AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

uitwerpers
Wordt in het algemeen gebruikt voor apparaten die materiaal of voorwerpen van het ene gebied verwijderen en in een ander gebied lossen. De term wordt met name in de civiele techniek gebruikt voor pompen die het rioolwater van een lager riool omhoogpompen in het belangrijkste afvoersysteem.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > verplaats- en transportmachinerie.

uitwendig
Verbonden met of geplaatst aan de buitenkant van iets.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > positionele kenmerken naar relatieve positie.

uitwateringssluizen
Sluizen waardoor men overtollig water uit een kanaal kan lozen
Categorie: > .

uitwateringsmerken
Plimsollmerken Ruimere term: ontwerpelementen naar functie
Categorie: Ontwerpelementen > ontwerpelementen naar functie.

uitvullen
Een extra spatie tussen woorden voegen, meestal om een regel uit te vullen.
Categorie: Procédés en Technieken > typografische technieken.

uitvoeringsspecificaties
Specificaties die zijn geschreven volgens erkende standaarden binnen de bouwindustrie, zoals van de American Society for Testing Materials, en die een volledige beschrijving van het project bevatten, met name van de materialen, de producten, de ontwerpen, de functies en de te verwachten uitvoering.
Categorie: Informatievormen > specificaties.

uitvoeringsbesluiten
Wordt in Amerika gebruikt voor besluiten of verordeningen uitgevaardigd door de president of een andere overheidsinstantie onder zijn leiding, met het doel een bepaling in de Constitutie, een wet of verdrag te interpreteren, ten uitvoer te brengen of op bestuurlijk niveau door te voeren. Hieronder kunnen ook vergelijkbare documenten op staatsniveau vallen die door gouverneurs of topmanagers in de zakenwereld worden uitgevaardigd.
Categorie: Informatievormen > ambtelijke stukken naar functie.

uitvoering
Te gebruiken voor het daadwerkelijke maken van iets of het ten uitvoer brengen van een plan.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot het creatieve proces.

uitvoerende kunsten
Kunstvormen die aan de aandacht van waarnemers worden gepresenteerd door middel van rechtstreekse of opgenomen handelingen van de kunstenaars, zoals dansen, acteren, of het uitvoeren van muziek.
Categorie: Vakgebieden > kunsten.

uitvoerend kunstenaars
Personen in de traditionele uitvoerende kunsten, zoals muziek, theater en dansen. Gebruik `performance-kunstenaars` voor personen die performance-kunst maken.
Categorie: Personen > personen in de uitvoerende kunsten.

uitvoerend architecten
Architecten met managementverantwoordelijkheid voor bouwprojecten, die de leiding hebben over elke fase van een project, van het eerste ontwerp tot de supervisie over de bouw. Deze functie sluit die van ‘toeziende architecten’ in, maar is breder.
Categorie: Personen > architecten.

uitvoereenheden
Diverse apparaten die de elektrische signalen, die in een computer de informatie weergeven, omzetten in een vorm die buiten de computer kan bestaan of worden waargenomen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > randapparatuur.

uitverkopen
verkopingen Ruimere term: gebeurtenissen
Categorie: Gebeurtenissen > gebeurtenissen.

uitvinders
Creatieve, vindingrijke personen die nieuwe apparaten of methoden ontwikkelen.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

uitvinding
Een originele en vruchtbare creativiteit. Met name te gebruiken om te verwijzen naar de kunsttheorie, vooral gedurende de Renaissance, waarmee de selectie en het gebruik van het onderwerpen wordt aangeduid.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot het creatieve proces.

uitvalspoorten
Grote poorten of doorgangen die over het algemeen de binnen- en buitenwerken van vestingen met elkaar verbinden en die geschikt zijn voor het gebruik door troepen die een uitval doen.
Categorie: Onderdelen > verdedigingswerk-openingen.

uitvaardigen
Het verzenden van officiële of wettelijke stukken en documenten zoals bevelschriften, dagvaardigingen en vergunningen.
Categorie: Functionele activiteiten > juridische functies.

uittreksels van rechtsteksten
Gesystematiseerde samenvattingen van wetten, genotuleerde zaken, uitspraken, en andere juridische documenten.
Categorie: Informatievormen > juridische documenten.

uittreksels
Wordt gebruikt voor sterk ingekorte versies van geschreven werken, waarin, ondanks de vele weglatingen, de algemene inhoud en de indeling van het origineel behouden blijft. De schrijver van deze samenvattingen is vaak niet dezelfde als de auteur van het origineel.
Categorie: Informatievormen > versies van documenten.

uittrekblaadjes voor kandelaars
Kleine schuifbladen boven het hellende dekblad in bureaus om kaarsen in te zetten.
Categorie: Onderdelen > schuifbladen.

uitstortgietwerk
Gietwerk, bijvoorbeeld holle metalen vormen, dat ontstaat door een procédé waarbij metaal in een metalen gietvorm wordt gegoten en er vervolgens meteen weer uit wordt gehaald, zodat er een dun, hard laagje metaal achterblijft op de wanden van de gietvorm.
Categorie: Procédés en Technieken > vormgieten.

uitstortbakken
Diepe wasbakken, meestal laag geplaatst, die voornamelijk worden gebruikt voor het weggooien van afvalwater.
Categorie: Onderdelen > gootstenen.

uitstekende metsellagen
Uitstekende metsellagen, meestal bewerkt. Vooral die die in de lagere gedeelten van een gebouw zijn verwerkt.
Categorie: Onderdelen > uitstekende lagen stenen.

uitstekende lagen stenen
Horizontale banden metselwerk, over het algemeen dunner dan andere lagen, die zich uitstrekken over de buitenmuur, en in sommige gevallen ook over pijlers of ingebouwde zuilen. Ze kunnen vlak zijn of uitsteken, en het oppervlak ervan kan plat zijn, bewerkt, of op een andere manier vormgegeven.
Categorie: Onderdelen > metsellagen.

uitspringend
vooruitspringend Ruimere term: positionele kenmerken naar relatieve positie
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > positionele kenmerken naar relatieve positie.

uitspreidingsmachines
Apparaten of machines die worden gebruikt voor het doseren van korrelig materiaal, zoals grind of gebroken steen, van een laadtrechter en het verspreiden over een bepaald gebied.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > bouwuitrusting.

uitsparingstechniek
Verfmethode waarbij stof, garenstrengen of soms ook papier in hun geheel in een verfbad worden gedompeld, nadat eerst bepaalde door het patroon vereiste delen zodanig zijn behandeld, dat zij tegen het binnendringen van de kleurstof zijn beschermd.
Categorie: Procédés en Technieken > textielkleurprocédés en -technieken.

uitspanningen
Buitencafés of buitenherbergen. Te onderscheiden van andere drinkgelegenheden (bijvoorbeeld cafés of bars) doordat ze meer op het buiten zijn gericht en op gezinnen met kinderen.
Categorie: Bouwwerken > eet- en drinkgelegenheden.

uitsnijdingen
Vormen of figuren die zijn uitgesneden, of bedoeld zijn om te worden uitgesneden uit materiaal zoals papier, karton, hout of stof.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar vorm.

uitsmelten
Het smelten of samensmelten van erts, hetgeen vaak gepaard gaat met een chemische verandering, meestal om het metaal te scheiden.
Categorie: Procédés en Technieken > metaalvormingsprocédés en -technieken.

uitsluitingen
Situaties waarbij werkgevers werk inhouden om zo de werknemers concessies te laten doen.
Categorie: Gebeurtenissen > gebeurtenissen met betrekking tot werk.

uitslijten
Het afslijten, het lager worden of het verkleinen in omvang of kracht, ook het verslijten, vaak als gevolg van wrijving.
Categorie: Procédés en Technieken > subtractieve procédés en technieken.

uitschuifbare eettafels
Dining tables with extending frames whose tops can be lengthened by inserting loose leaves.
Categorie: Interieurinrichting > dinertafels.

uitschuiflampen
Lampen met een standaard die in elkaar overlappende, cilindervormige gedeelten in- en uitschuift.
Categorie: Interieurinrichting > instelbare lampen.

uitschuifarmaturen
Verlichtingsarmaturen die verstelbaar zijn door overlappende cilindervormige delen in en uit elkaar te schuiven.
Categorie: Interieurinrichting > glijarmaturen.

uitscheurvellen
Bladen die uit een publicatie zijn gescheurd, meestal om ze naar een adverteerder te sturen wiens advertentie op die bladzijde staat als bewijs dat de advertentie daadwerkelijk is afgedrukt.
Categorie: Informatievormen > informatiedragers naar fysieke vorm.

uitrusting
equipages; outillage; uitmonsteringen Ruimere term: Gereedschap en Uitrusting {TOPTERM}
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > Gereedschap en Uitrusting {TOPTERM}.

uitroken
Het behandelen met een gas om te desinfecteren of om plagen te bestrijden.
Categorie: Procédés en Technieken > reinigen.

uitnodigingen
Gegraveerde, gedrukte of geschreven documenten waarin de geadresseerde wordt verzocht om op een bepaalde tijd op een bepaalde plaats te verschijnen.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar functie.

uitneembare voeringen
Uitneembare, meestal warme voeringen voor kostuums.
Categorie: Onderdelen > kledingonderdelen.

uitmetselingen
Lagen metselwerk die verder uitsteken dan de lagen eronder. Wanneer er sprake is van uitstekende constructie-elementen, vooral wanneer deze worden gebruikt in series om bogen, koepels of gewelven te vormen, heeft de term `korbelen` de voorkeur.
Categorie: Onderdelen > metsellagen.

uitlopers (heuvels)
Heuvels of heuvelachtige gebieden aan de voet van een berg of bergketen.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > heuvels.

uitlogingsvelden
Greppelsystemen die ruwe aggregaten en distributiepijpleidingen bevatten, waardoor afvoervloeistof uit septische tanks in de omringende grond kan sijpelen.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van loodgieterswerk en afvoersystemen voor regenwater.

uitlogen
Een element of chemische verbinding aan een vaste legering of een vast mengsel door oplossing onttrekken.
Categorie: Procédés en Technieken > uiteenhalen.

uitlijnen
De spatiëring van woorden en letters binnen een regel zodat de marges van alle volle regels in een kolom gelijk zijn.
Categorie: Procédés en Technieken > typografische technieken.

uitleveren
Het overdragen van een criminele verdachte aan een andere staat of provincie van een land, de nationale regering of een ander land.
Categorie: Functionele activiteiten > juridische functies.

uitlenen
Voor tijdelijk gebruik afgeven of verhuren.
Categorie: Functionele activiteiten > collectiebeheer.

uitlenen (collectiebeheer)
Het uitlenen van stukken uit een collectie aan gebruikers van buitenaf en het administratief bijhouden van zulke leningen.
Categorie: Functionele activiteiten > collectiebeheer.

uitlaatriolen
Riolen die afvalwater ontvangen uit een verzamelsysteem en dit doorvoeren naar de uiteindelijke stortplaats of naar een verwerkingsbedrijf.
Categorie: Bouwwerken > riolen naar locatie of context.

uitkragend fundament
Wordt gebruikt voor combined footings waarin twee onafhankelijke voetingen aan elkaar zijn bevestigd om een asymmetrisch belasting op een ervan te compenseren, meestal ondersteunt één ervan een excentrische buitenmuur of zuil.
Categorie: Onderdelen > combinatiefunderingen.

uitklaptafels
Kleine tafels met uitstekende bladen die op slanke poten of beugels met scharnieren steunen.
Categorie: Interieurinrichting > opklapbare tafels.

uitkijken
Korte, houten constructie-elementen die tegen de zijkanten van binten of daksparren worden gespijkerd om een dak of een verdieping aan de buitenkant te laten uitspringen ten opzichte van de muur.
Categorie: Onderdelen > externe dakonderdelen.

uitklapbureaus
Bureaus met een scharnierende sluiting die omlaag kan worden getrokken om als schrijftafel te dienen.
Categorie: Interieurinrichting > schrijfmeubels.

uithangborden
Borden met opschrift, vooral gebruikt bij bars en winkels.
Categorie: Informatievormen > borden naar vorm.

uithameren (vormen)
uitsmeden Ruimere term: vormen
Categorie: Procédés en Technieken > vormen.

uithameren (metaalafwerking)
Het bewerken van een metaal door middel van hamerslagen of door inbeuken, bijvoorbeeld met stalen ballen of kogels. De term wordt ook gebruikt voor het reinigen van een metalen oppervlak door het ergens mee te beschieten, bijvoorbeeld met glasparels.
Categorie: Procédés en Technieken > metaalafwerkingsprocédés en -technieken.

uitgloeien
Procédé waarbij materialen, zoals metaal en glas, zacht en bewerkbaar worden gemaakt door middel van verhitting en gereguleerde afkoeling.
Categorie: Procédés en Technieken > technieken met betrekking tot temperatuur.

uitgezette stamboomkano`s
Te gebruiken voor boomstamkano`s die wijder zijn gemaakt door de zijkanten, meestal door middel van hoge temperaturen, te verzachten en te verbreden.
Categorie: Vervoermiddelen > op boomstamkano`s gebaseerde vaartuigen.

uitgevers
Mensen, bedrijven of rechtspersonen die verantwoordelijk zijn voor het op de markt brengen van een boek of ander werk voor de verkoop of distributie aan het publiek. Gebruik `boekverkopers` voor personen die actief waren voor 1800.
Categorie: Personen > personen in communicatieberoepen.

uitgewekenen
Te gebruiken voor mensen die vrijwillig hun geboorteland hebben verlaten, vooral personen die afstand hebben gedaan van hun burgerplicht aan het land. Gebruik `vluchtelingen` voor personen die hun geboorteland of het land waar ze verbleven zijn ontvlucht om aan gevaar of vervolging te ontsnappen.
Categorie: Personen > personen naar toestand of omstandigheid.

uitgeslagen delen
Schuine doorsneden die zijn bedoeld om de juiste vorm van een schuin vlak in een structuur of voorwerp te laten zien.
Categorie: Beeldmateriaal > schuine doorsneden.

uitgeslagen tekeningen
Wordt gebruikt voor tekeningen van aanzichten rondom een plattegrond, alsof de muren zijn platgelegd.
Categorie: Beeldmateriaal > aanzichten (opstanden).

uitgelichte details
Wordt gebruikt voor doorsneden die naast het hoofdaanzicht worden geplaatst van het bouwwerk of voorwerp waarvan de doorsnede is gemaakt.
Categorie: Beeldmateriaal > doorsneden.

uitgekrabde voegen
Voegen in een gemetselde muur waarvan de mortel er tot een bepaalde diepte is uitgehaald terwijl hij nog zacht is.
Categorie: Onderdelen > bewerkte voegen.

uitgangen
Openingen die alleen worden gebruikt om een gebouw, kamer of andere besloten ruimte te verlaten.
Categorie: Onderdelen > openingen naar functie.

uitgaanscentra
Wordt gebruikt voor complexen bestaande uit o.a. winkels, restaurants, kiosken en handkarren waarop amusement o.a. in de vorm van muziek gebracht wordt, meestal gebouwd in een binnenstad om een stadscentrum nieuw leven in te blazen; bedacht in de jaren zeventig.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > marktplaatsen.

uitgaafbanden
Gelijkvormige banden die op grote schaal en in grote hoeveelheden worden geproduceerd (vaak met machinaal gemaakte boekbanden), aangebracht op boeken waarvan wordt verwacht snel en veel te verkopen. Gebruikt vanaf het midden van de 18e eeuw. Te onderscheiden van `genaaide bindingen`, wat eenvoudige banden zijn van schapeleer of kalfsleder besteld door boekhandelaren van de 15e tot de 18e eeuw, en in kleinere hoeveelheden werden uitgegeven.
Categorie: Onderdelen > boekbanden naar productieomstandigheden.

uiteenhalen
Iets in verschillende delen uiteen doen gaan.
Categorie: Procédés en Technieken > procédés en technieken naar specifiek type.

uiteenrijten
Wordt gebruikt voor het door trekken in stukken delen van een voorwerp of lichaam, zodat het geen geheel meer is, bijvoorbeeld het scheiden van ledematen van een lichaam.
Categorie: Procédés en Technieken > vernietigen.

uitdroging
Extreme droogte.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > droogheid.

uitdraaien
De afgedrukte uitvoer van een computer.
Categorie: Informatievormen > informatiedragers naar fysieke vorm.

uitbuigen
Wordt gebruikt wanneer iets ernstig opbolt of naar buiten toe buigt of kromtrekt. Als het gaat om een onderdeel van een constructie wordt de term gebruikt voor verzwakkingen die het gevolg zijn van laterale of verwrongen instabiliteit.
Categorie: Procédés en Technieken > wijzigingen in oppervlakte of structuur.

uitboren
Het vergroten van een rond gat, zoals bijvoorbeeld in een stuk metaal, met een werktuig met een roterende snijrand.
Categorie: Procédés en Technieken > subtractieve procédés en technieken.

uitbetalen
Belonen met geld of voorzieningen, met name uit een algemeen fonds.
Categorie: Functionele activiteiten > economische en financiële functies.

uitbeenmessen
Kleine messen met een smal lemmet die worden gebruikt voor het verwijderen van botten uit vlees en graten uit vis of soortgelijke voedingswaren.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengereedschap en keukengerei voor snijden.

uit de hand tekenen
Tekenen zonder mechanische hulpmiddelen.
Categorie: Procédés en Technieken > tekentechnieken.

uilleann pipes
Doedelzakken met 1 speelpijp met dubbel riet, 3 bourdons met enkel riet in één blok, 3 of 4 dubbelrietpijpen met kleppen waar akkoorden op kunnen worden gespeeld, met blaasbalgen aangeblazen; Ierland, 18de eeuw.
Categorie: Geluidsmiddelen > doedelzakken.

uivormige koepeldaken
Puntige bolvormige koepels.
Categorie: Onderdelen > koepels.

uitzetting
De toename van een materiaal of een lichaam in lengte of volume, die wordt veroorzaakt door, bijvoorbeeld, temperatuursverandering of bevochtiging.
Categorie: Procédés en Technieken > met omvang verwante veranderingen.

uitzetters
Timmerlieden of metaalbewerkers die werk nauwkeurig uitzetten.
Categorie: Personen > personen in ambachten en beroepen naar activiteit.

uitzettend cement
Cement dat wanneer het wordt gemengd met water, in een pasta massa verandert die de neiging heeft om na gebruik in volume toe te nemen, in grotere mate dan portlandcement. Het wordt gebruikt als compensatie voor de vermindering in omvang die ontstaat door krimpen of voor het creëren van rekspanning in wapening van beton.
Categorie: Materialen > cement naar eigenschap.

uitzetten
Het wettig uit een pand verwijderen van een persoon of personen.
Categorie: Functionele activiteiten > juridische functies.

uitzetramen
Ramen met één of meer naar buiten draaiende delen met scharnieren aan de bovenkant.
Categorie: Onderdelen > draairamen.

uitzetijzers
Beugels of staven die worden gebruikt om een openslaand raam vast te zetten in een bepaalde positie.
Categorie: Onderdelen > hendels (afwerkingsijzerwaren).

uitzenden (vakgebied)
Het maken van radio- of televisieprogramma`s als beroep.
Categorie: Vakgebieden > communicatiewetenschap.

uitzendingen
Transmissies van signalen, gewoonlijk in de vorm van programma’s bestaande uit beeld en-of geluid en openbaar gemaakt door middel van radio of televisie.
Categorie: Gebeurtenissen > gebeurtenissen.

uitwissen
uitvegen Ruimere term: subtractieve procédés en technieken
Categorie: Procédés en Technieken > subtractieve procédés en technieken.

Ujamaa
Verwijst naar een stijl van Makonde sculptuur uit de 20ste eeuw, die een uitdrukking is van de nationale Tanzaniaanse nadruk op familie en eenheid, en die met elkaar verstrengelde, naturalistische menselijke figuren laat zien, die zijn gegroepeerd rond een centraal punt of centrale paal.
Categorie: moderne Makonde beeldhouwstijlen > moderne Makonde beeldhouwstijlen.

ukeleles
Gitaren met een hals met fretten en 4 snaren; Hawaï.
Categorie: Geluidsmiddelen > gitaren.

uki-e
Japanse prenten of schilderijen waarvan het perspectief in westerse stijl is uitgevoerd.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldmateriaal naar vorm: afbeeldingsvorm.

ultrasoon lassen
Getransistoriseerd lasprocédé waarbij de metalen worden verbonden door het op bepaalde plaatsen gebruiken van geluidsgolven van hoge frequentie, terwijl de te bewerken delen onder druk tegen elkaar worden gehouden.
Categorie: Procédés en Technieken > druklassen.

ultrasoon geluid
Geluid met een hogere frequentie dan 20.000 Hz; wordt vaak gebruikt voor onderzoeks- en therapeutische technieken.
Categorie: Abstracte Begrippen > geluid.

ultrasnelle treinen
Hogesnelheidspassagierstreinen die alleen op sommige trajecten in Japan worden gebruikt.
Categorie: Objectgroepen en systemen > hogesnelheidstreinen.

ultramicrotomen
Gewijzigde microtomen die worden gebruikt om van plantaardig of dierlijk weefsel ultra-dunne plakjes van een twintigste tot een honderdste nanometer dik af te snijden om onder de elekronenmicroscoop te bekijken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > microtomen.

ultralichte vliegtuigen
Luchtvaartuigen met vaste vleugels, die niet méér wegen dan ca.114 kg wanneer ze leeg zijn en die een maximumsnelheid hebben van 100 km-u; meestal voor één persoon; kunnen al of niet aangedreven worden door een motor.
Categorie: Vervoermiddelen > luchtvaartuigen naar constructie.

ultrafiches
Microfiches met een verkleiningsratio groter dan 90.
Categorie: Informatievormen > microfiches.

Uluzzian
Verwijst naar de paleolithische stijl en cultuur die is genoemd naar de Baai van Uluzzo aan de hiel van Italië, en die voorkwam van het zuiden tot aan het noorden van het schiereiland. Deze stijl wordt gekarakteriseerd door kenmerkende randschrabbers, en (minder vaak voorkomend) kopschrabbers en naalden. Sommige onderzoekers brengen deze cultuur in verband met de Homo sapiens neanderthalensis.
Categorie: Stijlen en Perioden > West-Europese Hoog-Paleolithische stijlen en perioden.

ultraviolette lampen
Lampen die een belangrijk deel van hun stralingsvermogen uitstralen in het ultraviolette deel van het spectrum.
Categorie: Onderdelen > lampen naar spectraal licht.

ultrastructuur
De structuur van een cel zoals die is te zien door een elektronenmicroscoop.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > microstructuur.

Umm an-Nar
Verwijst naar de periode op het Omaanse schiereiland van circa 2.500 tot 2.000 v. Chr., genoemd naar het eiland Umm an-Nar. De periode is bekend om zijn collectieve, monumentale, ronde graven, die soms waren gedecoreerd met reliëfs die werden gekenmerkt door hun eenvoud. Voorts is deze periode bekend om zijn gedecoreerde kruiken van zachte steen, zoals ze ook werden gemaakt in Mesopotamië en Perzië.
Categorie: Stijlen en Perioden > Arabische perioden.