KSART - Kunstvormen

Categorie: Algemeen of niet ingedeeld
Datum & Land: 02/10/2022, NL
Woorden: 16070

jachthoorn
Blaasinstrumenten zonder kleppen waarbij het geluid wordt geproduceerd met de lippen als trillingsbron. Ze hebben een conische boring en worden in vele vormen gemaakt. Werden oorspronkelijk gebruikt om signalen door te geven tijdens de jacht

jacquetjas
Jassen die bij een pak behoren, met panden en een voorkant die is weggesneden bij de taille en in een boog naar beneden loopt tot achter de knie; afgeleid van jassen die worden gedragen bij het paardrijden

jagersbuis
Sportjasjes of jassen, meestal van tweed of wol, die worden gedragen tijdens het schieten of jagen

jakhals
Algemene term voor de leden van vier soorten middelgrote hondachtigen die worden aangetroffen in Afrika, Azië en Zuidoost-Europa, en die een ecologische niche vullen voor kleine tot middelgrote dieren, aaseters en omnivoren, die gelijkenis vertonen met de coyote in Noord-Amerika

jakken
Nauwsluitende korte jasjes met korte panden, flappen of slippen

jaloezie
Langwerpige luiken of latten die aan één kant van de zwelkast van een orgel of harmonium zijn gebouwd, meestal met schuine hoeken en in sets verticaal of horizontaal met elkaar verbonden, en zo gedraaid dat de orgelspeler ze kan openen of sluiten wanneer hij wil door middel van het zwelkastmechaniek

jalouzieën
Assemblages van hellende, elkaar overlappende bladen, latten of schotten die vast kunnen zitten of verstelbaar kunnen zijn. Gemaakt om regen en sneeuw te weren, om lucht en licht in verscheidene mate binnen te laten, om een lichtbron vanuit bepaalde hoeken af te schermen, of om ongewenst licht te absorberen. Worden gebruikt bij deuren, ramen, verlichtingsapparaten en de in- en uitlaten van mechanische ventilatiesystemen. Voor gelijksoortige, maar beweegbare en afneembare, instrumenten die bestaan uit latten of baffles als bedekking voor openingen om zicht of licht te verhinderen of te reguleren, gebruik 'jaloezieën (bedekkingen)'

jalra’s
Indiase bekkens, vaak van koper gemaakt

jampot
Kleine potten voor het serveren van jam of confitures, meestal met een deksel dat vaak een inkeping heeft voor de steel van een jamlepel en een vaste bordachtige onderzetter. Is soms onderdeel van een ontbijtservies

Japanse esdoorn
Struik of kleine boom die zijn bladeren verliest en inheems is in Japan, Noord-Korea, Zuid-Korea, China, Mongolië en Zuidoost-Rusland. De Japanse esdoorn kan 10 meter hoog worden en behoort gewoonlijk tot de ondergroei van schaduwrijke bosgebieden. De struik of boom heeft soms meerdere stammen die dicht bij de grond aan elkaar vastzitten. Er zijn een groot aantal cultivars gekweekt, en zelfs in het wild vertonen zaailingen van dezelfde moederplant een opvallende variatie wat betreft de kleur en vorm van de bladeren

jarretelgordel
Smalle elastieken of stoffen banden die rond de taille of de heupen worden gedragen met hangende riempjes en sluitingen om kousen op te houden. Gebruik 'taillecorsetten' voor korte gordels die worden gedragen om het middel in te snoeren en die vaak ook kousophouders hebben

jaspand
Achterpanden van het onderste deel van een mannenjas, zoals bij een jacquet of rok

jaspis
Elke rode hoornkiezel of calcedoon

Jayavarman I
Verwijst naar de periode van het bewind van koning Jayavarman I (657-681 n. Chr.) over het pre-Angkor koninkrijk Chen-la. De kunstzinnige producten in deze periode zijn geënt op hindoevoorbeelden en geïnspireerd op de Indiase heldendichten Mahabharata en Ramayana

jaloezie
Latwerk van beweegbare schoepen als beschutting tegen inkijk en zonnestralen voor een venster. Ook een zonneblind dat uitgepannen of neergelaten kan worden

jachtvliegtuig
Tactische gevechtsvliegtuigen uit de tijd van de Eerste Wereldoorlog tot de Tweede Wereldoorlog, die werden ontwikkeld om snel en wendbaar op te treden tijdens luchtgevechten

jaloezie
Bedekkingen die beweegbaar of afneembaar zijn en worden gebruikt om de hoeveelheid zicht en licht te regelen. Ze bestaan uit horizontale of verticale stroken die kunnen worden geopend of gesloten, waarbij de hoek die de stroken maken meestal kan worden ingesteld op verschillende hoeveelheden licht. Gebruik 'blinden (vensterbedekkingen)' voor jaloezieën die permanent aan gebouwen zijn bevestigd. Gebruik 'louvres' voor dergelijke bedekkingen van hout. Geef de voorkeur aan 'schermen (bedekkingen)' voor eveneens beweegbare bedekkingen die niet uit stroken bestaan

Japans esdoornhout
Hout van de soorten Acer palmatum, afkomstig uit Japan. Het heeft crèmekleurig spinthout dat niet heel duidelijk te onderscheiden is van het kernhout, het kan echter wel een roodachtige toon hebben. Het wordt gebruikt voor het maken van meubels, panelen, vloeren voor bowlingbanen, danszalen en warenhuizen en als decoratief fineer

Jehova's getuigen
Christelijke sekte die is gesticht door Charles Taze Russell, aan het eind van de 19de eeuw. Russells opvolger Joseph Franklin Rutherford koos in 1931 voor de naam 'Jehova's getuige'. De sekteleden geloven dat Jehova (Jahweh) de ware God is en dat Jezus Christus de zoon van God is. Doel van de sekte is het stichten van wat zij beschouwen als het Koninkrijk Gods, dat volgens hun overtuiging zal ontstaan na de Apocalyps van het Armageddon. Doorgaans onderhouden Jehovagetuigen geen banden met geloofsrichtingen, en zij aanvaarden geen aardse autoriteit. Ze stemmen niet en vieren evenmin religieuze hoogtijdagen of nationale feestdagen, en de leden zijn principiële dienstweigeraars. Ze gaan van deur tot deur om hun geloof te verkondigen en hun publicaties 'De Wachttoren' en 'Ontwaak!' aan de man te brengen. Deze publicaties verschijnen in 80 talen

jezuïet
Een rooms-katholieke orde voor mannen die in 1540 werd gesticht door de heilige Ignatius van Loyola, een Spaanse soldaat die zich tijdens het herstel van een oorlogswond bekeerde tot het geloof. Het is een niet-contemplatieve orde die strikte gehoorzaamheid, naleving van Ignatius' Geestelijke Oefeningen en bijzondere trouw aan de paus vereist. De jezuïeten zwoeren veel middeleeuwse gebruiken af, waaronder de verplichting tot regelmatige penitentie en vastentijden, uniforme kleding en de gezamenlijke voordracht van de liturgische dienst. Andere vernieuwingen waren de zeer gecentraliseerde gezagsvorm met een levenslange ambtstermijn voor het hoofd van de orde, gradatie van leden, een jarenlange proeftijd voorafgaand aan de gelofte en het ontbreken van een vrouwelijke tak. De jezuïeten voeren verschillende soorten missiewerk uit, met de nadruk op scholing. De orde heeft overal ter wereld talrijke onderwijsinstellingen opgericht. De jezuïeten waren de belangrijkste geloofsverdedigers van de rooms-katholieke kerk, vooral ten tijde van de Contrareformatie. Meer recent was de orde van grote invloed op de modernisering van de kerk

Jen
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in het noorden van Nigeria leeft

Jeruzalemkruisen
Kruisen met armen die uitmonden in kruisjes, met extra kleine kruisen in de vier open hoeken van de kruising van de armen van het grotere kruis

jeansjasjes
Jasjes tot in de taille van denim of ander keperkatoen, vaak blauw, waarbij de patroondelen worden geaccentueerd met stiksels, met opgestikte zakken aan de voorkant, waarvan sommige delen, b.v. de zakken, bij de hoeken worden versterkt met klinknagels

jekkers
Heuplange, double-breasted, rechtvallende jassen, vooral zoals zeelieden die dragen

jelly cupboard
Wandkasten die uit één stuk bestaan en meestal twee laden boven één of twee deuren hebben en waarin voedsel wordt opgeborgen

jeneverglas
Drinkglazen van uiteenlopende vorm, voor het serveren van jenever. Ze lijken op wijnglazen maar zijn kleiner

Jesuit
Porselein uit China vervaardigd tijdens de Tj'ing-dynastie, versierd met christelijke onderwerpen die waren overgenomen van Europese gravures

jeugdwerk
Literair of artistiek werk dat de maker heeft vervaardigd in zijn kindertijd of jeugd; wordt meestal gebruikt om deze werken te onderscheiden van later, volwassen werk

jeep
Te gebruiken voor kleine, multifunctionele, robuuste militaire voertuigen met vierwielaandrijving en een capaciteit van een kwart ton, die werden geïntroduceerd in 1941; na de Tweede Wereldoorlog werden ze voor burgergebruik geproduceerd als een gepatenteerd merk

jiffler mixer
Apparaten die worden gebruikt om leem en aggregaatmateriaal te mengen. Bestaan uit twee geschoepte raderen waarvan het bovenste het materiaal benedenwaarts snijdt en het onderste het opwaarts snijdt

jicara's
Beker of kom die gemaakt is uit het fruit van een kalebasboom

Jiaqing
Verwijst naar de porseleinstijl die ontstond tijdens de regeerperiode van keizer Jiaqing, 1796-1820. De stijl kenmerkt zich door producten zoals snuifflessen, figuren en flessen in diverse modellen waarop geschilderde blauwe en roodkoperen ontwerpen, allerlei emailleringen en monochrome glazuren zijn aangebracht

Jin
Verwijst naar een Chinese dynastieke periode van 1115 tot 1234

Jiajing
Verwijst naar de stijl van porselein dat werd vervaardigd tijdens de late Ming-dynastie, tussen 1522 en 1566. De stijl wordt gekenmerkt door blauw-wit en geëmailleerd polychroom aardewerk, waarbij ook lampetkannen en kalebasvormig vaten werden geïntroduceerd. Bij groter vaatwerk werd het oppervlak vaak verdeeld in een reeks formele en informele banden

Jita
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in het noordwesten van Tanzania leeft

journalistiek
Te gebruiken voor het communicatieterrein dat zich bezighoudt met het verzamelen, verwerken en distribueren van nieuws en gerelateerde commentaren, via gedrukte en elektronische massamedia

jongensbisschopspenningen
Loden munten die gedurende ceremonieën rond de verkiezing van de 'jongensbisschop' ter gelegenheid van het sint-nicolaasfeest in middeleeuws Europa werden gebruikt

joodse school
Wordt gebruikt voor scholen voor kinderen waar joodse onderwerpen, de Hebreeuwse taal of beide worden onderwezen, meestal in een synagoge en bestuurd onder conservatief of hervormd-joodse auspiciën. Gebruik 'talmoedscholen' voor yeshivas, orthodox-joodse dagscholen

jojo
Klosachtig speelgoed dat bestaat uit twee kleine dikke schijven die in het midden aan elkaar zijn verbonden met een korte deuvel waar een touwtje omheen is vastgemaakt waaraan de jojo rond kan worden gewenteld; afkomstig uit het oude Verre Oosten en in het Westen niet bekend tot in de 20e eeuw

Jones burner
Petroleumbranders met een hendel met veerwerking om het lampeglas vast te zetten binnen de rand van de bodemplaat en de losse koepelvormige deflector vast te houden. Een type dat gepatenteerd is door Edward F. Jones in 1858

johannesbroodboom
Boomsoort die inheems is in het oostelijke Middellandse Zeegebied en die elders wordt gekweekt. Hij is zeer goed bestand tegen de droogte. De boom kan ongeveer 15 meter hoog worden, heeft glanzende groenblijvende bladeren en produceert lange leerachtige peulen die maximaal 15 harde bruine zaden bevatten in een zoete, eetbare pulp. De gerijpte peulen worden gebruikt als diervoeder en vermalen voor verschillende andere toepassingen. De zaden worden vermalen tot een gom. In de Bijbel staan diverse verwijzingen naar de boom. Zo verwijst het synoniem naar de overtuiging dat Johannes de Doper zich in het Bijbelverhaal voedde met deze peulen

Jodhpur
Verwijst naar een regionale school van Rajasthan-schilderkunst met als centrum Jodhpur in Marwar. Belangrijke kenmerken van deze laat-18de-eeuwse schilderkunst zijn grote ogen met boogvormige wenkbrauwen, krulhaar in rolletjes en rijen bomen over de gehele breedte van het beeldvlak. Raja Man Singh (1804-1843) uit Jodhpur was een belangrijk opdrachtgever voor de Marwar-schilderkunst

joggingbroeken
Ruimvallende broeken van lichtgewicht of zachte, absorberende stof, meestal met een koord in de tailleband en nauwsluitende of elastische boorden rond de enkels; wordt vaak gecombineerd met een sweatshirt of een trainingsjack om zo een trainingspak te vormen

Jobs tranen
Coix zaden van Coix lacrima jobi een grassoort uit Zuid-Oost Azië die traanvormige, glimmende, harde zaden produceert die lijken op parels. Ook bekend als 'Jobs tranen'. Ze varieren in kleur van wit, witgrijs naar allerlei grijstinten inclusief sommige geelgrijstinten.De zaden worden vooral gebruikt om kettingen, rozenkransen en andere sieraden van te maken omdat ze van nature een opening aan de boven- en onderkant hebben, waardoor je makkelijk een naald kunt steken. Het is ook een voedselgewas, een medicijn in delen van Azie

jom kipoer
De belangrijkste en plechtigste feestdag op de joodse liturgische kalender, die wordt gevierd op 10 tisjri (in september of oktober). Deze dag, waarmee de tien dagen van boetedoening eindigen die beginnen op het joodse Nieuwjaar, is een dag van verlossing en verzoening met God. Joden moeten zich onthouden van eten, drinken en seksuele omgang, en al het werk dient te worden gestaakt. In de Bijbel wordt Grote Verzoendag 'Sabbat Sabbaton' genoemd, dat 'sabbat van de plechtige rust' betekent. Extreem orthodoxe joden dragen soms lange witte mantels ('kippelot') en verbieden het dragen van leer en het inwrijven van olie. De vooravond en de hele dag van Grote Verzoendag wordt doorgebracht in gebed en meditatie. Vergeving van anderen vragen en ontvangen betekent vergeving door God. De ceremonies op Grote Verzoendag worden besloten met slotgebeden en het blazen op de sjofar. Vóór de verwoesting van de tempel in Jeruzalem voerde de hogepriester een ingewikkelde offerceremonie uit, aan het einde waarvan een geit (de zondebok) de wildernis in werd gedreven, symbolisch de zonden van Israël met zich meenemend

johannesbroodgom
Gom dat wordt geproduceerd door de zaden van de johannesbroodboom te vermalen tot een fijn poeder, die oplost in warm water en afkoelt tot een stabiele gel die uitstekend is geschikt om folie mee te maken. De gom wordt gebruikt als verdikkingsmiddel voor verfstof en als appret voor voedsel, cosmetica, textiel en papier. Johannesbroodpitmeel is aangetroffen in de windselen van Egyptische mummies

Jocho
Verwijst naar de beeldhouwstijl die is ontwikkeld door de kunstenaar Jocho (gest. 1057). De stijl kenmerkt zich door de introductie van een techniek voor houtassemblage die meer vrijheid bood en sierlijker uitdrukkingsvormen mogelijk maakte

Jodo Shinshu
Verwijst naar de grootste richting binnen het Japanse boeddhisme. Jodo Shinshu werd gesticht door Shinran (1173-1262) en georganiseerd door Rennyo (1414-1499) en is gebaseerd op een simpele maar wel exclusieve toewijding aan Amida. Shinran, een leerling van Honen, was radicaler dan zijn leermeester en geloofde dat Amida’s genade van belang is voor een goed mens en daarom nog relevanter is voor een zondig mens. Vertrouwen op Amida is alles wat er nodig is voor bevrijding. Slechts één oprechte recitatie van de 'nembutsu' is nodig om te worden wedergeboren in het Zuivere Land van Amida. De nembutsu wordt veeleer beschouwd als een uiting van dankbaarheid dan als een smeekbede om vertrouwen. Dit en andere aspecten van Jodo Shinshu (bijvoorbeeld dat het een lekenbeweging is zonder monniken of kloosters) maakten de beweging uiterst populair. Zij raakte in de 17de eeuw verdeeld in twee facties, de Otani en de Honganji. Beide zijn tegenwoordig nog altijd invloedrijk en populair en hebben hun hoofdtempels in Kyoto

jonk
Te gebruiken voor inheemse zeilschepen die vooral veel voorkomen in de wateren rond China en Java en platte bodems, hoge achterstevens met een vierkante boeg en twee of drie masten hebben

jongen
Te gebruiken voor mannelijke personen in de periode tussen geboorte tot en met adolescentie

Jo Luo
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in Sudan leeft

jolly-boat decanter wagon
Decanteerfleswagentjes in de vorm van een marinejol, rustend op vier wielen of kleine rollers, met twee grote ronde uitsparingen voor decanteerflessen en soms twee kleinere uitsparingen voor de stoppen. Geen Nederlands equivalent

jockey
Zij die op paarden rijden tijdens paardenrennen

Jong Polen
Moderne Poolse stroming op het gebied van kunst, literatuur en muziek. De naam kan ook verwijzen naar de groep kunstenaars die tussen circa 1890 en 1918 actief was binnen deze stroming

Jordaans
Verwijst naar de stijl en cultuur van het moderne Jordanië. Na het uiteenvallen van het Osmaanse Rijk stelde Groot-Brittannië begin jaren twintig van de 20ste eeuw de semiautonome regio Transjordanië in. De regio werd in 1946 onafhankelijk en kreeg in 1950 de naam Jordanië

joods
Verwijst naar de monotheïstische religie van het joodse volk, waarbij het geloof centraal staat dat de oude Israëlieten de aanwezigheid van God ervoeren in menselijke gebeurtenissen. Joden geloven dat één God de Israëlieten uit hun gevangenschap in Egypte heeft bevrijd, de structuur van een gemeenschappelijk en individueel leven aan hen heeft onthuld en hen heeft uitverkoren als een heilig volk dat als voorbeeld moest dienen voor de gehele mensheid. De Hebreeuwse bijbel en de Talmoed zijn de belangrijkste bronnen voor de spirituele en ethische principes van het jodendom. Deze religie, waarvan de oorsprong teruggaat naar de tijd van Abraham, legt meer de nadruk op het tot uitdrukking brengen van het geloof in de vorm van rituelen dan in de vorm van abstracte doctrines. De sabbat, die begint bij zonsondergang op vrijdag en eindigt bij zonsondergang op zaterdag, is een centraal element van de religie; er is ook een jaarlijkse cyclus van religieuze feestdagen en vastendagen. Het jodendom heeft een zeer uiteenlopende ontwikkelingsgeschiedenis die bijna 4000 jaar beslaat en is uitgemond in diverse stromingen: de orthodoxe, conservatieve en reformistische stroming

JPEG
Acroniem voor Joint Photography Experts Group, een commissie van de ISO (International Standards Organization). Verwijst naar de bestandsindeling of het compressieschema voor verkleining van de bestandsgrootte van afbeeldingen op het World Wide Web

juwelen
Ornamenten zoals armbanden, halskettingen en ringen van edele of halfedele materialen die voor de sier op het lichaam worden gedragen; ook soortgelijke artikelen die worden gedragen voor godsdienstige doeleinden of rouwbetuiging

Juniperus scopulorum
Kleine jeneverbessoort die inheems is in het westen van Noord-Amerika, in Brits Colombia en Alberta in Canada, van Washington tot Noord-Dakota in de VS en in Mexico van Sonora tot Coahuila. Er zijn zeer oude exemplaren met een leeftijd van meer dan 1500 jaar aangetroffen. De boom is nauw verwant met Juniperus virginiana en vormt er vaak hybriden mee in delen van de Great Plains waar hun verspreidingsgebieden aan elkaar grenzen. Hij wordt gebruikt als siertuinplant en als kruidengeneesmiddel door de stammen van de plateau-indianen

Juniperus virginiana
Jeneverbessoort die voorkomt in het oosten van Noord-Amerika, van het zuidoosten van Canada tot aan de Golf van Mexico

junior high school
Wordt gebruikt voor scholen in de Verenigde Staten die meestal de eerste drie klassen van de middelbare school omvatten. Te onderscheiden van 'middle schools' door hun bereik en doordat ze alleen in de Verenigde Staten voorkomen

Juniperus procera
Middelgrote kegeldragende boom die inheems is in de bergen van oostelijk Afrika, met inbegrip van Soedan, Zimbabwe en het Arabische schiereiland. Het is de enige jeneverbes die voorkomt ten zuiden van de evenaar en vermoedelijk is hij pas recent Afrika gaan koloniseren. Hij is nauw verwant met Juniperus excelsa uit het zuidwesten van Azië en heeft waarschijnlijk een gemeenschappelijke voorouder met deze soort

jury's
Te gebruiken voor gebeurtenissen waarbij een vooruit gekozen groep een oordeel uitspreekt over werk van kunstenaars, architecten en architectuur- of andere studenten

Juglans
Genus van ongeveer 21 soorten walnootbomen, waaronder verschillende soorten die eetbare noten produceren. De bomen komen voor in de gehele Nieuwe Wereld en in de gematigde gebieden van de noordelijke Oude Wereld, van Zuidoost-Europa tot in Japan

Jugendstil
Verwijst naar de Duitse en Oostenrijkse vorm van de Art Nouveau, vernoemd naar het tijdschrift Jugend in 1896. De stijl wordt gekenmerkt door een meer ingetogen gebruik van decoratie dan de Belgische en Franse Art Nouveau

jukeboxen
Te gebruiken voor automatische grammofoons of cd-spelers die werken door het invoeren van biljetten of munten. De luisteraar kan kiezen uit een variatie aan opnamen, die zijn ondergebracht in een kast die meestal kleurrijk is verlicht

jumpsuit
Eéndelige kledingstukken, vergelijkbaar met de 'overall', maar van andere stof. Oorspronkelijk gedragen door vliegeniers in de Eerste Wereldoorlog, later door parachutisten in de Tweede Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde dit kledingstuk zich tot vrijetijdskleding en was vooral in de jaren '60 en '70 van de 20e eeuw populair. Vanaf die tijd kon een 'jumpsuit' ook een ééndelig kledingstuk zijn bestaande uit een lijfje en een korte broek

Jun
Verwijst naar de stijl van porselein dat werd gemaakt in China ten tijde van de Sung-dynastie en wordt gekenmerkt door zware voorwerpen met een dikke, diep lavendelkleurige glazuurlaag met vaak hier en daar paarse spatten erop

Juncales
Orde van twee families watergrassen

junior high school
Onderwijsinstellingen in de Verenigde Staten die meestal de eerste drie klassen van de middelbare school omvatten. In sommige regio's komt de betekenis overeen met 'middle schools', maar de meeste schoolsystemen met een middle school kennen meestal geen junior high school. In de meeste regio's worden op middle schools kinderen toegelaten die een of twee jaar jonger zijn dan kinderen in junior high schools

junk bottle
Flessen van zwart of groen glas, met een volume van ongeveer 1 liter en ongeveer een halve liter, vooral gebruikt voor bier, port, cider, bronwater en andere populaire dranken

jurylid
Leden van een groep personen die zijn geselecteerd en ingezworen om een beslissing te nemen op basis van feitelijke zaken en de waarheid te spreken op basis van het bewijs dat aan de groep wordt gepresenteerd in een rechtbank

jury's
Tijdelijk samengestelde groepen personen die op grond van wettelijke voorschriften worden geselecteerd en die moeten zweren om naar eer en geweten te oordelen over gegeven feiten op basis van het bewijs dat ze bij een rechtbankzitting krijgen voorgelegd. Alle inwoners van een land met juryrechtspraak zijn verplicht zich desgevraagd te melden om zitting te nemen in een publieksjury binnen het rechtsgebied waarin zij wonen, of moeten gegronde redenen kunnen voorleggen om niet deel te nemen

juslepel
Kleine lepels die voornamelijk worden gebruikt voor het opdienen van jus. Deze lepels zijn in het algemeen langer dan room- of sauslepels en maken soms deel uit van een bestekcassette

juszeef
Schaalvormige filters die een handvat en een gemaasd net of geperforeerde bodem hebben. Worden met name gebruikt voor het filteren van jus of het helder maken van bouillon

juweelkast
Franse 17e- en 18e-eeuwse kabinetten met voetstuk waarin juwelen worden opgeborgen. Ze zijn vaak met veel inlegwerk versierd

juk
Gevormde houten balken die op de schouders rusten van één of meerdere dieren om hen samen te laten trekken, voornamelijk voor het trekken van een ploeg of een lading

jump
Onderlijfjes vergelijkbaar met korsetten maar dan ruimer en zonder baleinen; gedragen in de 18e eeuw. Geen Nederlands equivalent

junior college
Instellingen voor postmiddelbaar onderwijs, die programma's van twee jaar aanbieden als afgeronde opleiding of als voorbereiding op voortgezette studies op universiteiten. Geen Nederlands equivalent. Zie 'universiteiten'

junior colleges
Onderwijsinstellingen voor postmiddelbaar onderwijs, die programma's van twee jaar aanbieden als afgeronde opleiding of als voorbereiding op voortgezette studies op universiteiten. Geen Nederlands equivalent

kaarten
Wordt gebruikt voor kaarten die door verkopers of fabrikanten worden verspreid om reclame te maken voor een product, soms als extraatje bij hun product. Voor kleine bedrukte bladen of kaarten met handelsadvertenties, gebruikt van de 17e tot en met de 19e eeuw, wordt 'handelskaarten' gebruikt. Voor later gemaakte kaarten, met de naam en het adres van een bedrijf en de naam van de vertegenwoordiger erop, die zijn bedoeld ter informatie en niet zozeer als advertentie wordt 'adreskaartjes' gebruikt. Voor latere kaarten die vooral uitgegeven zijn om te worden verzameld, met of zonder advertenties, gebruik 'verzamelkaarten'. Voor kaarten bestemd om te worden opgehangen als openbare advertentie, gebruik 'posters' of de specifiekere termen daarvan

kadaster
Meestal openbare registers, waarin van ieder perceel in een bepaald gebied de locatie, de afmetingen en de naam van de eigenaar staan opgetekend

Kagyu
Een school in het Tibetaanse boeddhisme die momenteel de op twee na grootste van Tibet is. De school volgt de leer van Marpa, befaamd 11de-eeuws vertaler van boeddhistische teksten, en de tantrische yogi’s of siddha’s uit India. Esoterische tantrische leerstellingen worden gecombineerd met de kloosterdiscipline van het Kadam-boeddhisme. De nadruk ligt op de strengere praktijken van hatha yoga. Kenmerkend voor het Kagyu-gedachtegoed is een meer positieve ontologie van de uiteindelijke staat der dingen in vergelijking met het denken van de Gelugs, volgens wie alle verschijnselen zijn gespeend van een intrinsiek zijn. Milarepa, die als een groot Tibetaans dichter wordt beschouwd, was Marpa’s voornaamste leerling. Gampopa was op zijn beurt Milarepa’s belangrijkste leerling. Hij was verantwoordelijk voor de organisatie van Kagyu als echte school. Er ontwikkelden zich al snel zes aparte (maar doctrinair soortgelijke) Kagyu-scholen, waaronder de Tshal, Baram, Karma en Druk. Van deze subsekten is de Druk de belangrijkste boeddhistische school in Bhutan geworden, terwijl de Karma van de 15de tot de vroege 17de eeuw de belangrijkste rivaal was van de thans overheersende Gelug-school. Het idee van opvolging door reïncarnerende lama’s komt oorspronkelijk uit de Karma-school en is later overgenomen door andere Tibetaanse boeddhistische scholen waaronder de Gelug

kaliefen
Naam die verwijst naar de wereldlijke en religieuze leiders van moslimgemeenschappen die worden beschouwd als opvolger van Mohammed; de naam is afgeleid van het Arabische woord 'khalifa', dat 'opvolger' betekent. De term wordt met name gebruikt binnen een historisch kader om te verwijzen naar de afschaffing van het kalifaat in Turkije, op 23 maart 1924

kaliumlactaat
Een kaliumzout van melkzuur dat bij leerbewerking wordt gebruikt om het zuur te neutraliseren dat ontstaat bij het productieproces of door luchtvervuiling. Het wordt ook gebruikt om te voorkomen dat het leer wordt aangetast door zuur of zuurvorming. Er is enige discussie over het gebruik van kaliumlactaat. Het middel zou het leer kunnen verkleuren en ook de algehele werkzaamheid als buffer tegen zuur is discutabel

kalkglas
De naam van een glassoort die in 1864 werd ontwikkeld door William Leighton ter vervanging van loodglas bij de productie van goedkope flessen. Gecalcineerde kalksteen of kalk wordt gebruikt voor de fabricage van glas dat als voordelen heeft dat het goedkoop, licht en minder resonant is en dat het snel afkoelt

kalkoven
Ovenachtige apparaten, meestal lange, hellende cilinders, die langzaam worden gedraaid. Worden gebruikt voor het verhitten van calciumcarbonaat boven 900 graden Celsius voor het verkrijgen van ongebluste kalk

kameel
Een van de twee levende soorten uit het genus der kamelen (de andere is de dromedaris). Het dier heeft twee bulten en is inheems in de steppen van Centraal-Azië. de kameel wordt op grote schaal gebruikt als lastdier. Men denkt dat hij al enige tijd voor 2500 v.Chr. is gedomesticeerd in het gebied van het huidige Iran. In sommige classificaties gebruikt men de naam Camelus ferus voor de wilde kameel

kameelhaar
Fijn lichaamshaar of kameelwol die wordt gebruikt als textielvezel. Gebruik de term 'kameelharen kwast' voor kwasten van kunstschilders die meestal van eekhoornhaar worden gemaakt

kandilai
Cycladische vaten met een bolvormige buik, een lange hals, een voetstuk en vier doorboorde oren aan de buik. De doorboorde oren dienden voor koorden waarmee een deksel op het vat werd vastgezet. Kandilai danken hun naam aan hun gelijkenis met modern-Griekse kerklampen; ze zijn waarschijnlijk gebruikt voor vloeistoffen als olie of wijn. De kandilavorm kwam zeer veel voor en werd gemaakt van marmer of klei en in uiteenlopende formaten. De geleidelijke verdwijning van een voet of basis kan een stap zijn in de overgang van de kandila naar de bolle pyxis, een vorm die later populair werd

kant-en-klaarcontract
Wordt gebruikt voor contracten waarbij een aannemer zich akkoord verklaart om met de bouw- en installatiewerkzaamheden door te gaan totdat het perceel bewoonbaar is

Kara-e
Verwijst naar de schilderstijl die ook wel bekend staat als de 'Chinese stijl' en vaak tegenover Yamato-e (Japanse schilderstijl) wordt geplaatst. In de 8ste eeuw verwees Kara-e naar de werken van Chinese kunstenaars uit de Tang-dynastie (618-907) en later ook naar Japanse voorstellingen van Chinese taferelen of motieven, gewoonlijk portretten van wijsgeren en paarden. Gedurende de Hein-periode raakte deze rijke stijl gelieerd aan het hofleven. In de 14de en 15de eeuw werden Chinese inktschilderijen uit de Song-dynastie (960-1279) en Yuan-dynastie (1279-1368) geïmporteerd in Japan en werd de naam Kara-e gebruikt om deze stijl te onderscheiden van de nog steeds toegepaste Hein-stijl

karahanamon
De naam van dit patroon betekent letterlijk 'Chinese bloemmotieven' of 'Chinese bloemontwerpen' en heeft als kenmerk dat het ingewikkelde bloemmotieven combineert tot geometrische, vaak ronde of ruitvormige ontwerpen. Het kwam al in de Nara-periode (710-794) via Japan in China terecht en wordt soms gebruikt als synoniem van 'karakusa', wat 'Chinees grasmotief' betekent

karkas
Ovale of ronde van bandijzer vervaardigde geraamten, overtrokken met grof linnen, die zijn gevuld met ontvlambare materialen en die worden afgevuurd met mortieren, houwitsers of artilleriegeschut; werden gebruikt aan het eind van de 17e en in de 18e eeuw om gebouwen, schepen en versterkingen in brand te steken

kartuizer
Een rooms-katholieke kloosterorde die in 1084 in de Chartreuse (ten noorden van Grenoble, Frankrijk) werd gesticht door de heilige Bruno van Keulen. De kartuizers combineren het afgezonderde kluizenaarsbestaan met een gemeenschapsleven in het klooster. De monniken of nonnen wonen in aparte cellen en komen alleen samen op bepaalde momenten van de dag of voor speciale festiviteiten. Ze houden zich aan strikte abstinentie. De kartuizers verspreidden zich langzaam, maar in 1521 telde de orde 195 kloosters in alle katholieke Europese landen. Ze speelden een belangrijke rol bij de kloosterhervormingen in de 11de en 12de eeuw. Zelf was het echter de enige vorm van religieus gemeenschapsleven die niet werd hervormd. De kloosters zijn te vinden in grote delen van Europa, hoewel het aantal leden relatief klein is. In 'La Grande Chartreuse', het moederklooster van de orde, wordt een beroemde likeur gemaakt. De opbrengst gaat naar de liefdadigheid

kastanje
Noot van de kastanjeboom, waarvan er twee of meer zijn ingesloten in een stekelige 'braam'

kastanje-eikenhout
Hout van de boom behorende tot het genus Quercus montana, hoewel de naam ook wordt gebruikt voor Mühlenberg-eikenhout. Het is hoogwaardig materiaal voor meubels

kastelein
Historische naam voor rentmeesters van (Britse) landgoederen die onder meer verantwoordelijkheid dragen voor het dagelijks toezicht op de pachters, de administratie van huur-, pacht- en andere overeenkomsten, en het onderhoud van de gebouwen

kade
Verwijst naar een kunstmatig waterbekken dat is uitgegraven en is aangelegd met metselwerk of ander materiaal, en dat vaak is uitgerust met vloeddeuren, waar boten of schepen kunnen binnenvaren om aan te meren, te laden of te lossen, of voor reparatiewerk. Gebruik 'ankerplaatsen (ruimten aan de waterkant)' indien zulke plaatsen niet bezet zijn en ze langs een aanlegplaats liggen. Gebruik 'ligplaatsen (ruimten aan de waterkant)' wanneer zulke waterplaatsen onbezet zijn en zich tussen twee aangrenzende pieren bevinden of loodrecht liggen ten opzichte van aanlegplaatsen. Gebruik 'haventerreinen' voor de groep aanlegplaatsen in havens of voor havenaccomodaties als geheel

kalkhoudende zandsteen
Homogene zandsteen met een cement of matrix van calciumcarbonaat dat de kwartsdeeltjes bindt waaruit zandsteen hoofdzakelijk bestaat. Deze zandsteen splijt in beide richtingen vrijwel even goed, is gemakkelijk te bewerken, maar desintegreert bij blootstelling. Zuivere kalkhoudende zandsteen is wit of crème van kleur. Andere kleuren zijn het gevolg van onzuiverheden: de aanwezigheid van ijzeroxiden veroorzaakt gele en rode kleuren, glauconiet zorgt voor een groene kleur en zwart is het gevolg van de aanwezigheid van mangaandioxide