ABC van algemene natuurwetenschappen

Categorie: Algemeen of niet ingedeeld > natuurwetenschappen
Datum & Land: 07/10/2007, NL
Woorden: 262

polyester
Condensatiepolymeer op basis van estergroepen. Polyester kent als kunststof zeer vele toepassingen.

polypropyleen
Additiepolymeer op basis van propeen. Afkorting (PP). Deze polymeer vindt veel toepassing als kunststof en in plastic gebruiksvoorwerpen.

Popper, K
Karl Popper (1902-1995) was wetenschapsfilosoof. Popper geloofde niet in inductie als natuurwetenschappelijke methode. Door een experiment te doen welke in tegenspraak is met een natuurwet kun je die wet weerleggen. Je kunt alleen aantonen dat wetten onwaar zijn, niet het omgekeerde. Volgens Popper zijn natuurwetten van tijdelijke aard, als nieuwe experimenten nieuwe inzichten verschaffen worden een wet vervangen door een verbeterd model.

prionen
Kleine, eiwitachtige, deeltjes die infectieziekten kunnen veroorzaken. Volgens wetenschappers kunnen prionen in de hersenen gezonde prionachtige eiwitstructuren ombouwen tot een ziekelijke vorm. Het veranderde eiwit tast vervolgens een ander normale eiwit structuur aan, er ontstaat een kettingreactie.

proton
In 1919 door Ernest Rutherford ontdekt positief kerndeeltje. Elk atoom bestond volgens het toen geldende atoommodel uit een zeer kleine kern met positieve protonen en elektronen in wolken rond de kern draaiend. Pas in 1932 werd het ontbrekende kerndeeltje, het neutron, ontdekt door James Chadwick.

Ptolemeus
Ptolemeus (ca. 120-180 n.Chr) ontwierp het geocentrisch wereldbeeld. Hij plaatste de aarde in het centrum van het heelal. De aarde staat stil en de andere hemellichamen draaien hier in volledige cirkels omheen.

quarks
In 1963 vond de Amerikaanse onderzoeker Murray Gell-Mann aanwijzingen dat protonen en neutronen in de atoomkern uit nog kleinere subatomaire deeltjes bestaan. Hij noemde deze deeltjes quarks, naar de Ierse schrijver James Joyce, die in een van zijn boeken kikkers liet "quarken".

radiotherapie
Therapie waarbij ziek weefsel (meestal tumoren) door middel van bestraling wordt behandeld. Men probeert met deze behandeling de ongewenste celdeling te stoppen.

recombinant DNA techniek
De techniek van het overbrengen van (een) gen(en) met daarop een erfelijke eigenschap van een organisme naar een ander organisme noemt men recombinant DNA techniek. Men maakt hierbij gebruik van restrictie-enzymen die DNA op specifieke posities kunnen doorknippen. Het DNA-fragment wordt vervolgens in een ringvormig DNA fragment (plasmide) ingebouwd en vastgeplakt door plak-enzymen (ligasen). Het plasmide met het specifieke DNA fragment kan vervolgens door een micro-organisme (of plantencel) worden opgenomen, waarna het gen met de gewenste eigenschap ingebouwd wordt in het DNA van de cel. Een illustratie van dit proces staat beschreven op biotechnologie.net.

remote sensing
Term die wordt gebruikt voor satellieten die data van het aardopppervlak of de atmosfeer opvangen. Een uitleg (engels) over de principes van remote sensing vind je op de site "Remote Sensing"

renaissance
De renaissance staat letterlijk voor de wedergeboorte van de klassieke cultuur. Vanaf de vijftiende eeuw ontstond een beweging van geleerden, kunstenaars en edellieden die zich ontevreden voelden over de manier waarop hun maatschappij funktioneerde. De Kerk legde teveel beperkingen op en het individu had teweinig vrijheid. Men ging de klassieke cultuur opnieuw bestuderen en daarin ontdekte men een veel belangrijkere rol voor het individu. Veel (rijke) mensen konden zich vinden in de nieuwe denkbeelden en de renaissance beweging verspreidde zich in de vijftiende en zestiende eeuw vanuit Italie over Europa.

resistentie
Weerstand tegen bepaalde ziektes. Het lichaam bouwt, na eenmaal in contact te zijn geweest met ziekteverwekkende micro organismen, antistoffen op. Bij een volgende aanval van deze ziketeverwekkers herkent het lichaam ze direct door de zogenaamde geheugencellen, zodat ze snel onschadelijk gemaakt kunnen worden.

retrograde beweging
Van de Aarde af gezien lijkt het soms of planeten achteruit lopen langs de sterrenhemel. Deze schijnbare teruggang noemt men retrograde beweging. In de onderstaande figuur is te zien hoe dit fenomeen tot stand komt. We zien de Aarde in een bepaalde periode een afstand om de zon afleggen, in diezelfde periode lopen we een bepaalde planeet voorbij, waardoor we deze schijnbaar terug zien lopen in de dierenriem.

retrovirussen
Speciale virussoort, waarbij het erfelijk materiaal bestaat uit RNA. Het RNA wordt in in de cel van een gastheer omgezet in DNA waaruit na vermenigvuldiging nieuwe RNA virusdeeltjes worden gemaakt. Het HIV-virus is een voorbeeld van een retrovirus.

reuzenplaneten
De reuzenplaneten of gasplaneten zijn Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Deze planeten onderscheiden zich door een kleine dichtheid en de aanwezigheid van veel waterstof en helium. De aanwezigheid van methaan verraad zich als de planeet een blauw aanzicht toont. Dit wordt veroorzaakt doordat methaan rood licht absorbeert.

RNA
Messenger- of boodschapper-RNA. Als een DNA molecuul gedupliceerd moet worden zullen de twee gespiraliseerde DNA strengen zich van elkaar losmaken. Van een enkel DNA-molecuul wordt nu een soort negatief gemaakt. Dit molecuul noemt men RNA (Ribo Nucleic Acid). Het verschilt op een aantal punten van samenstelling met DNA. RNA kan de cel verlaten om buiten de cel nieuw DNA op te bouwen. Het DNA vormt opnieuw een negatief van het RNA en is dus identiek aan het oorspronkelijke DNA. Alle informatie nodig om lichaamsspecifieke eiwitstructuren op te bouwen is aanwezig in het oorspronkelijke DNA gelokaliseerd op de genen in de celkern. In februari 2001 hebben wetenschappers in Nature en Science bekend gemaakt dat het totaal aantal menselijke genen ongeveer 30.000 tot 40.000 bedraagt. Lees hiervoor het artikel in de Headlines.

Rutherford, E
Ernest Rutherford (1871-1937). Hoogleraar experimentele fysica. Hij deed vele belangwekkende experimenten waaruit hij o.a. de aard van radio-actieve straling ophelderde. In 1919 verbeterde hij het atoommodel door zijn experimenten met goudfolie. Hij beschoot een dun laagje goudfolie met alphadeeltjes (positieve heliumkernen). Het grootste gedeelte van de alphadeeltjes kon ongehinderd het folie passeren, slecht een enkel deeltje werd weggekaatst. Hij concludeerde dat atomen bestaan uit een hele kleine positieve kern en op grote afstand daarvan cirkelende elektronen. Biografie (engels).

satelliet
Satellieten zijn hemellichamen die andere, meestal grotere hemellichamen zoals planeten, begeleiden. Sinds de mens voorwerpen in de ruimte brengt spreken we ook van kunstmatige satellieten of kunstmanen. Zij worden verdeeld in circumpolaire- en geostationaire satellieten, al naar de baan die ze beschrijven. Satellieten worden gebruikt om signalen door te geven en om metingen te verrichten. Foto's door satellieten gemaakt zijn veel scherper dan die welke afkomstig zijn van aardse waarnemingsposten. Dit komt omdat de atmosfeer een verstrooiend effect op de lichtgolven heeft en luchtvervuiling de helderheid verminderd.

Saturnus
Saturnus is de zesde planeet vanaf de zon (9,5 AE) en op Jupiter na de grootste planeet van ons zonnestelsel. Hij is vernoemd naar de Romeinse god van de landbouw. Saturnus is al in 1610 door Galileo ontdekt. De planeet is zo groot dat hij makkelijk met het blote oog valt waar te nemen. Saturnus is beroemd om zijn ringen die rond de evenaar lopen. Deze ringen bestaan uit ronddraaiende stukken rots en puin. Ook andere planeten zoals Uranus, Jupiter en Neptunus bezitten ringen, die echter minder opvallend zijn. Voor meer informatie: "De Negen Planeten"

schijngestalten
Onder een schijngestalte van de maan verstaan we de vorm van het verlichte deel van de maan zoals wij die op aarde kunnen waarnemen. Zoals je op bijgaande figuur kunt zien verandert de vorm gedurende de maancyclus van 29 dagen. De schijngestalte ontstaat doordat de zonnestralen niet het gehele, naar de waarnemer op aarde toegekeerde, vlak van het hemellichaam verlichten. Bij nieuwe maan bevindt de maan zich precies tussen de aarde en de zon. Op aarde kun je dus geen maan waarnemen. Schijngestalten treden ook bij Mercurius en Venus, planeten die zich tussen de zon en de aarde kunnen bevinden. Een animatie van het proces kun je bekijken op de site The Earth-Moon System, en iets minder fraai op de Moon Phases site.

Schroedinger, R
Samen met Werner Heisenberg was Erwin Schroedinger (1887-1961) grondlegger van de moderne quatummechanica. In dit (moeilijke) mathematische model worden elektronen uit het atoommodel niet beschreven door hun plaats, maar door de kans een elektron ergens aan te treffen. Hij kreeg in 1937 samen met Dirac de Nobelprijs voor natuurkunde. Biografie (engels).

Species, origin of
De titel van de beroemde studie van Darwin over de evolutie.

sporenelementen
Naast de basiselementen C, H, N en O bevat het lichaam nog een groot aantal andere essentiële elementen. Elementen die slechts in zeer geringe hoeveelheden nodig zijn noemt men sporenelementen. Veel van deze elementen zijn nodig als bouwstoffen of zijn nodig bij functies waar enzymen bij betrokken zijn. Een aantal bekende sporenelementen zijn: ijzer, jodium, zink, selenium, koper en calcium. Een goed overzicht van sporenelementen en hun functies wordt gegeven door de site van de Vitatheek.

stamcellen
Kiemcellen die in het beenmerg thuis horen en zorgen voor de aanmaak van nieuwe bloedcellen. Stamcellen worden ook wel CD34 positieve cellen genoemd. Kankerpatiënten die een chemokuur ondergaan moeten vaak nieuw beenmerg ontvangen. De eerste klassieke beenmergtransplantaties dateren van '79. De chirurg haalt met een holle naald een hoeveelheid beenmerg uit het bekken of het borstbeen. Dat operatief ingrijpen gebeurt onder volledige verdoving. Er zijn echter nieuwe technieken in opmars die het ongemak voor de donor danig beperken: het toedienen van perifere stamcellen. Vier dagen lang krijgt de donor inspuitingen met groeifactoren, die het beenmerg stimuleren. De beenmergholtes gaan daardoor letterlijk overlopen van de stamcellen, en die komen dan in het bloed terecht. De donor moet dan nog enkel een aantal uren stilliggen terwijl de stamcellen uit zijn bloed gezuiverd worden. De methode heeft ook veel voordelen voor de patiënt: omdat er meer stamcellen beschikbaar zijn, duurt het ook minder lang voor ze in werking treden. De patiënt mag veel vlugger het ziekenhuis verlaten.

stofwisseling
De stofwisseling behoort tot de kenmerken van het leven. Een levend organisme moet voortdurend stoffen opnemen voor bouw, bescherming, en energievoorziening. Afvalstoffen moeten verwijderd worden. Hier is dus sprake van een stofwisseling.

stoommachine
De ontwikkeling van de stoommachine betekende het begin van de industriële revolutie. Een stoommachine zet chemische energie, opgeslagen in brandstoffen zoals kolen, om in warmte. Hiermee wordt water verwarmd tot stoom. Stoom neemt een groter volume in dan water. De machine maakt van deze eigenschap gebruik om een zuiger in een cylinder aan te drijven. Warmte wordt omgezet in beweging. Het prototype van de stoommachine werd al in 1690 ontwikkeld. Het was echter James Watt die de machine verbeterde tot een bruikbare machine. Stoommachines leverden de beweging om allerlei productie- en landbouw-machines aan te drijven. Mooi materiaal levert de site van het Stoommachine Museum in Enkhuizen.

stratosfeer
Vanaf de aarde gerekend de tweede luchtlaag in de atmosfeer . De temperatuur stijgt in deze laag met toenemende hoogte. In de stratosfeer bevindt zich de ozonlaag die de schadelijke UV-straling van de zon afbreekt. Veel chemische informatie over de rol van ozon en het gat in de ozonlaag vindt je op de Belgische site van de Federale Diensten Luchtverontreiniging.

taoisme
Taoisme een manier van leven en werken die accepteert wat er gebeurt, het waardeert en ervan leert.Volgens het Taoïsme verkeert alles in een perfecte harmonie, een harmonie die niet statisch is, maar in voortdurende verandering, een voortdurende wisselend evenwicht. Je zou kunnen zeggen, dat Tao de juiste weg is, de juiste manier van leven. Leven in overeenstemming met de werkzame kracht die het leven, het heelal, in stand houdt.

taxonomie
De ordening en naamgeving van de soorten. Vooral de Zweed Linnaenus heeft bijgedragen aan het opzetten van een systematisch systeem voor de naamgeving.

taxonomie
Ordening en naamgeving van soorten. zie ook Linnaeus.

technologie
Wetenschap die zich bezig houdt met het ontwikkelen van techniek en de bouw van daaruit voortvloeiende apparaten.

thermosfeer
Vanaf de aarde gerekend de buitenste (vierde) luchtlaag in de atmosfeer . De temperatuur stijgt in deze laag met toenemende hoogte. In deze laag bevinden zich nog maar heel weinig deeltjes omdat de aantrekkingskracht van de aarde op deze afstand zeer klein is geworden.

Thomson, J.
Ontdekker van het elektron (1897). Op basis van zijn onderzoek ontwikkelde hij het krentenbolmodel voor het atoom, waarbij de elektronen als krenten in een positieve kern aanwezig zijn. Biografie

thymine
Formule C5H6N2O2. Een van de vier stikstofbasen A,C,T en G die de bouwstenen van DNA (Desoxyribo-Nucleic-Acid) vormen. DNA vormt voor ieder mens de unieke molecuulstructuur waarin de erfelijke eigenschappen van het individu worden vastgelegd. Zie ook adenine, cytosine, en guanine.

transgeen
Als erfelijke eigenschappen van een andere soort worden ingebouwd in het DNA noemt men dit DNA transgeen.

transmutatie
Onder transmutatie verstonden de alchemisten het overgaan van de ene elementsoort in een andere. Tegenwoordig weten we dat dit via normale chemische reacties niet mogelijk is.

transplantatie
Het overplanten van organen van het ene individu in ander individu. Tegenwoordig speelt de discussie rond het Donor Codicil. De medische wetenschap is al enige tijd zover dat de organen van hersendoden getransplanteerd kunnen worden. Iedere volwassene in Nederland wordt gevraagd zijn organen na de dood beschikbaar te stellen. Iedereen moet daartoe een afweging maken tussen de argumenten pro- en contra orgaandonatie.

tropopauze
Keerpunt tussen de troposfeer en de stratosfeer, gekenmerkt door een keerpunt in de temperatuurgradiënt.

troposfeer
De onderste luchtlaag van de atmosfeer. De temperatuur daalt met stijgende hoogte.

Uranus
Uranus is de zevende planeet vanaf de zon (19,2 AE) en de derde in grootte. Uranus is in de mythologie de heerser over het heelal. Hij is in 1731 ontdekt door William Herschel. Uranus behoort tot de gasplaneten. Voor verder informatie: "De Negen Planeten"

variatie
Begrip uit de biologie waarmee het optreden van (toevallige) verschillen tussen groepsgenoten wordt bedoeld.

Venus
Venus is de tweede planeet vanaf de zon (0,72 AE) en de zesde in grootte. Venus is in de Romeinse mythologie de godin van de schoonheid en de liefde. Na de zon en maan is Venus het helderste object aan de hemel en daarom al sinds de oudheid bekend. Venus is net als Mercurius een binnenplaneet, dat wil zeggen hij staat dichter bij de zon dan de aarde. Venus vertoont daarom net als de maan schijngestalten. Venus heeft een atmosfeer van voornamelijk koolstofdioxide. Voor verdere informatie: "De Negen Planeten".

vier elementenleer
Door Empedocles (ca. 495-435 v.Chr.) geïntroduceerde leer dat alle materie is opgebouwd uit vier elementen: aarde water, lucht en vuur.

virussen
Virussen wijken sterk af van gewone micro-organismen. Zij voldoen niet aan alle kenmerken van levende wezens. Virussen bestaan uit een eiwitmantel waarbinnen zich een DNA- of RNA-patroon bevindt. Een virus dringt binnen in een ander organisme en gebruikt de bronnen van de gastheer om zichzelf te vermenigvuldigen. Griep wordt door een virus veroorzaakt. Virussen zijn ongevoelig voor antibiotica en moeten dus door het eigen afweersysteem vernietigd worden.

viscose
Kunstvezel geproduceerd uit cellulose, in 1892 ontwikkeld door de Franse graaf Hilaire de Chardonnier.

vlokkentest
Bij de vlokkentest neemt de gynaecoloog wat vlokvormig weefsel uit de placenta weg voor onderzoek naar een eventuele chromosoomafwijking. De vlokkentest via de vagina wordt na de tiende zwangerschapsweek uitgevoerd, doorgaans bij een zwangerschapsduur van ongeveer 11 weken. Via de buikwand vindt de ingreep na 12 weken plaats.

vruchtwaterpunctie
Bij de vruchtwaterpunctie wordt via een naald vruchtwater uit de baarmoeder afgenomen. Cellen uit het vruchtwater worden onderzocht op een eventuele chromosoomafwijking. Vruchtwateronderzoek vindt gewoonlijk plaats bij een zwangerschapsduur van ongeveer 16 weken. Bij vruchtwateronderzoek kan ook gekeken worden naar het eiwit alfafoetoproteïne (AFP). Een te hoge concentratie van dit eiwit kan wijzen op een baby met een open ruggetje.

Watson, J
James Watson helderde in 1953 samen met Francis Crick de structuur van het DNA molecuul op. Een site met veel informatie over Watson en Crick is "DNA from the Beginning".

weersatellieten
Weersatellieten kunnen vanuit de ruimte een aantal specifieke metingen doen waaruit conclusies over het te verwachten weer kunnen worden getrokken. Drie soorten metingen die worden uitgevoerd zijn: Opnamen van wolkenfoto's voorspellen de te verwachten beweging van wolkenpatronen Meting van infraroodstraling vanaf het aardoppervlak geeft informatie over de temperatuur Meting van de hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer voorspelt neerslagkansen.

Wet van behoud van energie
Eerste hoofdwet van de thermodynamica: Bij een proces zal de som van de energie uitwisseling tussen systeem en omgeving altijd nul zijn. (Er kan geen energie verloren gaan of uit het niets ontstaan). Sommige uitvinders geloven niet in deze wet, zij proberen het perpetuum mobile uit te vinden, de machine die meer energie oplevert dan dat er ingestopt wordt! Bij processen kan wel energie van de ene soort worden omgezet in een andere soort, waarbij energie met een lagere kwaliteit overblijft: warmte. De tweede hoofdwet van de thermodynamica: Bij een energieomzetting ontstaat altijd warmte.

Wet van behoud van massa
Door de Franse chemicus Antoine Lavoisier geformuleerde wet dat bij een chemische reactie de som van de massa's van de stoffen voor de reactie gelijk is aan de som van de massa's van de reactieproducten.

xenotransplantatie
Transplantatie van organen van zoogdieren, zoals apen of varkens, naar mensen.

Yin Yang
Yin en Yang zijn de symbolen voor de twee tegengestelde krachten in het universum. In de oosterse belevingswereld gaat men uit van een aardse, vrouwelijke en een hemelse, mannelijke kracht die elkaar aanvullen en beïnvloeden. De krachten staan niet tegenover elkaar maar streven naar een volmaakt evenwicht. Bij de acupunctuur gaat men ervan uit dat er een verstoring in het evenwicht is opgetreden. Door het lichaam lopen meridianen (banen) met levensenergie. Bij een verstoring van de energiebalans kunnen naaldjes op de juiste plaatsen ingebracht het evenwicht herstellen.

zeep
Zand, zeep en soda waren de stoffen waar onze overgrootouders mee schoon maakten. Zeep is al sinds de vierde eeuw bekend. "Potas en paarlenmoer" is de titel van een oud liedje, maar het geeft ook de ingrediënten voor de zeepbereiding: vet koken samen met houtskool. Er bestaan allerlei verhalen over zeep, kijk bijvoorbeeld op deze internet pagina van het Reformatorisch Dagblad. Sinds het op grote schaal invoeren van hygiënische maatregelen is de volksgezondheid met sprongen vooruit gegaan. En de chemische industrie heeft niet stil gezeten. Werd er vroeger voornamelijk soda en zeep bereid, tegenwoordig is de wasmiddelen industrie big business. Al je vragen over wasmiddelen worden beantwoord op de site "Een kind kan de was doen". Op het moment krijgt de volgende site ook veel hits "Alles over zeep maken".

Zon
De zon is het grootste hemellichaam van ons zonnestelsel. De temperatuur aan het oppervlak (de fotosfeer) is 5500 K. De zon bestaat voor 75 % uit waterstof en 25 % uit helium. Kernfusiereacties leveren elke seconde 386 miljard miljard megawatts aan energie. De donkere plekken op het oppervlak zijn zo#toplekken, die ontstaan daar waar de temperatuur relatief lager is (4000 K). Rond de zon bevindt zich een laag zeer ijl gas, de corona, die alleen tijdens een totale zonsverduistering te zien is. Voor meer informatie: "De Negen Planeten"

zonnestelsel
Ons zonnestelsel is ontstaan uit een "oernevel". Door de gravitatiecontractie werden de deeltjes samengetrokken, waarbij hun snelheid en temperatuur toenamen. Door het pirouette-effect kreeg de massa in het centrum een grote draaisnelheid. Vervolgens ontstond een pizza-effect, door de draaisnelheid werden de buitenste deeltjes verder naar buiten geslingerd en ontstond een dunne platte schijf. Het centrum ontwikkelde zich tot onze huidige zon, waarin meer dan 98 % van de totale massa samengetrokken werd. Verdichtingen in de verder naar buiten gelegen massa ontwikkelden zich tot de planeten en hun manen.

zonnewind
Door periodieke uitbarstingen van materiaal aan de rand van de zon worden grote hoeveelheden elektrisch geladen deeltjes de ruimte in geslingerd. Deze wolk van deeltjes noemt men zonnewind.

zure regen
Zure regen is bekend door het afsterven van bossen, maar gebouwen worden evenzeer aangetast. Het regenwater wordt zuurder door de inwerking van drie soorten verzurende stoffen:

zwaartekracht
Aantrekkingskracht die een voorwerp ondervindt door de aarde. Newton beredeneerde dat alle massa's (dus ook de hemellichamen) een gravitatiekracht op elkaar uitoefenen die evenredig is met hun massa. Op aarde krijgen voorwerpen een versnelling van 9,8 m-s, zij vallen naar de aarde.

Zwaveldioxide
(SO₂) ontstaat door verbranding van zwavelhoudende brandstoffen (kolen, olie). In de atmosfeer kan uit SO₂, zuurstof en water zwavelzuur gevormd worden. De industrie produceert de meeste zwaveldioxide. Maatregelen om de uitstoot van SO₂ te verminderen omvatten het plaatsen van rookgasfilters in schoorstenen en het ontzwavelen van de brandstoffen. Stikstofoxiden (NOx) vormen salpeterzuur. De belangrijkste oorzaak is het verkeer, luchtstikstof reageert in de verbrandingsmotor met zuurstof bij hoge temperatuur tot NOx. Ammoniak (NH₃) vormt het grootste probleem voor de intensieve veeteelt. De mest van varkens en pluimvee vormt ammoniak. Via een aantal chemische omzettingen ontstaat uit ammoniak uiteindelijk ook salpeterzuur. De schade die door zure regen ontstaat moet niet worden onderschat. In veel landen is al meer dan 50% van het bos aangetast. Veel mensen krijgen last van hun luchtwegen en vereisen dan meer zorg. In gebieden met een grotere luchtverontreiniging ligt het sterftecijfer aanmerkelijk hoger dan in gebieden met schonere lucht. Lees meer over zure regen.

C-14 ouderdomsbepaling
Van het element koolstof bestaan meerdere isotopen. Het meeste koolstof komt in organische verbindingen voor als C-12 isotoop. Echter 1 op de 1000 miljard koolstof atomen is een C-14 isotoop. Dit isotoop is niet stabiel, het vervalt langzaam en verandert dan in een ander element. Levende wezens nemen tijdens hun leven koolstof op. Omdat in de natuur de verhouding tussen C-12 en C-14 min of meer constant blijft is de verhouding tussen C-12 en C-14 isotopen in een levend organisme bekend. Echter als de dood intreedt wordt er geen koolstof meer opgenomen. De hoeveelheid C-14 neemt af door natuurlijk verval. De halfwaardetijd van C-14 bedraagt 5730 jaar. Dat betekent dat elke 5730 jaar de hoeveelheid C-14 isotopen halveert. Uit de verhouding tussen de C-12 en C-14 isotopen in een monster kan men zo de ouderdom van het materiaal bepalen. Zie voor meer informatie : koolstof C-14.

Y. A. Gagarin
Yuri Gagarin (1934-1968), russisch kosmonaut en de eerste mens in de ruimte. Op 12 april 1961 maakte hij een vlucht rond de aarde. Biografie (engels).