Zie: Antalkidasvrede

Koeweit
Onafhankelijk Sjeikdom aan de Perzische golf, 17.818 km2. Ca. 3-miljoen inwoners, waaronder ongeveer 50% buitenlanders. Hoofdstad: Koeweit (stad). Taal: Arabisch. Godsdienst: Islam. Koeweit is een woestijnstaat met als enige rijkdom aardolie (meer dan 10-miljoen ton per jaar), ca. 7,5% van de wereldproductie. In Koeweit bevindt zich ca. 20% van de wereldaardoliereserve. Daarnaast is er Bedoeïenenveeteelt (schapen en paarden), parelvisserij en zoutwinning. Behalve aardolie is er uitvoer van paarden, parels, zout en dadels. De aardolie heeft sinds 1946 de economie van Koeweit totaal veranderd. De waarde van de export is sinds de exploitatie van aardolie vervijftienvoudigd. De voornaamste haven is Koeweit-stad. De munteenheid is de Koeweit-dinar. Het leger is klein maar uitstekend uitgerust. In 1914 verzette Koeweit zich met Engelse steun tegen Turkije en werd onafhankelijk verklaard onder Engelse bescherming. In 1961 trok de Engelse regering zich terug. Iraakse aanspraken werden destijds al afgewezen. Koeweit steunde in 1973 de strijd tegen Israël en voerde een olieboycot door tegen Nederland en de Verenigde Staten. Werd in 1990 ingevallen door Irak (1e golfoorlog) en gesteund door o.a. de Verenigde Staten, maar ook vele andere landen van de Verenigde Naties werd Koeweit weer vrijgemaakt. Van de tweede golfoorlog, ook wel operation Iraqi Freedom genoemd, geleid door de Verenigde Staten en Engeland en gericht tegen het regime van Saddam Hoessein in Irak, heeft Koeweit niet veel last gehad.

Koerden
Een oud volk van ongeveer 40-miljoen mensen. De meeste Koerden wonen in Turkije, Syrië, Irak en Iran. Ze hebben een eigen taal en cultuur maar geen eigen staat, ze streven al lang een onafhankelijkheidsstrijd voor een autonoom Koerdistan. Hun herkomst is niet geheel duidelijk, mogelijkheden zijn dat ze afkomstig zijn uit Europa en-of afstammelingen zijn van de Meden. Hun taal is een Indo-Europese taal, net als het Iraans. Atatürk noemde de Koerden in zijn tijd bergturken. In veel Westerse landen wonen Koerdische vluchtelingen.

Kronos - Cronus
Figuur uit de Griekse mythologie, jongste der Titanen. Zoon van Uranus en Gaia, vader van de olympische goden Zeus, Poseidon, Hades, Hera, Hestia en Demeter. Ook bekend als Shem-Sem. Kronos is in de Romeinse mythologie gelijkgesteld aan Saturnus. Werd heerser nadat hij, aangespoord door Gaia, zijn vader ontmande (castreerde). At achtereenvolgens zijn kinderen (van zijn huwelijk-gemeenschap met zijn zuster Rheia) Hestia, Demeter, Hera, Hades en Poseidon op, aangezien aangezien zijn ouders hadden voorspeld dat deze hem de heerschappij zouden ontnemen. Rheia vluchtte en baarde in het geheim Zeus, die nadien met behulp van broers en zusters Kronos zou onttronen en de macht zou overnemen. Kronos en bondgenoten werden opgesloten in de Tartarus en streng bewaakt door Cyclopen en Hekatoncheiren. Tijdens de heerschappij van Kronos was ook de mensheid ontstaan, uit de bloeddruppels van zijn vader Uranus. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Kroisos
Laatste koning van Lydië, zoon en troonopvolger (van 560 - 547 v.C.) van Alyattes. Was Grieks gezind en gaf vele geschenken aan de tempels en orakels aldaar. Heeft opdracht gegeven tot de bouw van de tempel van Artemis.

Kresilas
(2e helft 5e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer uit Kreta, werkte in Athene. Beroemd om zijn standbeeld van Perikles op de Akropolis.

Kumarbi
Godheid in het oude Klein-Azië. O.a. vereerd door de Babyloniërs en de Hoerrieten. Werd gezien als de stamvader, de alvader, de schepper. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Kyaxares
Koning van Medië van ca. 625-585 v.C. Opvolger van Asurbanipal. Komt ook wel voor als Umakishtar en Huyakhshtara. Maakte tijdens zijn regeerperiode een grootmacht van Medië. Hij reorganiseerde de strijdmacht, waarbij hij vooral de cavalerie extra aandacht gaf en blies de oorlog met Assyrië nieuw leven in. Hij overwon Ashur (Assur) in 614, waarna hij zich verenigde met de strijdmachten van Nabopolassar van Babylonië en die van de Scythen, die zijn voormalige vijanden waren, waarbij hij Ninevé onderwierp in 612. Van 612 tot 605 bleven de gevechten in Noord-Mesopotamië aanhouden en eindigden pas na het verslaan van de Assyriërs , waarbij Kyaxares aanspraak maakte op het eigendom van Assyrië als zijn deel van de buit. Nadien ontstonden er schermutselingen tussen Medië en en het aangrenzende Lydië in het Noordwesten, deze bleven voortduren van 590 tot 585, resulterende in een patstelling. Kyaxares werd opgevolgd door zijn zoon Astyages. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Lugalzages
(s)i - Lugal-zage-si Koning van Ur, Umma en Uruk (Unug) van 2346 tot 2334-2321 v.C. (Kleine onduidelijkheid vanwege de koningslijst en de machtsovername door Sargon I). Versloeg eveneens Eannatum van Lagash en veroverde de stad Nippur. Werd daarmee voor het eerst koning van een echt Sumerisch rijk, waartoe dus meerdere steden behoorden. Zijn rijk bleef bestaan tot de overwinning van Sargon van Akkad, waarmee eveneens een geheel nieuwe (Akkadische) periode begint. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Lysimachus
(Ca. 355-281 v.C.) Thessalische generaal van Alexander de Grote. Commandant van Alexanders` vloot op de Hydaspes (rivier in het Oosten) alsmede diens lijfwacht. Na Alexanders` dood nam Lysimachus de heerschappij over Thracië op zich. Sloot zich in 314 v.C. aan bij de andere diadochen Kassandros, Ptolemaeus I en Seleucus in de strijd tegen Antigonos en na de overwinnig op Antigonos bij Ipsus nam Lysimachus het westen van Klein-Azië als zijn aandeel over. In 286 voegde hij Macedonië aan zijn grondgebied toe door Pyrrhus te verslaan. 5 jaar later werd Lysimachus door Seleucus verslagen en in de strijd bij Magnesia en Sipylum gedood. Een legende zegt dat de vrouw van Lysimachus: Arsinoë (dochter van Ptolemaeus) hem overreedde zijn zoon uit een eerder huwelijk te vermoorden en dat diens weduwe wraak nam met hulp van Seleucus en de definitieve en beslissende oorlog veroorzaakte.

Lydië
In de oudheid een staat in het westen van Klein-Azië in het stroomgebied van Hermus en Meander. Oorspronkelijk afhankelijk van Frygië, bewoond door Indogermaanse en andere stammen. Van 687 - 546 v.C. onder het geslacht der Mermnaden. De hoofdstad was Sardes. Het omvatte onder Gyges (685 - 652 v.C.) het gebied tot Taurus en Halys. Lydië ging ten onder toen Cyrus, koning der Perzen, de laatste Lydische koning, Croesus, onderwierp in 546 v.C. Opgravingen hebben de nekropolis blootgelegd en verschillende tempels. De Lydiërs waren de eersten die munten gebruikt hebben (ca. 600 v.C.). De taal behoorde niet tot de Indogermaanse groep.

Lybië - Libië - Lybia - Libica.
Al Jamhuriya al Arabiya al Libiya. Republiek sinds 1969 in Noord-Afrika aan de Middellandse Zee. Ca. 1.800.000 km2. Hoofdstad: Tripoli. Godsdienst: Islam (staatsgodsdienst, wél vrijheid van godsdienst). Lybië vormt het aan zee grenzende deel van de woestijn in N.O.-Afrika. Langs de kust steppen en weideland die voor ontginning in aanmerking komen. In de woestijn hier en daar oasen. Langs de kust een Middellandse-Zeeklimaat, in het woestijngebied tropisch met grote verschillen tussen dag en nacht. Ca. 95% van de bevolking woont in het kustgebied. Geschiedenis: De oude Egyptenaren noemden het plateau van Barka (tussen Egypte en Grote Syrt) Lybië. De daar wonende stammen vielen van de 13e tot de 8ste eeuw v.C. regelmatig Egypte binnen. Later vestigden de Grieken er kolonies. In 128 geannexeerd door de Romeinen, in 641 werd Lybië Arabisch en in 1551 Turks. In de Italiaans-Turkse oorlog (1911-1912) kwamen Tripoli en Cyrenaica aan Italië, in 1934 verenigd tot de Italiaanse kolonie Lybië. Van `42-`43 bezet door de Engelsen (Fezzan door de Fransen). In 1947 moest Italië van Lybië afzien, dat in 1951 op besluit van de V.N. een koninkrijk werd. In 1970 vond de uitroeping van de republiek plaats door de militaire junta o.l.v. kolonel Khadaffi.

Lysippos
(Latijn: Lysippus) (Laat 4e eeuw v.C.) Grieks beeldhouwer. Hellenistische beeldhouwwerken zijn grotendeels op zijn stijl gebaseerd. Van de meer dan vijftienhonderd beelden die hij maakte zijn slechts kopieën bewaard gebleven. De onderwerpen waren goden, helden en atleten. Verder ook Alexander de Grote en een groot beeld van Zeus. Leermeester van Chares van Lindos. Historische gerechten De 7 wereldwonderen Mespotamië - Sumerië - Babylon - Irak Orakels, sibilles en andere zieners

Massageten
Sterke Noord-Iraanse stammenconfederatie in de 7e eeuw v.C., die de verhuizing van de Scythen naar het westen veroorzaakten. Werden ook wel `grote horde` genoemd. Hun oorspronkelijke gebied lag boven de rivier `Jaxartes (de huidige Syrdarja)` en hadden in het westen de Scythen als buren en in het oosten de Issedonen (Chinees: Wu-Sun). Kwamen in 529 v.C. in gevecht met de Perzen van Cyrus de Grote waarbij de zoon van de Massagetenkoning Tomyris om het leven kwam. Nadien versloeg Tomyris de Perzen waarbij op zijn beurt Cyrus omkwam. De stam bleef tot de 4e eeuw v.C. invloedrijk.

Mari - Tell Hariri
Oude stad in Noord-Mesopotamië, in het huidige Syrië. Opgravingen worden verricht sinds 1933. Één van de oudste steden die we kennen: reeds in 2900 v.C. werden er irrigatiekanalen aangelegd en tin verhandeld. Ongeveer 2340 v.C. werd Mari door de Akkadiërs en door het rijk van Ur veroverd, beiden installeerden Shakkanakkou; koningen-heersers die als gouverneur fungeerden. In 1760 v.C. werd het rijk door Hammurabi van Babylon veroverd en Mari werd geplunderd en met de grond gelijk gemaakt, door het daarbij bedekt worden met puin en zand, zijn de overblijfselen goed bewaard gebleven. Bij de opgravingen zijn o.a. meerdere tempels blootgelegd en 17.000 kleitabletten met spijkerschrift-inscripties gevonden.

Mardoek - Marduk
Oude god van Babylonië en stadsgod van Babylon. Baas van alle goden in de Babylonische tijd. Zijn grootste aanhang zien we in de tijd van Hammurabi, waarbij hij de schepper van de mens was en de god van het licht en het leven. Kan gezien worden als de opvolger van de Sumerische god Enlil.

Manishtus
(s)u - Man-Icticcu Koning van Akkad in het oude Mesopotamië. Zoon van Sargon I. Volgde na diens overlijden zijn broer Rimush op en kon het Akkadische rijk in stand houden tot het aantreden van zijn (beroemde) zoon Naram-Sin. De periode Rimush en Manishtusu was na de grote overwinningen van Sargon een periode van consolidatie en strijd tegen opstandige stadstaten zoals Ur, Lagash en Umma.