Maatschappijleerwerkstuk

Categorie: Mens en samenleving > Maatschappijleer
Datum & Land: 19/08/2001, NL
Woorden: 147

Accijnzen
Prijsverhogende belasting over een consumptiegoed. Het is een instrument van de overheid om de consumptie af te remmen; bijvoorbeeld: het accijns op alcohol, tabak en benzine.

Al-Qaida
Terroristische beweging, opgericht in begin jaren tachtig door onder meer Osama Bin Laden. Oorspronkelijk opgericht om verzet te beiden tegen het Sovjet regiem in Afghanistan. Groeide later uit tot een organisatie die nu wereldwijd actief is en zich vooral verzet tegen de Verenigde Staten en haar bondgenoten.

Alfabetisering
Het proces waarin de bevolking van een land leert lezen en schrijven.

Al-Jihad
Terroristische beweging opgericht eind jaren zeventig, uiteengevallen in twee groeperingen. Onderhoudt nauwe banden met Osama Bin Laden. Het hoofddoel van deze beweging is het afzetten van de Egyptische regering (die gesteund wordt door Amerikaanse regering) en vervanging door een Islamitisch bewind.

Allochtonen
Mensen die zelf niet of van wie de ouders niet in Nederland zijn geboren.

AOW-uitkering
Uitkering die iedereen krijgt vanaf zijn 65e levensjaar.

Arbo-dienst
Bedrijf dat voor andere bedrijven wettelijke verplichte taken kan verzorgen die op het gebied van ziekteverzuim en goede werkplekomstandigheden liggen.

Arbeidsverdeling
De verdeling van de arbeidstaken over individuen en groeperingen in een samenleving.

Autochtonen
Mensen die zelf en van wie de ouders in Nederland zijn geboren.

Belastingfraude
Valsheid in geschrifte inzake de belasting: men manipuleert zijn financiele administratie, zodat men minder hoeft af te staan aan de belasting of dat men meer belastinggeld terug krijgt.

Bijstandsuitkering
Een bijstandsuitkering is wettelijk geregelde financiële hulp aan mensen die over onvoldoende middelen beschikken om in hun eigen onderhoud te kunnen voorzien. De hoogte van de uitkering is afhankelijk van burgerlijke staat en woonsituatie.

Buitenkerkelijken
Mensen die niet zijn aangesloten bij een geloofsgemeenschap.

CAO's
Collectieve arbeidsovereenkomst; geldt altijd voor een groep werknemers (van een groot bedrijf of bedrijfstak). Een CAO bevat zowel primaire als secundaire arbeidsvoorwaarden

Chemische wapens
Niet-explosieve wapens ingezet in oorlogen en bij terreuraanslagen. Voorbeelden hiervan zijn mosterdgas en zenuwgas.

Christen-democratie
Partijen die vanuit een Christelijke visie in het democratische bestel zetelen. Christen-democratische partijen hechten veel waarde aan het gezin en Christelijke normen en waarden.

Cohesie
Een bepaalde mate van stabiliteit en samenhang in de samenleving.

Collectieve goederen
Goederen die naar hun aard niet te splitsen zijn in individueel leverbare eenheden. De gebruiker kan er dan ook geen prijs per eenheid voor betalen en daarom worden ze uit de algemene middelen van de overheid gefinancierd. Men kan ook niet van consumptie worden uitgesloten. Enkele voorbeelden zijn: defensie, politie (veiligheid), rechtspraak, bestuur, preventieve geneeskunde, straatverlichting, zeeweringen etc.

College van Gedeputeerde Staten
Het College van Gedeputeerde Staten vormt het dagelijks bestuur van het college.

Commissaris van de koningin
Voorzitter van Provinciale Staten en van Gedeputeerde Staten. Hij of zij wordt niet gekozen, maar van rijkswege benoemd, bij Koninklijk Besluit.

Communisme
Communisme is een vorm van socialisme waarbij de productiefactoren namens het volk beheerd worden door de staat. Particuliere eigendom is (in principe)niet toegestaan.

Confessionalisme
Politieke stroming op basis van geloofsbelijdenis.

Confessionele politieke partijen
Politieke partijen die hun politiek handelen baseren op de bijbel. De basis van de partij is gestoeld op geloofsbelijdenis.

Conservatisme
Politieke stroming die zich uitspreekt voor een sterk gezag van de koning en geringe volksinvloed. Men houdt vast aan traditionele politieke en maatschappelijke denkbeelden.

Consumptiegoederen
Goed dat door een consument/gezin is aangeschaft om behoeften te bevredigen

Conventionele participatie
Deelname aan de politiek door middel van het stemmen op een partij, het lid worden van een politieke partij en de politiek volgen.

Correctief niet-bindend referendum
Volksstemming waarbij het volk nadat een wet is aangenomen mag stemmen over het wel of niet doorvoeren van de wet. De uitkomsten van het referendum zijn niet bindend. Dit betekent dat de wet alsnog doorgevoerd kan worden door de volksvertegenwoordiging, ook al stemt het volk tegen.

Culturele hulpbronnen
Hulpbronnen zoals opleiding en opvoeding. Deze hulpbronnen zijn nodig bij het vinden van een baan, deelname aan cultuur etcetera.

Culturele participatie
De mate waarin mensen gebruik maken van culturele voorzieningen, zoals het museum en het theater.

Democratie
Letterlijke betekenis: Het volk heerst. Een volksvertegenwoordiging maakt de beslissingen in een land. Daarbij zijn gelijkheid en vrijheid van de mensen erg belangrijk.

Demografische loopbaan
De fases die een persoon tijdens zijn leven doorloopt (opgroeien, studeren, werken, trouwen, kinderen krijgen).

Discriminatie
Achterstelling van een persoon of een groep vanwege bepaalde eigenschappen of kenmerken, die er niet toe doen.

Doorbraak
Het politieke idee dat na de tweede wereld oorlog op kwam om de verzuilde samenleving te doorbreken.

Educatie
Het opvoeden, (bij)scholen van mensen door bijvoorbeeld de televisie

Eerste Kamer
De Eerste Kamer bestaat uit 75 leden die indirect gekozen zijn door het volk. Het volk kiest de leden van de Provinciale Staten die op hun beurt de leden van de Eerste Kamer kiezen. De Eerste Kamer kan wetten aannemen of verwerpen. Ook controleert zij de regering.

Emancipatie
Steven naar gelijke rechten.

Emancipatiebeweging
Organisatie die streeft naar gelijke rechten van mensen.

ETA
Afkorting voor Euskadi Ta Askatasuna, wat Baskenland en vrijheid betekent. Radicale en gewelddadige Spaans Baskische beweging opgericht in 1959, die streeft naar een autonoom Baskenland.

Etnische minderheden
Groeperingen in de maatschappij die op grnd van hun etniciteit een minderheid vormen. Andere etniciteiten zijn groter in omvang.

Europese Parlement
De direct gekozen volksvertegenwoordiging van de 15 lidstaten van de Europese Unie.

Europese Unie
Politiek en economisch samenwerkingsverband van vijftien Europese staten.

Europese Commissie
De Europese Commissie controleert of de Europese Verdragen worden nageleefd. Ook ontwerpt zij wetten en heeft ze een uitvoerende taak.

Expressief geweld
Geweld wordt niet gebruikt om aan geld te komen of een ander doel te bereiken. Het geweld is een doel op zich.

Extremistische Moslimbeweging
Beweging waarvan de leden het Moslim-geloof streng aanhouden. Vaak wordt dit geloof met geweld uitgedragen.

Fascisme
Politiek systeem dat berust op een zeer nationalistische en autoritaire beginselen.

Feminisme
Vrouwenbeweging die streeft naar emancipatie en maatschappelijke erkenning van de vrouw.

Fluctuaties
Schommelingen

Formateur
De formateur wordt aangewezen door de koningin. De formateur formeert een kabinet.

Gemeentebestuur
Plaatselijk bestuur, bestaande uit gemeenteraad, burgemeester en wethouders.

Gemoderniseerd productieproces
Het voortbrengen van goederen, waarbij goederen geschikt gemaakt worden voor consumptie, gaat middels nieuwe middelen, zoals de nieuwste machines, die technisch hoogstaand zijn.

Grondwet
De grondwet vormt het fundament van onze samenleving. In de grondwet staan de politieke en sociale rechten van de burger opgenomen. Ook staan de monarchale staatsvorm, de volkssoevereiniteit en de gedecentraliseerde overheid (overheid bestaat hierbij uit rijk, provincie en gemeente) vermeld.

Groenen
Politieke stroming die zich inzet voor het behoud van natuur of harmonie tussen mens en natuur.

Hamas
Terroristische beweging opgericht in 1987. Strijdt met politieke en geweldsmiddelen voor stichting van een Islamitisch-Palestijnse staat in Israel.

Hindoeisme
Een wereldgodsdienst die vooral in India voorkomt. Reincarnatie en het kastenstelsel zijn centrale ideeen.

Hizballah
Terroristische beweging opgericht in 1982 als reactie op het binnenvallen van Israël in Libanon. Doel van deze beweging is Israëlische regering af te zetten en een Islamitische staat te stichten. In het verleden veel aanslagen gepleegd op Israëlische en Amerikaanse doelen.

Hoge Raad
Hoogste rechterlijk orgaan. Beslissingen kunnen, nadat ze bij een arrondissementsrechtbank en het gerechtshof zijn, bij de Hoge Raad aangevochten worden. De besluiten van de Hoge Raad zijn definitief.

Homogamie
Mensen trouwen met mensen die dezelfde kenmerken hebben, bijvoorbeeld zelfde opleidingsniveau, religie, milieu.

Hypothese
Een uitspraak over de sociale werkelijkheid die getoetst kan worden.

Incapacitatie
De dader kan tijdens het uitzitten van zijn straf geen nieuwe misdaden begaan.

Indicatoren
Betrouwbare aanwijzing waaraan je een verschijnsel kunt herkennen.

Indirecte democratie
Democratie via een volksvertegenwoordiging. De burgers in een land stemmen op vertegenwoordigers die hun belangen behartigen in de politieke besluitvorming.

Individualisering
Het proces waardoor mensen zelfbewuster en meer als individu in plaats van als groep in de samenleving komen te staan.

Industrialisatie
De overgang van een overwegend agrarische samenleving naar een industriële samenleving, waarin mensenkracht veelal vervangen wordt door machines.

Integratie
Het inelkaar opgaan van verschillende groepen in de samenleving.

IRA
Afkorting voor Irish Republican Army. Terroristische beweging opgericht in 1969 als geweldadige tak van Sinn Fein, een politieke beweging die als doel heeft om het Britse leger uit Noord-Ierland te verjagen.

Islam
monotheëstische wereldgodsdienst. Komt vooral in het Midden-Oosten voor.

Juridisch bindend referendum
Volksstemming waarvan de uitkomst opgevolgd moet worden door de volksvertegenwoordiging.

Kapitalisme
Economisch stelsel waarin de productiemiddelen in handen zijn van de producenten. Men is uit op winst. Er bestaat een markt waar vraag en aanbod de handel bepalen. De overheid heeft weinig invloed op de markt.

Kabinet
Het kabinet bestaat uit de ministers en de minister-president. Deze mensen hebben het dagelijks bestuur van het land in handen. Zij moeten zorgen dat bestaande wetten uitgevoerd worden,ze maken nieuwe wetten en grijpen in in acute noodsituaties.

Kerkelijkheid
Het wel of niet behoren tot een bepaalde geloofsgemeenschap.

Kiessysteem
Systeem voor het kiezen van een volksvertegnwoordiging. Voorbeelden van kiessystemen zijn een districtenkiesstelsel, getrapte verkiezingen.

Kiesdrempel
Een partij moet een bepaald minimumpercentage stemmen halen om mee te delen in de zetels. Een kiesdrempel zorgt ervoor dat kleine partijen niet zo makkelijk in de volksvertegenwoordiging komen.

Legitimatie
rechtvaardiging

Leefstijl
De manier waarop mensen hun leven inrichten. Hierbij kun je denken aan de hobby's en de muzieksmaak van mensen. Ook de smaak van mensen met betrekking tot cultuur,mediagebruik, sport en ontspanning horen bij de leefstijl van mensen.

Linkse politieke partijen
Partijen met progressieve uitgangspunten. Zij redeneren vanuit het principe van gelijk (waardig)heid. Zij komen op voor mensen met een zwakke positie in de samenleving en zien een grote rol weggelegd voor de staat.

Marktgerichtheid
Geproduceerd voor de markt met een winstmotief

Materiele hulpbronnen
Hulpbronnen die bestaan uit inkomen en vermogen.

Maatschappelijke ongelijkheid
Mensen nemen in de samenleving ongelijke posities in en er is sprake van een sociale rangorde.

Maatschappelijke positie
De plaats die iemand op de maatschappelijke ladder inneemt.

Miltvuur
Bacterie en wapen ingezet bij terroristische aanslagen.

Multinational
Bedrijf dat of organisatie die in meerdere landen vestigingen heeft.

Multi-etniciteit
Het bestaan van verschillende etnische groepen in een samenleving

Nationalisme
Het streven van een volk staatkundig onafhankelijk te worden of die onafhankelijkheid veilig te stellen.

Negatieve stereotypering
De kenmerken van een groep worden overdreven en eenzijdig weergegeven op een negatieve manier.

Nederlandse Mededingings Autoriteit
Orgaan dat er voor zorgt dat bedrijven in Nederland niet te groot worden en geen monopoliepositie kunnen innemen.

NIMBY-effect
De afkorting staat voor Not In My BackYard effect (niet in mijn achtertuin). Het effect dat mensen het eens zijn met een politieke beslissing, mits ze er zelf niet in hun directe omgeving mee geconfronteerd worden. Voorbeeld: Mensen zijn voor de komst van een asielzoekerscentrum zolang het maar niet bij hun in de straat is.

Normen en Waarden
Geheel van regels en opvattingen binnen een groep of binnen de hele samenleving. Voorbeelden van waarden zijn: rechtvaardigheid, privacy, veiligheid en onderwijs. De regels (normen) binnen de samenleving moeten er voor zorgen dat deze waarden verwezenlijkt worden.

Objectieve informatie
Informatie die op feiten en niet op meningen is berust

Onconventionele politieke participatie
Deelname aan de politiek via andere kanalen dan het stemmen op of lid worden van een politieke partij. Hierbij moet je denken aan handtekeningenacties en demonstraties.

Ontzuiling
Proces begonnen in de jaren zestig waarin levensbeschouwelijke groeperingen hun greep op het dagelijks leven van mensen in de samenleving kwijtraakten. De binding van mensen aan verzuilde organisatie werd zwakker.

Oppositie
Letterlijke betekenis: Tegenstand. In de politiek noemt men de partijen die geen plaats hebben in regeringscoalitie maar wel in de tweede kamer de oppositie.

Overheid
De organen die volgens de wet bestuurlijke en rechterlijke macht uitoefenen in de staat. De overheid is het totaal van de Rijksoverheid en de lagere overheden (gemeenten en provincies) plus de publiekrechtelijke organisaties zoals de bedrijfsverenigingen.

Parlementaire democratie
Democratie waarin het parlement (de Tweede Kamer, waarvan de leden door het volk zijn gekozen)een grote invloed heeft. Zij hebben een controlerende en medewetgevende functie.

Participatie
Deelname

Persconcentraties
Door de overname van kranten door grote concerns komt een groot deel van de Nederlandse gedrukte media in de handen van dezelfde mensen. Dit fenomeen noemen we persconcentratie. Op zich is persconcentratie niet erg, mits kranten hun redactionele vrijheid behouden en dus zelf mogen beslissen wat ze schrijven.

Pluriformiteit
Letterlijk: Veelvormigheid. Men spreekt van pluriformiteit in de pers als er een verscheidenheid van politieke opinies en politieke beginselen bestaat.

Politieke participatie
Deelname aan de politiek, op een conventionele of onconventionele wijze.

Positieve discriminatie
Het voortrekken van sommige minderheden, omdat zij in een achterstandspositie zitten. Wanneer bijv. bij een sollicitatieprocedure een man een vrouw even geschikt zijn voor de functie wordt de vrouw aangenomen, omdat zij een minderheid is. Dit beleid is hedentendage al weer afgeschaft.

Pressiegroepen
Groep van personen die bepaalde politieke beslissingen probeert te beinvloeden.

Privé-vermogen
Geld en bezittingen (huizen, bedrijven, land, consumptiegoederen) die iemand tot zijn bezit kan rekenen.

Provinciale Staten
Provinciale staten vormen het algemeen bestuur van de provincie. Provinciale Staten kiezen uit hun midden gedeputeerde staten, het dagelijks bestuur, en stellen bij verkiezing de samenstelling van de statencommissies vast.