RKK - Lijst [Encyclopedie Katholiek Nederland

Categorie: Religie en filosofie > Katholicisme
Datum & Land: 07/10/2007, NL
Woorden: 407

Pinksteren
Met Pinksteren viert de Kerk de uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen, zeven weken na Pasen. Deze gebeurtenis markeert de geboorte van de Kerk.

Pius V
Sint Pius V is de paus die de besluiten van het Concilie van Trente uitvoerde. Onder zijn supervisie verscheen in 1570 het Missale Romanum, gebruikt in de Tridentijnse Mis. Als internationaal politicus verenigde hij de katholieke zeemachten in de strijd tegen de Turken. Tijdens de Slag bij Lepanto werden de Turken verslagen. Pius V geloofde dat deze overwinning te danken was aan het massaal bidden van de door hem gepromote Rozenkrans.

Plato: leer
Plato (ca.427-347 v.Chr) was een Griekse filosoof en wordt beschouwd als een van de grootste denkers aller tijden. Hij schreef voornamelijk fictieve dialogen. Daarin gaat zijn belangrijkste personage Socrates met anderen in gesprek over de meest uiteenlopende onderwerpen: het Zijn, het Worden, de Ideeën, de Ziel, het Goede, Rechtvaardigheid, de Staat, de Kosmos, het Goddelijke, het Schone en Kunst.

Plato
Plato (ca.427-347 v.Chr) was een Griekse filosoof en wordt beschouwd als een van de grootste denkers aller tijden. Volgens de Britse filosoof A.N. Whitehead (1861-1947) is de hele Westerse filosofie niet meer dan 'een serie voetnoten bij Plato'. Hij schreef voornamelijk fictieve dialogen. Daarin gaat zijn belangrijkste personage Socrates met anderen in gesprek over de meest uiteenlopende onderwerpen. Voor de ontwikkeling van de christelijke theologie is Plato van groot belang geweest. Christelijke geleerden in de Oudheid verdedigden hun geloof vaak met behulp van platonische denkbeelden. De kerkvader Augustinus (354-430) behoorde tot zijn bewonderaars en is zeer door het (neo)platonisme beïnvloed. In de Middeleeuwen hadden de geschriften van Plato groot gezag.

Pontificaat
Ambtsperiode van een bepaalde paus. Zo duurde het pontificaat van Johannes Paulus II van 1978 tot 2005.

Pontifex Maximus
Aanduiding voor de paus. De titel is afkomstig uit het heidense Rome. De Romeinse keizers bekleedden het ambt van pontifex maximus, wat inhield dat zij toezicht hadden op de godencultus van de staat. Vanaf de 4e eeuw ging de titel over op de bisschoppen van Rome.

Pontifex
In het katholieke spraakgebruik is ‘pontifex’ een ander woord voor ‘bisschop’. Een pontificale eucharistieviering is een mis waarin een bisschop plechtig voorgaat. De titel ‘pontifex maximus’ is gereserveerd voor de paus.

Politieke Theologie
Politieke theologie is de verzamelnaam voor een grote verscheidenheid aan denkbeelden en studies betreffende het onderscheid en de samenhang tussen religie en politiek, geestelijke macht en wereldlijke macht, kerk en staat.

Polarisatie
Na het Tweede Vaticaans Concilie raakten de Nederlandse katholieken verdeeld over twee 'polen', een vernieuwingsgezinde en een traditioneel-kerkelijke. Dit wordt de ‘polarisatie’ genoemd. Zij bereikte rond het pausbezoek van 1985 een hoogtepunt en is inmiddels (2003) voorbij.

Proseliet
Proselieten of Jodengenoten zijn heidenen die zich hebben bekeerd tot de Joodse godsdienst en lid van het volk Israël geworden zijn.

Proloog van het Johannes-evangelie
De proloog van het Johannes-evangelie is een van de meest vereerde teksten van het Nieuwe Testament en bestaat uit de verzen 1-18 van het eerste hoofdstuk. De unieke betekenis van Jezus' zending wordt erin beschreven. Alle thema's en motieven van het evangelie worden in dit voorwoord aangetoetst. Hoogtepunt is de verkondiging van Gods menswording: 'Het Woord is vlees geworden.'

Prinsen van de Kerk
'Prinsen van de Kerk’ is de gangbare bijnaam voor de kardinalen van de RK-Kerk, de hoogste kerkelijke waardigheidsbekleders na de paus.

Priem
De priem of prime maakte lange tijd deel uit van het officiële gebed van de Kerk, het zogenaamde officie; de priem werd gebeden bij aanvang van het werk. Vaticanum II heeft de priem afgeschaft.

Presepio
Presepio is de Italiaanse benaming voor een kerststal. Het gebruik om een kerststal te maken gaat terug op de H. Franciscus en is dus van Italiaanse origine.

Prefatie
Het eucharistisch gebed in de Mis wordt ingeleid door de prefatie, een plechtige lofbede die door de voorgaande priester wordt uitgesproken of gezongen. In de prefatie wordt God de Vader verheerlijkt en gedankt voor alles wat Hij voor de mensheid heeft gedaan.

Preconclaaf
Het preconclaaf is de periode tussen het overlijden van de paus en de aanvang van het conclaaf. Behalve de uitvaart van de paus vinden in deze periode ook bijzondere en algemene vergaderingen van kardinalen plaats.

Precatechumenaat
Het precatechumenaat is de eerste periode van de doopcatechese; in deze periode gaan mensen die katholiek willen worden bij zichzelf, bij elkaar en bij de Schrift te rade: gezamenlijk onderzoeken ze wat bekering inhoudt en of zij zich echt willen bekeren.

Psalter van Maria
Een alternatieve benaming voor het rozenkransgebed is ‘Psalter van Maria’; het rozenkransgebed is van oorsprong namelijk een variatie op het in een psalter vastgelegde psalmgebed van kloosterlingen.

Quattuor Virgines Capitales
De Quattuor Virgines Capitales zijn de Vier Belangrijkste Maagden: Barbara, Dorothea, Katharina van Alezandrie en Margareta; deze vier vrouwelijke heiligen werden nogal eens rond Maria en Kind geschaard in de zogenaamde ‘Virgo inter Virgines’-afbeeldingen, die in de Nederlandse en Keulse schilderkunst van de 15e eeuw zeer geliefd waren.

Quatertemperdagen
Quatertemperdagen zijn boete- en vastendagen ter heiliging van de vier seizoenen. Na het Tweede Vaticaans Concilie zijn ze in onbruik geraakt.

Retabel
Een retabel is een versierde opbouw achter een altaar, gewoonlijk met de altaartafel verbonden.

Relikwiehouder
Grote of belangrijke relikwieën werden in het verleden doorgaans bewaard in rijk geornamenteerde relikwiehouders, meestal uitgevoerd in kostbare materialen.

Relikwie
Een relikwie is een overblijfsel van het lichaam van een heilige, of een voorwerp dat met een heilige in aanraking is geweest, waaraan wonderdadige kracht wordt toegekend.

Reliekengraf
Een reliekengraf is in een altaar de verzegelde ruimte waarin relikwieën worden geplaatst. In de katholieke Kerk dient ieder voor de eredienst bestemd altaar een reliekengraf te hebben.

Relieken
Relieken zijn overblijfselen van het lichaam van een heilige, of voorwerpen die met een heilige in aanraking zijn geweest, waaraan wonderdadige kracht wordt toegekend.

Reliek
'Reliek’ is een ander woord voor ‘relikwie’. Een relikwie is een overblijfsel van het lichaam van een heilige, of een voorwerp dat met een heilige in aanraking is geweest, waaraan wonderdadige kracht wordt toegekend.

Rijke Roomse Leven
Het Rijke Roomse Leven is in katholiek Nederland de aanduiding voor de periode 1860-1960, waarin door het benadrukken van katholieke identiteit, door de gerichtheid op Rome, en dankzij een rijke liturgie, de katholieke cultuur een ongekende bloei beleefde.

Rosa van Lima
Sint Rosa van Lima is de eerste Amerikaanse heilige. Zij staat bekend om haar extreme boetvaardigheid en ascese.

Rozenkrans
De rozenkrans is de naam van een gebed dat gebaseerd is op 150 weesgegroeten; de naam ‘rozenkrans’ wordt ook gebruikt voor het gebedssnoer dat bij het gebed gebruikt wordt.

Rozenhoedje
Een derde deel van het rozenkransgebed, bestaande uit vijf Onzevaders en vijftig Weesgegroetjes, wordt Rozenhoedje genoemd. De naam is ontleend aan de krans of ‘hoed’ van rozen waarmee Maria als zinnebeeld van de Kerk, de bruid van Christus, gekroond is.

Sacramentorum sanctitatis tutela
In 2001 bracht paus Johannes Paulus II uit eigen beweging het document Sacramentorum sanctitatis tutela uit. Het handelt over vergrijpen tegen de heiligheid van de eucharistie en van de biecht en over seksuele vergrijpen van een clericus met een persoon jonger dan 18 jaar.

Sacramentsdag
Sacramentsdag is het rooms-katholieke hoogfeest dat de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de eucharistie centraal stelt. In de meeste katholieke landen wordt het gevierd op de tweede donderdag na Pinksteren.

Sacramenten
Sacramenten zijn werkzame tekenen van het door Jezus Christus bereikbaar gemaakte heil: ze duiden op de genade die ze tegelijkertijd ook bewerken; Christus zelf heeft de sacramenten als noodzakelijke heilsmiddelen ingesteld en aan de Kerk toevertrouwd.

Sacramentaliën
Het Latijnse woord ‘sacramentalia’ betekent ‘hetgeen op sacramenten gelijkt’; het gaat bij sacramentaliën concreet om zaken of handelingen die de Kerk gebruikt om God jegens de gelovigen gunstig te stemmen, zonder dat hun direct genade wordt verleend.

Sacramenta principalia
De Kerk kent vanaf haar stichting de sacramenten van doopsel en eucharistie, de zogenoemde sacramenta principalia: de belangrijkste sacramenten.

Sacrament
Sacramenten zijn werkzame tekenen van het door Jezus Christus bereikbaar gemaakte heil: ze duiden op de genade die ze tegelijkertijd ook bewerken; Christus zelf heeft de sacramenten als noodzakelijke heilsmiddelen ingesteld en aan de Kerk toevertrouwd.

Sacra Conversazione
In de Italiaanse kunst van de 14e tot en met de 16e eeuw was een afbeelding van een ‘Heilig gesprek’ ('Sacra Conversazione') tussen de maagd Maria en haar omringende heiligen zeer populair.

Schoolkatechismus
In het godsdienstonderwijs op Nederlandse katholieke scholen was van 1920 tot 1964 een speciale Schoolkatechismus verplicht. Een katechismus is een boek waarin, ten behoeve van het geloofsonderricht, een overzicht wordt gegeven van de beginselen en voornaamste waarheden van de kerkleer.

Schaepman, Herman
Mgr. Herman Schaepman (1844–1903) was een Nederlands staatsman, priester en dichter. Hij was in Nederland de eerste rk-geestelijke die parlementariër werd. Door hem kreeg de achtergestelde katholieke bevolkingsgroep politieke macht. Mede daarom wordt Schaepman gezien als grondlegger van de Nederlandse katholieke partijpolitiek en de christendemocratie.

Servatius
De H. Servatius was in de 4e eeuw bisschop van Tongeren. Tegen het eind van zijn leven vluchtte hij naar Maastricht waar hij omstreeks 384 stierf. Zijn sterfplaats ontwikkelde zich tot een belangrijk bedevaartsoord met een prachtige basiliek.

Servaas
De H. Servaas was in de 4e eeuw bisschop van Tongeren. Tegen het eind van zijn leven vluchtte hij naar Maastricht waar hij omstreeks 384 stierf. Zijn sterfplaats ontwikkelde zich tot een belangrijk bedevaartsoord met een prachtige basiliek.

Septuaginta
De Septuaginta is een Griekse vertaling van het Oude Testament, ontstaan in de joodse gemeenschap van Alexandrie. De Septuaginta bepaalt de lijst van boeken van het Oude Testament die nog altijd door de katholieke Kerk wordt gehanteerd.

Sedisvacatio
De sedisvacatio is de toestand of tijdsduur dat de Heilige Stoel of een bisschoppelijke zetel onbezet is.

Secularisering
‘Secularisering’ of 'secularisatie’ of betekent letterlijk ‘verwereldlijking’. Tegenwoordig wordt ‘secularisatie’ vooral gebruikt voor het proces waarin de gevestigde godsdienst haar greep op de maatschappij verliest.

Secularisatie
'Secularisatie' of 'secularisering' betekent letterlijk 'verwereldlijking'. Tegenwoordig wordt 'secularisatie' vooral gebruikt voor het proces waarin de georganiseerde godsdienst haar greep op de maatschappij verliest.

Sext
De sext maakt deel uit van het officiële gebed van de Kerk, het zogenaamde officie; de sext wordt rond het middaguur gebeden.

Sint-Maartensvasten
Sint-Maartensvasten is een periode met vastendagen die vroeger voorafging aan Kerstmis. Deze periode ving aan op 11 november, het feest van Sint Maarten.

Sjavoeot
Sjavoeot is het joodse Pinksterfeest dat zeven weken na Pesach wordt gevierd. Het herinnert aan het geschenk van de Tora.

Sollicitatio
Sollicitatio is volgens het kerkelijk recht een misdaad die een priester pleegt als hij een biechteling aanzet tot onkuisheid.

Sociale Leer van de Kerk
De Katholieke Sociale Leer levert criteria voor een ethische beoordeling van het sociale en economische leven. Deze criteria worden ontleend aan de Bijbel, de filosofie, pauselijke encyclieken en brieven van bisschoppenconferenties.

Stille Zaterdag
Stille Zaterdag, ook wel Paaszaterdag, is de zaterdag die voorafgaat aan Pasen. De Kerk herdenkt Jezus’ verblijf in zijn graf. Het is een dag van stille bezinning die eindigt bij aanvang van de vreugdevolle Paaswake.

Stille Omgang
De Stille Omgang is een meditatieve, nachtelijke omgang door het centrum van Amsterdam, die jaarlijks in maart plaatsvindt. De omgang, die sinds het einde van de 19e eeuw wordt georganiseerd, herinnert aan de Mirakelprocessies die van 1345 tot 1578 jaarlijks door de hoofdstad trokken. Deze processies werden gehouden ter herdenking van het Mirakel van Amsterdam, oftewel het ‘hostiewonder’, dat plaatsvond op 15 maart 1345.

Stein, Edith
De heilige Edith Stein was een joodse vrouw die in 1942 in Auschwitz werd vergast. Als filosoof en karmelietes heeft zij veel bijgedragen tot de ontwikkeling van een moderne lijdensspiritualiteit.

Stabat Mater
Het ‘Stabat Mater’ is een kerkelijk gezang. Het gaat over Maria die lijdt omdat haar Zoon is gekruisigd.

Staatssecretariaat
Het Staatssecretariaat is het centrale orgaan van de Romeinse Curie, het bestuursapparaat van de Heilige Stoel. Het kent twee secties: een Sectie voor Algemene Zaken en een Sectie voor de Relaties met de Staten. Aan het hoofd van het Staatssecretariaat staat een kardinaal met de titel Staatssecretaris.

Suburbicair bisdom
Suburbicaire bisdommen zijn de zeven naburige bisdommen van Rome, waarvan de bisschoppen van oudsher betrokken werden bij het centrale bestuur van de RK-Kerk: Ostia, Albano, Frascati, Palestrina, Porto-Santo Rufina, Sabina-Poggio Mirteto, en Velletri-Segni.

Synoptici
De evangelisten Matteüs, Marcus en Lucas worden kortweg de 'Synoptici' genoemd omdat hun evangeliën zoveel overeenkomsten vertonen, dat ze ter vergelijking kunnen worden geplaatst in een kolommenoverzicht: een zogeheten 'synopsis'.

Tauscher, Anna Maria
Anna Maria Tauscher (1855-1938) was een Duitse kloosterstichteres, die in 2006 in Roermond werd zalig verklaard. Zij heeft veel betekend voor de zorg van dakloze kinderen, armen en zieken in Duitsland.

Terts
De terts maakt deel uit van het officiële gebed van de Kerk, het zogenaamde officie; de terts wordt om negen uur ’s ochtends gebeden.

Teresia van Lisieux
Teresia van Lisieux is een van de grootste heiligen van de Moderne Tijd. Zij introduceerde in de katholieke traditie een nieuwe spiritualiteit, de 'kleine weg', vanuit het besef dat geloof geen verdienste is maar genade. Paus Johannes Paulus II bevorderde haar in 1997 tot Kerklerares.

Teresia Benedicta van het Kruis
De heilige Teresia Benedicta van het Kruis (E. Stein) was een joodse vrouw die in 1942 in Auschwitz werd vergast. Als filosoof en karmelietes heeft zij veel bijgedragen tot de ontwikkeling van een moderne lijdensspiritualiteit.

Tenach
De verzameling boeken die christenen Oude Testament noemen, duiden Joden aan met Tenach. Het woord TeNaCH is samengesteld uit de beginletters van de drie delen van de verzameling: Tora, Nebiim, Chetubim, dat wil zeggen Wet, Profeten en Geschriften.

Te Deum
Het 'Te Deum' is een liturgische hymne ter verheerlijking van de Heilige Drievuldigheid. De benaming verwijst naar de eerste twee woorden van de Latijnse tekst 'Te Deum Laudamus' ('Wij prijzen U, o God'). De lofzang werd al in de 6de eeuw in het kerkelijke getijdenboek opgenomen en dateert wellicht uit de 4de of 5de eeuw.

Thomas van Aquino
De heilige Thomas (1225-1274) is de belangrijkste kerkleraar van de RK-Kerk. Zijn filosofische en theologische geschriften hebben groot gezag.

Thomas
De heilige Thomas is een van de twaalf apostelen van Jezus. In het Johannes-evangelie wordt beschreven hoe hij na Jezus’ dood weigerde te geloven in de Verrijzenis. Vandaar dat hij bekend is geworden als de ‘ongelovige Thomas’. Hij zou in India als martelaar zijn gestorven. De rooms-katholieke kerk viert zijn feest op 3 juli.

Theodorus van Celles
Theodorus van Celles (ca. 1166-1236) stichtte na zijn deelname aan de kruistochten met enkele gezellen de gemeenschap van de Kruisdragers. Twaalf jaar na zijn dood werd deze kloostergemeenschap door de paus verheven tot orde. Hij wordt door de leden van de Orde van het Heilige Kruis (Kruisheren) als zalige vereerd.

The Da Vinci Code
De Da Vinci Code is een misdaadroman uit 2003 van de Amerikaanse auteur Dan Brown. In het boek ontwerpt de auteur, aan de hand van motieven uit de vroege christelijke geschiedenis, apocriefe evangeliën, de kunstgeschiedenis en de esoterie een alternatieve ontstaansgeschiedenis van het christendom en de Rooms-Katholieke Kerk. Het Vaticaan verwerpt Browns boek als misleidende en blasfemisch fictie. Het boek werd verfilmd door de Amerikaanse regisseur Ron Howard en ging in mei 2006 in première.

Tientje
Een reeks van tien opeenvolgende weesgegroeten in het rozenkransgebed wordt een ‘tientje’ genoemd. Elk tientje begint met een Onze Vader en de overweging van een geloofsgeheim en wordt afgesloten met een lofprijzing.

Titus Brandsma
De zalige pater Titus Brandsma sprak zich in Nederland openlijk uit tegen de nazi’s. Hij stierf in 1942 in het concentratiekamp Dachau.

Tora
De verzameling boeken die christenen Oude Testament noemen, duiden Joden aan met Tenach. Het eerste en belangrijkste boek van de Tenach is de Tora: de Wet. Vaak gebruiken joden ‘Tora’ ook als aanduiding voor de gehele Tenach.

Tobit
Tobit behoort in de katholieke canon van de Bijbel tot de deuterocanonieke boeken, geschriften die pas in latere instantie als goddelijk geïnspireerd werden beschouwd.

Tridentijnse Mis
Onder Tridentijnse Mis wordt verstaan de eucharistieviering volgens de Romeinse Ritus zoals die na het Concilie van Trente (1545-1563) werd vastgelegd. Door de liturgische vernieuwingen van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) werd de Tridentijnse mis praktisch gezien afgeschaft. Later gaf paus Johannes Paulus II bepaalde groeperingen toestemming de eucharistie op de oude wijze te celebreren.

Transsubstantiatie
Transsubstantiatie is de theologische aanduiding voor de verandering van brood en wijn in het Lichaam en Bloed van Christus tijdens de consecratie in de eucharistieviering.

Transeunt diaken
Iemand die diaken is in afwachting van zijn priesterwijding wordt sinds Vaticanum II een transeunt diaken genoemd. Dit in tegenstelling tot iemand die permanent diaken is, een ambt dat door Vaticanum II in het leven is geroepen.

Tweede Vaticaans Concilie
Het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie, ook bekend als Vaticanum II, werd van 1962 tot 1965 gehouden en is bekend geworden als de kerkvergadering van het 'aggiornamento': het ‘bij de tijd brengen’ (moderniseren) van de Kerk; Vaticanum II is de basis voor het kerkelijk en gelovig leven in de 21e eeuw.

Tweede Tessalonicenzenbrief
De Eerste Brief aan de Christenen van Tessalonica maakt deel uit van het Nieuwe Testament. Deze door de apostel Paulus geschreven brief bevat een beroemde passage over de wederkomst van Christus.

Tweede boek Makkabeeën
Het tweede boek Makkabeeën vormt niet het vervolg van het eerste boek Makkabeeën, maar is een oorspronkelijk Grieks werk, dat circuleerde onder de Joden van Alexandrië in Egypte. Het gaat over de Jodenvervolging tijdens de Helleense overheersing van Palestina in de 2e eeuw voor Christus en de Makkabeese opstand daartegen. Ondanks de belangstelling voor het wonderbare en voor hemelse verschijningen, heeft het boek een grote historische waarde.

Ultramontanisme
Ultramontanisme is een katholieke stroming in het 19e-eeuwse Europa, waarvan de aanhangers het gezag van de paus boven ieder nationaal belang stelden. In Nederland gaven de ultramontanen de aanzet tot de katholieke emancipatiestrijd.

Urbi et Orbi
Het Latijnse ‘urbi et orbi’ betekent ‘aan stad en wereld’; het is in het bijzonder de benaming voor de zegen die de paus tijdens hoogfeesten als Pasen en Kerstmis geeft aan de stad Rome en de wereld.

Vastenavond
Vastenavond is de aanduiding voor carnaval, het feest dat voorafgaat aan de veertigdaagse vasten voor Pasen, met name gevierd in rooms-katholieke landen en streken. Vermommingen, optochten, de oprichting van een narrenrijk en uitbundige eetfestijnen en drinkgelagen tekenen het feest.

Vasten
Vasten is het doelbewust bewust afzien van voedsel of andere geneugten, om zo ontvankelijker te worden voor de boodschap van Gods liefde. Het is één van de belangrijkste vormen van boetvaardigheid in de katholieke Kerk.

Valentijnsdag
Valentijnsdag, genoemd naar de heilige Valentinus, is geen christelijk feest. Het is een uit de Angelsaksische landen overgewaaid feest voor verliefden, dat in Nederland en andere landen voornamelijk door de commercie onder de aandacht wordt gebracht.

Vaticanum II
Vaticanum II, in Nederland beter bekend als het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie, werd van 1962 tot 1965 gehouden en is bekend geworden als de kerkvergadering van het 'aggiornamento': het ‘bij de tijd brengen’ (moderniseren) van de kerk; Vaticanum II is de basis voor het kerkelijk en gelovig leven in de 21e eeuw.

Versterving
Versterving is het beheersen van lichamelijke driften, door niet of nauwelijks te eten en te drinken, geen geslachtsgemeenschap te hebben, en afstand te nemen van alle verslavingen en hartstochten die de weg tot God kunnen versperren.

Veertigdagentijd
De veertigdagentijd is de periode van boete, bekering en gebed voor Pasen, lopend van Aswoensdag tot aan de avondmis van Witte Donderdag.

Vespers
De vespers maken deel uit van het officiële gebed van de Kerk, het zogenaamde officie; ze worden bij zonsondergang gebeden en nemen in het officie een bijzondere positie in, omdat Vaticanum II heeft aanbevolen de vespers op zondagen en hoogfeesten met de hele parochie te bidden.

Virgo inter Virgines
In de Nederlandse en Keulse schilderkunst van de 15e eeuw was de ‘Maagd onder Maagden’ (‘Virgo inter Virgines’) een geliefd thema. Hierbij werd Maria met kind afgebeeld in een afgesloten tuin en omringd door vrouwelijke heiligen, die, net als Maria, om hun maagdelijkheid geroemd werden.

Vigilie
Een vigilie is van oorsprong een nachtwake, in het bijzonder voorafgaand aan een kerkelijk hoogfeest. In de loop der eeuwen werd de vigilie naar een steeds vroeger tijdstip verplaatst. Vanaf de 14e eeuw wordt met vigilie ook de hele dag die aan het hoogfeest voorafgaat bedoeld.

Vormsel
Het sacrament van het vormsel sterkt de gedoopte door handoplegging met de kracht van de Heilige Geest, en bezegelt door zalving dat hij op Christus gelijkt; daarmee voltooit het vormsel de in de doop begonnen christelijke initiatie.

Voorvasten
Met voorvasten werd lange tijd de liturgische periode van tweeënhalve week die voorafgaat aan Aswoensdag bedoeld. Deze periode had net als de veertigdagentijd een boetekarakter, zij het van een wat mildere aard. Na het Tweede Vaticaans Concilie is de voorvasten in de Westerse Kerk vervallen.

Voorgeborchte der kinderen
Aan de rand van de hel, in het ‘voorgeborchte der kinderen’, zo meenden katholieken in vroeger tijd, zouden de zielen van gestorven ongedoopte kinderen verblijven. De Kerk heeft het bestaan van het voorgeborchte nooit bevestigd, maar de mogelijkheid in de kerkgeschiedenis vaak opengehouden. Omdat de kerk geen definitieve uitspraak over het lot der ongedoopt gestorven kinderen heeft gedaan, bleef het beeld van het voorgeborchte in de geloofstraditie toch bestaan.

Vrijmetselarij
De Vrijmetselarij is een internationaal genootschap, dat is opgedeeld in zogeheten loges. Doel van de vrijmetselaars is het bereiken van een hoger spiritueel en ethisch niveau. Dat gebeurt door onderling overleg en geheime rituelen. De Vrijmetselarij is vrijzinnig van aard, dat wil zeggen dat ze iedere vorm van dogmatisme in principe verwerpt.

Vrijdag Visdag
Op vrijdag, een onthoudingsdag, eten katholieken van oudsher vis, omdat het eten van vlees op die dag niet was toegestaan.

Vulgaat
De Vulgaat is een oude Latijnse bijbelvertaling. Voor het grootste deel het werk van de kerkvader Sint Hieronymus. Tot aan het Tweede Vaticaans Concilie genoot de Vulgaat groot gezag in de RK-Kerk.

Werken van barmhartigheid
Werken van barmhartigheid zijn daden van christelijke naastenliefde; het zijn werken die uit liefde tot de naaste en uit liefde tot God verricht worden, en daarom ook wel 'liefdewerken' worden genoemd.

Wereldraad van Kerken
De World Council of Churches (WCC) werd in 1948 officieel opgericht te Amsterdam. De WCC is de organisatie van de wereldwijde oecumenische beweging, die streeft naar eenheid tussen de christelijke kerken. De Rooms-Katholieke Kerk is geen lid.

Weesgegroet
Het gebed tot Maria dat begint met de woorden ‘Wees gegroet Maria’ is een van de bekendste gebeden van de katholieke Kerk; de huidige vorm van het gebed dateert uit de 16e eeuw.

Willibrord
De heilige Willibrord (658-739) vertrok vanuit Ierland naar de Lage Landen om daar het evangelie te verkondigen. Hij stichtte er vele kerken, kloosters en vestingen. Op 7 november viert de Nederlandse rk-kerkprovincie zijn gedachtenis als hoogfeest.

Willebrands, Johannes kardinaal
Kardinaal Jo Willebrands (1909-2006) was een Nederlandse kerkleider van wereldhistorische betekenis op het gebied van de oecumene en de relatie tussen de RK-Kerk en het jodendom. Willebrands was aartsbisschop van Utrecht in de periode 1975-1983.

Witte rook
Het signaal waaraan de buitenwereld traditiegetrouw kan aflezen dat er een paus is gekozen, is de witte rook die ter afsluiting van het conclaaf opstijgt uit de smalle schoorsteen van de Sixtijnse kapel.