AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

topzeilschoeners
Te gebruiken voor schoeners, meestal tweemasters, met topzeilen aan een of meer masten.
Categorie: Vervoermiddelen > schoeners.

toppen (architecturale elementen)
Het hoogste punt van bogen of gewelven.
Categorie: Onderdelen > boog-, koepel- of gewelfonderdelen.

toppenenden
Touwen waarmee de ra`s in horizontale stand gehouden worden of waarmee ze kunnen worden gekaaid.
Categorie: > .

toppelings geblazen trompetten
Buisvormige trompetten waarbij het mondgat naar de as wijst.
Categorie: Geluidsmiddelen > trompetten.

toponymie
Etymologische studie naar de plaatsnamen in een gebied of taal.
Categorie: Vakgebieden > etymologie.

Topoke
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die leeft in de Democratische Republiek Congo.
Categorie: Stijlen en Perioden > Mongo regionale stijlen.

topografische overzichten
Surveys naar de oppervlaktesamenstelling van een gebied, inclusief de natuurlijke en kunstmatige kenmerken.
Categorie: Informatievormen > landmeetoverzichten.

topografische kaarten
Kaarten waarop een betrekkelijk klein gebied in kaart wordt gebracht en waarop, meestal met behulp van contourlijnen, de hoogteverschillen en de bodemstructuur staan aangegeven.
Categorie: Informatievormen > reliëfkaarten (2).

topografische aanzichten
Tweedimensionale beeldende werken, die een bestaande locatie waarheidsgetrouw afbeelden, en die meer documentair dan kunstzinnig van aard zijn. Gebruik voor dergelijk voorstellingen die vooral een kunstzinnig karakter hebben `landschappen (voorstellingen)`, `zeegezichten`, `marines (beeldmateriaal)`, `stadsgezichten` of `dorpsgezichten`. Gebruik `opmetingstekeningen`, `archieftekeningen` of revisietekeningen` voor getrouwe tekeningen van één enkel gebouw.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldmateriaal naar onderwerp.

topografisch karteren
Het vastleggen van de samenstelling van een oppervlak, met het reliëf en de locaties van de natuurlijke en de door mensenhanden gemaakte kenmerken, meestal aangegeven door middel van contourlijnen.
Categorie: Procédés en Technieken > in kaart brengen.

topografie (kenmerk)
Te gebruiken voor de reliëfkenmerken of oppervlakteconfiguraties van een plaats of een voorwerp, inclusief zijn natuurlijke en door de mens vervaardigde kenmerken. Gebruik `topografie (beeldvervaardiging)` voor de kunst of toepassing van het nauwkeurig grafisch weergeven van de topografie van een bepaald stedelijk gebied, een stuk land of een andere plaats.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > kenmerken en eigenschappen naar specifiek type.

topografie (beeldvervaardiging)
Wordt gebruikt voor het nauwkeurig, grafisch in kaart brengen van natuurlijke en door de mens gemaakte landschapselementen van een specifiek verstedelijkt gebied, stuk land of andere plaats, met name om hun ligging ten opzichte van elkaar en hun hoogte te laten zien. Gebruik `topografie (kenmerk)` voor de reliëfelementen of de oppervlaktekenmerken van een plaats of object, waaronder natuurlijke en door de mens gecreëerde elementen.
Categorie: Procédés en Technieken > beeldvervaardigingsprocédés en -technieken.

topografen
Zijn die de topografie van een aardrijkskundig gebied omlijnen, in kaart brengen of verkennen.
Categorie: Personen > geografen.

toplichten
Bollantarens die vroeger op kleinere schepen in de top van de mast werd gehesen en op grotere in de mars werd gehangen om de aanwezigheid op enige afstand kenbaar te maken.
Categorie: > .

topaas
Een orthorhombisch mineraal; komt als een minder belangrijk bestanddeel voor in kiezelhoudende stollingsgesteenten en wordt gebruikt als (half)edelsteen.
Categorie: Materialen > mineraal.

tootbogen
Bogen waarvan de intrados bewerkt zijn met toten of bladmotieven.
Categorie: Onderdelen > bogen naar vorm.

tootschoenen
Schoenen of laarzen die zijn gemaakt met een bijzonder lange puntige teen die in Europa werden gedragen in de 14e en 15e eeuw. Kan ook verwijzen naar de punten van dergelijk schoeisel.
Categorie: Kleding > schoeisel naar vorm.

toortsen
Wordt gebruikt voor fakkels van vlasdraden of katoenen lonten die met hars zijn doordrenkt en met een waslaagje zijn bedekt. Er werden vaak vier lonten samengebonden en opnieuw met een waslaagje bedekt om de fakkel groter te maken. De benaming wordt ook gebruikt voor de fakkels die bij een vuurwerkshow worden gedragen, zoals in een optocht.
Categorie: Interieurinrichting > fakkels.

toonzalen
Ruimten bedoeld om produkten te tonen en te verkopen.
Categorie: Onderdelen > tentoonstellingszalen en -ruimten.

toonmeters
Instrumenten voor het meten van de frequenties van tonen of de precieze toonhoogte, bijvoorbeeld een reeks gekalibreerde stemvorken.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van geluid.

toonhoogte
De hoogte of diepte van een muzikale toon of ander geluid, afhankelijk van de relatieve snelheid van de trillingen die het geluid voortbrengen.
Categorie: Abstracte Begrippen > akoestische begrippen.

toonbankkrukken
Hoge krukken die meestal deel uitmaken van een reeks dezelfde krukken die voor een toonbank staan. Ze hebben vaak een draaiende zitting en geen rugleuning.
Categorie: Interieurinrichting > krukken naar locatie of context.

toonbanken
Benaming die oorpronkelijk werd gebruikt voor kleine tafels en kisten met een bovenkant die is bedoeld om geld te tellen, soms met een kastje eronder. De benaming werd later gebruikt voor kasten of plankachtige oppervlakken die meestal op een zodanige hoogte zitten dat de persoon die ervoor staat, zoals in een keuken of winkel, of op een kruk ervoor zit, zoals in een restaurant of bar, er gemakkelijk bij kan.
Categorie: Interieurinrichting > kastmeubilair.

toona
Cederhout van de Cedrela toona. VDE.
Categorie: Materialen > cederhout.

toogschaven
Rechthoekige schaven, die lijken op gladschaven maar een in alle richtingen gekromede zool hebben en een enkele of dubbele steunbeugel van 5 centimeter doorsnede. Deze steunbeugel is op maat gemaakt om op het vat te passen dat wordt schoongemaakt en geschaafd.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > egalisatieschaven.

toogijzers
Vlakke stalen staven met een lengte tussen de 20 en 25 cm, die vaak aan één kant taps toelopen en worden gebruikt om bouten uit gaten te duwen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > ponsen: houtbewerkingsgereedschap.

tontrommen
Slaginstrumenten met een gebogen klankkast, doorsnede in het midden groter dan aan de uiteinden.
Categorie: Geluidsmiddelen > slagtrommen.

tonnen
Grote vaten voor het opslaan van vloeibare stoffen, vooral wijn, ale of bier.
Categorie: Houders > fusten.

tonlets
Gelamineerde harnasstukken in de vorm van lange, wijde trechters die het lichaam bedekken van het middel tot de knieën; karakteristiek onderdeel van sommige harnassen voor gevechten te voet.
Categorie: Kleding > persoonlijke wapenrusting: benen.

tongue-and-lip joints
Messing- en groefverbindingen waarvan de messing de vorm van een wig heeft en de groef taps toeloopt zodat de messing erin past.
Categorie: Onderdelen > veer en groef.

tongpijpen
Wordt gebruikt voor orgelpijpen die geluid voortbrengen door de vibraties van een flexibel metalen rietje. Voor de eenvoudige pijpen, die afzonderlijk gebruikt worden als complete en onafhankelijke instrumenten, waarin geluid wordt voortgebracht door de vibratie van een enkel, dubbel of vrij rietje, wordt de term `rietpijpen` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > orgelpijpen.

tongewelven
Gewelven met een eenvoudig, halfrond dwarsprofiel ondersteund door evenwijdige muren of arcades.
Categorie: Onderdelen > enkelvoudige gewelven.

tongen (platvissen)
Platvissen die in de zeeën om Europa en in de Oostzee aangetroffen wordt
Categorie: dieren > platvissen.

tongen (scheidsmuren)
Doorlopende verticale delen metselwerk, één steen dik.
Categorie: Onderdelen > muuronderdelen naar vorm of functie.

tonen (fotografie)
Fotografische ontwikkeltechniek waarbij het zilver of een deel daarvan wordt omgezet in een zwart-wit beeld met behulp van anorganische zouten of bijtende kleurstoffen, waardoor meestal de gehele toon van het beeld verandert.
Categorie: Procédés en Technieken > fotografische bewerkings- en presentatietechnieken.

tonelen
Podia in theaters, waarop voorstellingen worden gegeven.
Categorie: Onderdelen > tonelen en toneelonderdelen.

toneelzolders
Ruimten boven het toneel, buiten het zicht van het publiek, die tijdens een voorstelling worden gebruikt om hangende achtergronden op te slaan.
Categorie: Onderdelen > ruimten op en achter het toneel.

toneelvloeren
Het oppervlak van een toneel, gewoonlijk van hout gemaakt, waarop de spelers hun spel opvoeren.
Categorie: Onderdelen > theaterelementen.

toneeltribunes
De acteerruimten van upper stages, gelegen voor de chambers van Elizabethaanse theaters.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van boventonelen.

toneelstukken
Wordt gebruikt voor dramatische composities die zijn bestemd om door acteurs op een toneel te worden opgevoerd.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten: gesproken, gezongen of gespeelde werken.

toneelschrijvers
Personen die toneelstukken schrijven, zoals tragedies, komedies of drama`s of die thema`s uit fictionele of historische bronnen aanpassen voor toneeluitvoeringen.
Categorie: Personen > auteurs.

toneelmachinerieën
Geheel van apparaten, waarmee het beweegbare decor en de licht- en geluidsinstallaties worden bediend. VDW
Categorie: Onderdelen > toneelonderdelen.

toneelkijkers
Worden gebruikt voor kleine, vaak compacte verrekijkers die binnen worden gebruikt, bijvoorbeeld in het theater of bij concerten. Omvat ook kijkers waaraan een afneembare stok of handvat zit om ze vast te houden.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > verrekijkers.

toneelhuizen
Delen van theaters die het toneel en de ruimte erboven omvatten.
Categorie: Onderdelen > ruimten op en achter het toneel.

toneelgordijnen
Toneelgordijnen die in het midden opengaan doordat ze diagonaal omhoog en opzij worden getrokken.
Categorie: Interieurinrichting > gordijnen naar locatie of context.

tondo frames
Wordt gebruikt voor ronde lijsten waarbij het voornaamste lijstwerk bestaat uit een slinger die helemaal rondloopt, of uit een ornamentele lijst die vaak is versierd met een plat lijstwerk of decoratieve staven aan de binnen- en buitenrand.
Categorie: Interieurinrichting > lijsten (interieurinrichting) naar vorm.

tondi
Ronde schilderijen. Gebruik `medaillons (ornamentgebieden)` voor ronde tweedimensionale motieven; gebruik `Tori` voor ronde panelen in de architectuur.
Categorie: Beeldmateriaal > schilderingen naar vorm.

tondel
Elke zeer vlambare, droge substantie die gemakkelijk vlam vat en wordt gebruikt om vuur te maken of om vuur naar iets anders over te brengen.
Categorie: Materialen > explosieve en ontvlambare materialen.

tombak
Een legering die er koperkleurig uitziet, gewoonlijk bestaand uit 85 tot 88% koper en 12 tot 15% zink, en soms arsenicum; wordt gebruikt voor munten, knopen, sieraden en om mee te vergulden.
Categorie: Materialen > messing.

tomato servers
Term die wordt gebruikt voor verschillende soorten keukengerei dat voornamelijk wordt gebruikt voor het opdienen van tomaten, met name het gerei dat een plat of rond oppervlak heeft dat soms is doorboord.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > serveergerei.

tomaten
Rode, appelvormige besvruchten van een uit tropisch Amerika afkomstige plant uit de familie van de nachtschaden.
Categorie: Materialen > vruchtgroentes.

tomahawks
Kleine bijlen, bestaande uit een korte houten steel en een kop, oorspronkelijk van steen en later van metalen als ijzer en staal, met een kling die meestal smal is in verhouding tot de lengte ervan; gebruikt door Amerikaanse Indianen voor het toedienen van slagen en om mee te gooien. Soms ook als werktuig gebruikt en soms gecombineerd met een tabakspijp waarbij de kom zich op de achterkant van het blad bevindt.
Categorie: Wapens en Munitie > bijlen (wapens).

tom-toms
Stellen van 2 of meer verticale, cilindrische trommen, 2 vellen, stelstaven voor het spannen; Westerse wereld, sinds ca. 1920.
Categorie: Geluidsmiddelen > cilindertrommen met dubbel vel.

tolvrije snelwegen
Wordt gebruikt voor uit belastingopbrengsten gefinancierde auto(snel)wegen.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > snelwegen naar wijze van financiering.

tolwegen
Wordt gebruikt voor auto(snel)wegen of voor achttiende en negentiende-eeuwse verkeerswegen waarvoor de gebruikers tol moeten betalen.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > snelwegen naar wijze van financiering.

tolueen
methylbenzeen Ruimere term: aromatische koolwaterstof
Categorie: Materialen > aromatische koolwaterstof.

tolstations
Inrichtingen op autowegen voor het innen van tol. VDW.
Categorie: Bouwwerken > tol-bouwconstructies.

tolpoorten
tolbomen; tolhekken Ruimere term: tol-bouwconstructies
Categorie: Bouwwerken > tol-bouwconstructies.

tollen
Speelgoed dat meestal de vorm heeft van een omgekeerde kegel of peer of dat is gefacetteerd met een punt waarop het aan het draaien kan worden gebracht.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > molentjes.

tolkantoren
Kantoor waar tol moet worden betaald.
Categorie: Bouwwerken > tol-bouwconstructies.

tolhuizen
Huis van een tolgaarder.
Categorie: Bouwwerken > tol-bouwconstructies.

tokkelinstrumenten
Instrumenten met flexibele tongen of lamellen aan één eind vastzittend; bespeeld met de vingers of met een trilmechaniek.
Categorie: Geluidsmiddelen > idiofonen.

tokkelidiofonen
Slaginstrumenten, met een lamel, uitgesneden in de buitenkant van een noot, van de peul van een vrucht of ander rond voorwerp als klankbord; bespeeld met de duim.
Categorie: Geluidsmiddelen > lamellofonen.

toilettes en papillon
Hartvormige kaptafels met laden die aan beide zijden uitspringen zodat het geheel enigszins op de vleugels van een vlinder lijkt.
Categorie: Interieurinrichting > toilettafels.

toiletten (sanitair)
Zitmeubelen, waar men zijn of haar behoeften op kan doen; gebruik `toiletten` ook voor waterclosets waarbij fecaliën door water worden weggespoeld.
Categorie: Onderdelen > sanitaire installaties.

toilettafels
Benaming die van toepassing is op verschillende Franse kaptafels die voor vrouwen zijn ontworpen.
Categorie: Interieurinrichting > dameskaptafels.

toiletruimten
Wordt gebruikt voor kamers waarin zich een wastafel en een w.c. bevinden.
Categorie: Onderdelen > bad-, kleed- en sanitairruimten.

toiletsets
Groepen van bij elkaar passend toiletgerei; voor gebruik op de toilet- of kaptafel, meestal met inbegrip van diverse kleine doosjes en flesjes en soms ook een borstel, kam, spiegel of blad.
Categorie: Objectgroepen en systemen > stellen.

toiletpotten
De potten van het toilet
Categorie: > .

toiletruimten
Wordt gebruikt voor ruimten met w.c.`s en wastafels in gebouwen met een openbaar karakter.
Categorie: Onderdelen > bad-, kleed- en sanitairruimten.

toiletladen
Term gebruikt door Hepplewhite voor een speciaal ontworpen bovenste la die is uitgerust met compartimenten voor zaken als kammen, poeders en parfums.
Categorie: Onderdelen > laden naar functie.

toiletkamers
Wordt gebruikt voor afsluitbare kamers, waarin zich een afzonderlijk toilet bevindt.
Categorie: Onderdelen > bad-, kleed- en sanitairruimten.

toiletdozen
Dozen die uitgerust zijn met laden, opbergbakjes of van elkaar afgescheiden gedeelten en meestal een spiegel; bedoeld voor toiletartikelen en soms schrijfmaterialen, met name voor op reis.
Categorie: Houders > houders voor persoonlijke zaken.

toile de Jouy
Katoen of linnen bedrukt met koperplaatgravures of in de stijl van 18e-eeuwse kopergravure-dessins. Term vooral gebruikt voor stof van Franse origine en vooral voor stoffen die met monochrome kopergravures zijn bedrukt, met omvangrijke figuratieve dessins of bloemen, hoofdzakelijk toegepast als stoffering. Deze textiel wordt sinds 1760 door Oberkampf gemaakt in Jouy, bij Versailles in Frankrijk.
Categorie: Materialen > bedrukte textielmaterialen.

toile
[...vlaslinnen-lijnwaad...]
Categorie: Materialen > bedrukte textielmaterialen.

toga`s
Ellipsvormige stukken stof van fijne witte wol, in plooien over de linkerschouder geworpen, onder de rechterarm doorgetrokken en opnieuw over de linkerschouder gedrapeerd; het officiële kledingstuk van de Romeinse burger, oorspronkelijk ook gedragen door vrouwen. Ook soortgelijke ruimvallende gewaden - ook in andere stoffen - gedragen in verscheidene andere historische perioden.
Categorie: Kleding > mantels (kleding).

toeziende architecten
Architecten die het werk van andere architecten of begeleidend personeel begeleiden, inspecteren of goedkeuren.
Categorie: Personen > architecten.

toffelzagen
Zagen met een omkeerbaar handvat en een zaagblad dat aan beide zijden tanden heeft, een fijne en een grove kant.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > handzagen (2).

toezicht houden
Toezicht houden op de activiteiten binnen een organisatie; ook het toezicht houden van de eigenlijke kunstenaar op de productie van bijvoorbeeld fotografische afdrukken. Gebruik `bestuur` voor het beheren van zakelijke aangelegenheden en de menselijke en materiële hulpbronnen van een organisatie of een onderneming, vooral met betrekking op het formuleren van beleid.
Categorie: Functionele activiteiten > management.

toewijdingen (ceremonies)
Optredens of riten die iets of iemand aan een bepaald gebruik of doel toewijden of ter nagedachtenis aan bepaalde mensen of gebeurtenissen.
Categorie: Gebeurtenissen > culturele ceremonies.

toevoegingen
Wordt gebruikt voor delen die toegevoegd zijn aan een object of structuur. In de architectuur wordt `wijziging` gebruikt wanneer de verandering geen substantiële volumevergroting teweegbrengt. Met betrekking tot gedrukte zaken wordt `addenda` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > onderdelen naar algemene context.

toetssteen
Een fluweelzwarte variant van cryptokristallijnkwarts, kiezelschalie of een dergelijke stof die door juweliers wordt gebruikt voor het keuren van de zuiverheid van edelmetalen, voornamelijk goud.
Categorie: Materialen > vuursteen (materiaal).

toetseninstrumenten
Muziekinstrumenten met een toetsenbord; bespeeld met hand(en).
Categorie: Geluidsmiddelen > muziekinstrumenten.

toetsen (snaarinstrumentonderdelen)
Planken die zijn vastgemaakt op de halzen van sommige snaarinstrumenten, variërend in vorm zoals de karakteristieke kenmerken van specifieke instrumenten voorschrijven, waarover de snaren zijn gespannen en waartegen de snaren worden geduwd door de vingers van de speler.
Categorie: Onderdelen > snaarinstrumentonderdelen.

toetsen (instrumentonderdelen)
Hefboomachtige mechanismen die zijn vastgemaakt aan of een deel uitmaken van een muziekinstrument of andere geluidvoortbrenger en die functioneren als deel van het mechanisme dat rechtstreeks geluid produceert, zoals wanneer er lucht door een pijp wordt toegelaten of wanneer er gezorgd wordt dat een snaar wordt aangeslagen of getokkeld, of die, op een niet al te grote aërofoon, gebruikt worden om de toongaten te beheren die zonder hulp buiten bereik of te groot zijn voor de vinger.
Categorie: Onderdelen > geluidsapparatuuronderdelen.

toestemmingen
permissies Ruimere term: soorten documenten naar functie
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar functie.

toespraken
Documenten die de tekst van een voordracht of een rede bevatten.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten: gesproken, gezongen of gespeelde werken.

toeschrijven
Het toeschrijven van een handeling of een door de mens vervaardigd object aan een persoon of schepper, plaats of tijd; wordt vooral gebruikt met betrekking tot het toeschrijven van een kunstwerk aan een bepaalde kunstenaar of school.
Categorie: Functionele activiteiten > analytische functies.

toeschouwers
Te gebruiken voor personen die bij evenementen aanwezig zijn en deze bekijken. Gebruik `kijkers (personen)` voor personen die exposities, losse kunst- of architectonische werken, televisieprogramma`s of bioscoopfilms bekijken. Gebruik `publieksgroepen` voor groepen toeschouwers of kijkers.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

toernooiharnassen
Harnassen voor gebruik in toernooien, ook sportieve gevechten.
Categorie: Objectgroepen en systemen > harnassen naar functie.

toernooien
In het algemeen te gebruiken voor competities in spellen, sporten en gevechten waarbij veel deelnemers om het kampioenschap strijden in een reeks van afvalwedstrijden. Gebruik met name voor wedstrijden van schijngevechten die worden gehouden door twee strijdende groepen te paard of te voet. Het waren traditionele evenementen onder de Europese adel vanaf de Middeleeuwen tot in de 17e eeuw.
Categorie: Gebeurtenissen > wedstrijden.

toermalijn
Een mineraal dat meestal voorkomt in prisma`s met 3, 6, of 9 zijden met (fijne) verticale groeven; komt soms voor in compacte of kolomvormige massa`s.
Categorie: Materialen > mineraal.

toeristenhutten
Eén van de kleine, afzonderlijk bewoonde eenheden in een motel.
Categorie: > .

toerisme
In het algemeen te gebruiken voor de bedrijfstak die faciliteiten verzorgt en service verleent aan mensen die voor hun plezier reizen.
Categorie: Abstracte Begrippen > industrie.

toeren
Rondreizen van plaats naar plaats zonder bepaalde bestemming voor ogen.
Categorie: Lichamelijke Activiteiten > lichamelijke activiteiten naar algemene context.

toendra`s
mossteppen Ruimere term: plantengemeenschappen
Categorie: Nederzettingen en landschappen > plantengemeenschappen.

toelagen
bijslagen Ruimere term: subsidies (2)
Categorie: Abstracte Begrippen > subsidies (2).

toelaten
Toegang verlenen, zoals bij toelating tot een instelling of een programma.
Categorie: Functionele activiteiten > organisatiefuncties.

toegevoegde appartementen
Zelfstandige wooneenheden, die gebouwd zijn in of aan een bestaande woning. Meestal hebben ze een eigen ingang en over het algemeen zijn ze bedoeld voor familieleden van de huiseigenaren.
Categorie: Onderdelen > appartementen.

toegepaste wiskunde
Te gebruiken voor wiskunde die zich bezighoudt met concrete problemen van gegevens in de empirische wetenschappen en niet zozeer met fundamentele theorieën of -principes.
Categorie: Vakgebieden > wiskunde.