KSART - Kunstvormen

Categorie: Algemeen of niet ingedeeld
Datum & Land: 02/10/2022, NL
Woorden: 16070

insteekgrendel
Grendels om het boven- en onderstuk van een boerderijdeur aan elkaar vast te zetten

instelklep
Wordt gebruikt voor hulpmiddelen zoals kleppen of schuiven die worden gebruikt om de luchtstroom binnen een ventilatiesysteem of de stroom van verbrandingsgassen in een schoorsteenpijp te regelen

Insulair schrift
Kenmerkende handschriften die werden gebruikt op de Britse eilanden en soms ook op het vasteland tussen de 6de en 9de eeuw, voor sommige teksten tot de 13de eeuw, en ook nu nog voor Gaelische teksten

intensiteit
Wordt gebruikt voor de sterkte of zuiverheid van een kleur, vastgesteld door de kwaliteit van licht dat ervan wordt gereflecteerd; een levendige kleur is van hoge intensiteit, een doffe kleur van lage intensiteit,

internet
Wereldwijd computernetwerk dat gebruikers overal ter wereld toegang biedt tot een veelheid van informatiebronnen en communicatiefaciliteiten. Internet is opgebouwd uit met elkaar verbonden netwerken die opereren op basis van gestandaardiseerde communicatieprotocollen

internetproviders
Te gebruiken voor bedrijven met als primaire dienst het bieden van toegang tot het internet, soms gecombineerd met het leveren van toepassingssoftware

intimisme
Te gebruiken om werken te beschrijven die in de jaren 90 van de 19de eeuw in een impressionistische stijl werden gemaakt en die vooral intieme, huiselijke taferelen van alledag weergeven. De stijl wordt geassocieerd met de Franse kunstenaars Pierre Bonnard en Edouard Vuillard

invasie
Acties of procedures voor het als vijand met een gewapende krijgsmacht betreden van of het uitvoeren van een vijandige inval in een land of gebied

invasiekoord
Oranje blauw gevlochten erekoorden uitgereikt aan de militairen van de Nederlandse Prinses Irene Brigade die in 1944 in Normandië aan land kwamen. Thans ook gedragen door de Fuseliers

inventiehoorn
Blaasinstrumenten waarbij het geluid wordt geproduceerd met de lippen als trillingsbron en die zijn uitgerust met gebogen inzetstukken die ook wel inventies worden genoemd. Deze inventies worden van tevoren in het midden van de klankkast tussen de ronde delen van de buis geplaatst om de toonhoogte te wijzigen zonder de lengte van de buis te veranderen

Inverness
Losvallende lange overjassen of capes met, vaak afneembaar, tot de elleboog reikend schoudermanteltje en nauwsluitende kraag, soms met riem; uit Inverness, Schotland, afkomstig en vooral in de tweede helft van de 19e eeuw in de mode

inzetstuk
Objecten van één bepaald materiaal waar omheen een ander materiaal, zoals beton, plastic of metaal zich vastzet of hard wordt, met name een manier om iets te bevestigen

industriële bouwconstructie
Dit is een 'gidsterm', die niet bedoeld is voor een index of catalogus. Gebruik 'industriële gebouwen' om te verwijzen naar gebouwen of groepen gebouwen die bedoeld zijn als behuizing voor de activiteiten of processen die verband houden met de moderne industrie en machinebouw welke ontstonden na de Industriële Revolutie, vanaf halverwege de 19de eeuw

Indische lotus
Overblijvende waterplant die inheems is in de tropische gebieden in Azië en Australië en die opvallende witte of roze bloemen heeft. Onder gunstige omstandigheden blijven de zaden vele jaren levensvatbaar. In China zijn in de bedding van een drooggevallen meer zaden gevonden van 1300 jaar oud die men nog kon laten ontkiemen, een record voor lotussen. Het is een heilige bloem in de hindoeïstische en boeddhistische iconografie

initiatie
Ceremonies waarbij iemand formeel wordt toegelaten in een gemeenschap, organisatie of andere groep, of wordt bekleed met een bepaalde rol of status

inktfles
Flessen waar inkt in wordt verkocht. Gebruik 'inktpotten' voor kleine vaten voor inkt die meestal leeg worden verkocht en waar een pen in kan worden gedoopt

inmaakpotten
Vaten die zijn gemaakt voor huishoudelijke conservering van vlees en vis, gewoonlijk voor korte perioden en vaak onder een laag vet of boter

inschrijvingsbewijs
Registratiedocumenten die door de overheid van de Verenigde Staten worden uitgegeven voor vaartuigen van 20 ton of meer die zich uitsluitend bezighouden met binnenlandse handel, kusthandel of visserij

inslag flotteren met brocaat
Techniek voor het aanbrengen van inslagpatronen, waarbij onregelmatig toegevoegde inslagdraden patronen creëren door ze te laten 'zweven' boven meerdere kettingdraden (overslaan)

interactief
Te gebruiken om computerprogramma's of -systemen te beschrijven die op een menselijke gebruiker reageren, vaak als in een gesprek, om gegevens of commando's te verkrijgen en om directe resultaten of bijgewerkte informatie te geven

invoereenheid
Diverse apparaten die gegevens, programma's of signalen overbrengen naar een verwerkingssysteem

intermediate
Verwijst naar het aardwerk uit circa 2400 tot 2000 v. Chr. dat in het midden van Anatolië werd gevonden. De stijl kenmerkt zich door vazen die werden beschilderd met roze tot bruine geometrische motieven

inklapbare poot
Wordt gebruikt voor een scharnierende poot, zonder dwarshout, die naar buiten draait om een opklapbaar tafelblad te ondersteunen, zoals bij speeltafels. Voor gelijksoortige poten met een dwarshout wordt 'gate legs' gebruikt

inktzwart
Verwijst naar een reeks donkergrijze tot zwartachtige kleuren die lijken op de kleur van zwarte inkt, een vloeibaar materiaal dat wordt gebruikt om mee te schrijven, tekenen en drukken

interlinie
Wordt gebruikt voor de extra ruimte tussen regels gedrukt met metalen mallen, die zich nog boven de maximale hoogte van de lettersoort bevindt. Voor ruimte die voor een niet met metalen mallen gedrukte regel beschikbaar wordt de term 'regelafstand' gebruikt

invoegen
Het vullen of afwerken met behulp van voegspecie. In de specifieke context van mozaïekonderhoud het aanbrengen van een vloeibaar bindmiddelmengsel in de ruimte tussen voorbewerkte lagen

indoorbaan
Wordt gebruikt voor binnenruimten, waarin meestal een langgerekt ovaal met een speciale vloerbedekking, voornamelijk voor hardlopen. Voor soortgelijk recreatieruimten buiten wordt 'atletiekbanen' gebruikt

indoortennisbaan
Wordt gebruikt voor tennisbanen binnen gebouwen of andere bouwconstructies

in het werk gestorte betonpaal
Betonnen palen die op een permanente plaats worden gestort

inkleurder
Personen die aan de hand van aanwijzingen of werktekeningen ontwerpen op (ansicht)kaarten, kalenders, kaarten en soortgelijke artikelen met de hand kleuren of spuiten; daarbij wordt gebruik gemaakt van gekleurde inkt en pennen of airbrushes

ionosfeerpeiler voor verticale inval
Pulserende radarinstrumenten voor het meten van de verticale hoogte van lagen in de ionosfeer

Iona-marmer
Een grotendeels lichtgroen marmer met witte markeringen dat wordt gewonnen op het eiland Iona. De metamorfe dolomitische kalksteen wordt beschouwd als een van de twee zuivere marmersoorten van de Britse eilanden. De andere is Connemara-marmer

ionen
Atoom of groep atomen met een positieve of negatieve elektrische lading

Ipswich betty lamp
Wordt gebruikt voor 'betty lamps' die op een standaard of opbergkastje staan. Dit type is afkomstig uit de streek Ipswich in Massachusetts

Irian Jaya
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door de bewoners van Irian Jaya. De meeste kunstwerken zijn afkomstig van de kustgebieden van Irian Jaya. Belangrijke kunstvormen zijn vooral maskers, ceremoniële kostuums en ontwerpen voor lichaamsbeschildering

Iris
Genus dat circa 300 soorten bloeiende planten omvat. De naam is afgeleid van het Griekse woord voor regenboog, waarmee wordt verwezen naar de grote kleurenvariëteit van de bloemen binnen deze soort. Irissen zijn inheems in Europa, Noord-Afrika en gematigde delen van Azië en Amerika. De meeste soorten hebben knolachtige (minder vaak bolvormige of vezelige) wortels, zwaardvormige equitante bladeren en opzichtige bloemen

Irreganaten
Stijl en cultuur van de Iwellemmeden-groep met dezelfde naam, die woont in Mali en Burkina Faso

irokohout
Hout van de boom behorende tot het genus Chlorophora, inheems aan de westkust van Afrika. Het krijgt soms de benaming Afrikaans of Nigeriaans teakhout, maar er is geen relatie met de teakfamilie. Het vervangt vaak teakhout en wordt gebruikt in de scheepsbouw, bij schrijnwerk en voor het maken van banken en vloeren

Iraaks
Verwijst naar de stijl en cultuur van het moderne Irak

iron glance
Hematiet, een erts met een glans waaruit het metalen karakter blijkt

Iraans
Verwijst naar de stijl en cultuur van het moderne Iran. Hoewel het moderne Iran tot 1935 Perzië heette, dateren de kunst en architectuur van oude Iraanse beschavingen uit de prehistorie

isolijnenkaart
Landkaarten die de verdeling van een bepaald kenmerk weergeven, bijvoorbeeld neerslag of vegetatie, door middel van lijnen die punten van gelijke waarde met elkaar verbinden.Te onderscheiden van ‘contourkaarten’ omdat isolijnenkaarten juist niet de hoogteverdeling van een landschap weergeven

islam
Verwijst naar het samenstel van religieuze overtuigingen en sociale gebruiken dat in de 7de eeuw is ontstaan op basis van de leer van de Arabische profeet Mohammed, die wordt beschouwd als de laatste in een reeks van grote profeten; volgens de islamitische leer zijn dit onder anderen Adam, Noach en Jezus. De islam heeft zich later verspreid in het Midden-Oosten, Afrika, Europa en delen van Azië. De islam wordt gekenmerkt door het geloof in het fundamentele idee dat een gelovige zich 'overgeeft' en zich onderwerpt aan Allah, de schepper van het universum en de schepping als geheel. God is uniek en heeft geen partner of tussenpersoon zoals bij de christelijke drie-eenheid. Maatschappelijke dienstbaarheid en het actief verlichten van het lijden van anderen wordt beschouwd als de enige weg naar verlossing en gebeden en heilige rituelen zijn op zichzelf onvoldoende vormen van overgave aan Allah. De Qur'an (Koran), het heilige geschrift van de religie, is een verzameling onthullingen die, zo gelooft men, door Allah aan Mohammed zijn geopenbaard

istoriato
Verwijst naar majolica met doorgaans veelkleurige voorstellingen van historische, mythologische, Bijbelse of allegorische aard die bijna het gehele oppervlak beslaan. Werd voor het eerst vervaardigd rond 1500 en wordt geassocieerd met Urbino. Bij de vroegste voorbeelden werd alleen het diepste gedeelte van borden en schalen beschilderd; later breidde de beschildering zich uit naar de gehele binnenkant. Afbeeldingen waren vaak ontleend aan kunstwerken uit die tijd, vooral kunstwerken die waren gereproduceerd in de gravures van Marcantonio Raimondi

Istrisch marmer
Een vaalgeel marmer met grote aders dat wordt gewonnen in Istrië in de Adriatische Zee en op sommige Dalmatische eilanden

isocefalie
Het zodanig schikken en aanpassen van proporties dat de hoofden van figuren zich op hetzelfde horizontale niveau bevinden. Vooral veel toegepast in Griekse reliëfs en friezen

isograph
Een paar evenwijdige linialen die door een omtrekverbinding aan elkaar vastzitten, met graden zijn gemerkt en de functies van een gradenboog en een tekendriehoek combineren

isolatieglas
Vensterglas dat is gemaakt van twee glasplaten die van elkaar worden gescheiden door metalen strips aan de zijden van het glas, waardoor een geïsoleerde laag condensvrije lucht tussen de twee platen ontstaat

isometrische tekening
Verwijst naar tekeningen gemaakt in isometrisch perspectief, een projectie waarbij de drie ruimtelijke assen op gelijke wijze hellen naar het projectievlak of tekenvlak

Itesan
Stijl en cultuur van het Toeareg-volk met dezelfde naam dat in Niger woont

Italisch
Verwijst naar de cultuur en de stijlen die in de oudheid bestonden op het Italische schiereiland, voor het ontstaan en de expansie van de Romeinse cultuur. Het omvat de culturen van talloze stammen die ongeveer veertig verschillende talen of dialecten spraken en waarvan de culturen zeer uiteenliepen. De term wordt niet gebruikt voor de Grieken die het gebied koloniseerden, en meestal ook niet voor de Etrusken. In de meest strikte zin verwijst de term alleen naar de culturen die Italische talen spraken, zoals Latijn, Faliskisch, Osco-Umbrisch, Piceens en Venetisch. Deze talen worden algemeen beschouwd als Indo-Europese talen die veel gemeenschappelijke kenmerken vertonen en die zich onderscheiden van het Etruskisch en het Grieks. In sommige verbanden wordt de term ook gebruikt voor de Etrusken en andere preromaanse culturen

Italiaanse cipres
Middelgrote groenblijvende boomsoort die inheems is in het oosten van het Middellandse Zeegebied, het noordoosten van Libië, het zuidoosten van Griekenland (Kreta, Rhodos), het zuiden van Turkije, Cyprus, het noorden van Egypte, het westen van Syrië, Libanon, Israël, Malta, Italië, het westen van Jordanië en in Iran

ivoor
Beeldhouwwerken gesneden uit ivoor, of uit natuurlijk materiaal gelijkend op ivoor, zoals been. Gebruik indien mogelijk de materiaalterm plus een meer specifieke objectnaam, b.v. 'ivoor' + 'diptieken'

ivoorwerker
Personen die scrimshaws produceren; oorspronkelijk walvisvaarders die aan boord walvistanden en -baleinen bewerkten

ivoorkleur
Variabele kleur, meestal een warme witachtige tint met gele boventonen die doet denken aan de kleur van ivoor, een soort tandbeen waaruit de slagtanden van olifanten en andere dieren met slagtanden is opgebouwd

iwan
Grote, overwelfde zalen waarvan één kant op een binnenplaats uitkomt. Gebruikelijk in de Parthische, de Sassanidische en Islamitische architectuur

izi-mbenge
Schaalvormige gevlochten potdeksels, vervaardigd en gebruikt door de Zoeloes en andere volkeren in zuidelijk Afrika, traditioneel gemaakt van gras of meer recentelijk van gekleurde telefoonkabels. Soms ook gebruikt als schalen waarop kleine dingen of droog voedsel kan worden gelegd

iziqu
Zulu-halskettingen gemaakt van houten kralen, zaden, botten, horens, tanden en/of klauwen. Nadat hij zich volgens de koning heeft onderscheiden op het slagveld, mocht een krijger een halsketting maken als teken van moed. De ketting was een unieke creatie van de krijger, die haar zelf ontwierp, de kralen zelf sneed en de ketting zelf reeg

Izi
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in het oosten van Nigeria leeft en een subgroep van de Igbo vormt

jarrah-hout
Jarrah is een roodachtige Australische houtsoort (Eucalyptus marginata). Het is sterk, hard en schijnt redelijk brandwerend te zijn. Het is geschikt voor waterbouwkundige toepassingen en werd in Nederland in de 70er jaren ook wel gebruikt als parket

jack
Bovenkleding voor het bovenlichaam, met mouwen en opening aan de voorzijde; in verschillende vormen en lengten en apart of als deel van een pak te dragen. Gebruik in het Nederlands bij voorkeur een meer specifieke term

jaden beeldhouwwerk
Het Nederlands kent het zelfstandig naamwoord 'jade' om een object van jade aan te duiden niet. Gebruik daarom liever de materiaalbenaming in combinatie met de objectbenaming: 'jade' + 'beeldhouwwerken'

Jalayiridisch
Verwijst naar de kunst en architectuur van de islamitische dynastie met dezelfde naam die regeerde over Irak en Azerbeidzjan van 1336 tot 1432. De architect van de vroege Jalayirids bleef werken op de manier van de vroegere lokale stijlen, met een nadruk op geometrisch metselwerk, stucdecoratie en fijne inscripties. Het belangrijkste gebouw uit deze periode is het funeraire complex dat werd gebouwd in de periode 1356-1359 door Mirjan, de emir die de stad regeerde. Manuscriptillustratie floreerde ook gedurende deze periode, vooral onder het patronaat van Ahmed (regeerde in de jaren 1382-1410). In deze werken werden pictorale elementen uit China en het Nabije Oosten gecombineerd met een nieuwe methode voor het afbeelden van ruimte

Jammu
Verwijst naar een regionale school van Pahari-miniatuurschilderkunst die wordt geassocieerd met de staat Jammu in het heuvelgebied van Rajput, ooit de machtigste groep staten ten westen van de rivier de Ravi, het heuvelgebied van Pahari. In de loop der jaren hebben er verschillende visies bestaan op Jamma als centrum van schilderkunst. Sommige schilderkunst die oorspronkelijk als vroeg Jammu-werk werd beschouwd, wordt tegenwoordig bij de Basohli-school ingedeeld. De schilderkunst in Jammu uit het midden van de 18de eeuw wordt in verband gebracht met Nainsukh, een belangrijk Pahari-schilder. De 'Bahu Shangri Ramayana' (circa 1710) maakt deel uit van de grote reeksen schilderijen die in de Pahari-heuvels werden geproduceerd. Kenmerkend voor dit geïllustreerde epos zijn de heldere kleuren, het zwierige ontwerp en de ingenieuze compositie. De stijl was evenwel een kort leven beschoren, aangezien de naturalistische stijlen overal in het Pahari-heuvelgebied in opmars waren. Na de vestiging van de machtige Dogra-dynastie onder Gulab Singh, halverwege de 19de eeuw, groeide Jammu uit tot een voornaam centrum van schilderkunst dat veel kunstenaars van buiten aantrok. Schilders uit Guler, Kangra en de hoogvlakten van Punjab werkten eveneens voor de Dogra-heersers, maar gebruikten oudere schilderstijlen. Halverwege de 20ste eeuw kwam er een einde aan de traditionele Jammu-schilderkunst

Japonse rok
Losvallende, tot de enkel reikende herengewaden, die informeel werden gedragen van de 17e tot begin 19e eeuw, oorspronkelijk naar het model van de Japanse kimono, maar later ook verzamelnaam voor soortgelijke, doch minder op de kimono gelijkende, gewaden

jas
Bovenkleding gevormd naar het bovenlichaam en doorlopend tot beneden de heuplijn, open aan de voor- of zijkant en in het algemeen met mouwen. Ook soortgelijke overkleding gedragen ter bescherming tegen het weer

Japanse tuin
Wordt gebruikt voor tuinen die zijn aangelegd vanuit de Shintoïstische, de Boeddhistische of de Zen-filosofie met betrekking tot de relatie tussen mens en natuur. De tuinen worden doorgaans gekenmerkt door eenvoudige asymmetrische ontwerpen en gedomineerd door gesnoeide groenblijvende planten. Ook treft men er vaak bruggen, rotsen, stapstenen, bijeengeharkt grind en stenen lantaarns aan; hiermee wordt getracht een voor contemplatie en meditatie geschikte entourage te creëren

jaagpad
Paden langs kanalen of rivieren voor jaagpaarden

jachtzwaard
Zwaarden voor de jacht

jagersmes
Korte zwaarden of grote zware messen of dolken gebruikt door jagers; vaak met een speciale schede die voorzien is van kleine zakjes voor het dragen van gereedschap voor het in stukken snijden van de buit. Ook wel bekend als 'rambomes'

jasperware
Jasperware is een ongeglazuurd steengoed dat veel gelijkenissen toont met het Franse biscuit, gebaseerd op een mengsel van veldspaat, pijpaarde, kwarts en barium. De kleur is meestal blauw, maar jasperware kan ook in wit of andere kleuren voorkomen

jassenrek
Rekken of standaarden waarop jassen en andere kledingstukken tijdelijk kunnen worden opgeborgen

jaarletter
De letter van het alfabet die in zilver wordt gestampt om het jaar waarin het werd gemaakt of geijkt aan te geven; wordt vooral in Engeland toegepast

Jayavarman VII
Verwijst naar de periode van de heerschappij van koning Jayavarman VII (1181-1220 n. Chr.) over het Angkor-rijk. Deze periode wordt gemarkeerd door de triomfantelijke verdrijving van de Chams-indringers uit Angkor. Deze periode kende een uitzonderlijke bouwactiviteit, en de stad werd versterkt ter verering van de almacht en het gecentraliseerde gezag van de koning en de instelling van Mahayana-boeddhisme als de staatsreligie. De architectuurstijl uit deze periode is verbonden met kolossale tempel-bergen die zijn gesitueerd in het centrum van de hoofdstad Angkor Thom. Bij tempels die zijn gebouwd in deze periode ging het in toenemende mate puur om de grootte en raakten de subtiele proporties van vroegere tempelstijlen op de achtergrond. In deze periode werden ook voor het eerst 'gezichtstorens' gebouwd in de tempelarchitectuur, grote stèle-superconstructies die in de hoofdrichtingen werden geplaatst en die werden versierd met grote gezichten op elke zijde, die de suprematie symboliseerden van de bodhisattva Lokeshvara en van de koning. Beeldhouwkundige stijlen uit deze periode weerspiegelen religieuze eenheid, grootsheid en uitbundigheid, door middel van nadruk op overdreven symboliek

jachtpet
Petten die meestal van wol zijn gemaakt, met een klep aan de voor- en achterkant en oorkleppen die meestal omhoog staan en bovenop de pet zijn samengebonden; vooral gebruikt voor de soort die tijdens de jacht worden gedragen

janiform hoofdvazen
Hoofdvazen bestaande uit twee verschillende hoofden met de achterkanten tegen elkaar

janiform kantharoi
Kantharoi met kommen in de vorm van januskoppen, twee gezichten met de achterkanten tegen elkaar

Japans gebonden
Een zeer sterke methode om bladen of delen van boeken in te naaien, waarbij wordt geperforeerd en de zijkanten worden ingenaaid door van het ene gat (vaak het middelste) naar het volgende door te steken, vervolgens over de bovenkant en dan de onderkant van de rug van het boek. Het innaaien kan ook het naaien door de gaten en om de achterkant van het boek omvatten. Wanneer het is voltooid, worden de bladen of delen bij elkaar gebonden door een platte knoop aan de buitenkant

Jaeger geweer
Het meest voorkomende Europese type jachtgeweren tussen het einde van de 17e en het midden van de 19e eeuw, gekenmerkt door een korte achthoekige loop met een groot kaliber, een zware geweerlade en koperen beslag. Van oorsprong uitgerust met vuursteensloten, maar na 1820, in Nederland na 1840, meestal voorzien van percussiesloten

Javaans
Verwijst naar de periode en de stijl die in het algemeen worden geassocieerd met het eiland Java. In de beeldhouwkunst kenmerkt de stijl zich door bronswerk dat sterk is beïnvloed door de Dông-son-cultuur en de Indiase culturen. Voor beeldsnijwerken werd veel gebruik gemaakt van been en schildpad. Naarmate de islam zich in de 15de eeuw over Java verspreidde, werden de beeldhouwstijlen meer gekenmerkt door diep ingesneden reliëfs met een levendige maar minder verfijnde dynamiek en werden religieuze thema's als verlossing en redding afgebeeld. De bouwstijl uit deze periode kenmerkt zich door de candi, een tempelcomplex met meestal een dakstructuur die bestaat uit in lagen aangebrachte stenen, versierd met arkels, basementen met rond lijstwerk, cellae en beeldhouwwerken van banaspatikoppen. Granaten, kristallen, parels, ivoor en amethisten werden gebruikt in armbanden en halskettinghangers. De hofsieraden zijn voorzien van ingesneden iconografie. Op Java werden ook manuscripten geïllumineerd met afbeeldingen van islamitische onderwerpen

Japans papier
Een dikke papiersoort die historisch in Japan met de hand werd gemaakt en glad werd afgewerkt; een imitatie van velijnperkament

Jakhanke
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk bestaande uit een islamitische religieuze klasse en uit koopliedenHet volk leeft in Senegal, Guinee, Guinee Bissau, Mali en het noorden van Ivoorkust en vormt een subgroep van de Soninke

jaïnisme
Verwijst naar de religie en filosofie die in de 6de eeuw v. Chr. in India is gesticht door Vardhamana, een van de religieuze figuren die in opstand kwam tegen de orthodoxe dogma's van de Vedische religie. Kenmerkt zich door een afkeer van de gangbare offerriten in Vedische tradities, en stelt het geloof in de ethische doctrine ahimsa centraal, waarbij ernaar wordt gestreefd om geen enkel levend wezen pijn te doen en het volmaakte ideaal van menselijke perfectie wordt nagestreefd door een devoot leven in het klooster

jansenistenband
Banden in een stijl die zijn oorsprong vindt in het laat-zeventiende eeuwse Frankrijk, gekarakteriseerd door bijzonder sobere buitenbanden en rijk versierde binnenbanden of beleggen

jappaners
Personen die zich bezighouden met de handel in gelakte goederen met Japan

Jayavarmadiparamesvara
Verwijst naar de periode en stijl van de regeringsperiode van koning Jayavarman II (802-850 n. Chr.). Drijfveren voor de kunstproductie in deze periode waren de onafhankelijkheid van de Khmer, het gecentraliseerde en vergoddelijkte karakter van de Khmermonarchie, de vestiging van de devaraja-cultuur als officiële staatsgodsdienst en de hereniging van het oude koninkrijk Chen-la, hetgeen later zou leiden tot de vorming en uitbreiding van het Angkor-rijk

Jayavarman VIII
Verwijst naar de periode van de heerschappij van Koning Jayavarman VIII (1243-1295 n. Chr.). De stijl van deze periode weerspiegelt de grootschalige bouwprojecten van de voorafgaande heerschappij. Een belangrijk voorbeeld van prestaties op het gebied van architectuur en beeldhouwkunst uit deze periode is de Mangalartha-tempel in het noordoosten van Angkor Thom

jachtluipaard
Grote gevlekte katachtige die tegenwoordig alleen nog maar voorkomt in Afrika ten zuiden van de Sahara en in het noorden van Iran. De vacht is lichtgeel met kleine zwarte stippen. Het dier heeft een lange ruggengraat, lange poten en efficiënte interne organen, waardoor het een snelheid kan bereiken van 110 km/u

jachtopzichter
Te gebruiken voor ambtenaren die toezicht houden op de naleving van de jachtwetten in een rechtsgebied. Gebruik 'jachtopzieners' voor personen die door particulieren zijn ingehuurd om bijv. op landgoederen of wildreservaten voor een leefgebied voor het wild te zorgen, stropen te voorkomen en de werkgevers of andere bevoegde personen te assisteren bij het jagen

jachtopziener
Te gebruiken voor diegenen die zijn ingehuurd door particulieren, bijv. op een landgoed of wildreservaat, om de natuur in stand te houden ten behoeve van het wild, het voorkomen van stropen en de werkgevers en andere bevoegde personen te assisteren bij het jagen. Gebruik 'jachtopzichter' voor ambtenaren die toezicht houden op de naleving van de jachtwetten in een rechtsgebied

jacaranda
Hout van verschillende bomen van het genus Jacaranda, inheems in het Caribisch gebied, het tropische deel van het Amerikaanse continent, Florida en Californië. Jacaranda is een geurig sierhout dat wordt gebruikt voor houtsnijwerk, kleine decoratieve voorwerpen, piano's, heften, kasten en dure meubels. De term wordt ook vaak gebruikt als een algemene term voor het genus Jacaranda en voor verschillende soorten palissanderhout, wat zelf een algemene term is die verwijst naar verschillende soorten van de genera Dalbergia en Melanorrhoea

jaguar
Grootste katachtige in de Nieuwe Wereld. Het dier komt voor in het gebied dat zich uitstrekt van de Amerikaans-Mexicaanse grens tot Patagonië in Argentinië. Het verspreidingsgebied is echter sterk gekrompen. De vacht is oranje tot geelbruin met zwarte vlekken die in rozetten zijn gearrangeerd met een zwarte vlek in het midden. De basiskleur van de jaguar varieert enorm, van wit tot zwart. Bruine en zwarte jaguars lijken een homogene kleur te hebben, maar ook zij hebben vlekken die vaag zichtbaar zijn

jaguarundi
Leden van een middelgrote katachtige soort die wordt aangetroffen in beboste streken en kreupelhout, in het bijzonder in de nabijheid van water, in Mexico en Midden- en Zuid-Amerika. Jaguarundi's hebben korte poten, korte geronde oren, een effen vacht zonder vlekken die in twee fasen voorkomt, een zwart- tot bruingrijze fase en een rood- tot kastanjebruine fase, die voorheen als afzonderlijke soorten werden beschouwd (terwijl nu wordt erkend dat beide fasen kunnen voorkomen in één worp). Deze katachtige vertoont een zekere gelijkenis met de otter. genus van één voornamelijk Zuid-Amerikaanse soort

jani
In verband met de antieke Romeinse architectuur verwijst deze term doorgaans naar doorgangen die aan beide uiteinden konden worden afgesloten. Oorspronkelijk fungeerden deze constructies als bruggen of kruisingen van het pomerium. De term werd later gebruikt voor poorten en in de loop der tijd werden stijl-en-kalf-deuren vervangen door bogen. Later werden jani ook overwelfd. Er waren diverse opmerkelijke jani in Rome, waarvan de Janus Geminus de belangrijkste Janus-schrijn van de stad was. Wanneer de poorten van de Janus Geminus gesloten waren, was Rome in oorlog en wanneer ze openstonden, leefde de stad in vrede. Het is niet bekend of alle jani op de een of andere manier heiligdommen waren, maar de term heeft beslist een religieuze bijbetekenis

Jayavarman V
Verwijst naar de periode van de heerschappij van koning Jayavarman V (968-1001 n. Chr.). Een voorbeeld van de bouwkundige stijl van deze periode is de staatspaleistempel, Ta Keo, die zich bevindt in het centrum van de hoofdstad Jayendranagari, en de Banteay Srei, een versierde tempel die wordt gekenmerkt door colonnetten en lateien in archaïsche stijl en die timpanen bevat met taferelen uit de Indiase mythologie. Deze periode wordt over het algemeen gekenmerkt doordat nog steeds zandsteen wordt gebruikt en door de verdere ontwikkeling van gelaagde, piramideachtige tempelconstructies

jachtstilleven
Stillevens waarop bijvoorbeeld: gevogelte, eend, speenvarken, haas, konijn of wildsoorten gerangschikt worden weergegeven. Omdat de plezierjacht voorheen was voorbehouden aan de adel, denken sommige historici dat mensen van lagere komaf deze werken kochten in een poging zich voor te doen als iemand van de betere klasse. Dit type stilleven kwam voor in de tweede helft van de 17de eeuw

Jacobite-glazen
Wijnglazen waarop versieringen zijn gegraveerd die steun verraden voor de aanspraak van de jacobieten op de Engelse troon. Voor het eerst geproduceerd in 1688 en in grote aantallen na 1745. Ze werden gebruikt om met heildronken loyaliteit te betuigen aan de jacobitische zaak, wat neerkwam op landverraad. Tot de gegraveerde versiering behoren jacobitische lofzangen en symbolen zoals de roos met twee knoppen (voor de oude en de jonge troonpretendent), lelietjes-van-dalen, narcissen, eikenbladeren en motten. Jacobite-glazen zijn op grote schaal vervalst of later voorzien van hun versiering

jagatīs
Te gebruiken voor de verhoogde plinten of verhogingen waarop tempels en bijbehorende heiligdommen zijn geplaatst

jazz
Vaak geïmproviseerde muziek, oorspronkelijk rond het begin van de 20ste eeuw ontwikkeld door Afro-Amerikanen uit elementen van blues en ragtime, met syncopische ritmes en een Europese harmonische structuur. Jazz bleef zich gedurende de 20ste eeuw ontwikkelen en kende talrijke fasen, bijvoorbeeld die van de swingstijl uit New Orleans en van de 'free jazz', die ontstond aan het einde van de jaren vijftig van de 20ste eeuw. Daarom heeft jazz ook geen exacte definitie, hoewel het zelden volledig gecomponeerde muziek betreft

jaarboek
Boeken die jaarlijks worden uitgegeven als een rapport of overzicht van de statistische gegevens of feiten van een kalenderjaar, bedoeld als naslagboeken