Wolters Noordhoff - Première

Categorie: Kunst, muziek en cultuur > Theater
Datum & Land: Ku/ns/t, m, NL
Woorden: 313

Ets
afdruk van een gegraveerde plaat; de voorstelling is met een naald op een met was of hars bedekte plaat gekrast en daarna met zuur uitgebeten.

Etude
oefenstuk voor en instrumentalist ter verbetering van zijn techniek.

Expressie
uitdrukking van gevoelens.

Expositie
1. Tentoonstelling in een galerie of museum; 2. in de muziek is het een begrip uit de fuga- en sonatecompositie. De expositie is het gedeelte waarin het thema (of de thema’s) voor het eerst voorkomt.

Ex-libris
eigendomsmerk in de vorm van een tekening, prentje of houtsnede voorin een boek.

Eyeline matching
montagetechniek die in films gebruikt wordt bij de continuïteitsmontage. De montage zorgt, dat er een verband gesuggereerd wordt tussen het ene en het andere filmbeeld: als een personage in het ene beeld naar iets kijkt, oogt het volgende beeld als het object waarnaar het personage keek.

Fade in
filmbeeld of geluid dat langzaam helder en duidelijk wordt.

Fade out
filmbeeld of geluid dat langzaam onscherp en onduidelijk wordt.

Fermate
teken in het notenschrift; het teken geeft aan dat een noot of rust iets verlengd mag worden; het is aan de uitvoerend musicus om dat te bepalen.

Finale
1. slot van een meerdelig muziekstuk, zoals een symfonie; 2. de slotscène van een bedrijf in de opera.

Filmscript
tekst van een film.

Figuratief
met een herkenbare voorstelling.

Flashforward
een scène in een film, boek of toneelstuk waarin een sprong in de tijd vooruit wordt gemaakt.

Flashback
een scène in een film, boek of toneelstuk waarin een sprong terug in de tijd wordt gemaakt.

Fotomontage
collage waarin foto’s of fotofragmenten gebruikt zijn.

Fraseren
door articulatie verhelderen van muzikale zinnen.

Frame
1. afzonderlijk filmbeeld (het kleinste stukje zichtbare eenheid van een film; er zitten in een film 24 frames per seconde); 2. de vorm en afmeting van een geprojecteerd (film)beeld; 3. de omlijsting van een (film)beeld.

Functioneel
geschikt voor een bepaalde taak of functie.

Full shot
opname waarin een acteur beeldvullend wordt getoond, tegenhanger van close-up.

Fuga
een meerstemmig, ofwel polyfoon, muziekstuk, waarin het thema door één stem wordt ingezet en dan door meerdere stemmen op verschillende toonhoogtes wordt geïmiteerd.

Gesticuleren
gebaren maken.

Geometrisch
meetkundig.

Genrestuk
schilderij dat een gebeurtenis uit het dagelijks leven laat zien.

Gietijzer
ijzer dat gegoten is in mallen. In de 19e eeuw veel toegepast als bouwmateriaal. Tegenwoordig ook verwerkt in gebruiksvoorwerpen en machines.

Glissando
een glijdend verloop van toonhoogte.

Gouache
1. dekkende waterverf; 2. schilderstuk dat met gouache gemaakt is.

Gregoriaans gezang
eenstemmige, onbegeleide, religieuze zang, genoemd naar paus Gregorius I.

Gravure
diepdruk, uitgesneden lijnen in een metalen plaat.

Grafiek
verzamelnaam voor kunst die met druk vermenigvuldigd wordt; voorbeelden zijn etsen, houtsnedes, kopergravures en lithogravures.

Graffiti
opschriften en tekeningen op openbare plaatsen, meestal aangebracht met spuitbussen en stiften.

Haute couture
het ontwerpen en maken van exclusieve, modieuze kleding door ontwerpers uit het officiële modecircuit.

Homoniemen
woorden die op identieke manier geschreven worden maar een verschillende betekenis hebben, bijvoorbeeld bal in de betekenis van dansfeest en bal in de zin van speeltuig.

Homofonie
meerstemmige muziek waarbij duidelijk sprake is van een melodie met begeleiding.

Iconologie
wetenschap die de betekenis van voorstellingen in kunstvoorwerpen verklaart.

Iconografie
wetenschap die de voorstellingen van kunstwerken beschrijft.

Ideografie
beeldschrift.

Imitatie
1. het nadoen van een ander; 2. het zonder toestemming namaken van origineel werk.

Improviseren
zonder vooraf gaande aanwijzingen iets creëren, bijvoorbeeld muziek, dans, theater of film.

Interval
de afstand tussen twee tonen.

Interpretatie
1. de manier waarop het publiek een kunstwerk begrijpt; 2. de manier waarop een artiest een kunstwerk, zoals een choreografie of een muziekstuk, vertolkt.

Internetadres
elektronisch bezoekadres van gebruiker internet.

Internet
wereldwijd communicatienetwerk waarin gebruikers met elkaar kunnen communiceren, informatie en beeldmateriaal kunnen zoeken en verspreiden; het systeem is ook te gebruiken als verkoopadres.

Instrumentale muziek
muziek die alleen door instrumenten wordt uitgevoerd.

Instrumentatie
de manier waarop de partijen van een muziekstuk over de verschillende soorten instrumenten verdeeld zijn.

Installatie
ruimtelijk kunstwerk dat is opgebouwd uit diverse elementen.

Industriële vormgeving
vormgeving van voorwerpen die in serie gemaakt worden.

Karikatuur
tekening of beschrijving waarin een persoon of zaak door komische overdrijving wordt getypeerd.

Karakter
1. Letterteken; 2. de aard van een persoon.

Kamermuziek
muziek voor een klein ensemble en bedoeld om gespeeld te worden in een kleine zaal.

Kerkmuziek
muziek met een christelijke boodschap, verzamelterm voor de muziek van de christelijke kerken.

Keramiek
gebruiksvoorwerpen en vrije vormen gemaakt van klei en later op hoge temperatuur gebakken.

Kikvorsperspectief
laag standpunt van waaruit de kijker een situatie of object als een kikvors bekijkt.

Kitsch
werk dat vals sentiment presenteert en qua inhoud en-of vormgeving niet op vernieuwing gericht is.

Kleurcontrast
tegengestelde kleuren.

Kleur tegen kleur contrast
contrastwerking die ontstaat als zuivere kleuren naast elkaar gebruikt worden.

Klassiek-romantisch ballet
ballet uit de negentiende-eeuwse romantiek dat nog steeds wordt opgevoerd, zoals bijvoorbeeld de Notenkraker en het Zwanenmeer.

Klankkleur
timbre, de kleur van een toon.

Klucht
komisch en plat volkstoneel.

Komedie
blijspel, drama bedoeld om het publiek aan het lachen te maken. De personages zijn karikaturen: ze hebben karakters waarin bepaalde aspecten enorm zijn uitvergroot. Tegenhanger van tragedie.

Koud-warm contrast
tegenstelling van warme en koude kleuren.

Kwartet
in muziek: vier muzikanten of zangers.

Kwantiteitscontrast
tegenstelling tussen kleurvlakken van verschillende grootte.

Kwaliteitscontrast
tegenstelling van heldere en gedekte kleuren.

Kwintet
in muziek: vijf muzikanten of zangers.

Leidmotief
1. muzikaal motief dat telkens opduikt als een bepaalde persoon, zaak of gebeurtenis aan bod komt; wordt veel gebruikt in opera; 2. leidende gedachte in een tekst, motief dat in een tekst voortdurend terugkeert.

Legenda
tekst op schilderij of tekening, bedoeld als nadere verklaring of commentaar.

Legato
muzikale aanduiding die aangeeft, dat de tonen vloeiend en met elkaar verbonden gespeeld meten worden.

Limerick
vijfregelig vers met het rijmschema a-a-b-b-a; de eerste regel eindigt vaak op een plaats- of persoonsnaam, de laatste regels bevatten vaak een onverwachte en grappige mededeling.

Liedvorm
de eenvoudigste compositievorm, een compositie opgebouwd uit muzikale zinnen, bijvoorbeeld eendelig A, tweedelig A-B of A-A, driedelig A-B-A, A-A-B of A-B-C, enzovoort.

Licht-donker contrast
contrastwerking door het gebruik van verschillende lichtgradaties en toonwaarden.

Lichaamstaal
communicatie door middel van lichaamshouding en-of gezichtsuitdrukking.

Libretto
1. de tekst van een opera; 2. de uitgeschreven handleiding van een verhalend dansstuk.

Liturgie
alle gebeden, ceremoniën en handelingen die bij een kerkdienst horen.

Long shot
shot of opname waarin het object klein in beeld is gebracht.

Lyriek
poëzie die gevoelens uitdrukt.

Metafoor
vorm van beeldspraak, waarbij de afbeelding of beschrijving berust op een vergelijking.

Medley
potpourri, muziekstuk dat is opgebouwd uit brokstukken van diverse bestaande, populaire melodieën.

Medium shot
opname waarin het object middelgroot is afgebeeld; een personage vult vanaf zijn middel het beeld.

Mecenas
welgesteld iemand die kunstenaars financieel steunt, kunstbeschermer.

Mezzosopraan
vrouwenstem tussen de sopraan en alt.

Metronoom
toestel dat met een tikkende slinger het tempo aangeeft waarin een muziekstuk gespeeld moet worden; een metronoom is tegenwoordig een elektronisch apparaat.

Mise-en-scène
betekent letterlijk: ‘het in scène zetten’. De mise-en-scène bevat alles wat de film ‘onnatuurlijk’ maakt. Dit is alles wat zich voor de camera bevindt: de acteurs, belichting, kostuums, make-up, decors, enzovoort.

Minimal music
muziek gebaseerd op korte motieven die eindeloos herhaald worden.

Minimal art
stroming in de beeldende kunst waarin het onderzoek naar vorm en ruimtewerking voorop staat.

Mineur
opbouw van een toonladder waarvan de eerste terts klein is. Composities in mineur worden vaak als droevig ervaren.

Mime
kunst waarin mensen, dieren, dingen en gebeurtenissen zonder woorden en alleen door gebaren, mimiek ofwel gezichtsexpressie en lichaamstaal worden uitgebeeld.

Motief
1. element dat door herhaling betekenis krijgt; 2. In textiel: dessin, patroon; 3. in muziek: melodisch of ritmisch element dat als bouwsteen van een compositie gebruikt wordt.

Monumentaal
groots, indrukwekkend.

Monument
1. gedenkteken dat bedoeld is om de herinnering aan een persoon of gebeurtenis te bewaren; 2. bouwwerk dat beschermd wordt vanwege zijn schoonheid of historische waarde.

Montage
het achter elkaar plakken van shots. Afzonderlijke beelden worden met elkaar in verbinding gebracht. Dat kan zijn in chronologische of thematische volgorde of in de vorm van parallelmontage.

Monoloog
alleenspraak, stuk bedoeld om door een persoon te worden voorgedragen.

Modulatie
in muziek: overgang van de ene naar de andere toonsoort.

Moderne danstechniek
verzamelnaam van verschillende danstechnieken met één belangrijke overeenkomst: ze zijn niet gebaseerd op de academische danstechniek.

Musical
een drama (tragedie of vaker nog een komedie) waarin de verhaallijn gewoon wordt gesproken, terwijl de liederen en koren net als in de opera voor het commentaar zorgen. In de musical komen meer dan in opera’s dansscenes voor.

Museum
gebouw waarin kunstwerken worden bewaard, bestudeerd en tentoongesteld.

Multimediadans
dansvorm waarin gebruik wordt gemaakt van andere kunstvormen.

Mythologie
verzamelterm voor volksverhalen over de godenwereld, gebeurtenissen in de oertijd en het ontstaan van de wereld.

Narratief
verhalend.

Neumen
voorgangers van de noten, tekens in de oude kerkmuziek.

Notenbalk
horizontale en evenwijdige lijnen waarop en waartussen muziektekens genoteerd worden.