Begrippen Geschiedenis

Categorie: Geschiedenis en volkskunde
Datum & Land: 17/08/2008, BE
Woorden: 279

Haam of Gareel
Leren of houten juk om de hals van trekpaaren; platte band voor de borst van een trekdier; paardentuig.

Hadj
Pijler van de Islam godsdienst die zegt dat elke moslim minstens 1 keer in zijn leven een bedevaart naar Mekka moet ondernemen.

Hallenkerk
(Romaanse bouwkunst). Meerschepige kerk waarvan het middenschip en de zijbeuken een ongeveer gelijke hoogte hebben en door een gemeenschappelijk dak overdekt zijn.

Hallstatt
Kern van de Keltische samenleving van 800-500 V.C

Hamilcar
Carthaags veldheer, die om het Carthaagse rijk uit te breiden de oostkust van Spanje veroverde; Daarbij hoorden vele goud- en zilvermijnen.

Handelskapitalisme
Economisch systeem waarbij de kooplui dankzij hun kapitaal het productieproces controleren, grote winsten maken in de internationeale handel en hun kapitaal verder vergroten.

Hannibal
Carthaags veldheer, die om de Romeinen te verslaan met olifanten de alpen overstak (2de punische oorlog), een prestatie die nu nog steeds wordt beschouwd als een van de moeilijkste operaties ooit. Hij is de zoon van Hamilcar.

Hanze
Vereniging van kooplui uit verschillende steden, opgericht met het oog op onderlinge bescherming bij eht handel drijven in één of meer buitenlandse gebieden. De Hanze der XVII steden groepeerde steden uit Vlaanderen, Henegouwen, Brabant en Artesië die handel dreven op de jaarmarkten van Champagne; de Vlaamse Hanze van Londen groepeerde de kooplui d...

Heerlijkheid
Grondgebied waarvan alle inwoners, dus ook de vrijen, onder het directe overheidsgezag stonden van de heer der heerlijkheid. Hij oefende het overheidsgezag (vooral bestuur en rechtspraak) uit in eigen naam. De heerlijkheden ontstonden uit domeinen van grootgrondbezitters die zich als lokale machtgebbers opwierpen, het recht in eigen hand namen en z...

Hefaistos
God van de smeedkunst.

Heiden
Niet-christen: iemand die volgens middeleeuwse opvattingen niet in de 'ware God' gelooft en niet gedoopt is.

Helena
De vrouw (een hele mooie vrouw) om wie de Trojaanse oorlog draaide. Door Paris (Trojaan) geroofd van Menoloaus (Griek).

Hellinisme
De cultuur die ontstond door de verovering van het Oosten door de Griekse wereld.

Helvetia
Romeinse provincie: Het huidige Zwitserland.

Hercules
Halfgod, beroemd in de oudheid. In een vlaag van waanzinnigheid doodde hij zijn kinderen en werd door een koning bevolen 12 schijnbaar onmogelijke opdrachten te vervullen. Hercules vervulde ze allemaal.

Hermes
Boodschapper van de goden.

Herodotus
Grieks geschiedschrijver.

Hidjra
Vlucht van Mohammed van Mekka naar Medina. (beiden Soaoudi-Arabië)

Himation
Griekse mantel.

Hippodameia
Dochter van Oinomaos, heerser van Elis.

Hispania
Romeinse provincie: het huidige Spanje.

Hofmeier
Grootgrondbezitter, de voornaamste adviseur van de koning, enigzins te vergelijken met een eerste minister.

Hoofse liefde
De liefdescultus aan de middeleeuwse addelijke hoven.

Horige
Onvrije, die gebonden was aan de grond die hij bewerkte, aan zijn heer prestaties moest betalen en voor zijn heer karweien moest verrichte, maar die persoonljke rechten (huwelijk en gezin) en zakelijke rechten (eigen vermogen met roerende en onroerende goederen ) had.

Hydra
Driekoppig, draakachtig monster. Als je een van de koppen afhakte, kwamen er drie andere in de plaats. Het monster werd gedood door Hercules.

Icarus
Zoon van Daedalus. Volgens de legende wou hij samen met zijn vader van Knossos naar het vasteland vliegen. Ze hadden veren met was aan hun armen vastgemaakt. De vader bevool hem niet te dicht bij de zon of het water te vliegen; maar Icarus maakte zijn veren nat, ze werden zwaar, en terwijl hij steeg deed de zon de was smelten. Hij stortte neer.

Ideografisch schrift
Schrift met tekeningen, maar tekeningen hebben meerdere betekeniseen bv een zon kan voor licht, warmte of dag staan.

Jihad
zie 'Djihad'.

Jupiter
Oppergod bij de Romeinen, Zeus bij de Grieken.

Kapiteel
Steen die de zuil bekroont; hierop rust een dwarsbalk.

Klassieke oudheid
Griekse beeldhouwkunst (5e eeuw voor Christus) met als kenmerken: weergave in rust of beweging van ideale mensen, en er zijn geen gevoelens in de gezichten. Beroemdste werk: Discuswerper van Myron.

Kruisboog
Middeleeuws wapen; werkt met pijlen. In tegenstelling tot een gewone boog houdt men deze boog horizontaal en lanceert door de snaar los te klikken een pijl met een hoge snelheid.

La Tène
Kern van de Keltische samenleving (bloeiperiode) van 500-100 V.c

Labrys
Zie 'Dubbele bijl'

Latifundia
Grote landerijen van grootgrondbezitters waar het land bewerkt werd door slaven.

Latium
Rome veroverde de gebieden rond hun stad rond 338V.C. Dit gebied werd Latium genoemd.

Legisten
Universitair geschoolde wetgeleerden die de Romeinse wetten (leges (latijn)) kennen.

Lekeninvestuur
Het uit de handen van een leek (bijvoorbeeld de keizer) ontvangen van een kerkelijke ambt (bijvoorbeeld dat van bisschop of abt). Dit kwam in feite neer op de benoeming van geestelijken door leken.

Lepra
Ziekte (ook melaatsheid genoemd) waardoor ledematen gruwelijk verrotten en één voor één afvallen, met de dood tot gevolg. Melaatsheid werd in de middeleeuwen als een straf van God beschouwd. Een van de beroemdste pioniers op het gebied van onderzoek en opvang van melaatsen ( leprosen) was Pater Damiaan, een Belgische priester die begin de 20ste eeu...

Leproos
Een Melaatse.

Lichtbeuk
(Romaanse en Gotische bouwkunst) De vensterzone in het bovenste gedeelte van de hoofdbeuk van een kerk.

Lijfeigene
Volledig onvrije horige, afstammend van slaven; gebonden zowel aan de persoon van de heer als aan de heerlijke grond.

Linnen of Lijnwaad
Uit vlasgaren vervaardigd weefsel dat fijner en zachter aanvoelt dan laken; bv. een linnen zakdoek, een linnen hemd.

Londinium
Latijns voor het huidige Londen.

Luchtboog
(vooral in de Gotische bouwkunst) Boog tussen buitenmuur en steunbeer. Een luchtboog brengt een zijwaartse druk van het gewelf over naar de steunbeer.

Lucy
Oudste vrouw ter wereld, waarvan het skelet in Afrika gevonden is. De naam heeft zij te danken aan het liedje 'Lucy in the sky with diamonds' van The beatles, wat een grote hit was in de jaren '60.

Lugdunum
Latijns voor het huidige Lyon.

Lutetia
Latijns voor Parijs.

Lysander
Admiraal van Sparta. Verdiende faam in de Pelopponesische oorlog tegen Athene die in 431 V.C begon.

Macedonia
Het huidige Macedonië; Romeinse Provincie.

Mandaat
(latij: mandatum, i) Bevel, opdracht.

Mandarijnen
Staatsambtenaren in het keizerrijk China.

Manuscript
Met de hand geschreven tekst; niet enkel godsdienstige geschriften, maar ook heel wat werken van klassieke auteurs werden op stevig perkament overgeschreven en versierd met miniaturen(zie miniatuur).

Mare Nostrum
(=onze zee) Zo noemden de Romeinen de Middellandse zee nadat ze alle kusten ervan bemachtigd hadden.

Massilia
Latijns voor Marseille.

Meesterschap
Graad van meester in ambacht, dat wil zeggen van iemand die de meesterproef heeft afgelegd.

Mihrab
Gebedsnis in een moskee, die de richting van de Ka'aba in Mekka, en dus van het gebed aangeeft.

Minaret
Toren van een moskee. Vanop de minaret roep te moëddzin op tot het gebed. (zie Salat).

Miniatuur
Schildering of tekening in (perkamenten) handschriften.

Minotaurus
Volgens een mythe een half-stier, half-mens die in het labyrinth bij bij het paleis van Knossos leefde en waaraan elk jaar de zeven mooiste meisjes en de zeven sterkste jongens van Athene aan geofferd werden. Theseus maakte hier een einde aan.

Monachisme
Monnikenwezen. (zie klooster en monnik).

Monnik
Geestelijke die zich in een klooster aan God wijdt.

Monogamie
Huwelijk van één man met één vrouw tegenover polygamie of een huwelijk van één man met verscheidene vrouwen tegelijk of omgekeerd.

Monotheïsme
Een geloof waarin maar één god kan bestaan.

Mortaliteit
(latijn: mors, mortis : dood) Sterftecijfer, sterfteniveau, meestal uitgedrukt in procent (%).

Moskee
Gebedshuis van de moslims.

Myron
De beeldhouwer van de discuswerper. (beroemd klassiek beeld)

Myrtillos
Knecht van Oinomaos, koning van Elis.

Mysteriegodsdienst
Eredienst nauw verbonden met leven en dood.

Mystiek
Streven naar persoonlijke vereniging met het goddelijke.

Mythologie
Verhalen over goden en mensen.

Nataliteit
(latijn: nasci, nascor: geboren worden) Geboortecijfer, geboorteniveau, meestal uitgedrukt in procent (%).

Nero
Romeinse keizer. Hij werd er van beschuldigd de grote brand van Rome aangestoken te hebben. Hij werd vermoord. Hij was nogal een tiran.

Nieuwe menselijkheid
(ca. 1200) Opvatting dat de mens uitdrukkelijk door God is gewild en geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. Deze opvatting had rechtstreeks te maken met het nieuwe godsbeeld de ongenaakbare God werd vervangen door de liefdevolle Vader, die de mens in het middelpunt van de schepping heeft geplaatst.

Nilus
Latijns voor Nijl.

Oddyseus
Man der duizend listen, afkomstig uit Ithaka. Hij bedacht de list van het paard van Troje.

Oinomaios
Koning van Elis, met als dochter Hippodameia.

Olympia
Heiligdom (geen stad) in de Pelopponessos waar om de vier jaar de Olympische spelen werden gehouden. In Olympia lag ook de tempel van Zeus met het zeer grote beeld van de oppergod, een van de zeven wereldwonderen.

Ondervoeding
Onvoldoende voeding, niet zozeer een tekort, dan wel een eenzijdige en eiwitarme voeding.

Orpheus
Een mythische figuur die volgens de legende zo mooi met de lier kon spelen dat alle mensen, alle dieren, zelfs dode dingen zoals stenen luisterden naar zijn spel.

Orthodoxie
Letterlijk de rechtzinnigheid; het streng vasthouden aan de kerkleer als het enige en ware geloof.

Ostraca
Als de burgers een politicus niet meer zien zitten, krassen ze zijn naam in een potscherf. Als er meer dan 6000 mensen dit stemmen, moet het slachtoffer voor 10 jaar Athene verlaten.

Pacht
Jaarlijkse rente, huurgeld voor het gebruik van een stuk land.

Palè
Grieks voor worstelen.

Palestina
Romeinse provincie: Ook nu nog het huidige Palestina, dat gekenmerkt wordt door een voortdurende golf van geweld..

Pantheon
Godensysteem.

Papyrus
Dik, glad papier dat van riet wordt gemaakt en uit Egypte komt.

Passieve handel of Residentiële handel
Handel waarbij de kooplui niet meer meereizen met hun goederen, maar vanuit hun residentie of verblijfplaats, bv Brugge in de Late Middeleeuwen, de handel controleren; zij sluiten er hun handelstransacties af en staan via een drukke briefwisseling in contact met hun vertegenwoordigers elders, die voor hen goederen kopen en verkopen; zij doen hun be...

Pathos
Beeldhouwkunst waarin de gezichten van de afgebeelde figuren sterke emoties vertonen.

Patriarch
Hoofd van het patriarchaat (=verschillende aartsbisdommen) Bijvoorbijl naast de Basileus in de Byzantijnse beschaving hoofd v.d staatskerk. Hij benoemde de Basileus.

Patriciaat
De geldaristocratie in de middeleeuwse stad; de aanzienlijke niet-adellijke geslachten die al vele generaties lang belangrijke functies in het stadsbestuur vervullen.

Paus
Leider van de Rooms-Katholieke kerk. Zetelt in het Vaticaan te Rome.

Pelops
Erfde de troon van Frygië van zijn vader Tantalos.

Peplos
Mantel in het Grieks.

Perikles
Grieks generaal die de opdracht gaf het Parthenon te bouwen met het geld van de Delisch-Attische zeebond.

Perzische oorlogen
Oorlog tussen Griekenland en Perzië. Enkele hoogtepunten: Marathon (Atheense overwinning) en Salamis (Atheense overwinning) Thermphylen (Spartaanse nederlaag).

Pharos
Eiland voor de kust van Alexandrië waarop de vuurtoren (één van de zeven wereldwonderen) stond.

Phideas
De man die het parthenon op de acropolis in Athene gebouwd heefd in opdracht van Perikles.

Phillipus van Macedonië
Vader van Alexander de Grote, veroverde Griekenland en ontbond de Delisch-Attische zeebond in Chaeronea 338 VC. Griekenland kreeg een vreemd heerser.

Pictografisch of Beeldschrift
Schrift met alleen tekeningen. Tekeningen hadden maar één betekenis, dus geen symbolische betekenis.