AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

opvullende patronen
Te gebruiken voor patronen die zich wijd over een vlak uitstrekken. Gebruik `running ornament` voor een patroon dat meer één bepaalde richting uitgaat.
Categorie: Ontwerpelementen > patronen naar algemeen type.

opvullen
Het procédé van het vullen, vooral door de inhoud goed samen te persen.
Categorie: Procédés en Technieken > bekledingstechnieken.

opvouwbare lepels
Lepels met een scharnierend handvat zodat ze kunnen worden gevouwen voor opslag of reizen. Gebaseerd op een ontwerp uit de 15e eeuw. Werd later in sets met een mes en vork gemaakt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > tafellepels.

opvouwbaar
Te gebruiken om voorwerpen te beschrijven die ontworpen zijn om om zichzelf heen te buigen naar een compacte vorm. Gebruik `vouwen (procédé)` voor de handeling van het iets om zichzelf heen buigen.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > bedieningskenmerken.

opvoeden
Te gebruiken voor de specifieke activiteiten die zijn betrokken bij het doelbewust overbrengen van kennis, vaardigheden of sociale waarden aan anderen. Gebruik `onderwijs` voor het systeem dat betrekking heeft op het gehele proces van het overbrengen van dergelijke kennis of waarden.
Categorie: Functionele activiteiten > onderwijs functies.

opvangcentra
Aanduiding voor instellingen die in noodsituaties, bijvoorbeeld een persoonlijke crisis of een crisis binnen het gezin, sociale diensten en tijdelijk onderdak bieden.
Categorie: Bouwwerken > gebouwen voor maatschappelijk werk.

orphica`s
Piano`s, draagbaar, in de vorm van een harp die op een kast ligt met een register van 2-4 octaven.
Categorie: Geluidsmiddelen > piano`s.

orphreys
Ornamentele banden of boorden, vooral op kerkelijke gewaden.
Categorie: Onderdelen > kledingonderdelen.

orphanons
Cisters met metalen snaren, schuine kam en frets, gestemd als de luit; 17de eeuw.
Categorie: Geluidsmiddelen > cisters.

Oromo
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die voornamelijk leeft in Ethiopië, maar ook in Kenia.
Categorie: Stijlen en Perioden > stijlen van Turkanameer en Noordelijke Grote Rift Vallei.

ornithologie
Tak van de zoölogie die zich bezighoudt met vogels.
Categorie: Vakgebieden > zoölogie.

ornithologen
Zij die zijn geschoold in of werken op het gebied van ornithologie.
Categorie: Personen > zoölogen.

Ornate Style
Verwijst naar de stijl van Oudgriekse vaasschilderkunst met rode figuren die zich rond 400 v. Chr. ontwikkelde. De stijl kenmerkt zich door het gebruik van dikke lijnen, donkere patronen op kleding, en het gebruik van wit en geel. De composities zijn vaak druk, met vele voor driekwart afgebeelde figuren.
Categorie: Stijlen en Perioden > roodfigurig.

ornate (typeface group)
Wordt gebruikt voor lettertypen van Latijnse en niet-Latijnse karakters, die enige vorm van versiering of decoratie vertonen.
Categorie: Onderdelen > lettertypen.

ornamentzagen
Handzagen die in een diepe, U-vormige beugel zijn gezet, met een smal zaagblad dat iets breder is dan dat van een figuurzaag; vooral geschikt voor het zagen van rondingen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > spanzagen (1).

ornamentists
Ontwerpers van ornamenten, met name die kunstenaars die zijn gespecialiseerd in gegraveerde ornamentele ontwerpen.
Categorie: Personen > kunstenaars.

ornamenten
Decoratieve vormen die behoren tot een gebouw of object, maar die niet essentieel zijn voor de constructie. Gebruik de term `decoratie` met betrekking tot de methoden en technieken voor het aanbrengen van ornamenten.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar functie.

ormoulu
Koper of brons dat is verguld of goudkleurig is.
Categorie: Materialen > pleet naar techniek.

orkestrions
Orgels waarop alle geluiden van een orkest ten gehore kunnen worden gebracht, via pijpen bestuurd door geperforeerde kaarten, door cilinders met stiften of door papierrollen.
Categorie: Geluidsmiddelen > draaiorgels.

orkesten (toneelruimten)
Halfcirkelvormige ruimten vóór de scaena in antieke theaters.
Categorie: Onderdelen > ruimten op en achter het toneel.

orkesten (ensembles)
Vaste groepen van instrumentalisten bestaande uit strijkers, waaraan een willekeurig aantal blazers en percussionisten kan worden toegevoegd; gewoonlijk is er meer dan één instrumentalist voor elk onderdeel van de muziek.
Categorie: Personen > muziekgezelschappen.

orkestbakken
Gedeeltelijk onder het toneel liggende ruimten waar het orkest zit bij opera- en balletuitvoeringen. VDW
Categorie: Onderdelen > ruimten op en achter het toneel.

originelen
Wordt gebruikt om deze te onderscheiden van reproducties of andere soorten kopieën.
Categorie: Objectgenres > originelen en afgeleide objecten.

originele prenten
Prenten waarbij het onderwerp en de uitvoering van de hand van dezelfde kunstenaar zijn. Gebruik `reproductieprenten` voor prenten gemaakt naar voorbeeld van een al bestaande voorstelling op een schilderij of tekening.
Categorie: Beeldmateriaal > prenten.

origami
Japanse papiervouwkunst.
Categorie: Procédés en Technieken > papierbewerkingstechnieken.

oriflammen
Oorspronkelijk de banier van St.-Denis en de standaard van de eerste Franse koningen; meer recentelijk alle banieren of soortgelijke voorwerpen die dienen als verzamelpunt of symbool.
Categorie: Informatievormen > ambtssymbolen.

Oriental lacquer
Een natuurlijk voorkomende harsachtige afscheiding verkregen van verscheidene bomen in het Verre Oosten.
Categorie: Materialen > hars.

orichalcum
Messing dat rijk is aan zink en door de Grieken en de Romeinen soms voor munten werd gebruikt.
Categorie: Materialen > messing.

oriëntatiepuntbakens
Luchtvaartbakens die worden gebruikt om de plaats van natuurlijke of kunstmatige oriëntatiepunten aan te geven als hulpmiddel voor piloten bij het navigeren.
Categorie: Interieurinrichting > luchtvaartbakens.

oriëntatie
De relatieve positie van iets, meestal ten opzichte van een relatieve richting.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > positionele kenmerken.

Oriëntalisme
Kenmerken van oosterse kunst of cultuur die voorkomen in westerse gebruiken en gewoontes.
Categorie: Abstracte Begrippen > exoticisme.

oriëntaliserend
Verwijst naar de Oudgriekse stijl en periode die volgde op de Geometrische periode, van circa 725 v. Chr. tot circa 650 v. Chr. De stijl overlapte met het vroege deel van de Archaïsche periode in de Griekse geschiedenis. De stijl werd in Korinthië ontwikkeld en verspreidde zich over heel Griekenland, tot in Etrurië en andere plaatsen die met de Griekse wereld in contact stonden. De stijl kwam voort uit de enorm toegenomen Griekse handel en de invloed van het Nabije Oosten en de Egyptische culturen die hier het gevolg van was. Kenmerk van de stijl is het verdwijnen van de geometrische vormen en de dunne figuren uit de Geometrische periode ten faveure van kromlijnige vormen, gevulde figuren en nieuwe thema’s, waaronder exotische dieren en monsters zoals sfinxen en griffioenen.
Categorie: Stijlen en Perioden > Grieks.

orgeltribunes
Galerijen of tribunes voor een orgel, vaak in een kerk.
Categorie: Onderdelen > galerijen.

orgels
Blaasinstrumenten met één of meer rijen afzonderlijke pijpen, waardoorheen, via een toetsenbord of hendels, lucht wordt geperst. Voor orgels waarbij de klank op elektornische wijze geproduceerd wordt i.p.v. door lucht; gebruik elektronische orgels
Categorie: Geluidsmiddelen > aërofonen.

orgelschermen
Wordt gebruikt voor de versierde hekken in een kerk die ofwel een orgel ondersteunen, ofwel een aparte orgelkamer scheiden van de hoofdruimte van de kerk.
Categorie: Onderdelen > schermen of hekken in christelijke religieuze gebouwen.

orgelpijpen
De pijpen van een orgel waarin de lucht vibreert om geluid voort te brengen, vervaardigd van metaal of hout in verschillende maten en vormen, gegroepeerd in groepen die registers worden genoemd.
Categorie: Onderdelen > pijpen: aërofoononderdelen.

orgelkassen
Enclosures, left open in front and usually of wood, housing the pipes of an organ.
Categorie: Onderdelen > aërofoononderdelen.

orgelklokken
Te gebruiken voor speelklokken waarin het geluid niet wordt voortgebracht door bellen of gongs, maar door orgelpijpen, gewoonlijk aangeblazen door een balg.
Categorie: Meetinstrumenten > klokken met speelwerk.

orgelbouwers
Zij die orgels ontwerpen en bouwen en ook vaak tijdens het installeren van de grotere modellen advies geven en toezicht houden.
Categorie: Personen > personen in ambachten en beroepen naar product.

organometaalverbinding
Een samenstelling die bestaat uit een metaal dat direct is verbonden met een koolstof.
Categorie: Materialen > combinatie anorganisch-organisch materiaal.

organologie
Beschrijvende en analytische bestudering van muziekinstrumenten.
Categorie: Vakgebieden > musicologie.

organisten
Zij die het orgel bespelen, met name personen die zijn ingehuurd om het orgel te bespelen tijdens kerkdiensten.
Categorie: Personen > instrumentalisten: toetseninstrumenten.

organistrums
Draailier, vedelvormig, bediend met tangenten en een slinger, voorloper van de draailier, Europa,12de eeuw.
Categorie: Geluidsmiddelen > draailieren.

organized hurdy-gurdy`s
Draailieren met het pijpwerk van een orgel en een blaasbalg in de klankkast; snaren, pijpen of beide tegelijk konden bespeeld worden; Frankrijk, 18de eeuw.
Categorie: Geluidsmiddelen > draailieren.

organische scheikunde
Tak van de scheikunde die zich bezighoudt met koolwaterstoffen en hun afgeleiden, gevonden in organische structuren.
Categorie: Vakgebieden > chemie.

organische kleurstof
Middel dat wordt gebruikt in een aantal drukprocessen, zoals in de xerografie, om een beeld vast te leggen op een drager; bestaat uit fijne pigmentdeeltjes met andere materialen en wordt gemaakt in de vorm van een droog harsachtig poeder of een vloeistof.
Categorie: Materialen > deklaag naar locatie of context.

organische architectuur
Een filosofie over architectonische vormgeving die is ontstaan in de vroege 20e eeuw, en die stelt dat de structuur en het uiterlijk van een gebouw op organische vormen moet zijn gebaseerd en dat het met zijn natuurlijke omgeving moet overeenstemmen.
Categorie: Abstracte Begrippen > architectuurgenres.

organisch pigment
Wordt gebruikt voor een plantaardig of dierlijk pigment. Wordt ook gebruikt voor koolstofhoudende pigmenten.
Categorie: Materialen > pigment naar samenstelling of herkomst.

organisch materiaal
Materiaal dat koolstof bevat, inclusief de materialen die afkomstig zijn van levende organismen.
Categorie: Materialen > materialen naar samenstelling.

organisch
Te gebruiken om stoffen te beschrijven die koolstofverbindingen bevatten en ook om dingen te beschrijven die verband houden met of afgeleid zijn van levende organismen.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > kenmerken en eigenschappen naar specifiek type.

organisatieschema`s
Grafische voorstellingen van de administratieve en hiërarchische structuur van een organisatie waarbij de gezagsverhoudingen tussen de verschillende personeelsleden worden weergegeven door middel van lijnen waaruit blijkt wie voor wat verantwoordelijk is alsmede welke taken aan wie zijn op- of overgedragen.
Categorie: Informatievormen > grafische voorstellingen.

orgaan
Een groep cellen en weefsels in een lichaam die een kenmerkende structuur vormen voor de uitvoering van een specifieke functie.
Categorie: Materialen > dierlijk materiaal naar vorm of functie.

Orfistisch
Verwijst naar een abstracte stijl in de Europese schilderkunst rond 1912, geïnspireerd door het kubisme maar met meer belangstelling voor kleur en lyriek.
Categorie: Stijlen en Perioden > moderne Franse kunststijlen en -stromingen.

oren (meubelonderdelen)
Omhooggekrulde uiteinden van een bovenregel, meestal op Chippendale-stoelen.
Categorie: Onderdelen > rugleuningonderdelen.

oren (fauteuils)
De twee naar voren stekende verlengstukken aan de zijkanten van de rug van een leunstoel.
Categorie: Onderdelen > rugleuningonderdelen.

oren
Uitsteeksels waaraan een voorwerp kan worden vastgehouden of ondersteund; kan voorzien zijn van een kleine opening voor een draagriem.
Categorie: Onderdelen > houderonderdelen.

ordinarium
Boeken gebruikt in de rooms-katholieke kerk, die de richtlijnen bevatten voor alle diensten in een jaar, zonder de teksten zelf. In de Anglicaanse kerk zijn het boeken voor de wijding of ordinantie van geestelijken.
Categorie: Informatievormen > liturgische teksten.

ordinaries
Vroeg Amerikaanse taveernen; ook die in Engeland die maaltijden aanboden voor een vaste prijs. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Bouwwerken > taveernen.

ordehandhaven
Het uitvoeren van de bepalingen van of het afdwingen van gehoorzaamheid aan de wet.
Categorie: Functionele activiteiten > juridische functies.

orde
De omstandigheid waarin elk ding duidelijk onderscheiden is, naar behoren gerangschikt is ten opzichte van de andere dingen en zijn gepaste functie verricht.
Categorie: Abstracte Begrippen > metafysische begrippen.

orchestral organettes
Muziekdozen met 2 rijen vrije rieten die in werking worden gesteld door middel van zuigwind, 2 handmatig aangedreven blaasbalgen, met stroken geperforeerd papier bewogen door het aandrijfmechanisme van de blaasbalgen.
Categorie: Geluidsmiddelen > muziekdozen.

oratoriums
Privé-bidkapellen.
Categorie: Onderdelen > kapellen (ruimten in Christelijke religieauze gebouwen).

oranjerieën
Behuizingen om vorstgevoelige, (sub)tropische planten, bijv. sinaasappelbomen te laten overwinteren. Ze zijn op het zuiden gebouwd en hebben meestal ook een verwarmingsmogelijkheid.
Categorie: Bouwwerken > kassen (tuinbouwgebouwen).

oranje vermiljoen
Een term die soms gebruikt wordt voor de gelere soorten vermiljoen.
Categorie: Materialen > vermiljoen.

orange peelers
Messen die worden gebruikt voor het schillen van citrusvruchten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > schilmessen.

orange-burnished (aardewerkstijl)
Verwijst naar de Egyptische aardewerkstijl die werd vervaardigd tijdens het Oude Koninkrijk van circa 2650 tot 2150 v. Chr. De stijl kenmerkt zich door gepolijste kruiken die zijn bedekt met een oranje engobe.
Categorie: Stijlen en Perioden > Egyptische aardewerkstijlen.

oral history (vakgebied)
mondelinge geschiedenis (vakgebied); orale geschiedenis (vakgebied); verbale geschiedenis (vakgebied) Ruimere term: geschiedenis (vakgebied)
Categorie: Vakgebieden > geschiedenis (vakgebied).

oral histories (overdracht)
Wordt gebruikt voor werken waarin interviews worden opgenomen die zijn gehouden om de herinneringen aan personen wier ervaringen representatief zijn of van speciaal historisch of sociaal belang, levend te houden.
Categorie: Informatievormen > soorten literaire documenten.

Oraans
Verwijst naar een cultuur, circa 16.000 v. Chr. tijdens de Late IJstijd die gereedschappen vervaardigde en die over het algemeen wordt geplaatst in de kustgebieden en enkele binnenlandse streken van Noord-Afrika. De cultuur volgde op de Aterian-cultuur en bestond waarschijnlijk deels gelijktijdig met de iets latere Capsien-cultuur, die prominent aanwezig was in binnenlandse gebieden. Hoewel aanvankelijk werd aangenomen dat de cultuur was voortgekomen uit de late Magdalénien-cultuur in Spanje, gaat men er tegenwoordig meestal van uit dat de Oraanse cultuur haar oorsprong vindt in de Halfan-cultuur in de Nijlvallei. De cultuur kenmerkt zich door snijwerktuigen met kleine achterkanten en onderscheidt zich vooral van de Capsien-cultuur door het ontbreken van burijnen of graveerstiften. De cultuur behoort waarschijnlijk toe aan een Noord-Afrikaanse tak van het Cro-Magnon-volk, de Mechta-el-Arbi.
Categorie: Stijlen en Perioden > Afrikaanse epipaleolithische perioden.

orthostats
Grote stenen platen die verticaal overeind staan als bekleding tegen het onderste deel van een muur.
Categorie: Onderdelen > bekledingsmuren.

orthoklaas
Een mineraal behorende tot de alkaliveldspaatgroep; het komt voor in de kleuren wit, roze of grijs.
Categorie: Materialen > alkali veldspaat.

orthogonalen
Perspectieflijnen loodrecht op het schildervlak.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot perspectief.

orthogonale tekeningen
Wordt gebruikt voor tekeningen waarop de projectoren loodrecht staan op het projectievlak (tekenvlak), dat wil zeggen een driedimensionaal voorwerp wordt vanaf alle punten van voren getoond, zonder dat verdwijning in de diepte is aangegeven.
Categorie: Beeldmateriaal > tekeningen naar methode van projectie.

orthogonale projectie
Techniek voor het tweedimensionaal voorstellen van driedimensionale voorwerpen door gebruik van projectielijnen die loodrecht op het projectievlak staan.
Categorie: Procédés en Technieken > parallelprojectie.

orthofotokaarten
Kaarten die zijn samengesteld uit verschillende perspectieffoto`s waarop hoogteverschillen zijn verwijderd.
Categorie: Informatievormen > fotokaarten.

osteocalcine
Een calciumbindende proteïne in botten.
Categorie: Materialen > botdelen.

ossuaria (funeraire houders)
Houders voor beenderen van doden.
Categorie: Houders > funeraire houders.

ossekarren
Karren waarvoor men één of meer ossen spant.
Categorie: > .

ossegal
Bevochtigingsmiddel in aquarelverf.
Categorie: Materialen > natuurlijke verfstof.

osseïne
Het collageen in botten dat wordt gebruikt voor het maken van lijm en gelatine.
Categorie: Materialen > botdelen.

oshe shango
Ingekerfde staven met een kop in de vorm van een dubbele bijl, gedragen door aanbidders van de Yorubagod Shango en als dansstokken gebruikt in ceremonies.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldhouwwerken naar vorm.

Oseberg Style
Verwijst naar de stijl van de kunst die is genoemd naar het 8ste-eeuwse scheepswrak in Oseberg, in het zuiden van Noorwegen. De stijl is echter in een groot geografisch gebied in Scandinavië teruggevonden. Hoewel de werken die tot de stijl worden gerekend zeer uiteenlopen, kenmerken ze zich in het algemeen door semi-naturalistische, pakkende dieren en een formele compositie met motieven van gelijke grote die gezamenlijk een bont dessin vormen. De stijl lijkt overeenkomsten te vertonen met de Angelsaksische Trewhiddle-stijl.
Categorie: Stijlen en Perioden > Scandinavische middeleeuwse stijlen.

oscillografen
Meetinstrumenten voor het vaststellen en grafisch vastleggen of aangeven van de golfvormen van veranderende hoeveelheden elektrische energie.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van elektriciteit.

oscillatie
Een fluctuatie of vibratie rond een middenwaarde of -positie; ook een slingerbeweging.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen uit de fysische wetenschappen.

Osage-orange
Hard, helder oranje gekleurd hout waar een verfstof uit wordt gewonnen.
Categorie: Materialen > zachthout.

ostraka
Scherven aardewerk of steen met inscripties.
Categorie: Informatievormen > informatiedragers naar fysieke vorm.

otsuzumi
Tsuzumi`s; bespeeld door het instrument aan te slaan met de vingers van de rechterhand.
Categorie: Geluidsmiddelen > tsuzumi`s.

Otori
Verwijst naar de stijl van Shintoïstische architectuur die circa 300 v. Chr. werd ontwikkeld. De stijl kenmerkt zich door een soort heiligdom dat qua constructie sterk op de Sumiyoshi-stijl doet denken, maar met drie pilaren aan de lange zijde en sanctuaria aan binnen- en buitenzijde.
Categorie: Stijlen en Perioden > Japanse bouwstijlen.

Ottoons
Verwijst naar de stijl en periode van de heerschappij van de Ottoonse keizers (919-1024) en de Salische heersers Conrad II en Henry III, die het grootste deel van de 11de eeuw zou blijven bestaan. De stijl herbergt samenraapsel van elementen, zoals de idealen van Karolingische kunst, hernieuwde belangstelling voor de vroeg-christelijke kunst en de invloed uit de gelijktijdige Byzantijnse kunst.
Categorie: Stijlen en Perioden > Vroeg-Middeleeuws.

ottomanes
Engelse naam uit het eind van de 18e eeuw die werd gebruikt voor lange, lage, beklede banken.
Categorie: Interieurinrichting > meubilair met meerdere zitplaatsen.

ottoman footstools
Te gebruiken voor voetenbankjes met een dik gestoffeerde, gevulde bovenzijde.
Categorie: Interieurinrichting > voetenbankjes.

outer valances
Valletjes aan de buitenkant van een baldakijn of hemel van een bed, om de bovenkant van bedgordijnen en hun ophang- en open-en sluitmechanisme van buitenaf aan het oog te onttrekken; vaak rijker bewerkt en langer dan de valletjes aan de binnenkant.
Categorie: Interieurinrichting > double valances.

outfits
Kostuum dat bestaat uit één of meerdere kledingstukken van bij elkaar passende of geco÷rdineerde stoffen, vooral wanneer die zijn ontworpen voor een bepaalde bezigheid of gelegenheid, zoals een tennisoutfit.
Categorie: Objectgroepen en systemen > kledinggroepen.

oudheidkundigen
Deskundigen, studenten of verzamelaars op oudheidkundig gebied.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

oudevrouwenhuizen
(Liefdadige) inrichtingen waar oude vrouwen verzorgd en-of verpleegd werden. VDW.
Categorie: Bouwwerken > gebouwen voor maatschappelijk werk.

oudersslaapkamers
Wordt gebruikt voor de belangrijkste slaapkamers in woningen. Ze zijn meestal het grootst en bedoeld voor de persoon of personen die aan het hoofd van het huishouden staan.
Categorie: Onderdelen > slaapkamers.

ouderlingen
Bepaalde functionarisen of leiders van de kerk.
Categorie: Personen > personen in de religie.

ouderdomsbarsten
Een craquelé-patroon in schilderijen dat dikwijls ook in de grondverf trekt, en ontstaat nadat alle lagen zijn opgedroogd als gevolg van nauwelijks merkbare bewegingen in de ondergrond, door bijvoorbeeld temperatuurveranderingen of vocht.
Categorie: Toestanden en Invloeden > craquelé.

ouderdom
De laatste normale levensfase die vaak wordt beschouwd als de jaren na het 65e levensjaar.
Categorie: Abstracte Begrippen > volwassenheid.

oude stijl (lettertypengroep)
Wordt gebruikt voor lettertypen afkomstig van Jenson`s 15e-eeuwse Venetiaanse letters.
Categorie: Onderdelen > romein (lettertypengroep).