Belgoprocess

Categorie: Chemie, chemische- en kernindustrie > Radio-actieve afvalstoffen
Datum & Land: 09/07/2013, BE
Woorden: 373

element
Stof die bestaat uit atomen met hetzelfde atoomnummer en op chemische wijze niet meer tot eenvoudigere substanties kan worden opgedeeld. Bijv. waterstof, zuurstof, ijzer, koper,... In de natuur komen er zo 92 verschillende elementen voor.

emissie
Uitzending van deeltjes (alfa, beta of gamma).

ergst denkbaar ongeval
Het ergste ongeval dat in een reactor of eender welke nucleaire installatie kan voorkomen, waarmee men rekening moet houden als men beschermingsmaatregelen opstelt.

excitatie
Zie aanslag.

filtratie
Het afscheiden van vaste stoffen uit vloeistoffen of gassen door het mengsel doorheen een aangepast filmmateriaal te sturen, zoals bijv. papier, glaswol of textiel.

flocculatie
Scheikundige techniek die gebruikt wordt om vaste stoffen in suspensie uit vloeistoffen af te scheiden. Daarvoor worden chemicaliën aan de vloeistoffen toegevoegd die zich met de vaste stoffen verbinden en vlokken vormen. Deze vlokken bezinken. Het bezinksel bevat de vaste stoffen die door filtratie van de vloeistof worden afgescheiden.

fusie
Zie kernfusie.

gamma-afval
Radioactief afval dat besmet is met gammastralers.

gammastraling
Zeer energierijke elektromagnetische straling met zeer kleine golflengte en hoge frequentie. Zij wordt uitgezonden door atoomkernen die vervallen, door het wegslingeren van een alfa- of betadeeltje en bij splijting van atoomkernen.

gasgekoeld
Gekoeld met behulp van een gasstroom, i.p.v. bijvoorbeeld met water in een warmtewisselaar.

gastgesteente
Een stabiele geologische formatie die in aanmerking komt als natuurlijke barrière voor een bergingsinfrastructuur.

gewapend beton
Met ijzeren staven inwendig versterkt beton.

gecontroleerde zone
Zone waarvan de toegang gereglementeerd is en waarin maatregelen voor stralingsbescherming van toepassing zijn, om de blootstelling aan radioactieve straling te beperken en de verspreiding van radioactieve besmetting tegen te gaan.

Geiger-müllerteller
Apparaat om ioniserende straling op te sporen en te meten. Het bestaat uit een met gas gevulde buis waarin een elektrische ontlading plaatsvindt als er ioniserende straling binnendringt. De ontladingen worden geteld en zijn een maat voor de stralingsintensiteit.

geologische barrière
Het draagt ertoe bij de infiltratie van water tegen te gaan of te vertragen, en de migratie of verspreiding van radioactieve stoffen in de biosfeer te vertragen. Zie gastgesteente.

geologische berging
Bergingsconcept voor langlevend en-of middel- en hoogactief afval. Volgens dit concept zou de bergingsinfrastructuur worden gebouwd in diepe grondlagen die op een geologische tijdschaal zeer lang stabiel gebleven zijn. Dergelijke lagen bieden op zeer lange termijn genoeg bescherming tegen de mogelijk nadelige gevolgen van ioniserende stralingen. In België voert men onderzoek naar de berging in kleilagen. Elders worden ook graniet- en zoutlagen onderzocht.

gevarengebied
Een ruimte waar zich personeel bevindt en waar een stralingsbedreiging aanwezig kan zijn.

glasafval
Afval van een proces waarin glas werd gebruikt, of afval dat in een glasmatrix werd ingekapseld.

grijper
Grijpend deel van een werktuig

granulaat
Gekorrelde massa of structuur, zoals bijv. gietijzer dat gesmolten wordt, daarna uitgegoten in stromend water zodat het sterk wordt afgekoeld en vervolgens in een hakmachine wordt verkleind (verkorreld).

HAGA
Hoogactief geconditioneerd afval

halveringstijd
(biol.; effect.; fysische) Biologische: de tijd waarin een levend wezen de helft van een opgenomen hoeveelheid radioactieve stoffen door natuurlijke stofwisseling uitscheidt.

hameren
Als met de kracht van een hamer op iets inslaan, bijv. het mogelijk inslaan van abrasieve deeltjes op een metaaloppervlak.

hand-arm vibraties
Trillingen die ontstaan bij het gebruik van bijv. pneumatisch, hydraulisch, elektrisch aangedreven handwerktuigen. Via de manuele bediening worden deze door de machine veroorzaakte trillingen overgebracht op handen, armen en overeenstemmende gewrichten. Als gezondheidseffecten van de blootstelling aan hand-armtrillingen worden in de literatuur bijv. genoemd: 'witte vingers' of voosheidsgevoel in de vingers, verminderde spierkracht, pijn en stijfheid in de spieren, afwijkingen aan botten en gewrichten.

handschaafmachine
Kleine manuele machine bestaande uit een cirkelvormige schijf bezet met diamantplaatjes, die door een elektrische motor of pneumatisch wordt aangedreven en waarmee het oppervlak van betonstructuren kan worden glad gemaakt of worden vrijgemaakt van radioactieve besmetting.

handschoenkast
Een luchtdicht gesloten kast, meestal doorzichtig, waarin radioactieve of toxische stoffen kunnen behandeld worden met behulp van rubberen handschoenen die in de kast reiken. De kast wordt in onderdruk gehouden, zodat bij een lek de lucht steeds naar binnen wordt gezogen. Dit systeem voorkomt besmetting bij degenen die het werk in de kast uitvoeren.

handschraper
Kleine manuele machine, bestaande uit een aantal naalden of een cilinderkop en meestal pneumatisch aangedreven, waarmee bijv. betonoppervlakken kunnen worden bewerkt, gereinigd of ontdaan van een radioactief besmette laag.

hergebruik
Het opnieuw gebruiken, in het bijzonder het opnieuw in de productie opnemen van afval- of afbraakproducten.

herwinnen
Het terugwinnen, weer verkrijgen, recupereren, hergebruiken.

hefwerktuig
Toestel om lasten stuk voor stuk op te lichten en al of niet ook over een kleine afstand te verplaatsen.

hoekschaver
Kleine manuele machine bestaande uit een cirkelvormige schijf bezet met diamantplaatjes geplaatst onder een bepaalde hoek, die door een elektrische motor of pneumatisch wordt aangedreven en waarmee het oppervlak van betonstructuren en meer speciaal hoekvormen kunnen worden glad gemaakt of worden vrijgemaakt van radioactieve besmetting.

hoogradioactief
Een materie is hoogradioactief wanneer ze aanzienlijke hoeveelheden beta- en gammastralers en ook alfastralers met zeer lange halveringstijden bevat. Dit komt praktisch uitsluitend van de opwerking van bestraalde kernbrandstof. Door de grote concentratie aan radioactieve stoffen geeft dit afval de eerste honderd jaren ook warmte af. Het moet zeer lang van de biosfeer worden afgeschermd.

HRA
Hoogradioactief afval.

hydraulische breekhamer
Hydraulisch aangedreven hamer voor sloopwerkzaamheden.

hydraulische schaar
Hydraulisch aangedreven schaar voor het knippen van metalen leidingen of platen.

hydrogeologie
De wetenschap van het ondergrondse water, het bestuderen van de eigenschappen van ondergronds water

IAEA
Internationaal Atoomenergie Agentschap

ICRP
Internationale Commissie voor Radiologische Bescherming, een autonome internationale commissie die in 1927 werd opgericht en basisprincipes voor stralingsbescherming ter beschikking stelt.

immobiliseren
Zie conditioneren.

insluitgebouw
Een gebouw dat speciaal ontworpen is voor de goede insluiting van een proces of een activiteit.

insluitvat
Een vat dat speciaal ontworpen is voor een goede insluiting van een proces of een activiteit.

interventie
De werkzaamheden die plaatsvinden in een gecontroleerde zone, of ruimte waarin verhoogde straling en-of radioactieve besmetting aanwezig is. Dergelijke werkzaamheden worden samen met de verantwoordelijken voor stralingsbescherming voorbereid en onder hun toezicht uitgevoerd.

in vaten doen (het-)
Het inbrengen van materialen in vaten.

inademing
Zie inhalatie

inbedding
Het verwerkte radioactief afval doen rusten in een dragende en gedeeltelijk omgevende stof of omhulsel, afhankelijk van het soort afval.

inbedrijfstelling
Het in werking brengen van een bepaald bedrijf of een installatie

indampen
Een oplossing of emulsie concentreren door verdamping van het oplosmiddel.

ingestie
Het via de mond in het lichaam brengen van schadelijke stoffen

inhalatie
De inademing van gas-, damp- of poedervormige stoffen, ook als wijze van luchtverontreiniging.

inkapseling
Het verwerkte radioactief afval insluiten in een omhulsel dat het afval helemaal omgeeft, in een vat, een container,...

ion
Elektrisch geladen deeltje dat kan ontstaan uit een atoom of molecule door afsplitsing of aanhechting van elektronen, of door het elektrolytisch uiteenvallen van moleculen in oplossingen.

ionisatie
Proces waarbij atomen of moleculen één of meer elektronen opnemen of afgeven en daardoor ionen worden. Hoge temperaturen, elektrische ontladingen en energierijke straling kunnen tot ionisatie van materie leiden.

ioniserende straling
Straling die ionisatie verwekt in de materie, bijv. alfa- en betadeeltjes, röntgen- en gammastraling.

ioniserende straling
Straling die rechtstreeks of onrechtstreeks atomen of moleculen ioniseert. De meest bekende soorten ioniserende straling zijn alfa-, beta-, gamma- en röntgenstralen.

isotoop
Isotopen zijn atomen van een zelfde chemisch element, met hetzelfde atoomnummer, maar met een verschillend massagetal. Ze hebben dus hetzelfde aantal protonen, maar een verschillend aantal neutronen in hun kernen. Hun chemische eigenschappen zijn dezelfde, hun fysische zijn verschillend.

kalksteen
Een natuurlijk gesteente dat hoofdzakelijk bestaat uit koolzure kalk, een meestal sedimentair gesteente van dierlijke oorsprong.

kernlading
De elektrische geladenheid van een atoomkern.

kernreactie
Een fenomeen waarbij een atoomkern in een massa, lading of in energie verandert.

kernsmelting
Zie kernfusie.

kernsplijting
De splijting van een atoomkern van een zwaar element in twee lichtere kernen (splijtingsprodukt genoemd). Daarbij komen neutronen en gammastraling vrij. De reactie kan veroorzaakt worden door botsing van de atoomkern met bijv. een neutron. In heel zware kernen treedt kernsplijting ook spontaan op.

kern
Zie atoomkern

kernbrandstof
Zie splijtstof.

kerncentrale
Centrale of fabriek waar de energie die vrijkomt bij de splitsing van zware of de fusie van lichte atoomkernen omgezet wordt in elektrische energie.

kernenergie
De energie uit atoomkernen. De energie die in de atoomkernen opgesloten zit en volgens de beroemde formule van Einstein, E = mc², op twee manieren kan vrijkomen: door radioactief verval of het uitzenden van alfa-, beta- en-of gammastralen, of door kernsplijting. De bindingsenergie in atoomkernen is miljoenen malen groter dan bijv. de chemische bindingsenergie tussen atomen als ze moleculen vormen.

kernfusie
Het samensmelten van twee lichte kernen tot een zwaardere kern. Daarbij komt een grote hoeveelheid energie vrij. Om atoomkernen te laten versmelten heeft men een temperatuur van ongeveer 15 miljoen graden nodig. Kernfusie vindt onder bepaalde vormen ook plaats in de sterren en verklaart de energie die sterren, zoals de zon, uitstralen.

klei
Een grijs- tot geelachtige, sterk samenhangende, enigszins klevende, vruchtbare grondsoort, ontstaan door afzetting van verweringsprodukten door rivieren, in hoofdzaak bestaande uit aluminiumsilicaat gemengd met plantaardige en dierlijke stoffen.

kleilaag
Een laag door de natuur afgezette of door mensen aangebrachte klei.

knippen (van metaal)
Het snijden van metalen leidingen of platen met een specifiek daartoe bestemde, meestal hydraulisch aangedreven metaalschaar.

koeling
Het kunstmatig brengen op een temperatuur die lager is dan die van het medium op zichzelf of van de omgeving.

koolstof (C)
Chemisch element uit de vierde groep van het periodiek systeem dat bijv. voorkomt in diamant en grafiet.

kortlevend
In het beheer van radioactief afval wordt van kortlevend afval gesproken als de halveringstijden van de radioactieve stoffen korter zijn dan 30 jaar.

kosmische straling
Zeer energierijke, ioniserende straling die ons vanuit de zon en uit het heelal bereikt met een snelheid die bijna gelijk is aan die van het licht. Ze bestaat grotendeels uit protonen. Door botsing van deze energierijke deeltjes op atomen en moleculen in de lucht worden allerhande secundaire deeltjes gevormd. Het is de secundaire straling die we aan het oppervlak van de aarde meten.

kunstmatige barrière
Een door de mens opgetrokken afscherming of versperring die moet verhinderen dat radioactieve stoffen in de biosfeer terechtkomen. De doeltreffendheid van de barrière is afhankelijk van de aard en de dikte van het gebruikte materiaal in samenhang met de radioactieve stoffen.

laagradioactief
Met laagradioactief wordt hoofdzakelijk aangegeven dat een produkt een hoeveelheid materie omvat met lage stralingsactiviteit, en met een halveringstijd van minder dan 30 jaar. Radioactief afval dat onder deze categorie valt kan ook zeer kleine hoeveelheden alfastralers bevatten met een langere halveringstijd. In het beheer van radioactieve afvalstoffen spreekt men van afval van Categorie A.

LAGA
Laagactief geconditioneerd afval.

langlevend
In het beheer van de radioactieve afvalstoffen spreekt men van langlevend afval indien deze stoffen materie omvatten met halveringstijden van meer dan 30 jaar.

lichaamsbelasting
De belasting of de krachten waaraan het lichaam wordt blootgesteld bij het uitvoeren van werkzaamheden of andere fysieke inspanningen.

liftbuis
In het HADES ondergrondse onderzoekscentrum gebruikt men een liftbuis om zo tot 250 m onder de grond te geraken. Het is een lange smalle schacht waarin een lift aan een sterke kabel hangt, die via een machine (bestuurd door een machinist) naar beneden en boven kan gehaald worden.

lozen
Overtollige fluïda laten wegvloeien of via een speciale inrichting afvoeren, al of niet na de nodige zuivering of conditionering.

loodglasramen
Bij de verwerking en de behandeling van hoog- of middelactief afval wordt afstandsbediening gebruikt, zodat de bestuurders van de manipulatoren niet in contact komen met de straling die in de cellen aanwezig is. Om toch visueel contact te kunnen houden, volgt men het hele proces door loodglasramen, bestaande uit glas dat bereid wordt met loodwit, die ook de straling uit de controlekamer weghouden.

luchtbesmetting
De vervuiling van lucht met ongewenste deeltjes, stoffen of schadelijke materie, bijv. stof. Indien deze deeltjes radioactief zijn spreekt men van een radioactieve besmetting van de lucht.

luchtmonitor
Een stralingsmonitor die gemaakt is om radioactieve besmetting in de atmosfeer op te sporen of te meten.

MAGA
Middelactief geconditioneerd afval

manipulator
Een manueel bestuurd of gecontroleerd toestel om radioactieve materialen van op afstand te kunnen behandelen.

manutentie
De hantering, verwerking, lading en lossing, overlading, verlading of stuwing van goederen, werktuigen of materialen.

matrix
In het beheer van radioactieve afvalstoffen betekent matrix een niet radioactief materiaal dat gebruikt wordt om afvalstoffen te immobiliseren. Voorbeelden zijn cement, bitumen en glas.

max. toegestane dosis
De hoeveelheid van een radio-element (uitgedrukt in Bq) die, als het in het organisme aanwezig is, meer zegt over de maximaal toegestane dosis.

middelradioactief
Met middelradioactief wordt hoofdzakelijk aangegeven dat een produkt materie omvat die besmet is met alfastralers, die meestal een halveringstijd hebben van meer dan 30 jaar. Radioactief afval dat onder deze categorie valt, kan ook geringe of middelgrote hoeveelheden beta- en gammastralers bevatten. In het beheer van radioactief afval behoort dit tot afval tot Categorie B.

migratie
De beweging van materialen, bv. radioactieve stoffen, doorheen verschillende media, zoals opgeworpen barrières of grond. Meestal worden de materialen door vloeistoffen meegevoerd.

minicut
Een kleine hydraulisch aangedreven en afstandsbediende robotachtige machine, bestaande uit een afstandsbediende hydraulische arm gemonteerd op een transportsysteem, meestal uitgerust met rupsbanden. De hydraulische arm kan worden uitgerust met een hydraulische breekhamer of een schop voor het verwijderen van bijv. beton of zand.

MOX
Mixed Oxide Fuel: kernbrandstof van gemengd uranium- en plutoniumoxyde.

molecule
Stabiele verbinding van atomen die door elektrische krachten bijeen gehouden worden. Zo vormen waterstof, stikstof en zuurstof onder normale omstandigheden, moleculen bestaande uit twee atomen. Bij zeer hoge temperaturen vallen deze moleculen uiteen in hun atomen.

multibarrièreprincipe
Principe voor het veilig bergen van radioactieve afvalstoffen, waarbij men steeds meerdere afschermingen of versperringen van verschillende aard plaatst tussen de radioactieve afvalstoffen en de mens en zijn leefmilieu.

mummie-installatie
Slib, dat voortkomt uit de flocculatie van middelactieve water, bevat ongeveer 15% vast afval. Dit slib wordt behandeld en verwerkt in de Mummie-installatie. Eerst ondergaat het een chemische controle en ook een filtering, daardoor wordt de hoeveelheid vast afval verhoogd tot 50%. Daarna, wordt het gefilterde slib gemengd met bitumen, om zo en eindprodukt te verkrijgen met 40% vast afval en 60% bitumen. Tijdens het mixen, wordt het overtollige water verdampt en na condensatie wordt dit verwerkt in een verwerkingsinstallatie voor water. Het bitumen met afval wordt in een 400L vat gedaan en klaargemaakt voor opslag.

mutatie
Verandering, wijziging, verwisseling, meer speciaal de wijziging van de door het DNA (Desoxyribonucleïnezuur) gecodeerde erfelijke eigenschappen.

natuurlijke barrière
Een in de natuur aanwezige versperring, in de vorm van stabiele grondlagen die geen water doorlaten, die voorkomt dat radioactieve stoffen zich in de biosfeer kunnen verspreiden. Voor het beheer van de radioactieve afvalstoffen op lange termijn worden verschillende gastgesteenten onderzocht: klei, zout en graniet.

natuurlijke radioactiviteit
Men spreekt van natuurlijke radioactiviteit indien men de straling bedoelt die wordt uitgezonden door stoffen die in de natuur voorkomen. Indien het gaat om produkten van kernsplijting in reactoren of van botsingen in deeltjesversnellers, dan spreekt men van kunstmatige radioactiviteit.

neutrino
Elementair deeltje met een rustmassa van bijna nul, zonder elektrische lading, met een zeer groot doordringingsvermogen. Het beweegt met de lichtsnelheid en heeft vrijwel geen wisselwerking met een andere materie. De aarde is voor neutrino's bijna volledig doorzichtig. De kans dat ze worden geabsorbeerd, is slechts één op duizend miljard.

neutron
Elementair deeltje zonder elektrische lading met een massa die iets groter is dan die van het proton. Een neutron is eigenlijk een proton + een elektron. Neutronen en protonen vormen de bouwstenen van de atoomkernen.

nevelkamer
De nevelkamer is een gesloten ruimte waarin ioniserende straling zichtbaar wordt gemaakt. Dekplaat en zijwanden worden verwarmd om aandampen te vermijden. De metalen bodemplaat wordt gekoeld tot -26°C. De ruimte wordt met alcoholdamp gevuld. Deze condenseert op de bodemplaat. Net boven de plaat vormt zich een laagje oververzadigde alcoholdamp.