Literatuur in zicht

Categorie: Taal en literatuur > Literatuur
Datum & Land: 06/01/2011, NL
Woorden: 155

Alliteratie
medeklinkerrijm

Allegorie
metafoor die het hele kunstwerk door wordt volgehouden

Ambfibrachyus
drie lettergrepen; nadruk op de middelste (-+---+---+-)

Antimetrie
het metrum wordt op een plaats bewust doorbroken

Anticlimax
opsomming afnemend in kracht

Anapest
drie lettergrepen; nadruk op de laatste (--+---+---+)

Antithese
twee begrippen die een tegenstelling vormen

Assonantie
klinkerrijm

Auctoriale verteller
alwetende verteller

Ballade
verhalend lied met tragische afloop

Betrouwbaar perspectief
bekijk altijd of het perspectief betrouwbaar is

Belangenruimte
de ruimte heeft een figuurlijke betekenis

Beeldspraak
figuurlijk taalgebruik

Binnenrijm
rijmt het woord in één versregel (!niet aan eind-begin!)

Bijfiguren
overige personages in een verhaal

Bombast
overdreven beeldspraak

Boekenweek
activiteit van Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek

Boekenweekgeschenk
bekende schrijver schrijft boekje van ong. 100 pagina's gratis bij aankoop van min. bedrag

Chaise
kruisstelling (woordvolgorde van 2 bij elkaar horende zinnen wordt omgedraaid)

Climax
opsomming, toenemening in kracht

Cliché
afgesleten beeldspraak

Contrasterende functie
wat plaatsvindt, staat in tegenstelling tot de sfeer die de omgeving oproept

Cynisme
dodelijke spot

Cyclische bouw
het verhaal begint met een voorval dat aan het eind ook weer een rol speelt.

Dactylus
drie lettergrepen; nadruk op de eerste (+---+---+--)

Distichon
strofe van 2 versregels

Dramatiek (toneel)
uitbeelding, mono--dialogen

Dubbelroman
boeken met twee intriges

Eindrijm
rijmt het woord aan het eind van de versregels

Elisie
zwak beklemtoonde klank wordt weggelaten zodat het gedicht beter 'loopt'

Elegie
klaagzang n.a.v. het verlies van een geliefd persoon

Enjambement
door een zin op een vreemde plaats af te breken, nadruk leggen op een woord

Enumeratie
opsomming

Epiloog
aan het eind, daaruit kun je afleiden hoe het met de personages is afgelopen

Epigram (puntgedicht)
kort gedicht waarin kernachtig iets wordt uitgedrukt (spottend-grappig)

Eufemisme
verzachtende uitdrukking

Exclamatio
emotionele uitroep

Fabel
een logisch-chronologische loop van de gebeurtenissen

Flat character
personage waarvan je minder-weinig weet, oppervlakkige karaktertrekken

Flashforward
vooruitkijken, verbreekt de chronologie

Flashback
terugkijken, verbreekt de chronologie

Funeraire poëzie
poëzie over de dood

Functies van ruimtebeschrijving
ondersteunend, contrasterend, symboliserend

Galgenhumor
spotten met eigen ellende

Gesloten eind
alle vragen zijn beantwoord, niets te raden. Het thema is afgerond.

Geleding
de structuur in een boek, waardoor het verhaal in delen is verdeeld (d.m.v. witregels, hoofdstukken, delen)

Gleidend volrijm
na beklemtoonde lettergreep nog twee beklemtoonde lettergrepen

Grafschrift
poëzie op grafzerken, gedicht speciaal gemaakt voor iemands graf

Haiku
kort gedicht van drie regels, 5-7-5 lettergrepen. Over gevoelens en natuurervaringen

Hekelgedicht
gedicht om kritiek te geven

Historische tijd
jaar-datum waarin het verhaal zich afspeelt

Hoofdpersoon
belangrijkste personage in een verhaal

Hoofdgenres
proza, poëzie, dramatiek

Homerische vergelijking
de 'als' vergelijking heel breed uitgewerkt

Hyperbool
overdrijving van de werkelijkheid

Hymes
religieus lied, lofzang op God

Ik-verteller
doet zelf aan de handelingen mee, meestal als hoofdpersoon

Ingelast verhaal
verhaal dat wordt 'ingelast' en via het thema verband heeft met de rest van de roman

Informatieve opening
het verhaal begint bij de 1e gebeurtenis

Ironie
milde (zelf)spot

Jambe
twee lettergrepen; nadruk op de 2e (-+--+--+)

Karikatuur
een bepaald eigenschap wordt overdreven

Kader-/raamvertelling
boeken die uit een verzameling losse verhalen lijken te bestaan

Klanksymboliek
bepaalde klanken roepen de betekenis van een woord-gevoel op

Kwatrijn
strofe van 4 versregels

Kwintet
strofe van 5 regels

Leidmotief
motieven die onveranderd terugkeren binnen één boek

Literaire thriller (detective)
spannende boeken met karakterontwikkeling, onverwachte wendingen, psychologie belangrijker dan geweld

Literaire tijdschriften
literatuur, Nederlandse Letterkunde, Liter

Literaire prijs
'prijs der Nederlandse Letteren' (1x per 3 jaar), 'P.C. Hooftprijs' (jaarlijks), 'AKO-Literatuurprijs (jaarlijks)

Limerick
apart puntdicht, altijd humorischtisch, rijmschema aabba, 1e regel wordt persoon, dier, plaatsnaam geïntroduceerd

Lied
strofen van gelijke lengte, geeft inhoud aan gevoelens, wereldlijke-geeestelijke liederen

Litotes
sterke bevestiging door ontkenning van tegenovergestelde

Mannelijk volrijm
de beklemtoonde lettergreep wordt niet opgevolgd door een andere lettergreep

Metafoor
onject wordt vervangen door beeld

Metrum
regelmatige afwisseling van sterker en zwakker beklemtoonde lettergrepen

Metonymia
vergelijking tussen beeld en object

Motto
spreuk-citaat dat vooraf gaat aan de eigenlijkle tekst van het verhaal, thema

Niet/chronologisch
(niet) in tijdsvolgorde

Octaaf
strofe van 8 regels

Ode
geestdriftig loflied, meestal tot persoon gericht, plechtig, lang gedicht

Onthullende titel
vertellen direct al iets voer de inhoud en het thema

Onomatopeeën (klanknabootsing)
woorden die geluiden uit de werkelijkheid nabootsen

Onderwerp
korte samenvatting van wat er in het verhaal gebeurt

Ondertitel
nadere toelichting op hoofdtitel-aanwijzing voor thema

Ondersteunende functie
de beschrijving benadrukt de betekenis van de handeling

Onderdelen Volrijm
Voorrijm, Binnenrijm, Eindrijm (->mannelijk volrijm, vrouwelijk volrijm, glijdend volrijm)

Opening na de handeling
de lezer maakt eerst kennis met de afloop van de gebeurtenis en pas daarna met het voorafgaande

Opening in de handeling
zonder inleiding, midden in het gebeuren geplaatst, je begrijpt pas achteraf wat er aan voorafging en wat er opvolgt

Open eind
voor de lezer blijven er onbeantwoorde vragen over en er kan het gevoel bestaan dat de geschiedenis niet is afgerond, blijft je bezig houden

Opdracht
'... dit verhaal draag ik op aan...', eerbetoon

Pastorale vers
eenvoudig gedicht met vertroostende boodschap

Parallellisme
dezelfde manier opgebouwd

Paradox
schijnbare tegenstrijdigheid

Panoramic view
aan het eind van het boek worden in vogelvlucht alle verdere lotgevallen van de personages verteld. Soms is dat het epiloog.

Perzisch/oosters kwatrijn
vier regels, levenswijsheid

Perspectief
het gezichtspunt van waaruit het verhaal verteld wordt.

Personificatie
levenloze dingen worden voorgesteld als wezen

Personale verteller
gebeurtenissen worden verteld vanuit de hij-zij-verteller

Plezierdicht
lezer vermaken, iets leren-nadenken, niet te diepzinnig