Eurol - Oliewoordenboek

Categorie: Chemie, chemische- en kernindustrie > Olieën
Datum & Land: 05/08/2008, NL
Woorden: 283

AAMA
The American Automobile Manufacturers Association (AAMA) is een handelsorganisatie die de Amerikaanse automobielindustrie vertegenwoordigt.

AAS
Atoom Absorptie Spectrofotometer: instrument om het gehalte van chemische elementen te bepalen. Hiermee kunnen de hoeveelheden slijtage-elementen (ijzer, koper etc.) en additiefelementen (Zink, Calcium etc.) worden bepaald.

Abrasieve slijtage
Slijtage tussen 2 langs elkaar bewegende oppervlakken door deeltjes of oppervlakteruwheden.

ACEA
Association des Constructeurs Europeens d'Automobiles. Opvolger van CCMC. Verbond van 13 Europese automobielfabrikanten. ACEA geeft specificaties motoroliën uit voor Europese motoren in 4 hoofdcategorieën: A-categorie voor benzinemotoren, B-categorie voor dieselmotoren (personenwagens en lichte bedrijfswagens), de C-categorie voor personenwagens me…

ADR
Accord Européen relatif au transport international des marchandises dangereuses par route: Internationale overeenkomst aangaande de regelgeving m.b.t. vervoer van gevaarlijke goederen over de weg in Europa.

Adhesieve slijtage
Slijtage dat ontstaat doordat twee oppervlakken eerst aan elkaar "vastlassen", en vervolgens "losgetrokken" worden.

Adhesie
Krachten tussen twee materialen die deze materialen aan elkaar doen "plakken" (bv. Een vet en een metaal)

Additief
Chemische verbindingen die aan een basisolie worden toegevoegd om bepaalde eigenschappen te bereiken dan wel te optimaliseren. Zo kunnen bijvoorbeeld het detergerend vermogen (reinigend vermogen), de viscositeitsindex, de oxidatiestabiliteit en schuimvorming door middel van additieven tot op zekere hoogte beïnvloedt worden.

AFNOR
Association Francais de Normalisation, deze organisatie geeft o.a. meetmethoden en normen uit.

Afzettingen
Materiaal dat niet oplosbaar is in olie en op bepaalde plaatsen in het systeem neerslaat. Dit materiaal is het resultaat van oxidatie, afbraak van de olie, externe vervuiling en verbrandingsgassen die in de olie komen. Voorbeelden zijn sludge (mayonaise-achtige afzetting), verharsing, verlakking, roet en gecondenseerd water.Afzettingen verminderen …

AGMA
American Gear Manufacturers Association; deze organisatie van tandwielfabrikanten legt specificaties vast voor tandwielen en tandwielkastoliën.

Alifaat
Koolwaterstof met de koolstofatomen in een ketenvorm (in plaats van een ringstructuur)

Aluminiumkomplex vetten
Zeer waterbestendige vetten die makkelijk verpompbaar zijn en nauwelijks olie afscheiden. Deze vetten hebben een hoog druppelpunt (>230 °C) en goede EP-eigenschappen. Toepassingstemperatuur tot ca. 160 °C.

Antischuim
Een toevoeging dat de oppervlaktespanning van de vloeistof verlaagt, zodat luchtbellen die aan het oppervlak komen snel knappen.

Antioxidant
Een chemische verbinding dat wordt toegevoegd aan smeermiddelen om oxidatie van de olie tegen te gaan; hiermee worden de oxidatiereacties gestopt cq. vertraagd.

Anti Wear-additieven
Additieven die geactiveerd worden bij metaal-op-metaalcontact, waarbij een beschermende laag (tegen slijtage) op het metaaloppervlak komt.

Anorganische verbindingen
Chemische verbindingen die geen koolstofatomen bevatten.

Antivries
Koelmiddelen die bestaan uit monoethyleenglycol, of het minder schadelijke monopropyleenglycol, alsmede additieven (zoals anti-corrosie), die gemengd dienen te worden met water voor gebruik in het koelsysteem van bijvoorbeeld auto's.

AO
antioxidant, een additief dat oxidatiereacties in het smeermiddel vertraagt dan wel tegengaat.

API-Klasse voor transmissieolie
(Gear Lubricant) Transmissieoliën worden met de classificaties GL-1 tot GL- 5 aangeduid. GL-1 - Transmissieolie zonder EP-additieven, enkel met additieven tegen roest en oxidatie. GL-2 - Iets zwaarder geadditiveerde transmissieolie dan GL-1. Deze classificatie komt zelden voor. GL-3 - Transmissieolie met een lichte EP-additivering voor bepaalde ver…

API-Klasse voor benzinemotorolie
(Service-Klasse) Motoroliën voor benzine motoren worden in de klassen SA tot SM ingedeeld, waarbij de eisen toenemen met de letter achter de "S".

API-Klasse voor dieselmotorolie
(Commercial-Klasse) Motorenoliën voor 4-taktdieselmotoren worden in de klassen CA tot CI-4 ingedeeld. Daarnaast zijn er voor 2-takt dieselmotoren de specificaties API CD-II (vervallen) en CF-2. Hoe hoger de letter achter de "C", hoe hoger de specificatie eisen liggen. Thans is CI-4 (met name voor vrachtwagens met EGR en huidige Amerikaanse emissie-…

API
American Petroleum Institute

Aromaten
Koolwaterstoffen met een onverzadigde ringvormige structuur. Deze verbindingen hebben een lage VI en zijn niet erg oxidatiestabiel. Sommige aromaten kunnen carcinogeen (kankerverwekkend) zijn. .

ASTM
The American Society for Testing and Materials (ASTM) is een professionele organisatie die verantwoordelijk is voor de publicatie van test methoden.

ASLE
American Society of Lubrication Engineers, thans bekend onder de naam Society of Tribologists and Lubrication Engineers (STLE)

As
Mineraal residu dat bij het verassen (verbranden) van smeermiddelen als oxide (oxide as) of als sulfaat (na toevoeging van zwavelzuur) overblijft. As is een indicatie voor de hoeveelheid op metaalgebaseerde additieven, of in gebruikte olie een indicatie voor onbrandbare vervuiling.

ATIEL
Association Technique de L’lndustrie Europeene des Lubrifiants - verbond van Europese smeerolieproducenten

ATF
Automatic transmission fluid

ATC
Technical Committee of Petroleum Additive Manufacturers in Europe.

Automatic Transmission Fluid (ATF)
ATF's zijn speciale smeermiddelen met bijzonder hoge eisen voor automatische transmissies. ATF's zijn zeer stabiel m.b.t. afschuiving en oxidatie en hebben een hoge VI. Verder zijn de wrijvingskarakteristieken afgestemd op het soepel schakelen in een breed temperatuursgebied. Bekende specificaties zijn: GM Dexron III, FORD Mercon, MB 236.x, etc.

AW
anti-wear (anti slijtage)

Basisoliegroep
Basisoliën voor motoroliën zijn door de API onderverdeeld in 5 categorieën: Groep I: Basisoliën met een zwavelgehalte van meer dan 0,03 gew%, en-of een VI tussen 80 en 120 en-of minder dan 90% verzadigde verbindingen. Groep II: Basisoliën met een zwavelgehalte van minder dan 0,03 gew%, en een VI tussen 80 en 120 en meer dan 90% verzadigde verbindin…

Basisolie
Basisbestanddeel van een smeerolie of -vet, waaraan additieven worden toegevoegd om het smeermiddel de vereiste kwaliteit te geven. Basisoliën kunnen van minerale of synthetische oorsprong zijn en worden in verschillende viscositeiten geproduceerd om daarmee de viscositeit van het smeermiddel af te stemmen.

Base
Een stof dat de pH verhoogt, en geneutraliseerd kan worden met zuur.

Barium Complex vetten
Vetten met goede EP-eigenschappen en een hoge waterbestendigheid.

Bacteriën
Eencellige organismen, die in een grote verscheidenheid voorkomen. In koelsmeermiddelen kunnen ze zich voeden met bepaalde componenten (bv. de emulgator). Als uitscheidingsprodukten worden zure stoffen geproduceerd, die tot een lagere pH, corrosie, een instabiele emulsie en een vieze geur kunnen leiden. Met bactericiden wordt het aantal bacteriën o…

Bactericide
Additief dat wordt toegevoegd aan een emulgeerbare koelvloeistof voor metaalbewerking, teneinde bacteriegroei af te remmen en hierdoor de standtijd te verlengen.

Betonontkistingsolie
Een olie of een emulgeerbare olie dat in de bouw wordt gebruikt om het beton van de mal (vorm) te scheiden.

Bentoniet
Mineralen (bv. Aluminiumsilikaten, Montmorillonit, etc.), die als verdikker voor temperatuurbestendige vetten, met goede lage temperatuurseigenschappen dienen.

Biologische afbreekbaarheid
Het vermogen van een stof of preparaat om afgebroken te worden door micro-organismen. Biologisch afbreekbare smeermiddelen worden in principe dusdanig afgebroken, dat er enkel ongevaarlijke afbraakproducten als CO2 en water gevormd worden.

Biologisch afbreekbare smeermiddelen
Smeermiddelen die als voedingsbodem voor micro-organismen kunnen dienen als ze vrijkomen in de natuur. Hierbij wordt het smeermiddel afgebroken en ontstaat er onder meer water en CO2. Biologische smeermiddelen worden ingezet in situaties waarbij het smeermiddel in de bodem of in het water terecht kan komen door verliessmering of lekkage. Veelal zij…

Biocide
Een chemische stof dat de toename van micro-organismen (zowel bacteriën als schimmels) tegengaat.

BIA
Boating Industry Association (thans NMMA)

Blokvet
Vet met een zeer hoge consistentie (NLGI 6), die vaak in blokvorm wordt geproduceerd. Blokvetten worden ondermeer toegepast in langzaamdraaiende lagers bij hoge temperaturen.

Bloeden (van vet)
De in het vet aanwezige basisolie scheidt zich af uit het zeepskelet. Dit kan er op duiden dat het vet niet temperatuurstabiel is of het zeepskelet door belasting is afgebroken.

Blenden
(Blending) Het mengen van basisoliën en additieven volgens een bepaalde receptuur. Dit kan batchgewijs geschieden, door de juiste componenten in de juiste hoeveelheden in een roerketel te doseren. Een andere methode is inlineblenden, waarbij verschillende continue stromen in een bepaalde volumeverhouding bij elkaar komen en in een statische menger …

Blauer Engel
Duits milieukeurmerk voor bepaalde soorten smeerolie, zoals hydraulische olie en kettingzaagolie. Oliën met een Blauer Engel keurmerk zijn biologisch afbreekbaar en minder schadelijk voor het milieu.

Bore Polishing
Vorming van een spiegelend oppervlak van de cilinderwand in een dieselmotor, veroorzaakt door de polijstende werking van afzettingen op de zuiger. Olieverbruik kan hiervan het gevolg zijn.

Bore polishing
Slijtage van de cilinderwand, waarbij gepolijste, spiegelende, cilinderoppervlakken ontstaan. Hierdoor wordt de afdichting van de zuigerveren verminderd, waardoor olieverbruik toeneemt en het motorvermogen afneemt.

Bontmetalen
koperlegeringen, zoals bv. brons

BOI
Base oil interchange; verwijst naar een systeem dat testkosten beperkt, door het toestaan van het gebruik van testdata in andere basisoliën zonder een volledig testprogramma te vereisen.

Brookfieldviscositeit
Dynamische viscositeit gemeten met de Brookfieldviscosimeter. Deze viscositeit wordt bij lage temperaturen gemeten om vast te stellen of transmissieoliën nog verpompbaar zijn.

bright stock Solvent
geraffineerde basisolie met een hoge viscositeit.

Brandpunt
Temperatuur waarbij een vloeistof onder gegeven omstandigheden minimaal 5 seconden blijft branden na ontsteking.

BSI
British Standards Institute: deze Engelse organisatie legt o.a. meetmethoden vast.

CAS nummer
Chemical Abstracts Number:Een internationaal erkend nummer dat de identiteit van een stof weergeeft.

Cavitatie
Fenomeen, waarbij door onderdruk dampbellen in een vloeistof ontstaan (bv in de zuigleiding van een pomp), die kunnen imploderen als de druk toeneemt (bv in de persleiding van een pomp), met als gevolg ernstige beschadigingen aan de apparatuur.

CCMC
Commitee of Common Market Automobile Constructors, voorganger van ACEA; CCMC heeft toentertijd ook motoroliespecificaties uitgegeven: G1 - G5: voor benzinemotoren; PD-1 en 2 voor diesel personenwagens en lichte bedrijfswagens en D1 - D5 voor zwaardere diesels (trucks). Deze specificaties zijn nu verouderd en opgevolgd door ACEA-specificaties.

CCS
Cold Cranking Simulator, een dynamische viscositeitsmeter, waarmee de verpompbaarheid van een motorolie gemeten kan worden bij lage temperaturen.

CD-2,CF-2
API 2-takt diesel motorolie specificatie

Centipoise
(cP) Eenheid van de dynamische viscositeit. (1 cP = 1 mPa s)

Centistoke
(cSt) Eenheid van de kinematische viscositeit. (1 cSt = 1 mm2-s)

CEFIC
Conseil Europeen des Fédérations de l'Industrie Chimique

CEC
Coordinating European Council

Chloor
Een chemisch element dat in EP-toevoegingen gebruikt werd; om milieu en veiligheidsredenen wordt het steeds minder toegepast.

CNG
Compressed natural gas

Corrosie-inhibitor
Een additief dat zich op een oppervlak nestelt ten einde het oppervlak te beschermen tegen inwerking van corrosieve stoffen.

Corrosie
Aantasting van metaaloppervlakken door chemische reacties. Metaaloppervlakken kunnen corrosie vertonen bij blootstelling aan water, met daarin vuil, zouten of zuur opgelost.

Copperstrip corrosie test
Test uitgevoerd volgens ASTM D-130, waarbij een koperen strip gedurende 3 uur bij 100 graden Celsius in een olie wordt gedompeld, om de corrosieve werking op koper(legeringen) te bepalen. Hierna wordt de aantasting vergeleken met een standaard. Waarden van 1a en 1b zijn over het algemeen acceptabel; hogere waarden (2a tot 4) duiden op teveel corros…

COP
Code of Practice, een algemeen aanvaard reglement dat beschrijft hoe bepaalde specificaties behaald moeten worden, zoals het beschrijven van testvoorwaarden of het "doorlezen" van resultaten naar een andere viscositeit.

Consistentie
Stijfheid (weerstand tegen vervorming onder druk) van een smeervet, uitgedrukt in een NLGI-klasse, en gemeten met een penetrometer, waarbij een conisch lichaam in het vet zakt. Hoe dieper het lichaam in het vet zakt, hoe minder consistent het vet is.

CONCAWE
Conservation of Clean Air and Water-Europe

Compressor olie
Olie, dat de compressor smeert, koelt en vrij houdt van afzettingen.

Cold flow improver
Toevoeging aan dieselbrandstof dat kristallisatie van de moleculen voorkomt, zodat het stolpunt verlaagd wordt.

COC
Cleveland Open Cup, een testmethode voor vlampuntsbepaling.

cP
centiPoise: eenheid van de dynamische viscositeit

CRT
Constantly Regenerating Trap

CRC
Coordinating Research Council, Incorporated; dit is een organisatie dat de contacten tussen API, SAE, automobielfabrikanten en de Amerikaanse overheid coordineert.

CSTCC
Continuously slipping torque converter clutch

cSt
centiStokes: eenheid van de kinematische viscositeit.

CVT
Continu Variabele Transmissie, in tegenstelling tot de conventionele automatische transmissies heeft een CVT geen tandwielen die geschakeld moeten worden. In plaats hiervan wordt er een riem of een ketting tussen twee kegelvormige paleis gebruikt. Bij snelheidveranderingen verandert de diameter van de pulleys en wordt hiermee de overbrengingsverhou…

DAB
Deutsches Arztneimittelbuch; DAB 10 legt o.a. de eisen aan farmaceutische witte olie vast.

DCC
DaimlerChrysler Corporation

DDC
Detroit Diesel Corporation

Detonatie
Ongecontroleerde verbranding van de laatste restjes van een brandstofluchtmengsel in de cilinder van een ontstekingsverbrandingsmotor. Ook wel kloppen of pingelen genoemd.

Detergenten
Chemische verbindingen die in een smeerolie ervoor zorgen dat afzettingen aan metaaloppervlakken losgeweekt worden.

Destillatie
Scheidingstechniek waarbij een mengsel van vloeistoffen (bv. ruwe olie) gescheiden wordt in een aantal fracties met een bepaald kookpuntbereik, door middel van verdampen en condenseren.

Dermatitis
Huidontsteking

Demulgatoren
Chemische verbindingen die een gevormde emulsie afbreken, d.w.z. dat de olie en het water zich scheiden.

Demulgeerbaarheid
Mogelijkheid van een olie om water af te scheiden. Demulgeerbaarheid is belangrijk in o.a. hydraulische systemen en bij leibaan- en circulatiesmering.

Demulgeren
Ontmenging van 2 vloeistoffen die met elkaar gemengd zijn, maar niet of nauwelijks mengbaar zijn met elkaar.

Deeltjestelling
Bepaling van het aantal deeltjes en de deeltjesgrootteverdeling in bv. hydraulische olie. Teveel of te grote deeltjes kunnen de werking van hydraulische kleppen verstoren.

DEXRON
General Motors ATF specificatie uitgegeven door General Motors.

Dispersants
Chemische verbindingen die vuildeeltjes in suspensie houden, en voorkomen dat deze samenklonteren.

DIN
Deutsches Institut für Normung: verantwoordelijk voor het opstellen van o.a. meetmethoden.

Dichtheid
De verhouding tussen massa en volume. De dichtheid van water is 1,0 kilogram per liter. De meeste smeermiddelen hebben een lagere dichtheid.

DI
detergent inhibitor

Dn-waarde
Een maat voor de draaisnelheid in een lager, zijn de het product van de gemiddelde diameter (in mm) en de draaisnelheid (in omwentelingen per minuut). Hoge Dn-waarden vereisen een lage basisolieviscositieit.

DOT
Department of Transport (VS); legt de richtlijnen voor Remvloeistoffen vast zoals beschreven in DOT 3, 4 en 5.1 (op polyalkyleenglycol gebaseerd) en DOT 5 (op siliconen gebaseerd).