AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

penhamers
Diverse soorten hamers met twee tegenoverliggende snij- of hamerkanten. Worden voornamelijk gebruikt door metaalbewerkers en steenhouwers.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > hamers (gereedschap).

penetrometers
Instrumenten die worden gebruikt voor het meten van de dichtheid of weerstand van materialen, bijvoorbeeld aarde, door te meten tot op welke diepte een standaardnaald de materialen doorboort.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van druk.

penetreren
Het doorboren, binnengaan of doortrekken van een lichaam, vorm of substantie.
Categorie: Procédés en Technieken > fysico-chemische procédés.

penetrant
Vloeistof die wordt toegevoegd aan een materiaal dat een deklaagje moet vormen, zodat het beter in het oppervlak doordringt.
Categorie: Materialen > additief.

pendules
Wordt gebruikt voor klokken die zijn ontworpen om op schoorsteenmantels te staan en die meestal gedrongen en zwaar zijn en geen handvatten hebben.
Categorie: Meetinstrumenten > klokken naar vorm.

Pendleton blankets
Goedkope, machinaal geweven dekens die door de Pendleton Woolen Mills in Oregon voor de handel met de Indianen werden gemaakt en speciaal naar Indiaanse voorkeuren werden ontworpen. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Interieurinrichting > trade blankets.

pendentiefkoepels
Wordt gebruikt voor koepels met een binnenwand die overloopt in de oppervlakken van hun pendentieven.
Categorie: Onderdelen > koepels.

pendentieven
Geronde muuroppervlakken die een overgang vormen tussen een koepel (of de trommel) en het dragend metselwerk.
Categorie: Onderdelen > dragende en weerstandbiedende elementen.

pendelzagen
Gebogen zagen die in een beugel zijn bevestigd die aan een draaipunt hangt, zodat de zaag heen en weer kan zwaaien en tegelijkertijd zagen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > cirkelzagen.

pendantportretten
Twee portretten die samen moeten worden getoond.
Categorie: Beeldmateriaal > portretten.

pendanten
Beeldende werken ontworpen of uitgekozen om samen te worden getoond.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldmateriaal naar functie.

pencil-post beds
Bedden met zes- of achthoekige posten, waarvan men meestal aanneemt dat ze vóór de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog werden gemaakt.
Categorie: Interieurinrichting > high-post beds.

penbundels (warmtewissselaars)
Pijpleidingen of buizen in verscheidene vormen, die dienen als warmtewisselaars en worden gebruikt in koelings- of verwarmingssystemen.
Categorie: Onderdelen > warmtewisselaars.

penanttafels
Zijtafels die tussen twee ramen staan; soms met een penantspiegel erboven.
Categorie: Interieurinrichting > zijtafels.

penantspiegels
Grote, smalle spiegels die de penant ( ook wel genoemd dam) - de ruimte tussen twee ramen- opvullen. Vaak staan of hangen ze boven een penanttafel.
Categorie: Interieurinrichting > wandspiegels.

penannular brooches
Onderbroken, ringvormige broches met twee uiteinden die vaak plat zijn gemaakt en rijkelijk versierd.
Categorie: Kleding > broches.

pen-en-gatverbindingen
Voegen die worden gemaakt bij het in elkaar zetten van twee stukken hout waarvan een uitstekende pen (tenon) van het ene deel wordt gepast in de overeenkomstige gat (mortise) in het andere deel.
Categorie: Onderdelen > sluitnaden.

pen- en gatverbinding (rechthoekig)
Voegen die gevormd worden doordat het eind van een stuk hout , meestal in een rechte hoek, in een groef past die over de breedte tot de helft van de dikte van een ander stuk is gesneden.
Categorie: Onderdelen > ingelaten voegen.

pen-en-gat onder hoek X
Pen-en-gat verbindingen die worden gebruikt wanneer twee balken aan elkaar worden bevestigd in een hoek van minder dan 90 graden.
Categorie: Onderdelen > pen-en-gatverbindingen.

pen points
Parts of compasses and ruling pens, consisting of double nibs connected with a screw to adjust the width between the nibs, used for drawing lines in ink.
Categorie: Onderdelen > gereedschap- en uitrustingonderdelen.

Pembroketafels
Klaptafels met één of meerdere laden onder het tafelblad aan beide zijden. Ze werden tijdens de Chippendale-periode geïntroduceerd als geschikt voor vele doeleinden.
Categorie: Interieurinrichting > opklapbare tafels.

peluwslopen
Overtrekken voor peluwen, meestal passend bij kussenslopen en lakens, of, wanneer gebruikt voor zitmeubilair, bij de overige gebruikte overtrekken.
Categorie: Interieurinrichting > bedekkingen voor zachte interieuronderdelen.

peluwen
Lange, vaak cilindervormige (onder)kussens ter ondersteuning van het hoofd van een persoon die op een bed, bank of soortgelijk meubel ligt.
Categorie: Interieurinrichting > gewatteerde meubelinrichting.

pelsrobben
Bont leverende rob, benaming voor een aantal oorrobben en enkele soorten zeeleeuwen
Categorie: dieren > robben.

peltae
Griekse en Latijnse term voor lichte, halvemaanvormige schilden gemaakt van riet en bedekt met leer; werd door de Grieken en Romeinen beschouwd als het verdedigingswapen bij uitstek van barbaarse volkeren.
Categorie: Kleding > schilden (harnas).

pels
Een huid of vel waarvan het haar niet is verwijderd.
Categorie: Materialen > bewerkt dierlijk materiaal.

pelosfase
B Verwijst naar de stijl van de artistieke voortbrengselen van de archipel der Cycladen tussen circa 3200 en 2700 v. Chr. Tot de kunstwerken behoren ingekerfd aardewerk, marmeren vaatwerk en marmeren beeldjes van de typen Plastira en Louros.
Categorie: Stijlen en Perioden > Vroeg-Cycladisch.

pelliezen
Lange capes, vaak met een wijde, ronde kraag, gemaakt van bont dan wel gevoerd of afgezet met bont, die worden gedragen door mannen en vrouwen. Ook soortgelijke capes van katoen of zijde die worden gedragen door vrouwen en kinderen.
Categorie: Kleding > capes.

pellenweefsel
Textiel die van zichzelf een klein rechtlijnig patroon heeft, gevormd door contrasten tussen de schering- en inslagzijden van het weefsel.
Categorie: Materialen > textielmaterialen naar weeftechniek.

pelikai
Klassieke Griekse peervormige opslagvaten met een brede opening die een doorlopende welving vormt met de romp. Werd aan het eind van de 6e eeuw v.C. geïntroduceerd in de Attische zwartfigurige keramiek, hoewel ze voornamelijk in de roodfigurige techniek werden beschilderd.
Categorie: Houders > opslagvaten.

pelgrimsflessen
Afgeplatte houders, kalebasvormig, oren aan weerszijden om er een draagband doorheen te steken.
Categorie: Houders > flessen naar vorm.

pelerines
Korte schoudermanteltjes, door dames op de japon gedragen.
Categorie: Kleding > schoudermantels.

pektoortsen
Ijzeren of aardewerken vaten waarin olie, pek of een andere brandbare substantie wordt aangestoken om licht te geven.
Categorie: Interieurinrichting > verlichtingsmiddelen naar vorm.

pekinezen
Uit China afkomstig hondenras
Categorie: dieren > honden.

pek
Te gebruiken voor het zwarte of donkere, stroperige residu van de destillatie van organische materialen, vooral teren, en voor synthetische mengsels die op pekteer lijken.
Categorie: Materialen > teer.

peilkompassen
Kompassen om peilingen mee te verrichten, ook om de afdrijving van een schip te bepalen.
Categorie: Meetinstrumenten > kompassen.

peilinstrumenten
Instrumenten voor het meten van de hoogte van getijden; kunnen bestaan uit een staaf met een schaalverdeling voor visuele observatie of uit ingewikkelde elektronische apparaten die gedurende een periode informatie vastleggen op een doorlopende grafiek.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van verticale afstand: hoogte.

peilen
Het bepalen van de hoek tussen de noordrichting (of de eigen koerslijn) en de richting waarin een object wordt waargenomen. Het bepalen van de waterdiepte onder of naast een vaartuig (loden). Het aflezen van de waterhoogte op een peilschaal.
Categorie: Abstracte Begrippen > navigeren.

peg awls
Kleine priemen die worden gebruikt bij het matten van stoelen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > biezenwerkgereedschappen.

peg lamps
Kleine olielampjes die bestaan uit een houder en een brander, met een kort, rond stompje aan de onderkant dat in een houder van een kandelaar, muurkandelaar of kroonluchter past. Ze zijn meestal van metaal of glas.
Categorie: Interieurinrichting > lampen naar vorm.

pees
De sterke streng of band van vezelachtig bindweefsel die het uiteinde van een spier vormt en waarmee deze aan het bot of iets anders is vastgehecht.
Categorie: Materialen > collageen materiaal.

pees (2)
Pees die is bewerkt om te worden gebruikt als koord of draad.
Categorie: Materialen > pees (1).

pedreros
Relatief kleine kanonnen, meestal achterladers, waarmee van oorsprong stenen maar later ook spijkers, schroot en diverse soorten lading werden afgevuurd.
Categorie: Wapens en Munitie > kanonnen.

pedometers
Instrumenten die het aantal genomen passen vastleggen tijdens het lopen of rennen, en die een grove schatting kunnen geven van de afgelegde afstand wanneer ze zijn ingesteld op de lengte van de passen van een bepaalde persoon.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van lineaire afstand.

pedlar dolls
Poppen in de vorm van verkoopsters die vanuit hun schorten of van tafels venten met huishoudelijke artikelen en die gekleed zijn in traditionele arbeidersklederdracht; ze waren vooral in Engeland populair in de 18e en het begin van de 19e eeuw.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > recreatieve poppen.

pedestal tables
Tafels met een enkele stijl als steun.
Categorie: Interieurinrichting > tafels naar vorm: basisvorm.

pedestal mountings
Opzetten die bestaan uit twee zijpaneeltjes die aan de onderkant samenkomen in een middenkolom, die draait op een vaststaand voetstuk, waardoor het wapen snel kan worden gericht en verticaal kan worden afgevuurd. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Onderdelen > affuiten.

pedestal end sideboards
Dressoirs met een la in het midden en een groot, doosachtig onderstel aan elke kant. Deze onderstellen worden vaak in compartimenten verdeeld en kunnen laden of planken hebben.
Categorie: Interieurinrichting > dressoirs (meubilair).

pedestal desks
Bureaus met een vlak bovenblad en twee kistachtige onderstellen waarin kastjes of laden zitten.
Categorie: Interieurinrichting > schrijfmeubels.

pedestal chairs
Stoelen die bestaan uit een gevormd geraamte dat bovenop een steun met een wijd uitlopende voet staat.
Categorie: Interieurinrichting > stoelen naar vorm.

pedalen
Wordt in het algemeen gebruikt voor enkele van verschillende typen hefbomen die worden bediend met de voet en die worden gebruikt op geluidsapparaten voor verschillende doeleinden, zoals het wijzigen van de stemming van het instrument, het bedienen van een blaasbalg, het slaan tegen een trommelvel, het produceren van expressieve effecten, of functioneren als toetsen in een voetklavier.
Categorie: Onderdelen > geluidsapparatuuronderdelen.

pedaalharpen
Harpen met een pedaalmechanisme om de toonhoogte te veranderen.
Categorie: Geluidsmiddelen > chromatische harpen.

pectoralen
Sieraden die op de borst worden gedragen; zowel die sieraden die op kleding zijn genaaid of gespeld als die welke aan koorden, kralenkettingen en dergelijke om de hals hangen.
Categorie: Kleding > sieraden gedragen om de hals of op het bovenlichaam.

peciae
Delen van manuscripten die werden uitgeleend om te worden gekopieerd, vooral gebruikt door de grote universiteiten in de 13e en 14e eeuw.
Categorie: Informatievormen > manuscripten.

peapods
Te gebruiken voor kleine vaartuigen die min of meer de vorm van een kano hebben, maar breder zijn, meestal minder dan 6 meter lang, met een ronde kim en volledig symmetrische voor- en achterstevens; komen oorspronkelijk uit New England maar zijn nu niet meer tot dat gebied beperkt.
Categorie: Vervoermiddelen > vaartuigen voor en achter gelijk.

peach blow glass
Soort glas in de Verenigde Staten gemaakt om de perzikbloesemglazuur op Chinees porselein te imiteren.
Categorie: Materialen > glas naar techniek: kunstglas.

peyote
Substantie die wordt gewonnen uit de gedroogde knoppen van de peyotecactus en door sommige Indiaanse volkeren in Mexico en het zuidwesten van de Verenigde Staten wordt gebruikt als opwekkend en hallucinogeen middel bij religieuze ceremonies. Het actieve ingrediënt van deze substantie is mescaline.
Categorie: Materialen > bewerkt plantenmateriaal.

peutertijd
De eerste fase van de kindertijd; wordt over het algemeen gezien als de periode voordat kinderen kunnen lopen.
Categorie: Abstracte Begrippen > kindertijd.

peuterspeeltuinen
Aanduiding voor speelterreinen die speciaal voor jonge kinderen, met name peuters, bestemd zijn.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > speelplaatsen.

peuteronderwijs
Formeel of informeel onderwijs voorafgaande aan het basisonderwijs.
Categorie: Vakgebieden > peuter- en kleuteronderwijs.

peuterklassen
Instellingen waar peuters onder toezicht van peuterleidsters kunnen spelen. VDW.
Categorie: Bouwwerken > scholen voor prebasisonderwijs.

peuter- en kleuteronderwijs
Omvat activiteiten en ervaringen die zijn bedoeld om veranderingen te bewerkstelligen op het gebied van de ontwikkeling van kinderen vanaf de geboorte tot aan de eerste jaren van het basisonderwijs.
Categorie: Vakgebieden > onderwijs naar leeftijdsgroep of niveau.

peul (zaadbestanddeel)
Langwerpig zaaddoosje dat meestal droog en openspringend is; strikt genomen is de benaming slechts van toepassing op peuldragende en kruisbloemige planten, maar bij uitbreiding wordt hij ook gebruikt voor andere langwerpige vruchten.
Categorie: Materialen > zaadbestanddelen.

petticoats
Onderrokken die lopen vanaf de taille tot meestal net iets hoger dan de bovenrok, die deze plaatselijk doet uitstaan. Geen Nederlands equivalent. Zie `onderrokken`. Gebruik `rechte onderrokken` voor glad over het lichaam vallende onderrokken.
Categorie: Kleding > onderrokken.

petticoat lamps
Ronde of halfronde houders, meestal met traanoliebranders, op een afgeknotte kegelvormige basis met een handvat aan één kant. Aan de binnenkant van de basis zit een taps toelopende pin om in een kaarshouder te voegen.
Categorie: Interieurinrichting > lampen naar vorm.

petten en mutsen
Randloze hoofddeksels; de pet is met een klep.
Categorie: Kleding > hoofddeksels.

petten
Zie voor de guide terms en narrow terms onder petten en mutsen
Categorie: Kleding > petten en mutsen.

petronels
Korte, lichte schoudervuurwapens met een scherp naar beneden gebogen geweerlade die is bedoeld om tegen de borst te worden geplaatst tijdens het vuren. Ze werden in de 16e en 17e eeuw vooral gebruikt door ruiters.
Categorie: Wapens en Munitie > schoudervuurwapens.

petrologie
De wetenschap die zich bezighoudt met de oorsprong, geschiedenis, vindplaatsen, structuur, scheikundige samenstelling en classificatie van stenen.
Categorie: Vakgebieden > geologie.

petroleumlampen
Lampen die zijn ontworpen om op petroleum te branden.
Categorie: Interieurinrichting > lampen naar verlichtingsmethoden.

petroleum ether
Een vluchtige, ontvlambaar petroleumdistillaat dat vaak wordt gebruikt als een extractiemiddel voor zachte harsen, oliën en wassen.
Categorie: Materialen > petrochemisch.

petitioneren
Het doen van een formeel geschreven verzoek aan een hogere autoriteit.
Categorie: Functionele activiteiten > communicatiefuncties.

petities
Hieronder vallen alle mogelijke verzoekschriften en handtekeningenlijsten die aan een bevoegde autoriteit worden uitgereikt, en waarin om het nemen of nalaten van een of andere maatregel wordt verzocht
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar functie.

petites commodes
Kleine tafels die verschillende rijen laden boven elkaar hebben en meestal op hoge poten staan.
Categorie: Interieurinrichting > commodes (ladenkasten).

petasoi
Te gebruiken voor lage hoeden met een brede rand, gedragen door de oude Grieken, Etrusken en Romeinen, en opnieuw in de vroege Middeleeuwen. Ook te gebruiken voor gevleugelde of nauwsluitende hoofddeksels zoals te zien op voorstellingen van Hermes of Mercurius.
Categorie: Kleding > hoofddeksels.

petards
Explosieve wapens die in de 17e eeuw en later werd gebruikt en bestaat uit een groot, vaak bronzen, omhulsel gevuld met fijn buskruit dat tegen een deur of poort werd gezet om deze op te blazen of tegen een muur om die te doorbreken.
Categorie: Wapens en Munitie > explosieve wapens.

petanque
jeu de boules Ruimere term: bowls
Categorie: Lichamelijke Activiteiten > bowls.

pfennigen
Wordt gebruikt voor een groot aantal Duitse munten die sinds de 10e eeuw worden uitgegeven. Ze werden eerst van zilver gemaakt en gevormd naar het voorbeeld van de Franse denier en de Engelse penny. Later werden ze van koper en staal gemaakt.
Categorie: Ruilmiddelen > laat-westerse wereldmunten naar coupure.

Phrygisch
Verwijst naar de periode in de 8ste eeuw v. Chr. waarin het Phrygische koninkrijk floreerde in het westen van Anatolië, met name onder de heerschappij van koning Midas. De kunst uit deze periode kenmerkt zich door een mengeling van lokale tradities en neo-Hettitische inspiratie uit het oosten van Anatolië, en staat bekend om haar monumentaliteit.
Categorie: Stijlen en Perioden > Anatolische perioden.

Phrygische mutsen
Term die wordt gebruikt voor kegelvormige petten of mutsen met een gebogen punt of een punt die aan de voorkant is omgeslagen; werden gedragen door de oude Phrygiërs, later werd het gezien als de vrijheidsmuts.
Categorie: Kleding > petten en mutsen naar vorm.

photostats (kopieën)
Wordt gebruikt voor reproducties, meestal van documenten, die zijn gemaakt met de fotokopieermachine of soortgelijke apparaten.
Categorie: Informatievormen > reprografische kopieën.

photogravurists
Drukkers die werken met fotogravures.
Categorie: Personen > prentkunstenaars.

photoengravers
Personen die zich bezighouden met het maken van fotogravures. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Personen > prentkunstenaars.

photogenic drawings
Foto`s vervaardigd door positieve afdrukken van een negatief te maken, waarbij de lichtgevoelige laag wordt gevormd door een zilververbinding van keukenzout en zilvernitraat. Gebruik `zoutdrukken` voor dergelijke afdrukken na de verbetering van het procédé door de bedenker ervan, William Henry Fox Talbot, in 1840. Te onderscheiden van `kalotypieën` , negatieven vervaardigd met het kalotypieprocédé.
Categorie: Beeldmateriaal > negatieven naar procédé.

Phoka
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Malawi.
Categorie: Stijlen en Perioden > Maravi.

Philia stage
Verwijst naar de overgangsfase van circa 2.500 tot 2.300 v. Chr. op het eiland Cyprus, tussen het eind van de chalcolithische periode en het begin van de vroeg-Cypriotische periode. Genoemd naar de archeologische vindplaats Philia. Het aardewerk uit de periode omvat zowel laat-chalcolithische en vroeg-Cypriotische producten en ontwerpen, met parallellen in het zuidwesten van Turkije.
Categorie: Stijlen en Perioden > Cypriotische perioden.

phialae
Klassieke Griekse vaten in de vorm van een ondiepe kom zonder handvatten. Wordt gebruikt voor het drinken of het plengen van offers. Vaak versierd met een rozet in het midden.
Categorie: Houders > vaatwerk.

Phidisch
Verwijst naar de Griekse stijl in de beeldhouwkunst die door Phidias werd gemaakt tijdens de tweede helft van de 5de eeuw v. Chr. De stijl is gebruikt voor het beeldhouwwerk van het Parthenon en kenmerkt zich door naturalisme, monumentaliteit en een ingetogen grootsheid die tot uiting komt in eenvoudige houdingen en gebaren die blijk geven van een meesterlijke kennis van de menselijke anatomie.
Categorie: Stijlen en Perioden > Griekse beeldhouwstijlen.

phenakisticopen
Optisch speelgoed dat bewegende beelden creëert en dat meestal bestaat uit een schijf met een reeks opeenvolgende tekeningen die gezien worden in een spiegel door spleten in de schijf, één bij ieder plaatje, terwijl de schijf wordt rondgedraaid.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > optisch speelgoed.

phelonions
Liturgische kleding in de vorm van een cape, gedragen door geestelijken van de Oosterse kerken.
Categorie: Kleding > liturgische gewaden.

phalerae
Te gebruiken voor Oud-Romeinse decoratieve metalen schijven of knoppen, door mannen op de borst gedragen als militair onderscheidingsteken of sieraad; ook te gebruiken voor vergelijkbare versierselen op paardentuig. Mogelijk van Keltische oorsprong.
Categorie: Kleding > op het lichaam gedragen kledingaccessoires.

pistoolmitrailleurs
Schoudervuurwapens met een korte loop, die tegen de schouder of in de handen worden gehouden, en waarmee vol- dan wel halfautomatisch pistoolmunitie wordt verschoten.
Categorie: Wapens en Munitie > schoudervuurwapens.

pistolen voor het schijfschieten
Pistolen voor het schieten op schietschijven, tegenwoordig meestal half-automatisch met een kaliber van .22.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > vuurwapens voor sport.

pistolen
Vuistvuurwapens, waarbij de patroonkamer een deel is van de loop en die zijn ontworpen om met één hand te worden gebruikt.
Categorie: Wapens en Munitie > vuistvuurwapens.

pistes (wintersportvoorzieningen)
Wordt gebruikt voor hellende banen van ijs of sneeuw die zijn bedoeld en worden onderhouden voor bepaalde wintersportactiviteiten, bijvoorbeeld skiën, bobsleeën of rodelen.
Categorie: Bouwwerken > wintersportvoorzieningen.

pistes (paardrijden)
Wordt gebruikt voor omheinde, meestal ronde of ovale ruimten bestemd voor paardrijden.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > sport- en recreatieterreinen.

pishtaqs
Monumentale poorten of deuren uit de islamitische architectuur, vooral die met een rechthoekige afdekkende muur erboven die boven het dak uitsteekt van het achterliggende gebouw, meestal moskeeën, madrassen of karavanserais.
Categorie: Bouwwerken > poortbouwconstructies.

piscines
Waterbekkens met een afvoerkanaal, in het algemeen geplaatst in de buurt van de sacristie en gebruikt bij abluties.
Categorie: Onderdelen > meubilair van christelijke religieuze gebouwen.

pisé
Een bouwmateriaal dat bestaat uit stevige aarde of klei die tussen vormen in is gedrukt.
Categorie: Materialen > grond naar vorm of functie.

pirouettes
Houten of metalen schijven, cilinders, of komvormige aanhechtsels bevestigd onder de double reed in sommige Europese en de meeste niet-Europese dubbelriet-instrumenten, die dienst doen als een liprest. De muzikant neemt het riet in de mond en drukt de lippen tegen de pirouette.
Categorie: Onderdelen > aërofoononderdelen.