Belgoprocess

Categorie: Chemie, chemische- en kernindustrie > Radio-actieve afvalstoffen
Datum & Land: 09/07/2013, BE
Woorden: 373

abrasieve decontaminatie
Het verwijderen van het radioactief besmet deel van materialen of componenten door het afslijten van een oppervlaktelaag, gebruik makend van abrasieve, slijtende materialen, zoals zand, metaalkorrels met water, of droge, gekapte en scherpe metaaldeeltjes aangevoerd met lucht als transportmedium.

abrasieve straalinstallatie
Een installatie voor het verwijderen van het radioactief besmet deel van materialen of componenten door het afslijten van een oppervlaktelaag met behulp van abrasieve, slijtende materialen.

abrasieve technieken
Technieken voor het afslijten van harde oppervlaktelagen, bijv. voor het afslijten van een oppervlaktelaag van een metalen of betonnen structuur met zand, metaalkorrels en water, of droge, gekapte en scherpe metaaldeeltjes.

absolute insluiting van het afval
Het doen rusten in een dragende en volledig omgevende en isolerende stof of omhulsel, afhankelijk van het soort afval.

absoluutfilter
Een filter aangewend voor het verwijderen van uiterst kleine (submicron) en grotere deeltjes van een gas- of een luchtstroom.

absorberend
In zich opnemend, opslorpend, inzuigend van en bepaalde materie.

absorptie
Inzuiging, opslorping, het verschijnsel dat een gas of een vloeistof in het volume van een vaste stof of een vloeistof wordt opgenomen en vastgehouden, of het opnemen of opgenomen worden van stoffen uit de omgeving door de cellen van een organisme. De absorptie van een straling betekent in dit geval dat een vermindering in intensiteit van de straling wordt veroorzaakt bij de doorgang door materie.

achtergrondstraling
Het geheel van ioniserende stralingen die afkomstig zijn van natuurlijke bronnen in ons leefmilieu. Het gaat hier om kosmische straling, afkomstig van de zon en uit het heelal en om de straling van radioactieve stoffen in de bodem, in bouwmaterialen, in het water en in de lucht.

activering
Methode om radioactiviteit in te sluiten d.m.v. bestraling.

activeringsenergie
De energie nodig om een bepaalde materie radioactief te maken d.m.v. bestraling.

activiteit
Het aantal atoomkernen in een radioactieve stof dat per seconde vervalt.

activiteitsmeter
Meter voor de hoeveelheid aanwezige activiteit in een bepaalde radioactieve stof

acute dosis
Een stralingsdosis die op een bepaald moment in scherpe vorm optreedt

adembescherming
Middel om iemand toe te laten gezonde lucht in te ademen, om de ademhalingsopeningen en, in voorkomend geval, de ogen af te zonderen van de omgevende bezoedelde lucht. Dit kan gebeuren door gebruik te maken van middelen die de omgevende bezoedelde lucht zuiveren, door een verbinding te maken met een bron van verse lucht genomen buiten de omgevende atmosfeer of met een niet van deze atmosfeer afhankelijke bron die lucht of met zuurstof verrijkte lucht levert.

adsorptie
De binding of het gebonden worden van een stof aan de oppervlakte van een andere stof, vooral van een gas of een opgeloste stof aan het oppervlak van een vaste stof.

afval
Zie radioactief afval

afvalbeheer
Alle administratieve en technische activiteiten die verband houden met het vervoer, de verwerking, de conditionering, de opslag en de berging van radioactief afval.

afvalcollo
Het geheel van verwerkt en ingekapseld radioactief afval met zijn verpakking: het eindprodukt van de afvalverwerking. Een collo beantwoordt aan de vereisten voor transport, opslag en berging van het afval.

afvalopberging
Zie berging.

afvalterugwinning
Door een bewerking van afval nieuwe grondstof maken.

afvalverwerking
Zie verwerking

afvalwater
Water dat gebruikt is en gewoonlijk met verschillende stoffen beladen is.

afvoergas
Gas dat bij een activiteit ontstaat en uit deze activiteit of een installatie moet worden afgevoerd, al of niet na zuivering en-of conditionering.

afvoerstroom
De hoeveelheid van een fluïdum of van een materie die wordt afgevoerd.

afschrapen
Het bewerken of reinigen van oppervlakken, het verwijderen van een radioactief besmette laag van een betonstructuur met behulp van machines, bestaande uit een aantal naalden of een cilinderkop, die meestal pneumatisch aangedreven worden, en waarmee op het betonoppervlak een kloppende beweging wordt uitgeoefend.

afsluiting
Een handeling of een voorwerp dat dient om een ruimte van een aangrenzende ruimte, of om twee voorwerpen of twee materies van elkaar af te sluiten.

afstandsbediening
Hoog- en middelactief vast afval wordt altijd door middel van manipulatoren, bestuurd vanuit een controlekamer, bewerkt. Deze controlekamer is goed beschermd en men kan er door middel van afstandsbedieningen de grote grijpers in de cellen besturen. Deze grijpers voeren dan uiteindelijk de handelingen op het afval uit. De cellen en de controlekamer worden van elkaar gescheiden door loodglasramen waar de straling die in de cellen aanwezig is niet door kan dringen.

afscheiding
Het afzonderen of afgezonderd worden uit een verbinding.

afscherming
Materiaal dat tussen een radioactieve bron en mensen of materialen wordt geplaatst om de straling te absorberen en de blootstelling aan straling te verminderen.

afgeschermd
Met een scherm afgesloten of omsloten, door bedekking de vrije uitstraling belet.

alfadeeltje
Positief geladen deeltje bestaande uit twee protonen en twee neutronen. Alfadeeltjes worden door sommige onstabiele kernen uitgezonden. Een blad papier volstaat om ze tegen te houden. In de lucht hebben ze een reikwijdte van ongeveer 3cm. Ze worden door de huid gemakkelijk tegengehouden.

alfastralend afval
Radioactief afval dat alfastraling uitzendt.

alfastraling
Ioniserende straling bestaande uit alfadeeltjes of heliumkernen. Hun penetratie is zeer gering doch zij ioniseren wel bijzonder krachtig.

alfaverval
Radioactieve omzetting van een stof waarbij alfadeeltjes worden uitgezonden.

ARBIS
Algemeen Reglement op de Bescherming van de bevolking en van de werknemers tegen het gevaar van Ioniserende Stralingen. Het bepaalt hoe mens en milieu in België tegen de schadelijke effecten van ioniserende stralingen moeten worden beschermd. Anderzijds bevat het ook de reglementering in verband met de organisatie van en het toezicht en de controle op nucleaire installaties.

atoom
Het kleinste deel van een scheikundig element dat al de chemische eigenschappen van het element nog bezit. Het wordt gekenmerkt door het aantal protonen in de kern en het aantal neutronen dat rond de kern draait. Atomen zijn elektrisch neutraal, aangezien het aantal

atoomkern
Het centrale en positief geladen deeltje van een atoom. Deze bevat vrijwel de totale massa van het atoom. Zij is samengesteld uit protonen en neutronen. Eén uitzondering echter: de kern van het lichtste isotoop van waterstof bestaat slechts uit één proton.

atoomkernmutatie
Zie radioactief verval.

barrière
Fysische versperring die moet voorkomen dat radioactieve stoffen in de biosfeer terechtkomen. Bij het gebruik van radioactieve stoffen of splijtbaar materiaal, en bij de verwerking en de berging van het radioactieve afval, gebruikt men meestal meerdere barrières tegelijkertijd.

betastralend afval
Radioactief afval dat betastraling uitzendt.

beta-straling
Ioniserende straling bestaande uit betadeeltjes of negatief of positief (positronen) geladen elektronen.

betaverval
Radioactieve omzetting van een stof, waarbij betadeeltjes worden uitgezonden.

betonbewerking
Het bewerken of behandelen van betonnen structuren of betonoppervlakken.

betonnering
Het storten van beton of het inwerken van materie of structuren in beton.

betonpuin
Massa vergruizeld beton, ontstaan door afbraak of verwoesting van betonnen constructies of doordat nieuw gestort beton of nieuwe betonconstructies onder het aanbrengen of bij het vervoer breken.

bezinken
Uit een vloeistof neerslaan

bergingssite
Een plaats waar mogelijk vaten met radioactief afval kunnen worden ondergebracht in een speciaal hiervoor uitgegraven structuur. Na gebruik zal die structuur geïsoleerd worden van de buitenwereld zodat de vaten waarin het afval ingebed zit, de bergingsinfrastructuur en de geologische omgeving samen een systeem van kunstmatige en natuurlijke afschermingen vormen die de verspreiding van radio-isotopen naar de biosfeer beheersen. Naargelang de aard van het afval kan men ondergrondse of bovengrondse bergingssites onderscheiden.

beschermingskledij
Tot bescherming dienende kledij die afhankelijk van de uit te voeren werkzaamheden, de gebruikte technieken, het werken met vloeistoffen of chemicaliën, de radiologische toestand van een werkzone of andere specifieke problemen, individueel kan worden gedefinieerd.

besmetting
De ongewenste aanwezigheid van radioactieve stoffen op of in voorwerpen, levende organismen of materialen.

bestraling
Het bestralen of bestraald worden, in het bijzonder met bijv. geneeskrachtige stralen of met radioactieve stralen.

beta-deeltje
Elektron (negatief geladen) of positron (positief geladen) dat door sommige onstabiele atoomkernen wordt uitgezonden. Betadeeltjes hebben een gering doordringingsvermogen. Ze worden al tegengehouden door een aluminiumplaat van enkele millimeters dik. Hun reikwijdte in de lucht bedraagt ongeveer 3 m.

berging
Het definitief onderbrengen van het verwerkte en ingesloten radioactieve afval in een speciaal hiervoor gebouwde structuur. Deze structuur wordt door een natuurlijke barrière van de buitenwereld afgesloten. Het afval blijft van de biosfeer afgezonderd zolang de activiteit ervan niet vervallen is tot een verwaarloosbaar niveau.

bergingsbuis
Kokervormige uitgraving of schacht die toegang geeft tot een ondergrondse ruimte, die in het voorstel van diepe geologische berging toegang geeft tot de bergingsruimte voor radioactief afval. In bepaalde gevallen kunnen hiermee ook de kleinere galerijen bedoeld worden waarin het afval kan worden opgeslagen.

bergingsgalerij
Horizontale kokervormige uitgravingen die de toegangen vormen tot de ondergrondse ruimten, waarin in het voorstel van diepe geologische berging radioactief afval kan worden opgeslagen. In deze grote galerijen kan het afval vervoerd en gemanipuleerd worden.

becquerel (Bq)
Eenheid van radioactieve straling, het verval van één atoomkern per seconde. Omdat dit een zeer kleine eenheid is, wordt meestal gewerkt met veelvouden MBq (mega of miljoen) en GBq (giga of miljard).

bedekking
Het voor of op iets anders plaatsen, leggen of hangen om het min of meer onzichtbaar te maken of om het af te schermen van een omgeving.

behandeling
Zie verwerking

bekleed splijtstofdeeltje
Een splijtstofdeeltje dat omgeven is door een bekleding die splijtingsprodukten bevat.

bitumen
Een mengsel van koolwaterstoffen met een hoog moleculair gewicht (= asfalt). Het is een nevenprodukt van de raffinage van petroleum of koolteer.

bitumering
Het proces waarbij radioactieve afvalstoffen in een matrix van bitumen wordt vastgezet of geïmmobiliseerd.

borosilicaatglas
Glassoort die zeer goed bestand is tegen uitloging en geschikt om hoogradioactieve vloeistoffen van de opwerking van kernbrandstoffen, in vaste vorm te brengen. De radioactieve stoffen worden daarbij chemisch gebonden in het amorfe netwerk van glasmoleculen.

bovengronds
Met bovengronds wordt op het vlak van berging verstaan dat radioactief afval kan worden geborgen in betonnen bunkers aan de oppervlakte. Die bunkers worden dan overdekt met verschillende lagen grond en ondoorlatende materialen die extra barrières gaan vormen om binnendringen van water te voorkomen. Zo ontstaat aan de aardoppervlakte een soort tumulus.

BR3
Belgian Reactor 3; prototype onderzoeksreactor van het PWR-type (water onder hogedruk) van het SCK, origineel aangewend als proefcentrale voor het testen van splijtstof onder reële omstandigheden, voor het opleiden van reactorpersoneel en voor de productie van electriciteit (40.9 MWh en 11.2 MWe). Momenteel wordt de centrale ontsmet en ontmanteld.

brandbaar
Materie die kan verbrand worden en daardoor in een verbrandingsoven tot as omgevormd kan worden om zo het volume ervan te verminderen.

brandstofcyclus
Zie splijtstofcyclus

brandstofelement
Zie splijtstofelement.

breekhamer
Mechanische, meestal pneumatische of hydraulische hamer voor sloopwerkzaamheden.

BR1
Belgian Reactor 1; onderzoeksreactor van het SCK, voornamelijk aangewend voor het uitvoeren van radioactiviteitsmetingen.

BR2
Belgian Reactor 2; onderzoeksreactor van het SCK, voornamelijk gebruikt voor het onderzoek naar het gedrag van materialen bij radioactieve bestraling.

bufferzone
Een welomschreven zone rond een nucleaire installatie die een aangepaste afstand moet verzekeren tussen die installatie en de ruimte die toegankelijk is voor het publiek.

buffer
Het materiaal dat rond afvalcolli in een berging wordt geplaatst en een bijkomende barrière vormt om de omgeving te stabiliseren, om te voorkomen dat grondwater in contact komt met de afvalcolli en dat radionucliden vanuit de afvalcolli in de omringende grondlagen kunnen terechtkomen.

calcinatie
Verkalking.

canister
Dichtgelaste metalen vat of bus.

cementering
Een produkt of voorwerp met cement bedekken of inkapselen, of iets met cement bedekken of afsluiten.

CILVA
Centrale Infrastructuur voor Laagactief Vast Afval. Installatie bij Belgoprocess voor de verwerking en conditionering van laagactief vast afval. Zij omvat de nodige infrastructuur en apparatuur om laagactief afval te versnijden, te persen en te verbranden. Het verwerkte afval wordt in de installatie in cement ingebed alvorens naar een voorlopige opslagplaats gebracht te worden.

collo
Zie afvalcollo.

compactering
Een methode om afval te verwerken, waarbij het volume aan persbaar materiaal door samendrukken wordt verminderd. De drukkracht die daarbij wordt uitgeoefend is van de orde van grootte enkele honderden tonnen.

conditioneren
Het inkapselen van verwerkt radioactief afval in een stevige, waterbestendige massa (cement, bitumen of glas) om het zo geschikt te maken voor verdere behandeling, transport, opslag en berging. Het doel van conditionering is het afval in te sluiten zodat de radioactieve stoffen zich niet in de biosfeer kunnen verspreiden.

conisch
Kegelvormig.

container
Laadkist, verpakking, vat, bak, doos, koker, bus.

contaminatie
Zie besmetting.

controlekamer
Ruimte van waaruit een bepaald proces gestuurd of gecontroleerd wordt.

coagulatie
Stolling, het vormen van klonters, samenvlokking, stremming.

COGEMA
Frans: Compagnie Générale des Matières Nucléaires: één van de belangrijkste operatoren op het vlak van produktie, omzetting en verrijking van uranium, evenals voor de aanmaak van splijtstof en opwerking van bestraalde splijtstof.

curie (Ci)
Oude eenheid voor activiteit, genoemd naar Marie Curie. Eén curie komt overeen met de activiteit van één gram radium-226. Eén curie = 37 GBq.

cycloonafscheider
Toestel voor het scheiden van een vaste stof van een gas of een vloeistof, bijv. in fabrieken om het aanwezige stof weg te doen trekken, voor het reinigen van bijv. rookgassen.

DBIS
Dienst voor Bescherming tegen Ioniserende Stralingen, opgericht in 1981 binnen het Ministerie van Volksgezondheid en Leefmilieu. Hun opdrachten zijn de volgende

de minimis
Deze term werd vroeger gebruikt om het activiteitsniveau aan te duiden van stoffen die door de wetgever als niet radioactief worden beschouwd, in de zin dat ze niet onderworpen zijn aan de reglementering voor radioactieve stoffen.

decanteren
Langzaam van een bepaald bezinksel afgieten, klaren. Zie ook afscheiding

decontaminatie
Zie ontsmetting

desintegratie
Zie radioactief verval.

diamantkabelzaagmachine
Machine voor het snijden van betonblokken uit structuren, bestaande uit een eindeloze stalen kabel bezet met diamantparels gescheiden door plastieken afstandsstukjes. Via een wielaandrijving wordt de kabel met een constante snelheid doorheen twee gaten getrokken die in een muur werden geboord. Hierdoor wordt een doorsnede gemaakt van het betonvlak tussen de twee gaten. Water is nodig voor het koelen van de kabel en het reinigen van de betonsnede.

diamantsegment
Het kabelsegment bestaande uit een diamantparel en plastieken afstandsstukje van een diamantkabel.

dichtingsmateriaal
Materiaal voor het dicht maken van verpakkingen, behuizingen of ruimten.

diepe berging
Met diepe berging wordt verstaan dat radioactief afval kan worden geborgen in een diepe, stabiele en moeilijk doordringbare laag van de ondergrond die al miljoenen jaren bestaat. De gekozen grondlaag vormt daarbij de belangrijkste barrière tegen de verspreiding van de radioactiviteit.

droogstralen
Het afslijten van een harde oppervlaktelaag van bijv. een metaalstructuur met behulp van lucht en droge, gekapte en scherpe metaaldeeltjes, en dus zonder gebruik te maken van water als transportmedium.

drukvatreactor
Een toestel of machine met een vat voor fluïda onder druk, waarin een fysische of chemische reactie plaatsvindt.

eindopberging
De berging van het afval op een plaats waar het uiteindelijk zal blijven voor altijd en waar het over de jaren heen zal afnemen in radioactiviteit. Zie berging.

elektron
Elementair deeltje met een negatieve elektrische lading en een zeer kleine massa, 1-1836 van de massa van een proton. Ze cirkelen in een atoom rond de kern. Het aantal elektronen is gelijk aan het aantal protonen in de kern van een atoom. Het aantal elektronen in de buitenste schil bepaalt grotendeels de chemische eigenschappen van het atoom.

elektronenvangst
Zie betaverval