Digischool Begrippenlijst `Turkije`

Categorie: Aardrijkskunde > Turkije
Datum & Land: 15/02/2007, NL offline
Woorden: 202

Aalmoes
Volgens deze zuil van de islam moeten moslims als ze dan kunnen de armen geld of goederen schenken.

Aantrekkingsfactoren
Ook wel pull-factoren. Het zijn positieve redenen voor mensen om zich ergens te vestigen.

Aantrekkingsgebied
Gebied dat zich kenmerkt door positieve vestigingsplaatsfactoren, waardoor het mensen aantrekt die wegtrekken uit afstotingsgebieden.

Aardbeving
Schokkende of trillende beweging van een deel van de aardkorst, ontstaan door krachten van binnenuit de aarde. Ze treden op in de buurt van een breukzone.

Aardpiramiden
In Capadocië de puntvormige weggeërodeerde tufsteenformaties. Ze zijn een toeristische attractie van de eerste orde.

Abortus
Het voortijdig laten afbreken van een zwangerschap. In Turkije sinds 1983 wettelijk toegestaan.

Afstotingsfactor
Negatieve redenen voor mensen om een bepaald gebied te verlaten om zich ergens anders te gaan vestigen. Ook wel push-factoren.

Afstotingsgebied
Gebied dat zich kenmerkt door negatieve vestigingsplaatsfactoren. Hierdoor trekken mensen uit dit gebied weg, naar een aantrekkingsgebied.

Afwateringskanaal
Kanaal dat zorgt dat overtollig water een gebied kan verlaten.

Allochtonen
Andere benaming voor die mensen die in een land wonen waar ze niet geboren zijn. Voorbeelden in Nederland zijn de Surinamers, Antillianen, Marokkanen en de Turken. Het tegenovergestelde is: autochtonen.

Ambachtsbedrijfje
Kleine bedrijven waar weinig mensen werken en gebruik maken van vooral eenvoudige hulpmiddelen. Voorbeelden: pottenbakkers, schoenmakers. Ze behoren vaak tot de informele sector.

Amnesty International
Organisatie die overal in de wereld de mensenrechten aan de kaak stelt. Eind 1988 berichtte AI nog uitgebreid over mensenrechtenschendingen in Turkije. Sindsdien is er nog weinig verbeterd. Met name de Koerdische minderheid heeft het zwaar te verduren.

Analfabetisme
Het niet kunnen lezen en-of schrijven. Het bedraagt ongeveer 30% in Turkije. Omdat alle mannen tijdens militaire dienstplicht lezen en schrijven krijgen, komt onder mannen geen analfabetisme voor. Onder vrouwen wel omdat het voor een meisje vaak niet nodig wordt geacht een opleiding te kunnen volgen.

Anatolië
Deel van Turkije dat in z`n geheel in Azië ligt, Het wordt ook wel Klein Azië genoemd.

Angorageiten
Langharig geiteras, oorspronkelijk gefokt in Klein-Azië. Van de mohairwol maakt men de zogenaamde kemelsharen stoffen.

Ankara
Ankara is sinds 1923 de hoofdstad van Turkije. Ankara werd daartoe aangewezen door Kemal Atatürk. Deze stad is de tweede stad van Turkije. Ankara is het bestuurs- en politiek centrum van Turkije. In vergelijking met Istanbul is deze stad niet half zo groot.

Ararat
Naam van een oude vulkaantop in het oosten van Turkije, tevens het hoogste punt van het land.

Arbeidsintensief
Om het werk uit te voeren zijn veel arbeiders nodig. Dit in tegenstelling tot arbeidsextensief.

Arbeidsmigranten
Mensen die vanuit Turkije naar het buitenland emigreren om in dat andere land te gaan werken.

Arbeidsproductiviteit
Het vermogen van iemand om in een bepaalde tijd een hoeveelheid producten voort te brengen. Als per arbeidskracht veel wordt geproduceerd is sprake van een hoge arbeidsproduktiviteit.

Armoedegrens
Absolute minimum aan geld en voedsel dat iemand per jaar nodig heeft om van te kunnen leven. Raakt men daar onder, dan komt de gezondheid in gevaar door gebrek aan voedsel, hygiëne en medische verzorging.

Assemblagebedrijven
Bedrijven die niets anders doen dan het in elkaar zetten van elders geproduceerde onderdelen.

Ataturk
De eerste president van Turkije die in 1923 aan de macht kwam. Wordt gezien als degene die Turkije in de richting van het moderne westen heeft ontwikkeld.

Ataturkstuwdam
Eén van de grote stuwdammen in het Grand Anatolian Project. In 1990 werd met de bouw van deze omstreden superdam begonnen. Hiermee wordt water vastgehouden voor de irrigatie en energie opgewekt.

Autochtonen
Mensen die wonen in het land waar ze ook geboren zijn. Tegenovergestelde van allochtonen.

Aya Sofia
Kerk in Istanbul, gebouwd in 532-537, in opdracht van de Byzantijnse keizer Justinianus. Istanbul heette toen nog Constantinopel. Ook wel Hagia Sofia.

Bad Lands
Door erosie zodanig aangetaste gebieden, dat ze niet meer geschikt zijn voor de landbouw. Er kan dan een woestijn ontstaan in eerst door de landbouw gebruikte gebieden.

Badhuizen
Ook wel: hamam. In Turkije is het in sommige gebieden gebruikelijk in een badhuis een bad te nemen. Het is een ontmoetingsplaats voor vrouwen en mannen in aparte badhuizen.

Bazaar
Een in de stad duidelijk afgebakend stuk waar de handel wordt bedreven vanuit kleine winkels en marktkramen.

Bekken
Vlakke delen in of tussen twee gebergtes. In Turkije wordt zo`n bekken een Ova genoemd.

Bestaansminimum
Situatie waarbij men nog net rond kan komen en nog net voldoende voedsel heeft om van te leven. Als men hieronder komt bevindt men zich in grote armoede.

Betonoorden
Scheldwoord voor steden die op grote schaal betonnen flats, restaurants en wegen hebben aangelegd waardoor de stad veel minder aantrekkelijk is geworden.

Bevolkingsdichtheid
Het aantal mensen per vierkante kilometer.

Breukzone
Plaats waar twee schollen tegen elkaar aandrukken. Hier vinden regelmatig aardbevingen plaats.

Buitenlandse migratie
Verhuizen waarbij de landsgrenzen worden overschreden.

Bureaucratie
Verschijnsel waarbij een groot, log, apparaat van ambtenaren de mensen verstrikt in regeltjes en voorschriften en daardoor problemen geeft op het gebied van handel, contacten, enz. Hierdoor verloopt alles traag en is het moeizaam om iets te regelen.

Byzantium
Dit was in de Griekse tijd de naam van het huidige Istanbul.

Capadocië
Ongeveer 200 km ten zuidoosten van Ankara ligt Capadocië. Hier is ooit door een uitbarsting van twee vulkanen vulkanische as afgezet in dikke lagen. Uit die as ontstond een vrij zachte witte tufsteen. Door verwering is een soort maanlandschap met bijzondere vormen ontstaan. Ook de mens ontdekte die tamelijk zachte en goed bewerkbare materiaal. Door christelijke vluchtelingen werd in dit gebied grotten uitgehakt, die dienst deden als woningen en kerken.

Capadocië
Gebied in het centrale deel van Turkije, dat bekend is om z`n voor toeristen interessante tufsteengebieden. Hierin zijn steden uitgehakt en heeft de erosie voor wonderlijke vormen gezorgd. Het is oorspronkelijk ontstaan door vulkanische activiteit.

Capillaire opstijging
Het water in de bodem `trekt` zich als het ware via de gronddeeltje omhoog. Hierdoor gaat het verdampen en treedt verzilting op. Het treedt het meest op als de grondwaterspiegel hoog ligt.

Cardak
Eenvoudige strandhutjes, waar men verkoeling kan zoeken tegen de hete zeewind.

Carsi
Turkse benaming voor bazaar.

Centrum-Periferie-model
Het centrum in een gebied bezit de macht(regeringscentrum), het geld (banken) en is het meest ontwikkeld. De periferie van een gebied is achtergebleven en is afhankelijk van de maatregelen, het werk en het geld in het centrum.

Constantinopel
Tijdens de Byzantijnse Periode (330-1453) de benaming voor het huidige Istanbul.

Continentaal klimaat
Klimaat met hete zomers en koude winters. Vooral in Oost-Turkije waar de geringe hoeveelheid neerslag verdeeld over het hele haar valt.

Continentale wind
Wind die afkomstig is van een het land. In Turkije heeft men wel te maken met wind uit Noord-Azië en Noord-Afrika (Sahara). Cukurovagebied Gebied aan de Middellandse Zee rond Adana, waar het land op moderne wijze is geïrrigeerd en wordt bewerkt.

culturele draagkracht
Soms is de toename van het toerisme zo groot dat de cultuur van een gebied overbelast wordt en de oorspronkelijke gewoonten en gebruiken worden ingenomen door die van de toeristen. Ook wordt bijvoorbeeld een activiteit die speciaal voor de bewoners zelf bedoeld is ten behoeve van de toeristen uitgevoerd, maar dan op een halfslachtige, kwalitatief slechte manier. Bijvoorbeeld houtsnijwerk voor de toerist en niet voor de eigen samenleving. Zie ook: cultuurgevolgen.

Culturele minderheden
Kleine groepen mensen die in een land wonen en een geheel eigen cultuur en vaak ook andere taal en gewoontes hebben. Zo wonen er in Turkije groepen Koerden, Arabieren, Joden en Christenen.

Cumhuriyet
Letterlijk: de Republiek. Krant in Turkije.

Cyprus
Eiland in de Middellandse Zee dat sinds jaar en dag een conflictpunt is in de relatie met Griekenland. Sinds 1974 houdt Turkije een deel van het eiland bezet. Het andere deel is Grieks en beide delen worden door een soort muur van elkaar gescheiden.

Decennia
Een decennium is een periode van tien jaar.

Deviezen
Buitenlandse betaalmiddelen. Hiermee worden vooral munteenheden mee bedoeld die belangrijk zijn in het internationale betalingsverkeer, zoals de dollar, de yen en de Duitse mark.

dolmus
In Turkije kun je behalve met goed binnenlands busvervoer ook reizen met zg. `dolmus`. De `dolmus` (dit betekent: `helemaal vol`) is een gewone taxi of een minibus die een vaste route rijdt in een stad of tussen bepaalde plaatsen.

Drainagekanaal
Kanaal dat zorgt voor de afvoer van overtollig water van een gebied, dat eerder voor irrigatie is aangevoerd.

Economische crisis
Periode van economische recessie. De bedrijven draaien slecht, er ontstaat veel werkloosheid en veel mensen komen op een bestaansminimum terecht. In Europa kennen we de crises van de jaren `30 en de jaren `70. De Europese landen wilden toen geen gastarbeiders meer ontvangen, omdat in het eigen land de werkloosheid zo steeg.

Emigratie
Vanuit jouw land gezien de stroom van mensen die jouw land verlaten.

Erfrecht
Het systeem van doorgeven van het land en de bezittingen aan de kinderen als men overlijdt. In Turkije gold het systeem dat alle kinderen een stuk kregen, zonen twee keer zoveel als dochters, Hierdoor is versnippering opgetreden van het land.

Erosie
Het verdwijnen van de vruchtbare bovenste bodemlaag door de schurende werking van water, ijs of wind.

EU
Europese Unie. Samenwerkingsverband op economisch gebied tussen (tot recentelijk) twaalf Europese landen. Turkije heeft het lidmaatschap hiervan aangevraagd in 1987. Door de slechte verhouding met Griekenland en het schenden van mensenrechten ziet het er niet naar uit dat Turkije binnen korte tijd lid zal worden.

Exportgeoriënteerde bedrijven
Deze bedrijven produceren produkten die niet bedoeld zijn om in het eigen land verkocht te worden, maar om verkocht te worden aan het buitenland.

Family Planning
Zie gezinsplanning.

Farmaceutische industrie
Industrietak die medicijnen produceert.

Formele sector
Deel van de beroepen die officieel zijn geregistreerd. De mensen die hierin werken zijn ingeschreven als werkende, betalen belasting en dragen bij aan het Bruto Nationaal Product. Voorbeelden: leraar, ambtenaar, politieman-vrouw. Tegenovergestelde van de informele sector.

Fragmentarische modernisering
Als in een land bepaalde gebieden wel gebruik maken van moderne middelen, zoals machines en computers, en andere delen van het land helemaal niet, dat in er sprake van een fragmentarische modernisering.

Fundamentalisme
Stroming binnen de islam die een strikte naleving van de strenge islamitische voorschriften voor staat.

Galatabrug
Oudste brug over de oude haven van Istanbul (de Gouden Hoorn), gebouwd in 1875. Het is een drijvende pontonbrug.

GAP
Het Grand Anatolian Project, ook wel Zuidoost Anatolië-project. Grootschalig irrigatieproject langs de rivieren de Eufraat en de Tigris. Hierbij werden vele stuwdammen in de rivieren aangelegd.

Gastarbeiders
Mensen die in een ander land zijn gaan werken. Meestal gingen ze naar die landen toe omdat daar een tekort aan arbeiders was. Nederland vroeg vooral in de jaren `60 buitenlanders in Nederland te komen werken.

Geboortenoverschot
Er worden in een bepaald land, in een bepaald jaar, meer kinderen geboren dan er sterven.

Gecekondu
Illegaal gebouwde krottenwijk bij een grote stad. Gece betekent nacht, kondu= gebouwd. Ze worden vaak in de nacht gebouwd omdat een oude islamitische wet zegt dat ze dan niet afgebroken mogen worden.

Gedeelde armoede
Hiervan is sprake als te veel mensen het beschikbare werk moeten verdelen en er eigenlijk voor iedereen te weinig is. Omdat ze het weinig samen delen is er sprake van gedeelde armoede.

Geloofsbelijdenis
Een van de vijf zuilen van de islam. Het stelt: er is geen God dan Allah, en Mohammed is zijn profeet.

Gemengde Economie
Staatsbedrijven en particuliere bedrijven werken naast elkaar. Beiden komen voor in Turkije.

Genotmiddelenindustrie
Industrietak die producten produceert die niet worden gerekend tot de dagelijkse boodschappen: snoep, thee, koffie, sigaretten. Je hebt ze als mens niet echt nodig.

Gezinshereniging
Als iemand als gastarbeider in een westers land ging werken, was het meestal niet toegestaan ook zijn gezin mee te nemen. Pas na een flink aantal dienstjaren werd het hem toegestaan vrouw en kind(eren) over te laten komen.

Gezinsplanning
Het geheel van maatregelen dat een overheid neemt om gezinnen zover te krijgen niet meer dan een bepaald aantal kinderen te krijgen. Op deze wijze probeert men de bevolkingsgroei af te remmen. Ook wel: family planning.

Gezinsvormende migratie
Dit is hetzelfde als huwelijksmigratie.

Golfcrisis
Oorlogssituatie tussen Irak en het leger van de Verenigde Naties in 1990.

Gouden Hoorn
De kilometerslange historische haven van Istanbul. Hier ligt ook het oudste deel van de stad, gebouwd vanaf de Griekse tijd.

Grand Anatolian Project
Zie GAP.

Groene Revolutie
Snelle periode van landbouwvernieuwing, waarbij oude produktiemethodes werden vervangen door moderne. Er werden betere rassen gebruikt, meer kustmest en irrigatie toegepast en steeds meer van machines gebruik gemaakt. Alleen de toch al rijke boeren konden hieraan meedoen.

grondspeculatie
Grondspeculatie wil zeggen dat al reeds rijke mensen stukken grond kopen om daar hotels en appartementen te laten bouwen die ze dan later tegen hoge winsten verkopen. De eigen bevolking profiteert daar meestal niet of nauwelijks van. Ook gaat veel kostbare landbouwgrond zo verloren. Zie ook: projectontwikkelaars.

Grondspeculatie
Mensen die verwachten dat een stuk grond in de toekomst veel waard zal worden, kopen het goedkoop en wachten vervolgens op een goede prijs. Dit kan betekenen dat lelijke stukjes grond jaren lang kaal blijven liggen, midden in een stad.

Grootfamilies
Het verschijnsel waarbij complete families, inclusief grootouders, in een huis wonen.

Grootgrondbezit
Vorm van landbezit waarbij een persoon een zeer groot stuk land in handen heeft en dat laat bewerken door pachtboeren die ieder jaar geld of goederen aan de grootgrondbezitter moet afdragen.

Gullies
Door erosie uitgeschuurde geulen in het landschap. Bij een regenbui worden ze snel groter en kunnen zo complete gebieden verwoesten en ongeschikt maken voor de landbouw.

Handelsbalans
Cijfermatig overzicht van de in- en uitvoer van een land. Als een land meer uitvoert dan invoert is sprake van een positieve handelsbalans.

Harde valuta
Munteenheden die in de wereld worden gebruikt voor het betalen van goederen. Bekend zijn de dollar, de Japanse Yen, het Engelse pond, de Duitse mark en de Europese ECU.

Hettieten
Een volk in de oudheid dat vanaf 2000 voor Christus het huidige Turkije binnentrok.

Hof van Eden
Benaming van het paradijs uit de bijbel, waar Adam en Eva woonden. Hiermee bedoelt men nu het gebied rond de Eufraat en de Tigris waar zich dit bijbelverhaal afgespeeld zou hebben.

Huwelijksmigratie
Als een Turkse gastarbeider of een kind daarvan in Nederland, trouwt met een Turkse meisje dat in Turkije woont, en haar vervolgens naar Nederland laat overkomen om samen te gaan wonen. Ander woord voor gezinsvormende migratie.

IMF
Internationale Monetaire Fonds. In de jaren `80 ontving Turkije steun van deze internationale ontwikkelingsbank. Voorwaarde was een herstructurering van de economie. Bedrijven werden meer exportgericht gemaakt.

Immigratie
Vanuit een land gezien de stroom mensen die zich in jouw land vestigen.

Importsubstitutie
Het maken van producten die eerst werden ingevoerd. Hierdoor probeerde Turkije vlak na de Tweede Wereldoorlog een positieve handelsbalans te kweken.

Importvervangende industrie
Dit type industrie moet producten produceren die anders vanuit een ander land zouden worden aangevoerd.

inflatie
Inflatie is het verschijnsel dat een bepaalde munteenheid binnen een bepaalde tijd minder waard wordt in vergelijking met een andere munteenheid. Bijvoorbeeld: in Turkije kon je in 1995 voor 10000 Turkse pond een kilo suiker kopen, in 1996 moet je daar 11000 voor betalen. Je geld is minder waard geworden. Voor toeristen uit Nederland is dat wel prettig, want die krijgen voor dezelfde 100 gulden nu meer lira`s of Turkse ponden.

Inflatie
Het in waarde verminderen van de nationale munt ten opzichte van andere munteenheden. Turkije heeft te maken met een inflatie van in sommige jaren wel 75%. Dat is slecht voor de economie.

Informele sector
Deel van de beroepen die niet officieel staan geregistreerd. Mensen die hierin werken staan niet als werkende bekend, betalen geen belasting en dragen zo niet bij tot het Bruto Nationaal Product. Voorbeelden: sigaretten- en krantenverkopers, schoenenpoetsers, enz. Andere benamingen: scharreleconomie en vluchtsector. Tegenovergestelde van formele economie.

infrastructuur
Infrastructuur is het geheel aan verbindingen in een bepaald gebied. Onder die verbindingen kun je rekenen alle wegen, waterwegen, spoorwegen, vliegvelden, telefoon, telex, internet en e-mail. In sommige toeristenlanden is de groei van het toerisme zo groot, dat onderhoud, uitbreiding en verbetering van de infrastructuur soms jaren achterloopt bij de vraag.

Infrastructuur
Het geheel van verbindingen in een gebied. Hiertoe behoren wegen, spoorlijnen en het vliegveld, maar ook de telefoonlijnen en het rioolstelsel.