RKK - Lijst [Encyclopedie Katholiek Nederland

Categorie: Religie en filosofie > Katholicisme
Datum & Land: 07/10/2007, NL
Woorden: 407

Eerste boek Makkabeeën
Het Eerste boek Makkabeeën (1 Makkabeeën) beschrijft de strijd die de Judeeërs gevoerd hebben tegen de Syrische koning Antiochus IV Epifanes (175-164 v. Chr.) en zijn opvolgers, om hun godsdienstige en politieke zelfstandigheid te behouden. In die tijd waren Judas de Makkabeeër en zijn broers, zonen van Mattatias, de grote helden en leiders.

Effeta-ritus
Bij de kinderdoop volgt na de overhandiging van de doopkaars soms de zogenaamde "effeta"-ritus; deze bestaat uit het symbolisch openen van de oren, opdat de gedoopte het woord van God moge verstaan, en het symbolisch openen van de mond, opdat hij het woord van God moge belijden.

Elemosiniere Segreto
De 'Elemosiniere Segreto' is de 'Geheim aalmoezenier' van het Vaticaan: hij voert het beheer over de kas waaruit aalmoezen worden verstrekt.

Engelen
Engelen zijn volgens de katholieke leer door God geschapen geestelijke wezens. Ze worden als personen beschouwd omdat ze over intelligentie en vrije wil beschikken. Engelen hebben geen lichaam en zijn onsterfelijk. De goede engelen dienen God, bejubelen Hem, fungeren als zijn boodschapper en beschermen de gelovigen. De kwade engelen proberen onder leiding van Satan de mens tot zonde te verleiden.

Engelbewaarders
De engelbewaarders zijn volgens de katholieke traditie door God aangesteld om de mensen te verlichten, te beschermen, te geleiden en te besturen. Het doel van deze taken is niet het aardse welbevinden van de mens maar zijn eeuwig geluk bij God.

Encycliek
Een encycliek is een belangrijke pauselijke brief, waarin de paus zijn leergezag inzake geloof en zeden uitoefent.

Epifanie
Het hoogfeest van Epifanie of Openbaring des Heren herdenkt drie belangrijke momenten uit het leven van Jezus: dat Hij als kind aanbeden werd door wijzen uit het Oosten; dat God Hem bij zijn doopsel in de Jordaan zijn zoon noemt; dat Hij als gast op een bruiloft water in wijn veranderde. Dit belangrijke feest wordt op 6 januari gevierd. In de Nederland rk-kerkprovincie kan het ook gevierd worden op de zondag tussen 2 en 8 januari.

Epiclese
De epiclese is het onderdeel van het eucharistisch gebed waarin de priester smeekt om de goddelijke kracht die brood en wijn verandert in het Lichaam en Bloed van Christus en de communicanten heiligt.

Europese vlag
De Europese vlag, een cirkel met gouden sterren in een blauwe achtergrond, is niet alleen het symbool van de Europese Unie, maar ook van de eenheid en de identiteit van Europa in bredere zin. De cirkel van gouden sterren staat voor de solidariteit en de harmonie tussen de volkeren van Europa.

Europese kerkgeschiedenis
Van Europa als samenhangend geheel is in de geschiedenis pas sprake op het moment dat een aanwijsbare samenhang tussen alle bevolkingsgroepen van het continent kan worden waargenomen. Het christendom heeft de benodigde samenhang gebracht; voor het grootste deel van Europa was die samenhang een feit zo rond het begin van de eerste kruistocht in het jaar 1097.

Europa
Van ‘Europa’ als samenhangend geheel in de geschiedenis is pas sprake op het moment dat een aanwijsbare samenhang tussen alle bevolkingsgroepen van het continent kan worden waargenomen. Het christendom heeft de benodigde samenhang gebracht; voor het grootste deel van Europa was die samenhang een feit zo rond het begin van de eerste kruistocht in het jaar 1097.

Eucharistie: synoniemen
De eucharistie is in de traditie van de Katholieke Kerk met verschillende namen aangeduid: ‘Heilig Avondmaal’, ‘Maaltijd des Heren’, ‘Breken van het brood’, ‘Heilige Mis’, ‘Heilig Misoffer’, ‘Goddelijke Liturgie’, ‘Allerheiligste Sacrament’. Al deze namen zeggen iets over het wezen van de eucharistie.

Eucharistie: sacrament
De eucharistie is een Sacrament. Een sacrament is volgens de gangbare definitie een werkzaam teken van het door Jezus Christus bewerkte heil. De eucharistie is dus niet alleen een symbool; het is ook een middel waardoor mensen daadwerkelijk het geluk kunnen bereiken waartoe God hen heeft geroepen.

Eucharistie: oorsprong
De eucharistie is niet te begrijpen zonder kennis te nemen van bepaalde passages uit de Bijbel. In het Nieuwe Testament staat dat Jezus de eucharistie heeft ingesteld. Dat deed hij tijdens het joodse paasmaal dat Hij vierde op de avond voor zijn lijden en sterven. De instelling van het joodse paasfeest staat beschreven in Exodus. Dit oudtestamentische boek verhaalt van de verlossing van het volk Israël uit de Egyptische slavernij en het verbond dat God bij die gelegenheid met Israël sloot. In de eucharistie wordt gevierd dat Christus de uiteindelijke verlosser is en dat Hij met zijn bloed een nieuw verbond heeft bekrachtigd.

Eucharistie: liturgie
De eucharistie wordt gevierd. Het is dus eigenlijk een feest. Jezus wordt niet alleen herdacht, maar ook feestelijk geroemd. Een feest kan niet zonder rituelen. Die zorgen ervoor dat de viering zich onderscheidt van gewone bijeenkomsten. De eucharistie is geen gewone bijeenkomst, maar een heilige aangelegenheid, waarvoor je in een bepaalde stemming moet zijn. In de loop van de geschiedenis heeft de eucharistieviering verschillende vormen aangenomen. Toch is er bijna tweeduizend jaar niet afgeweken van een bepaalde structuur. Altijd werd er voorgelezen uit de Bijbel; altijd werden er brood en wijn op een tafel geplaatst; altijd bad een voorganger namens de hele gemeenschap een plechtig gebed tot God; altijd werd het brood en de wijn beschouwd als het Lichaam en Bloed van Christus; en altijd vond er een communie plaats, waarbij het brood werd gegeten en de wijn gedronken.

Eucharistie: betekenis
De eerste christenen kwamen bij elkaar om Jezus te gedenken op een wijze die Hij zelf had voorgedaan, toen Hij op de avond voor zijn lijden en sterven een afscheidsmaal hield. Daarbij nam Jezus brood en wijn en gaf ze als zijn Lichaam en Bloed te eten en te drinken. Wat bedoelde Hij daarmee? En waarom wilde Hij tot het eind der tijden in herinnering blijven? Waarom leggen paus en bisschoppen zoveel nadruk op de eucharistie? Over de betekenis van het sacrament van de eucharistie is in de loop der eeuwen veel gezegd en geschreven. De Katholieke Kerk heeft altijd vastgehouden aan deze overtuiging: wie gelovig deelneemt aan de eucharistie neemt deel aan het goddelijk leven.

Eucharistie
De eucharistie is een heilige maaltijd, waarin christenen Jezus herdenken. Zij geloven dat de joodse man Jezus van Nazaret hen de weg naar God wijst. Door Hem in herinnering te roepen, komt Hij in hun midden. Tijdens zijn leven had Jezus vaak aanvaringen met andere joden. Zijn preken stuitten velen tegen de borst, omdat Hij zei dat met Hem het Rijk Gods gekomen was. Uiteindelijk lieten zijn vijanden hem kruisigen. De avond voor zijn dood hield Hij voor zijn leerlingen een afscheidsmaal. Om duidelijk te maken dat zijn naderende dood een offer was, nam Hij brood en wijn, sprak erover een dankgebed uit en gaf het aan zijn leerlingen met de woorden: “Eet van dit brood, het is mijn lichaam; drink uit deze beker, want het is mijn bloed, dat voor jullie vergoten wordt. Blijf dit doen om Mij te gedenken.” Telkens als christenen eucharistie vieren, doen zij dus wat Jezus zijn leerlingen heeft opgedragen. De belangrijkste eucharistieviering vindt 's zondags plaats. Ze kan echter iedere gevierd worden.

Evangelisatie
Evangelisatie is de activiteit waarbij christenen proberen de wereld in contact te brengen met Jezus Christus en zijn Evangelie in de hoop dat mensen in Hem en zijn boodschap gaan geloven en hun levens erdoor laten veranderen.

Evangelie
In het Nieuwe Testament duidt ‘evangelie’ op de ‘goede boodschap’ die door Jezus Christus is verkondigd. ‘Evangelie’ is in de christelijke traditie bovendien de aanduiding van een boek dat de grote betekenis van Jezus’ levensloop voor het heil van de mensen schetst.

Evangelicalisme
Het evangelicalisme is een orthodox christelijke stroming die voortgekomen is uit het protestantisme. De evangelicalen stellen de persoonlijke ervaring van de verlossing door Jezus Christus centraal. Evangelisatie is hun voornaamste activiteit.

Exorcist
Een exorcist is iemand die in naam van Jezus kwade geesten uitdrijft. In de Evangeliën treedt Jezus zelf als exorcist op. Zo bevrijdde hij Maria Magdalena van zeven demonen. Na de Verrijzenis werden mensen die in Jezus geloofden in staat gesteld om in zijn naam duivels uit te drijven. Later werd onder leiding van de Kerk het exorcisme geïnstitutionaliseerd: voortaan werd iemand tot exorcist gewijd. De wijding behoorde tot de zogenoemde Lagere Wijdingen, die door het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) werden afgeschaft. Thans is een exorcist een priester die speciaal door een bisschop is aangesteld. Aan deze priester worden hoge eisen gesteld, omdat het uitdrijven van boze geesten gevaarlijk is.

Exorcisme
In de Katholieke Kerk is het exorcisme een bijzonder ritueel dat alleen door een bevoegd priester mag worden uitgevoerd. Het doel ervan is de bevrijding van een persoon die bezeten is door een duivelse macht. Het exorcisme veronderstelt het bestaan van Satan. Deze boosaardige aartsengel is eropuit de mens te bedriegen en af te houden van het eeuwige geluk bij God. Volgens de Kerk kan het voorkomen dat een mens helemaal in de ban komt van Satan of andere kwade geesten. Uiterlijke symptomen daarvan zijn onder meer: een onverklaarbaar grote fysieke kracht van de bezetene; het vloeiend spreken van vreemde talen die onbekend zijn voor de bezetene; een afkeer voor het heilige.

Exodus
Exodus is het tweede boek van de Bijbel. Het beschrijft hoe de Israëlieten door God worden verlost van de slavernij in Egypte en door Mozes naar het Beloofde land worden geleid.

Ex opere operato
Het sacrament heeft een geldige werking onafhankelijk van de vroomheid en morele gesteldheid van degene die het sacrament bedient; voor sacramenten geldt ‘ex opere operato’: uit het werk zelf (ex opere) volgt de bewerking (operato).

Ezechiël
Het bijbelboek Ezechiël is genoemd naar een profeet van priesterlijke afkomst die in de jaren 593-571 v.Chr. werkzaam was in Babylonië. De historische achtergrond van het boek wordt gevormd door de zogeheten Babylonische ballingschap. Het centrale thema van Ezechiël is de ondergang en het herstel van Israël en Juda. In het boek wordt een verklaring gegeven voor verwoesting en ballingschap: ze worden voorgesteld als een straf van God voor de zonden van het volk, met name voor de verering van andere goden. Tegelijk gaat het boek ook over de belofte van terugkeer naar Jeruzalem en herstel van Juda en Israël.

Faraïldis van Gent
De Heilige Faraïldis oftewel Veerle (+750) is patrones van Gent en enkele kleinere Vlaamse plaatsen; zij is tevens patrones van kleine dieren en wordt aangeroepen voor huiselijke vrede.

Filippenzenbrief
De Brief aan de Filippenzen maakt deel uit van het Nieuwe Testament en is geschreven door de apostel Paulus.

Filioque
Het Filioque is een Latijnse formule uit het Credo, de Geloofsbelijdenis van de Mis. De formule betekent: 'En de Zoon'. Bedoeld wordt dat de Heilige Geest voortkomt uit zowel de Vader als de Zoon. Het Filioque vormde lange tijd een twistpunt tussen de Latijnse Kerk en de Griekse Kerken, maar was niet de aanleiding voor het Oosters Schisma van 1054, zoals vaak gedacht wordt.

Filemonbrief
De Brief aan Filemon is geschreven door de apostel Paulus en maakt deel uit van het Nieuwe Testament.

Frei Galvao
De franciscaan Antonio de Sant'Ana Galvao (1739 – 1822), beter bekend als Frei Galvao, is de eerste Braziliaanse heilige. Hij is de stichter van het klooster Recolhimento da Luz en stond vooral bekend als een groot prediker, biechtvader en genezer. Hij werd door paus Benedictus XVI op 11 mei 2007 in Sao Paolo heilig verklaard.

Franciscus van Assisi
Franciscus van Assisi is een van de grootste heiligen van de Katholieke Kerk. Zijn radicale liefde voor God en zijn Schepping maakte van hem een ‘alter Christus’, 'een andere Christus'.

Galvao, Antonio de Sant'Ana
De franciscaan Antonio de Sant'Ana Galvao (1739 – 1822), beter bekend als Frei Galvao, is de eerste Braziliaanse heilige. Hij is de stichter van het klooster Recolhimento da Luz en stond vooral bekend als een groot prediker, biechtvader en genezer. Hij werd door paus Benedictus XVI op 11 mei 2007 in Sao Paolo heilig verklaard.

Galen, Clemens August von
Clemens August Graf von Galen (1878-1946) werd op 9 oktober 2005 in Rome zalig verklaard. Von Galen werd tot bisschop van Münster benoemd in 1933, hetzelfde jaar dat Adolf Hitler in Duitsland aan de macht kwam. Von Galen steunde de politiek van de nazi’s voorzover daarin het terugdraaien van de voor Duitsland vernederende bepalingen van het verdrag van Versailles centraal stond, maar verzette zich fel tegen antichristelijke tendensen. In dat verzet kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog het euthanasieprogramma van de nationaal-socialistische regering centraal te staan: Von Galen noemde dit programma onverbloemd ‘moord’ en ondernam stappen om de verantwoordelijken voor het gerecht te slepen. Zó krachtig was zijn protest, dat de nazi’s zich gedwongen zagen het euthanasieprogramma te staken. Zijn felle, succesvolle verzet leverde Von Galen de bijnaam ‘de Leeuw van Münster’ op.

Gaudete
De derde zondag in Advent wordt gaudete genoemd, naar de beginwoorden van het misformulier. Het is een vreugdevolle voorviering in blijde verwachting van Kerstmis.

Getijdengebed
Het getijdengebed is het officiële gebed van de Kerk (het zogenaamde officie), zoals dat op geregelde uren van de dag gebeden wordt.

Getijdenboek
Een boek dat het mogelijk maakt om het officiële gebed van de Kerk, het zogenaamde officie, in afzondering op de juiste tijden oftewel ‘getijden’ te bidden, wordt getijdenboek genoemd; de Latijnse benaming is liber horarum.

Getijden
De getijden zijn de vaste gebedsuren ('tijden'-'getijden') waarop het zogenaamde officie, het officiële gebed van de Kerk, wordt gebeden.

Genesis
Genesis is het eerste boek van de Bijbel. Het gaat over het begin van de wereld en over de totstandkoming van het volk Israël.

Geneesheilige
Een geneesheilige is een heilige die vanwege specifieke gebeurtenissen in zijn of haar leven door gelovigen wordt aangeroepen bij bepaalde tegenspoed en ziektebeelden.

Geloofsleerling
Een persoon die katholiek wil worden, wordt in de kennismakingscursus die doopcatechese heet een ‘geloofsleerling’ genoemd.

Geloofsgeheim
Een geloofsgeheim is een gebeurtenis uit het leven van Jezus en Maria, als in de evangeliën beschreven. Ze worden overwogen tijdens het bidden van de Rozenkrans.

Geloof en rede
Geloof en rede zijn volgens de katholieke leer niet in conflict met elkaar: zij vullen elkaar juist aan.

Geloofsafval
In de Katholieke Kerk is sprake van apostasie of geloofsafval als een gedoopte het christelijk geloof in zijn geheel afwijst en dat willens en wetens doet. Kerkjuridisch gezien wordt geloofsafval beschouwd als een zwaar misdrijf dat excommunicatie tot gevolg heeft.

Geheimen van het Licht
De Geheimen van het Licht zijn de vijf geloofsgeheimen die Johannes Paulus II in 2002 aan de traditionele vijftien geheimen van het rozenkransgebed heeft toegevoegd. Het betreft belangrijke gebeurtenissen uit het volwassen, openbare leven van Jezus.

Gebed des Heren
Het Gebed des Heren, ook wel bekend als het Onze Vader, wordt zo genoemd omdat Jezus Christus, de Heer, het aan zijn volgelingen gegeven heeft; het is het bekendste gebed uit de christelijke traditie.

Gebed
In het gebed zoekt de gelovige contact met God, hierin bijgestaan door de Heilige Geest; belangrijke motieven voor gebed zijn onder meer: het loven van God, het zich inleven in Zijn blijde boodschap, het afsmeken van vergeving van de zonden en het vragen van Zijn weldaden voor in het aardse bestaan.

Glossolalie
Glossolalie betekent 'spreken in tongen'. Het is een verschijnsel dat voorkomt bij mensen die vervuld zijn van de Heilige Geest: in vervoering spreken of zingen zij in een niet-bestaande taal.

Glorievolle Geheimen
De Glorievolle Geheimen zijn de vijf glorievolle gebeurtenissen uit het leven van Jezus en Maria die de gelovige in overweging dient te nemen tijdens het bidden van het rozenkransgebed.

Goede Week
De Goede Week is de week die voorafgaat aan Pasen, lopend van Palmzondag tot en met Stille Zaterdag. Deze week, die eindigt tijdens de Paaswake, staat geheel in het teken van Christus' lijden en sterven.

Goede Vrijdag
Goede Vrijdag is de vrijdag vóór Pasen. De Kerk herdenkt dat Jezus Christus werd gegeseld en, aan het kruis genageld, stierf. Door zijn kruisdood, zo leert de kerk, heeft Jezus Christus ons van onze zonden verlost.

Godvrezenden
Godvrezenden is de naam voor heidenen in de Oudheid die sympathiseerden met de Joodse godsdienst. Zij aanbaden de God van Israël als de Schepper van hemel en aarde.

Gregorius VII
Paus Gregorius VII (1073-1085) is historisch gezien een van de belangrijkste personen van de Middeleeuwen. Hij streed voor de vrijheid van de Kerk in een tijd van barbaarse invallen en religieus verval. Hij is vooral bekend wegens de Investituurstrijd. Hij keerde zich tegen de zogenoemde lekeninvestituur, de macht van de adel over de bisschoppen. Volgens Gregorius stond de paus bovenaan in de geestelijke en de wereldlijke hiërarchie. Gregorius werd in 1606 heilig verklaard.

Gregorius van Nazianze
De heilige Gregorius van Nazianze (+389-390) is samen met Basilius de Grote de grondlegger van het Oosterse kloosterleven. Gregorius van Nazianze, Basilius de Grote en Gregorius van Nyssa legden de grondslag van de orthodoxe leer van de Drievuldigheid: God is één wezen in drie personen.

Gregorius de Grote
Paus Gregorius I (590-604) is een van de Kerkvaders van het Westen. Zijn geschriften zijn een belangrijke bron van de katholieke moraaltheologie. Hij speelde een grote rol in de missiegeschiedenis van de Kerk van Rome.

Grote Schisma
Het Grote Schisma is de tragische kloof die bestaat tussen de Latijnse (katholieke) en de Byzantijnse (orthodoxe) Kerk. Officieel dateert deze kerkscheuring van 1054, maar ze bestond eigenlijk al veel langer. In 1965 werd het schisma door paus Paulus VI en patriarch Athenagoras I van Constantinopel opgeheven. Dat betekende echter niet dat de Rooms-Katholieke Kerk en de Oosters-Orthodoxe Kerken daardoor één werden. Hoewel de theologische geschillen nagenoeg zijn opgelost, bestaat er vooral bij de Oost-Europese orthodoxe patriarchaten nog steeds groot wantrouwen jegens de Katholieke Kerk. De positie van de paus blijkt nog altijd het grootste struikelblok te zijn.

Handelingen der Apostelen
Het boek 'Handelingen' is geschreven door dezelfde auteur als het 'Evangelie volgens Lucas' en moet worden gelezen als het vervolg ervan. Het gaat over het ontstaan van de Kerk.

Haggai
Haggai was een profeet die in de 6e v.Chr. optrad in Juda. Samen met de profeet Zacharia slaagde hij erin de Joodse leiders te bewegen de verwoeste Tempel van Salomo in Jeruzalem te herstellen. Het boek Haggai behoort tot de zogenoemde ‘Twaalf Kleine Profeten’ van het Oude Testament.

Habemus Papam
Als een nieuw gekozen paus aan het volk getoond wordt, spreekt zijn begeleider traditiegetrouw de woorden Habemus Papam: ‘We hebben een paus’.

Herman Schaepman
Mgr. Herman Schaepman (1844–1903) was een Nederlands staatsman, priester en dichter. Hij was in Nederland de eerste rk-geestelijke die parlementariër werd. Door hem kreeg de achtergestelde katholieke bevolkingsgroep politieke macht. Mede daarom wordt Schaepman gezien als grondlegger van de Nederlandse katholieke partijpolitiek en de christendemocratie.

Herdertjesmis
De Herdertjesmis is de dageraadsmis met Kerstmis. De mis ontleent zijn naam aan de evangelielezing die verhaalt van de herders, aan wie door een engel van de Heer wordt verteld dat de Messias is geboren.

Hemelvaart
Met Hemelvaart viert de Kerk dat Christus is opgenomen in de goddelijke, niet-aardse werkelijkheid, die Hemel wordt genoemd. Doordat Christus, het hoofd van de Kerk, is verheven, zijn alle leden van zijn Kerk verbonden met de hemelse werkelijkheid.

Heiligenverering
Heiligenverering is de verering - niet te verwarren met aanbidding - van mensen die tijdens hun leven op bijzondere wijze hebben getuigd van hun geloof. Zij worden door gelovigen gezien als voorbeeld en aangeroepen als voorsprekers bij God.

Heiligen
Heiligen zijn mensen die door hun geloof een bijzondere plaats bij God innemen. Zij hebben dit in stilte bereikt, of juist door een bijzondere openbare getuigenis van hun geloof. In dit laatste geval is vaak sprake van verering van de betreffende heilige.

Heilige
Een heilige is iemand die door zijn of haar geloof een bijzondere plaats bij God inneemt. Dit kan in stilte zijn bereikt, of juist door een bijzondere openbare getuigenis van geloof. In dit laatste geval is vaak sprake van verering van de betreffende heilige.

Heiligdomsvaart
Een Heiligdomsvaart is een religieus evenement, verbonden aan een erkende bedevaart, waarbij plechtig relieken in het openbaar getoond worden. Een Heiligdomsvaart wordt met een vaste regelmaat gehouden: doorgaans elke zeven jaar. De bekendste Nederlandse heiligdomsvaart is die van Maastricht.

Heilig-Hartmaand
De maand juni is in de rooms-katholieke kerk toegewijd aan het Heilig Hart van Jezus. Dit vanwege het 'hoogfeest van het heilig Hart van Jezus', dat altijd in juni op de derde vrijdag na Pinksteren wordt gevierd.

Houben, Karel
Jan Houben (1821-1893) uit het Zuid-Limburgse Munstergeleen is vooral bekend onder zijn kloosternaam Karel van Sint Andries. In Ierland werd hij bij leven als een wonderdoener vereerd. Karel Houben werd in 1988 zaligverklaard. werd hij bij leven als een wonderdoener vereerd. Karel Houben werd in 1988 zaligverklaard. Op 3 juni 2007 zal paus Benedictus XVI hem in Rome heilig verklaren.

Hostie
Een hostie is een stukje brood dat in de eucharistieviering gebruikt wordt. Te communie gaan betekent het ontvangen van een hostie, die door de priester is geheiligd. Daardoor is de hostie geworden tot het Lichaam van Christus.

Horae Canonicae
De Kerk bidt haar officiële gebed, het zogenaamde officie op vaste gebedsuren: de ‘horae canonicae’ oftewel ‘geregelde uren’.

Hubertus
Hubertus was in de achtste eeuw bisschop van Luik. Hij wordt vereerd als de beschermheilige van de jagers.

Interreligieuze dialoog
In het conciliedocument ‘Nostra Aetate’ (1965) verklaart de Kerk plechtig dat er ook waarheid te vinden is in andere godsdiensten. Paus Johannes Paulus II heeft zich de afgelopen decennia bijzonder sterk gemaakt voor de dialoog, hetgeen onder meer bleek op twee indrukwekkende gebedsdagen in Assisi.

Interregnum
Met interregnum wordt de periode aangeduid die verstrijkt tussen het overlijden van de paus en de verkiezing van een nieuwe paus.

Instellingswoorden
De instellingswoorden zijn de woorden die Jezus tijdens het Laatste Avondmaal uitsprak toen hij het sacrament van de eucharistie instelde. In gestileerde vorm staan deze woorden in het Eucharistisch Gebed en maken zij deel uit van de consecratie, de formule waardoor brood en wijn veranderen in het Lichaam en Bloed van Christus.

Indult
Een indult is een kerkjuridische toestemming voor een handeling waarvoor de Codex van het Canoniek Recht geen wettelijke bepaling geeft.

In petto
Een kardinaalsbenoeming ‘in petto’ is een benoeming die op het moment van de creatie nog niet wereldkundig wordt gemaakt. De paus kiest ervoor om de naam nog enige tijd geheim, letterlijk ‘in het hart’, te houden.

In pectore
Een kardinaalsbenoeming 'in pectore' is een benoeming die op het moment van de creatie nog niet wereldkundig wordt gemaakt. De paus kiest ervoor om de naam nog enige tijd geheim, letterlijk 'in het hart', te houden.

In Hoc Signo Vinces
‘In Hoc Signo Vinces’ (Latijn) betekent: ‘In dit teken zult gij overwinnen’. De tekst, gegroepeerd rond een kruisteken, verscheen aan de Romeinse keizer Constantijn de Grote aan de vooravond van een beslissende veldslag; Constantijn overwon inderdaad in het teken van het kruis en dankbaar bekeerde hij zichzelf en zijn keizerrijk tot het Christendom.

Jesaja
Het oudtestamentische boek Jesaja bestaat uit drie delen van mogelijk drie verschillende profeten. In het Nieuwe Testament wordt veelvuldig uit Jesaja geciteerd, omdat het veel profetieën over de komst van de Messias bevat.

Jeremia
Jeremia is de naam van een boek uit het Oude Testament en van een bijbelse profeet uit de 7e eeuw voor Christus. Jeremia streed voor sociale rechtvaardigheid en tegen afgodendienst. Christenen hebben van het begin af gewezen op de frappante overeenkomsten tussen het leven van Jeremia en Jezus. Beiden werden omwille van hun boodschap vervolgd en hebben zwaar geleden.

Johannesbrieven
De drie brieven van Johannes (1, 2 en 3 Johannes) zijn ontstaan in de johanneïsche gemeenschap; ze handelen over de in die gemeenschap woedende strijd over de juiste interpretatie van de gemeenschappelijke traditie.

Johannes-evangelie
Het evangelie van Johannes is één van de vier heilige boeken die de grote betekenis van Jezus’ levensloop voor het heil van de mensen schetsen. Dit evangelie stelt God’s liefde centraal en is meditatiever en symbolischer van aard dan de andere evangeliën.

Johannes van het Kruis
De heilige Johannes van het Kruis (1542-1591) is een van de belangrijkste mystici van de Katholieke Kerk. Als hervormer van de karmelietenorde stuitte hij op felle weerstand. Door zijn boetvaardig leven en zijn zwakke gezondheid onderging hij veel pijn. Lijden behoorde wezenlijk tot zijn spiritualiteit, die werd kenmerkt door het streven naar de mystieke vereniging met Jezus de Gekruisigde. Johannes (Juan de la Cruz) geldt als een groot Spaans dichter. Zijn liturgische feestdag is op 14 december.

Johannes Paulus II
Karol Józef Wojtyla werd in 1920 in het Poolse Wadowice geboren. In 1964 werd hij aartsbisschop van het Poolse Krakau, in 1967 kardinaal. In oktober 1978 werd hij tot paus verkozen; hij nam toen de naam Johannes Paulus II aan. Hij overleed 2 april 2005.

Johannes de Doper
Johannes de Doper was ten tijde van Jezus een boeteprediker in de woestijn van Juda. Hij doopte mensen met water om hen van zonden te reinigen. Hij was de eerste mens die Jezus aanwees als de Messias, de langverwachte redder van het volk van Israël. Daarom wordt hij de Voorloper van Christus genoemd. Johannes werd onthoofd op last van een koning die hij van overspel had beschuldigd. Hij is een van de grootste heiligen van de katholieke en orthodoxe Kerk.

Job
Het boek Job is een van de boeken van het Oude Testament. Het gaat over de beproevingen van de vrome rijkaard Job. Satan wedt met God dat Job zijn godvrezendheid verliest zodra hij met zware tegenslagen te kampen krijgt. Nadat de duivel alles van Job heeft afgenomen en hem met ziekte slaat, blijft hij trouw aan God. Centrale thematiek van het boek is: hoe kan de mens het lijden een plaats geven in zijn bestaan?

Jozef
Sint Jozef, een Joodse timmerman uit Galilea, was de man van Maria, de moeder van Jezus. Hij wordt vereerd als de Patroon van de Kerk.

Judasbrief
De Brief van Judas maakt deel uit van het Nieuwe Testament. De brief is hoofdzakelijk een aanklacht en een verweer tegen een ketterij die veel invloed heeft in de aangeschreven geloofsgemeenschappen.

Judas-evangelie
Het Judasevangelie is een door de RK-Kerk als ketters veroordeelde gnostische tekst. Kerkvader Ireneus waarschuwde er rond 180 na Christus al tegen. Een afschrift van de eeuwen lang verloren gewaande tekst werd eind twintigste eeuw ontdekt en in april 2006 aan de wereld gepresenteerd.

Juan Diego
Sint Juan Diego (1474-1548) was een Mexicaanse indiaan van wie wordt geloofd dat de Moeder Gods aan hem verschenen is. Deze verschijning is de oorsprong van de grootste Mariabedevaartplaats ter wereld: Guadalupe in Mexico. Juan Diego werd in 2002 heilig verklaard door paus Johannes Paulus II tijdens diens bezoek aan Guadalupe.

Katharen
De katharen vormden in de 13e eeuw een christelijke gemeenschap die zich afzette tegen de leer en de hiërarchie van de Katholieke Kerk. Zij werden door prediking en militaire strafexpedities fel bestreden. Hun leer gaat uit van de eeuwige strijd tussen het geestelijke en het 'vleselijke'. De menselijke ziel kan verlost worden uit de greep van het duivelse 'vlees' door een geestesdoop. Wie een dergelijke inwijding heeft ondergaan is onderworpen aan een strenge tucht van armoede, vasten en seksuele onthouding. De overgrote meerderheid van de katharen stelden hun geestesdoop uit. In 1323 zou de laatste kathaar op de brandstapel zijn gezet.

Katechismus van de Katholieke Kerk
Een katechismus is een boek waarin, ten behoeve van het geloofsonderricht, een overzicht wordt gegeven van de beginselen en voornaamste waarheden van de kerkleer. Sinds 1992 is wereldwijd de katechismus van de Katholieke Kerk (KKK) in gebruik.

Katechismus
Een katechismus is een boek waarin, ten behoeve van het geloofsonderricht, een overzicht wordt gegeven van de beginselen en voornaamste waarheden van de kerkleer.

Karel Houben
Jan Houben (1821-1893) uit het Zuid-Limburgse Munstergeleen is vooral bekend onder zijn kloosternaam Karel van Sint Andries. In Ierland werd hij bij leven als een wonderdoener vereerd. Karel Houben werd in 1988 zaligverklaard. Op 3 juni 2007 zal paus Benedictus XVI hem in Rome heilig verklaren.

Karel de Grote
Karel de Grote (ca. 742-814) was als koning van het rijk der Franken een geduchte veldheer die diverse volkeren onderwierp. In 800 liet hij zich door de paus kronen tot keizer van het herstelde West-Romeinse Rijk. Hij bevorderde in heel zijn rijk de landbouw, het onderwijs en het kerkelijk leven. Daarmee legde hij de grondslag voor wat nu Europa heet. In de middeleeuwse literatuur wordt hij geroemd om zijn heldhaftigheid. Lange tijd is hij als een heilige vereerd.

Kardinalen
Kardinalen zijn de hoogste kerkelijke waardigheidsbekleders na de paus. De kardinalen helpen en adviseren de paus bij het bestuur van de kerk en kiezen na zijn overlijden in het conclaaf een opvolger.

Kardinaal
Kardinaal is de titel van de hoogste kerkelijke waardigheidsbekleders na de paus. De kardinalen helpen en adviseren de paus bij het bestuur van de kerk en kiezen na zijn overlijden in het conclaaf een opvolger.

Kanunniken
Aan kathedrale of collegiale kerken verbonden priesters die het officiële gebed van de Kerk (het officie) op vaste uren, de zogenaamde horae canonicae, in de vorm van een openbaar koorgebed onderhouden, worden, naar de canon die hen brood verschaft, kanunniken genoemd.

Katholiekendagen
De Katholiekendagen werden in Nederland gehouden van 1899 tot 1940. Het waren regionale, diocesane of landelijke manifestaties, voornamelijk gericht op het behoud van de eenheid onder de rooms-katholieken in de standenmaatschappij. Vrijwel alle prominenten uit het ‘roomse’ leven hebben op de Katholiekendagen het woord gevoerd. Deze bijeenkomsten kunnen beschouwd worden als spiegels of dia’s van het evoluerende katholicisme.

Katholieke Sociale Leer
De Katholieke Sociale Leer levert criteria voor een ethische beoordeling van het sociale en economische leven. Deze criteria worden ontleend aan de Bijbel, de filosofie, pauselijke encyclieken en brieven van bisschoppenconferenties.

Katholieke Brieven
De nieuwtestamentische brieven die niet op naam van Paulus staan of aan hem worden toegeschreven, worden de Katholieke Brieven genoemd.