KSART - Kunstvormen

Categorie: Algemeen of niet ingedeeld
Datum & Land: 02/10/2022, NL
Woorden: 16070

tubulatorslot
Sloten met een kast waarvoor een geboord, rond gat nodig is in plaats van een rechthoekig tapgat. De slotplaat en de slotkast zijn samengevoegd en vormen een eenheid

tudorroos
Gestileerde roosfiguren waarbij de ene roos over de andere heenligt, oorspronkelijk een symbool voor het verbond tussen de huizen van Lancaster en York in 1485

tuimelaar
Die delen van wapensloten die de hamer met een niet of half overgehaalde haan vastzetten, totdat deze wordt losgelaten door de trekker

tuimelglas
Drinkglazen zonder steel, voet of handvat en die formeel een ronde onderkant hebben. Hieronder vallen ook vergelijkbare vormen met een zware, vlakke onderkant

tuindersglas
Kwalitatief laagwaardig, dubbel sterk, getrokken glas dat wordt gebruikt bij het bouwen van kassen. Het is licht golvend waardoor een enigszins vervormd beeld kan optreden

tumpline
Banden die over het voorhoofd of de borst lopen en aan een bundel vastzitten om de vracht die op de rug van een persoon wordt gedragen te ondersteunen

turbinelocomotief
Locomotieven die worden aangedreven door gasturbines die elektrische generatoren aandrijven, die stroom leveren aan elektrische tractiemotoren op de assen

Turks bad
Baden van hete lucht of stoom, gevolgd door koude douches, met daarna ruimten voor wrijfbehandelingen en massages. Gebruik 'islamitische badhuizen' voor die specifieke betekenis

turnbroekjes
Nauwsluitende, soepel zittende, tamelijk korte shorts, meestal met een elastische tailleband

tussenstijl
Wordt zowel gebruikt voor de horizontale of verticale delen die een beglaasd gedeelte verdelen in vensterruiten en het glas op zijn plaats houden, als voor de verticale delen die de panelen in paneeldeuren verdelen. Voor de staanders die openingen verdelen die op een rij staan wordt 'middelstijlen' gebruikt

Turkse stoel
Wordt gebruikt voor rijk gestoffeerde leunstoelen uit het eind van de 19e eeuw die weinig tot niets van het frame laten zien en meestal op een bodem van springveren zijn gezet of een rugleuning van springveren hebben

turntablisten
Diskjockeys, of DJ's, die draaitafels voor vinylplaten als middel gebruiken om muziek ten gehore te brengen, en als component bij het maken van muziek

tuitkop
Houders, vaak van zilver, die in vorm lijken op kroezen, met één of twee handvatten, een tuit en een deksel. Wordt gebruikt voor het voeren van invaliden en baby's

tutu's
Zeer wijde rokken, kort of lang, die van oudsher worden vervaardigd van net of tule en gedragen door ballerina's

tulbandvorm
Ronde houder voor het bakken van ringvorminge cakes; in het midden een holle kegel

Turks leer
Geitenleer uit Turkije dat via Venetië in Europa terechtkwam. Daar werd het tussen de vroege 16de eeuw en de vroege 18de eeuw gebruikt in verfijnde boekbanden. Voor de ontharing werd het gelooid met olie en kreeg het een opvallende rode kleur, waarna het werd gelooid met sumak

tube fiddle
Spiesvedels met een buisvormige klankbodem van hout of dierenhoorn, 1 snaar

tuchtscholen; tuchtschool
Strafinrichtingen voor jeugdige overtreders of first offenders met minder ernstige vergrijpen, waar school- en beroepsonderwijs wordt aangeboden als een middel tot hervorming van gedrag

tuchtschool
Gebouwen met daarin instellingen voor opsluiting en verbetering, waarin met hard werk en strenge discipline wordt geprobeerd te ingezetenen te verbeteren. Vooral gebruikt voor dergelijke gebouwen vanaf de 16e eeuw in Europa en koloniaal Amerika. Gebruik 'strafrechtelijke instellingen (gebouwen)' om in het algemeen te verwijzen naar verbeteringsgestichten

tuimellamp
Lampen die van drinkglazen zijn gemaakt door er een koepelvormige, opengewerkte kap en handvatten aan te bevestigen en een lamp of kaarshouder in te zetten

tuinarchitectonische plattegrond
Wordt gebruikt voor situatietekeningen met landschapsarchitectonische informatie, zoals terreinindeling en locatie en omschrijving van beplanting, sproeiers of lichtvoorzieningen

tuin-bouwconstructie
Wordt gebruikt voor bouwconstructies die meestal te maken hebben met of zijn geplaatst in tuinen of op soortgelijk vormgegeven terreinen

tuinmeubel
Meubels die speciaal zijn ontworpen om in de openlucht in tuinen te gebruiken

tuinmeubilair
Benaming die meestal wordt gebruikt voor allerlei soorten meubilair, dat speciaal is ontworpen voor gebruik buitenshuis

tuinstad
Wordt gebruikt voor steden of stadsdelen waarvoor nieuwe plannen gemaakt zijn om grote stukken groene ruimte te creëren, om interne groei en ontwikkeling te beheersen, en industriële en niet-industriële activiteiten te scheiden. Te onderscheiden van 'tuinstadwijken' door hun grotere omvang en stedelijke locatie

tuintapijt
Kleden met rechthoekige vakjes met bloemetjes of botanische motieven die mogelijk de bloembedden en stroompjes in Perzische tuinen voorstellen

tuintherapeut
Te gebruiken voor personen die zich beroepsmatig bezighouden met tuintherapie

tuinwijk
Wordt gebruikt voor buitenwijken die ontworpen zijn om grote stukken groene ruimte te bevatten en om de interne groei en ontwikkeling te beheersen, met een nadruk op woonwijken. Te onderscheiden van 'tuinsteden' door hun kleinere omvang en ligging buiten stedelijke centra

tuitbeker
Drinkgerei met meestal één langgerekte tuit, zonder deksel, voor het voeren van kinderen of zieken

tulphout
Hout van de boom behorende tot de soort Dalbergia, inheems in Brazilië. De kleur is roomgeel met roze tot roodachtig paarse strepen. Het wordt gebruikt voor het maken van inlegsels, marqueterie en in het bijzonder sierlijk 18de-eeuws Frans meubilair

tunica
Liturgische kleding die op dalmatieken lijken en door subdiakens over de albe worden gedragen bij eucharistievieringen (en ook door bischoppen tussen de albe en de dalmatiek)

turbine
Diverse machines die de kinetische energie van een bewegende vloeistof omzetten in mechanische energie. Worden vaak gebruikt om een elektrische generator aan te drijven

Turks rood
Een ongestandaardiseerde kleurbenaming voor meekraprood uit het Nabije Oosten of een synthetisch kleurmiddel met dezelfde kleurschakering

turned chain lines
Kettinglijnen in het papier die voor een bepaald formaat niet de goede oriëntatie hebben, bijvoorbeeld verticale kettinglijnen in een horizontaal formaat

tussen de tekst ingebouwd cliché
Schikking in het zetwerk waarbij verscheidene regels in een kolom dichter op elkaar gedrukt staan dan andere, om ruimte te creëren voor bijvoorbeeld een illustratie of een initiaal

tussenbladen
Doorschieten, vaak gemaakt van sterk voorbehandeld papier of pergamijnpapier, die in een boek worden ingevoegd om te voorkomen dat er inkt van een illustratie of plaat op de tegenoverliggende pagina terechtkomt. Tussenbladen worden ook vaak gebruikt om de bijbehorende illustratie te verduidelijken. Ze kunnen los zijn ingevoegd of zijn ingebonden, en zijn vaak vervaardigd van papier van mindere kwaliteit, waardoor er zuurwerking op de aangrenzende bladen kan ontstaan

tv-toestellen
Wordt gebruikt voor apparaten die inkomende televisiesignalen omzetten in de oorspronkelijke beelden en het bijbehorende geluid

tv-programma's
Presentaties van informerende of ontspannende voorstellingen, zoals nieuws-, sport- en muziekuitzendingen, toneelvoorstellingen, komedies, documentaires, talkshows of spelprogramma’s die openbaar worden gemaakt door transmissie van televisiesignalen

tv-studio's
Studio's bedoeld voor het opnemen van televisieprogramma's. Gebruik 'televisiestations' voor de gebouwen waarin zich dergelijke studio's bevinden

tweede huis
Woongelegenheden die naast de hoofdwoning duurzaam beschikbaar zijn, vooral (maar niet uitsluitend) voor recreatie en als vakantieverblijven

Tweelingen
Dierenriemsymbool van een tweeling, ruwweg gebaseerd op het sterrenbeeld met dezelfde naam. De dierenriemtekens zijn bewaard gebleven via klassieke Griekse en Romeinse decoratie, waren populair in Noord-Europese Romaanse en Gotische kerken en werden vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken. Ze symboliseren elke maand waarin de zon het betreffende sterrenbeeld binnengaat. Deze tekens zijn ook gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten

tweetalig
Verwijst naar schilders van oude Griekse vazen die zowel rood- als zwartfigurig schilderden. De term verwijst ook naar vaatwerk waarop zowel rood- als zwartfigurige technieken zijn te zien. De tweetalige stijl manifesteerde zich een korte tijd tijdens de laat-archaïsche periode in de derde en vierde decennia van de zesde eeuw voor Christus, toen de Attische roodfigurige stijl zich aandiende en de zwartfigurige stijl langzaam maar zeker grotendeels verdrong. Tijdens deze overgangsfase vertoonde vaatwerk soms beide technieken, waarbij elke techniek werd gebruikt voor specifieke delen van het vaatwerk. Zo werd de zwartfigurige stijl gebruikt voor de binnenkant en de roodfigurige stijl voor de buitenkant van een beker of werd het ontwerp van de buitenkant van een amfora verdeeld in twee delen, met de ene techniek op de voorzijde en de andere op de achterzijde. De twee technieken worden soms gebruikt door dezelfde vaasschilder en soms werden verschillende vaasschilders gebruikt voor de twee technieken op hetzelfde vaatwerk

tweevleugeligen
Orde van 240.000 soorten insecten met één enkel vleugelpaar op de mesothorax en achtervleugels die zijn geëvolueerd in een paar halters op de metathorax. Insecten uit andere ordes met het woord 'vlieg' in hun naam (bijvoorbeeld de schorpioenvlieg) zijn geen echte vliegen

tweevoudig gehangen raam
Ramen met twee verticaal schuivende delen, die elk een ander deel van het raam afsluiten. Elk deel heeft een tegengewicht om het openen en sluiten te vergemakkelijken

tweegevechten
Te gebruiken voor een tevoren afgesproken gevecht tussen twee personen dat wordt gevochten met dodelijke wapens volgens een aanvaarde code of procedure, met name om een persoonlijk conflict te beslechten

tweehander
Lange zwaarden van ongeveer 2 m. lengte, met een groot gevest, bedoeld om met beide handen heen en weer te worden gezwaaid; vooral in de 16e eeuw gebruikt door de infanterie

tweewielige brik
Kleine, lichte, tweewielige brikachtige wagens die gerond of kuipvormig zijn en die door een deur in de achterkant kunnen worden betreden, met kasten van hout of mandewerk; worden meestal getrokken door pony's en veilig geacht om door kinderen te worden gebruikt; ontworpen in Engeland aan het einde van de 19e eeuw

tweekleurige eik
Grote eik, inheems in het oosten van Canada en de VS, die voorkomt in verschillende gebieden, zoals beekdalen en laaggelegen velden. De schors is grijs en schilferig, met onregelmatige ribbels en kloven. De boom heeft een komvormige kroon, groeit snel en kan 350 jaar oud worden

tweeluiken
Verwijst naar beeldende werken die bestaan uit twee met scharnieren aan elkaar bevestigde panelen, waarop dikwijls aan de buitenkant afbeeldingen zijn aangebracht. De panelen dienden in de Romeinse tijd als schrijftabletten. Vanaf de middeleeuwen werden ze hoofdzakelijk gebruikt als drager van afbeeldingen voor altaarstukken en andere doeleinden. Deze bestonden vaak uit panelen van gesneden ivoor of beschilderd hout, waarbij de belangrijkste afbeeldingen aan de binnenkant waren aangebracht

two-patch quilt
Patchwork quilts samengesteld uit blokken verdeeld in twee gelijke of ongelijke delen door een zoom, die horizontaal, verticaal of diagonaal kan zijn

tweekleurenprocedé
Fotografische procédés waarbij twee kleuren worden gebruikt, meestal rood en groen of oranje en cyaanachtig blauw, om het kleurenspectrum uit te balanceren. De procédés kunnen zowel additief als subtractief zijn

tweeling
Twee kinderen die tegelijkertijd zijn verwekt, in dezelfde baarmoeder zijn gedragen en gewoonlijk op dezelfde dag worden geboren. Ze kunnen eeneiig zijn, wanneer een bevrucht eitje zich splitst, of twee-eiig, wanneer twee eitjes afzonderlijk zijn bevrucht

tweeëndertiger formaat
Ongebruikelijk boekformaat met 64 pagina's of 32 bladen. Het kan worden gevormd door het oorspronkelijke vel papier vijf keer te vouwen, maar vastzittende lucht en opbollen gaan daarbij wel een probleem vormen. Daarom wordt het boekformaat geproduceerd door parallelle vouwen aan te brengen in een volledig vel, een half vel twee keer parallel en twee keer overdwars te vouwen, en vervolgens het gevouwen halve vel in het eerste vel te schuiven

twinset
Set kledingstukken bestaande uit een trui en een daarovergedragen en bijpassend vest

twaalftoonsmuziek
Een corpus van muziekcomposities dat sinds het begin van de 20ste eeuw is ontstaan op basis van het twaalftoonstelsel, dat aan Arnold Schönberg wordt toegeschreven. In het algemeen wordt twaalftoonsmuziek beschouwd als een deelgroep van de seriële muziek, maar er heerst nog onenigheid op dit punt

tweedelig badpak
Badpakken die bestaan uit bijpassende maar afzonderlijke boven- en onderstukken

tweepersoonsbed
Bedden die 135 cm breed zijn en voor twee volwassenen zijn bestemd

two-way structural system
Wordt gebruikt voor bouwsystemen gebaseerd op betonnen platen, waar de belasting in twee richtingen worden overgebracht

two-way beam and slab system
Wordt gebruikt voor platte betonnen kruisvloeren die worden ondersteund door balken die zijn opgehangen tussen zuilen in beide richtingen. Het vloerstuk en de balken worden uit één stuk gegoten

txistu’s
Taborfluiten uit Baskenland. Txistu’s hebben twee vingergaten en aan de achterzijde één duimgat. Ze worden bespeeld met de linkerhand terwijl de rechterhand een trom bespeelt die aan de linkeronderarm hangt

typogravure
Een vroeg procedé voor de reproductie van foto's op basis van een negatief, dat rond de jaren negentig van de 19e eeuw in Frankrijk werd ontwikkeld. Het raakte in onbruik toen eenvoudigere technieken met autotypierasters beschikbaar kwamen. Voor de typogravure werd de drukplaat gegoten uit een lichtgevoelig gelatinereliëf, gevormd door het bloot te stellen aan zonlicht door een negatief en vervolgens uitgewassen. Het afgietsel bevatte veel verhoogde pieken van verschillende grootten, waarvan de gelatine werd weggespoeld in verhouding tot de mate van belichting. Deze pieken konden als bij de boekdruk worden gerold met inkt, waardoor een reeks punten ontstonden die zorgden voor de illusie van tintverloop

typeactions
Abstracte afbeeldingen op papier, zonder woorden, gemaakt met een schrijfmachine. De term is bedacht door Edwin Morgan om het werk van Dom Sylvester Houédard te beschrijven

type A-amforen
Een soort volkomen geronde amforen die zich kenmerken door klokkende en enigszins holle lippen, platte handvatten met flenzen en voeten in twee gradaties

Tyapi
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in Guinee leeft

Tyrrheense amforen
Een type halsamforen dat in grote aantallen is aangetroffen op Etruskische vindplaatsen in Italië en niet in Griekenland, zodat aanvankelijk werd gedacht dat ze door de Etrusken gemaakt waren (Tyrrheens is een oude naam voor Etruskisch). Tegenwoordig is bekend dat ze in Athene speciaal voor de export naar Italië werden gemaakt. Komasten (dansers) en de avonturen van Heracles behoren tot de populairste onderwerpen voor Tyrrheense vazen. De kunstenaars aan wie dit vaatwerk wordt toegeschreven, staat bekend als de Tyrrheense groep

typiek
Over het algemeen is dit de vergelijkende studie en de analyse van de kenmerken van dingen, inclusief het classificeren op basis van gemeenschappelijke eigenschappen; omvat ook de analyse naar de herkomst en betekenis van bijbelse figuren, vooral bij het vergelijken van het Oude en het Nieuwe Testament

typografisch
Wordt gebruikt voor verschillende procédés voor het gebruik van het werken met lettervormen en lettersoorten, waaronder het zetten van letters, het ontwerpen van lettertypen en het opmaken van gedrukte letters

typometer
Maatstokken voor het meten van de hoogte van hoofdletters voor het inpassen van kopij en de opmaak, vaak van doorzichtig materiaal en meestal onderverdeeld in punten, pica's en inches of centimeters

Udalen
Beschrijft werk dat is vervaardigd door het gelijknamige Toeareg-volk, dat in Burkina Faso leeft

ugly's
Opklapbare zonnebeschermers gemaakt van een reeks halve hoepels van riet, bedekt met zijde die aan de voorkant van een damesbonnet zijn vastgemaakt en bescherming tegen de zon verschaffen. Werden vooral op de Britse eilanden gedragen halverwege de 19e eeuw. Kan in Schotland ook verwijzen naar alle beschermende hoofddeksels die zijn gemaakt van over halve hoepels gespannen katoen

ugubo's
Muziekbogen met een klankbodem van kalebas die bij de onderkant van de boog is bevestigd, 1 snaar, onverdeeld, getwijnd van het haar van een koeienstaart, bespeeld door de snaar aan te slaan met een stukje stro, niet-gesteund; Zulu, Zuidelijk-Afrika

uiteengereten
Wordt gebruikt voor het door trekken in stukken delen van een voorwerp of lichaam, zodat het geen geheel meer is, bijvoorbeeld het scheiden van ledematen van een lichaam

uitschuifbladen
Horizontale panelen die uit het lichaam van een onderdeel schuiven om het oppervlak tijdelijk te vergroten

uitzetijzer
Beugels of staven die worden gebruikt om een openslaand raam vast te zetten in een bepaalde positie

uitzetraam
Ramen met één of meer naar buiten draaiende delen met scharnieren aan de bovenkant

uitgelicht detail
Wordt gebruikt voor doorsneden die naast het hoofdaanzicht worden geplaatst van het bouwwerk of voorwerp waarvan de doorsnede is gemaakt

uitgeslagen tekening
Wordt gebruikt voor tekeningen van aanzichten rondom een plattegrond, alsof de muren zijn platgelegd

uitvoeringsspecificatie
Specificaties die zijn geschreven volgens erkende standaarden binnen de bouwindustrie, zoals van de American Society for Testing Materials, en die een volledige beschrijving van het project bevatten, met name van de materialen, de producten, de ontwerpen, de functies en de te verwachten uitvoering

uitlenen
Het uitlenen van stukken uit een collectie aan gebruikers van buitenaf en het administratief bijhouden van zulke leningen

uitscheurvel
Bladen die uit een publicatie zijn gescheurd, meestal om ze naar een adverteerder te sturen wiens advertentie op die bladzijde staat als bewijs dat de advertentie daadwerkelijk is afgedrukt

uitlaatriool
Riolen die afvalwater ontvangen uit een verzamelsysteem en dit doorvoeren naar de uiteindelijke stortplaats of naar een verwerkingsbedrijf

uitstortbak
Diepe wasbakken, meestal laag geplaatst, die voornamelijk worden gebruikt voor het weggooien van afvalwater

uitlogingsveld
Greppelsystemen die ruwe aggregaten en distributiepijpleidingen bevatten, waardoor afvoervloeistof uit septische tanks in de omringende grond kan sijpelen

uitwerper
Wordt in het algemeen gebruikt voor apparaten die materiaal of voorwerpen van het ene gebied verwijderen en in een ander gebied lossen. De term wordt met name in de civiele techniek gebruikt voor pompen die het rioolwater van een lager riool omhoogpompen in het belangrijkste afvoersysteem

uitwendig isolatie- en afwerkingssysteem
Een lichte en voordelige wandbekleding voor gebouwen, samengesteld uit isolatiemateriaal en een vochtig aangebrachte afwerklaag

uilen
Orde van 2 families en ongeveer 180 soorten nachtelijke roofvogels met een haaksnavel, sterke klauwen en zachte veren. Alle uilen hebben dezelfde algemene vorm: een plat gezicht, een kleine haaksnavel, een korte staart, ronde vleugels en grote, naar voren gerichte ogen. Men associeerde de vogels met Athene, de Griekse godin van de wijsheid. Uilen werden ook een symbool van intelligentie, omdat men geloofde dat ze gebeurtenissen konden voorspellen. Door het nachtelijke bestaan van de dieren en het oehoe-geluid dat ze maken, zijn uilen daarnaast vaak beschouwd als symbolen van het occulte. In de Middeleeuwen werd de uil een symbool van de duisternis die voor de komst van Christus heerste

uitkijk
Korte, houten constructie-elementen die tegen de zijkanten van binten of daksparren worden gespijkerd om een dak of een verdieping aan de buitenkant te laten uitspringen ten opzichte van de muur

uitgaafband
Gelijkvormige banden die op grote schaal en in grote hoeveelheden worden geproduceerd (vaak met machinaal gemaakte boekbanden), aangebracht op boeken waarvan wordt verwacht snel en veel te verkopen. Gebruikt vanaf het midden van de 18e eeuw. Te onderscheiden van 'genaaide bindingen', wat eenvoudige banden zijn van schapeleer of kalfsleder besteld door boekhandelaren van de 15e tot de 18e eeuw, en in kleinere hoeveelheden werden uitgegeven

uitgang
Openingen die alleen worden gebruikt om een gebouw, kamer of andere besloten ruimte te verlaten

uilenskyphoi
Verwijst naar een type skyphoi dat gemakkelijk te herkennen is aan de ongelijke handvatten, één horizontaal en één verticaal. De buik is soortgelijk aan die van skyphoi type A maar met een meer taps toelopend onderste gedeelte en een kleinere voet. Ze zijn bijna altijd versierd met een uil, vaak roodfigurig

uitgezette boomstamkano
Te gebruiken voor boomstamkano's die wijder zijn gemaakt door de zijkanten, meestal door middel van hoge temperaturen, te verzachten en te verbreden

uitrustingstas
Rechthoekige, meestal leren reistassen, met zijkanten die bij elkaar komen en vast worden gemaakt aan de bovenkant, of die over de gehele breedte van de tas open zijn met twee riempjes die rond de tas worden gebonden om die dicht te maken

uitbijten
Techniek waarbij een zuur op een aquatintgrondlaag wordt gedruppeld of geschilderd, zodat lokale, gereguleerde uitbijting ontstaat

uitvoerend architect
Architecten met managementverantwoordelijkheid voor bouwprojecten, die de leiding hebben over elke fase van een project, van het eerste ontwerp tot de supervisie over de bouw. Deze functie sluit die van ‘toeziende architecten’ in, maar is breder

uitschuifarmatuur
Verlichtingsarmaturen die verstelbaar zijn door overlappende cilindervormige delen in en uit elkaar te schuiven

uitneembare voering
Uitneembare, meestal warme voeringen voor kostuums

uitwisseling van publicaties
De uitwisseling tussen of onder individuele auteurs, bibliotheken of andere instanties van hun eigen publicaties of van de daarmee verbonden instanties

uitgaanscentrum
Wordt gebruikt voor complexen bestaande uit o.a. winkels, restaurants, kiosken en handkarren waarop amusement o.a. in de vorm van muziek gebracht wordt, meestal gebouwd in een binnenstad om een stadscentrum nieuw leven in te blazen; bedacht in de jaren zeventig

uilleann pipe
Doedelzakken met 1 speelpijp met dubbel riet, 3 bourdons met enkel riet in één blok, 3 of 4 dubbelrietpijpen met kleppen waar akkoorden op kunnen worden gespeeld, met blaasbalgen aangeblazen; Ierland, 18de eeuw

uitgebeten
Wordt gebruikt voor de specifieke fase van het corroderen van een materiaal door de inwerking van een bijtend zuur