AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

steunen
Wordt gebruikt voor de onverfraaide plekken tussen het houtsnijwerk in de midden- en hoekomlijsting, die als ze verguld zijn vaak meer licht terug kaatsen dan de gewelfde delen.
Categorie: Onderdelen > frameonderdelen.

steunbeerpijlers
Wordt gebruikt voor pijlers die behalve als steunbeer ook als normale dragende en verdelende elementen dienen.
Categorie: Onderdelen > pijlers naar locatie of context.

steunberen
Pijlerachtige metselwerkonderdelen die worden gebouwd om muren te verstevigen of te dragen, of om weerstand te bieden aan de spankracht van gewelven.
Categorie: Onderdelen > dragende en weerstandbiedende elementen.

stervend
Op het punt te sterven.
Categorie: > .

sterrenschansen
Redoutes bestaand uit een aantal inspringende en vooruitstekende punten, waarvan de zijden naast elkaar liggen.
Categorie: Bouwwerken > forten.

sterrenkaarten
Kaarten die de sterrenhemel, of een deel daarvan weergeven.
Categorie: > .

sterren
Te gebruiken voor de gestileerde figuren afgeleid van astronomische sterren met een willekeurig aantal stralen.
Categorie: Ontwerpelementen > motieven van natuurlijke elementen.

sterouchaks
Ouchak-tapijten die worden gekenmerkt door een groot, stervormig motief met acht punten en een iets kleinere ruit. Deze motieven zijn gevuld met arabesken.
Categorie: Interieurinrichting > Ouchak tapijten naar patroon.

sterkoraal
Elk van de talloze steenachtige koralen behorende tot de Orbicella en verwante geslachten, waarvan de poliepholtes rond of polygonaal zijn met opvallende, stervormige septa.
Categorie: Materialen > koraal.

steriliseren
Wordt gebruikt voor het procédé dat wordt toegepast om alle micro-organismen uit te roeien.
Categorie: Procédés en Technieken > reinigen.

steriele kamers
Kamers waarin moeite wordt gedaan om verontreiniging buiten te houden, inclusief luchtverontreiniging, door middel van luchtfilters, matten of andere middelen, zoals in computerkamers of ruimten waar precisie-instrumenten in elkaar worden gezet.
Categorie: Onderdelen > kamers en ruimten naar eigenschap.

stergewelven
Gewelven waarvan de ribpatronen een ster suggereren.
Categorie: Onderdelen > kruisribgewelven.

sterfgevallen
overlijden; sterven Ruimere term: privégebeurtenissen
Categorie: Gebeurtenissen > privégebeurtenissen.

stereotypen
Metalen drukplaten die zijn gemaakt door een afgietsel van lettervormen te maken en daar een gietvorm van te vervaardigen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > drukplaten.

stereotomie
Wordt gebruikt voor het aanbrengen van bepaalde figuren of vormen in harde materialen, zoals steen.
Categorie: Procédés en Technieken > vormen.

stereoscopische fotografie
Fotografische techniek gericht op het suggereren van driedimensionaliteit in foto`s door het gebruik van twee beelden die vanuit enigszins verschillende standpunten zijn gemaakt, waarna ze naast elkaar worden gemonteerd en door een stereoscoop of een ander hulpmiddel bekeken moeten worden om het driedimensionaal effect te verkrijgen.
Categorie: Procédés en Technieken > fotografische opnametechnieken.

stereoscopische camera`s
Camera`s die zijn ontworpen om gelijktijdig beelden van hetzelfde onderwerp te nemen van gezichtspunten die even ver van elkaar af liggen als de ogen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > camera`s naar bedieningswijzen.

stereoscopen
Kijkers waarin een tweetal stereoscopische afbeeldingen worden samengevoegd tot één afbeelding waarin schijnbaar diepte kan worden gezien.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > uitrusting voor het bekijken van foto`s.

stereopticons
Optische toestellen die gewoonlijk bestaan uit twee lantaarns die zo zijn opgesteld dat het lijkt alsof het ene gereflecteerde beeld vervaagt terwijl het volgende beeld opkomt.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > optisch speelgoed.

stereologie
De tak van de wetenschap die zich bezighoudt met de driedimensionale interpretatie van platte beelden, vaak doorsneden of projecties, met gebruik van de algemene principes van geometrische waarschijnlijkheid.
Categorie: Vakgebieden > technologische wetenschappen.

stereokaarten
Stereofoto`s geplakt op voorgepreegd en voorbedrukt kaartkarton.
Categorie: Beeldmateriaal > stereofoto`s.

stereohelften
Foto`s oorspronkelijk vervaardigd als één van een paar stereoscopische foto`s, maar die vervolgens zijn afgedrukt of opgeplakt als een enkele afbeelding.
Categorie: Beeldmateriaal > stereofoto`s.

stereofotogrammetrie
Fotogrammetrie waarbij men gebruik maakt van stereoscopische foto`s die worden genomen onder nauwkeurig gecontroleerde omstandigheden, of zich bedient van een computersysteem met behulp waarvan twee of meer foto`s van dezelfde locatie kunnen worden ontleed en geïnterpreteerd.
Categorie: Procédés en Technieken > fotogrammetrie.

stereofoto`s (tissues)
Stereofoto`s (albuminedrukken) met een laag tissue erachter, geklemd tussen twee uitgestanste, voorgepreegde en bedrukte kartons. Ze moeten bij doorzicht bekeken worden.
Categorie: Beeldmateriaal > stereofoto`s.

stereofoto`s
Paren van bijna identieke foto`s die naast elkaar zijn gemonteerd en de illusie van driedimensionale diepte geven wanneer ze door een stereoscoop worden bekeken. Dit effect wordt bereikt doordat de twee opnamen zijn gemaakt met een onderling verschil van standpunt van ongeveer 6,5 cm, gelijk aan de gemiddelde afstand tussen de ogen van een mens. Gebruik `stereokaarten` voor stereofoto`s op kaartkarton.
Categorie: Beeldmateriaal > foto`s naar opnametechniek.

stereobaten
De onderste niveaus van de onderbouw van Griekse tempels.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van Griekse en Romeinse tempelonderbouwen.

step chairs
Stoelen die in een trapje kunnen worden veranderd.
Categorie: Interieurinrichting > stoelen naar functie.

step-ins
Damesondergoed, vaak gedeeltelijk of geheel van elastiek of met baleinen verstevigd, voor het ondersteunen en vormen van de onderbuik, heupen en billen.
Categorie: Kleding > ondergoed en accessoires voor vorming en ondersteuning.

Stentinello
Verwijst naar de Neolithische stijl en cultuur genoemd naar de archeologische vindplaats in de buurt van Syracuseop Sicilië. Kenmerkt zich door een grote verscheidenheid aan aardewerk, met voornamelijk ingekerfde versieringen.
Categorie: Stijlen en Perioden > Europese neolithische stijlen en perioden.

steno
Wordt gebruikt voor handschriften die gebruik maken van versimpelde pennestreken, afkortingen of symbolen die snelschrift vergemakkelijken.
Categorie: Onderdelen > schriften naar vorm.

stengtuigages
Wordt gebruikt voor tuigages met een driehoekig zeil, waarvan de vooruitstekende hoek is aangehecht aan een apart rondhout dat in volledig verticale positie is gehesen, zodat het een uitbreiding van de korte mast wordt.
Categorie: Onderdelen > langsscheepstuig.

stengelgroentes
Tuinbouwgewassen waarvan de opbrengst uit de stengels bestaat.
Categorie: Materialen > groentes.

stenen graven
Wordt gebruikt voor doosvormige graven, meestal rechthoekig en bestemd als enkel graf, welke zijn uitgegraven in de grond en vaak langs alle kanten zijn afgedekt met stenen platen.
Categorie: Bouwwerken > graftomben naar vorm.

stenen graanmolens
Eenvoudige, handbediende molens die bestaan uit twee ronde stenen en die worden gebruikt voor het vermalen van graan.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > molens (keukengereedschap).

stenen geld
Grote stenen schijven met gaten in het midden die vroeger als geld werden gebruikt op Yap, een van de Caroline-eilanden in het westelijk deel van de Grote Oceaan.
Categorie: Ruilmiddelen > geld.

stenen bierkroezen
Drinkgerei, meestal cilindrisch van vorm, met één handvat en soms een scharnierend deksel, vooral bestemd voor bier.
Categorie: Houders > drinkgerei.

stenen drempels
Treden bij de drempel van een deur.
Categorie: Onderdelen > deuropeningonderdelen.

stencilmessen
Kleine, van gehard staal gemaakte messen met slanke handvatten en schuine snijkanten, die worden gebruikt voor nauwkeurig, fijn snijwerk van bijvoorbeeld frisketten en stencils voor het afdrukken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > messen (snijgereedschap).

stencilpapier
Stevig, dik papier behandeld met was of olie en gebruikt voor het maken van stencils.
Categorie: Materialen > papier naar functie.

stencils
Documenten die zijn geproduceerd door middel van een kopieermachine die werkt op het stencilprincipe. Omvat alle documenten die zijn gemaakt door middel van een inktdoorslagstencil.
Categorie: Informatievormen > reprografische kopieën.

stenen banken
Uitstekende metsellagen onderaan een muur of rond een zuil, die meestal breed genoeg zijn om een zitting te vormen.
Categorie: Onderdelen > metsellagen.

stencildrukkers
Verwijst naar ambachtslieden die de techniek van het stencilen toepassen; dit is een techniek waarbij een patroon wordt uitgesneden uit een dun vel koper, kunststof of ander materiaal, waarna inkt, verf of een andere kleurstof door middel van tamponneren, strooien, spuiten of wrijven door de openingen wordt gedrukt.
Categorie: Personen > schilders naar techniek, instrument of gebruikt materiaal.

stencilen
Een methode voor het produceren van meerdere afdrukken van documenten vanaf een speciaal geprepareerd, wassen origineel. Een bepaalde inktsoort wordt door de uitsnijdingen in de stencilplaat geduwd, waardoor de inkt op het papier wordt overgebracht.
Categorie: Procédés en Technieken > reprografische procédés.

stencil film
Een dun, sterk folie dat gemakkelijk tot gedetailleerde sjablonen kan worden gesneden; wordt gebruikt voor zeefdrukken.
Categorie: Materialen > folie (materiaal).

stencildrukken
Methode voor het creëren van meerdere exemplaren van een ontwerp door het uit te snijden uit een dun maar duurzaam vel, zoals bijvoorbeeld dun brons of plastic, en een gekleurde substantie door de openingen te deppen, stampen, spuiten of wrijven.
Categorie: Procédés en Technieken > overdrachttechnieken.

stemvorken
Vorken gebruikt als maatstaf bij het stemmen of voor het uitvoeren van geluidsexperimenten: een steel waaraan 2 uitsteeksels die, wanneer ze worden aangeslagen, een toon voortbrengen met een vaste, constante toonhoogte; staal.
Categorie: Geluidsmiddelen > stemapparaten.

stemvervormers
Te gebruiken voor apparaten die geluid vervormen door middel van mirlitons die in trilling worden gebracht door de menselijke stem, gebruikt om de stem van de gebruiker te verhullen; ze worden in Afrika vaak toegepast bij maskerades, ceremonies en rituelen.
Categorie: Geluidsmiddelen > apparaten voor geluidswijzigingen.

stempelmerken
Kleine merktekens geslagen in metalen oppervlakken, in het bijzonder op munten.
Categorie: > onvertaalde term; merktekens naar vorm.

stempels
Gereedschappen om een patroon mee af te drukken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap voor vormen en geleiden.

stempelen (vormgeven)
Het vorm geven aan voorwerpen door met een stuk gereedschap druk uit te oefenen, bijvoorbeeld het geven van een vorm aan metalen voorwerpen, zoals munten, met behulp van stempels.
Categorie: Procédés en Technieken > vormen.

stempelen (techniek)
Het markeren van de oppervlakte van een object door er met gereedschap druk op uit te oefenen, bijvoorbeeld het overbrengen van een inktmerk op papier of het prenten van zachte klei; ook het bevestigen van voorgedrukte labels, zoals postzegels, die staan voor officiële gestempelde merktekens. In boekbinden wordt het onderscheiden van `stempelen`, waarbij de druk door een machine wordt uitgeoefend.
Categorie: Procédés en Technieken > oppervlaktebedekkingsprocédés en -technieken.

stempelen
Het markeren van een oppervlak van een voorwerp door er op te drukken met een machine zoals een drukpers, een blok, een plaat of een frame waarop de elementen staan die het drukoppervlak vormen, vaak met een ontwerp in reliëf. Bij boekbinden wordt dit onderscheiden van `handpersen (techniek)`, waarbij een handmatig bediend apparaat wordt gebruikt in plaats van een machine.
Categorie: Procédés en Technieken > oppervlaktebedekkingsprocédés en -technieken.

stempelafdrukken
Ingedrukte, opgedrukte, geperforeerde of in reliëf gemaakte merktekens, aangebracht met een hard voorwerp, in het bijzonder een stans, blok of ander gereedschap, op een zachter materiaal zoals papier of was.
Categorie: > .

stemmen (muziekinstrumenten)
Muziekinstrumenten op de juiste of de gewenste toonhoogte brengen. Gebruik `afstemmen` voor het op de gewenste frequentie afstellen van geluidsapparatuur.
Categorie: Procédés en Technieken > afstellen.

stemmen
Het uiten van een mening of een keuze in een bepaalde zaak door middel van een specifieke methode, bijvoorbeeld met briefjes of door handopsteking, in een groep van meerdere stemmers.
Categorie: Functionele activiteiten > communicatiefuncties.

stemfluitjes
Fluiten om een toonhoogte aan te geven, meestal voor zangers, hout; ook modellen met een geijkte zuiger die verder naar binnen of naar buiten kan worden getrokken om verschillende toonhoogtes aan te geven.
Categorie: Geluidsmiddelen > stemapparaten.

stembussen
Houders die worden gebruikt om er bij verkiezingen stembiljetten in te deponeren.
Categorie: Houders > documenthouders.

stembiljetten
Vellen papier, kaarten of andere zaken waarmee een stem kan worden uitgebracht of waarop een kandidatenlijst bekend wordt gemaakt.
Categorie: Informatievormen > administratie.

stembeugels
Afneembaar stuk buis dat in aërofonen wordt aangebracht, permanent of voor een speciale speelgelegenheid, met als doel het geluid van de buislengte te veranderen of het mondstuk gemakkelijker bereikbaar te maken voor de speler.
Categorie: Onderdelen > aërofoononderdelen.

steltschoenen
Overschoenen die bestaan uit een zool, meestal geplaatst op doorgaans ringvormige ijzeren banden, die over het schoeisel heen wordt vastgemaakt met aantrekkoordjes. Ze worden gedragen om de voet te verhogen ter bescherming tegen modder, vuil of nattigheid. Gebruik `Zweedse muilen` voor schoeisel met een dikke zool dat meestal van hout is, soms van leer of kurk.
Categorie: Kleding > overschoenen.

stelten
Lange palen, meestal in paren met aan iedere paal een voetsteun voor één voet die op 20 tot 45 cm vanaf het ondereind van de paal zijn bevestigd, waarmee de gebruikers kunnen lopen met hun voeten boven de grond.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > ondersteuningsbenodigdheden.

stelschroeven (onderdelen)
afstelschroeven Ruimere term: schroeven naar vorm
Categorie: Onderdelen > schroeven naar vorm.

stelschroeven
Schroeven die worden gebruikt voor het op een lijn brengen van een voorwerp en die vaak aan een sluitmoer worden gekoppeld om ze op hun plaats vast te zetten.
Categorie: Onderdelen > stelschroeven (onderdelen).

stelmoeren
Schroefmoeren die worden gebruikt voor het op een lijn brengen van een voorwerp, die vaak worden gekoppeld aan een borgmoer om ze vast te zetten op hun plaats.
Categorie: Onderdelen > moeren.

stellingen
Draagconstructies of hoge constructies van balken of constructiehout. Wordt gebruikt als een werkvlonder of ondersteuning.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > montage en demontage constructieuitrusting.

stellen
Geordend geheel van zaken die bij elkaar horen; bedoeld om samen te worden gebruikt of bekeken.
Categorie: Objectgroepen en systemen > objectgroepen naar algemene context.

stelen
Stelen van gereedschappen, zoals die van bijlen, hakmessen of hamers.
Categorie: Onderdelen > grepen: gereedschapsonderdelen.

stelen (objectonderdelen)
Smalle delen van objecten, zoals de verticale ondersteuning van vaatwerk dat de kom met de basis verbindt, of een buisachtig onderdeel van een pijp dat nauwsluitend in de kop past.
Categorie: Onderdelen > onderdelen naar algemene context.

steken
Meestal vilten, stevige, ronde herenhoeden waarvan de grote rand omhoog staat of tegen de kruin aan is gerold; werden gedragen vanaf de 17e eeuw.
Categorie: Kleding > hoeden.

stekel
Een van de holle, scherpe stekels van een stekelvarken, mierenegel of egel.
Categorie: Materialen > keratinisch materiaal.

steigers (bouw)
Tijdelijk opgezette verhogingen of stellingen voor werklieden, materialen en gereedschappen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > ondersteuningsbenodigdheden.

steigerbouwers
stellingbouwers Ruimere term: bouwvakkers
Categorie: Personen > bouwvakkers.

steigbeugelpotten
Klassieke Egeïsche vaten met een valse tuit, die bovenop uitsteekt om twee handvatten in de vorm van een stijgbeugel te ondersteunen, en met een smalle, gemakkelijk af te sluiten tuit verder beneden op de schouder.
Categorie: Houders > vaatwerk.

steeple crowns
Lange, puntige, meestal kegelvormige bodems van hoeden.
Categorie: Onderdelen > kronen (kledingonderdelen).

steenwerk
Metselwerk van steen.
Categorie: Materialen > metselwerk.

Steentijd
Verwijst naar de periode en cultuur die samenvalt met het eerste tijdperk van het drieperiodensysteem dat werd ontwikkeld door Christian Jürgensen Thomsen in 1836. Het is een fase in de ontwikkeling van mensachtigen, of een fase van een prehistorische menselijke cultuur die zich kenmerkt door de ontwikkeling van stenen gereedschap en wapens, en die zich hierin onderscheidt van latere ontwikkelingsfasen, toen hiervoor brons en ijzer werden gebruikt.Het stenen tijdperk wordt doorgaans ingedeeld in drie perioden: het Paleolithicum (de oude steentijd),het Mesolithicum(de midden steentijd)en het Neolithicum (de nieuwe steentijd), die zich van elkaar onderscheiden door de toenemende verfijning in de vervaardiging en het gebruik van werktuigen.
Categorie: Stijlen en Perioden > drieperiodensysteem.

steenslagasfalt
Asfaltsoorten die zijn vermengd met meer dan 10% mineralen.
Categorie: Materialen > asfalt.

steenslag
split Ruimere term: natuursteen naar vorm
Categorie: Materialen > natuursteen naar vorm.

steenhouwersbeitels
Platte, brede beitels die worden gebruikt om steen te bewerken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > beitels: steen en metselwerkuitrusting.

steenhouwen
Wordt algemeen gebruikt voor het hakken of behakken van steen.
Categorie: Procédés en Technieken > snijden.

steengruis
Verpulverde steen die men gebruikt om de ruimten op te vullen tussen onregelmatige stenen om zo een solide oppervlak te maken.
Categorie: Materialen > natuursteen naar vorm.

steengravures
Lithografieën vervaardigd door de steen te prepareren en vervolgens met een naald te graveren; veelvuldig toegepast in de 19e eeuw.
Categorie: Beeldmateriaal > lithografieën (prenten).

steengoed
Een soort pottenbakkersgoed dat tussen aardewerk en porselein in zit doordat het is gemaakt van klei en een smeltbaar gesteente. De potten worden zolang gebakken tot er gedeeltelijke verglazing optreedt waardoor het materiaal waterdicht wordt. In tegenstelling tot porselein is het materiaal slechts zelden meer dan lichtelijk doorschijnend. Door de verglazing hoeft er geen glazuur te worden gebruikt, maar voor het gebruiksgemak en het uiterlijk worden toch soms sierglazuren aangebracht, zoals zout- of loodglazuur.
Categorie: Objectgenres > pottenbakkersgoed.

steenglazuur
Een ondoorzichtig keramiekglazuur met een dof, niet spiegelend oppervlak; een mat effect kan worden verkregen door barium of aluinaarde toe te voegen om het droogpunt van het glazuur te verhogen.
Categorie: Materialen > keramiekglazuur naar techniek.

steengeschut
Kanonnen die in gebruik waren van de 14e tot de 16e eeuw, meestal voor een groot kaliber, die werden gemaakt van smeedijzer of gegoten brons en waarmee stenen kanonskogels werden afgevuurd.
Categorie: Wapens en Munitie > kanonnen.

steenfabrieken
Fabrieken waar bakstenen worden gemaakt.
Categorie: Bouwwerken > verwerkingsfabrieken.

steendrukpersen
Drukpersen voor lithografie die afdrukken maken door middel van een schraapijzer onder hoge druk.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > drukpersen.

steendrains
Afvoerkanalen van met grind bedekte, geperforeerde buizen, of greppels die zijn gevuld met losse stenen, stukken baksteen of grind en bedekt zijn met aarde; vaak gebruikt voor afvoer rond funderingen
Categorie: Onderdelen > afvoerbuizen.

steendelvers
arbeiders in een steengroeve Ruimere term: steensplijters
Categorie: Personen > steensplijters.

steenbouten
Metalen voorwerpen die bestaan uit penzwaluwstaarten. Worden gebruikt om zware stukken metselwerk op te hijsen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > steen- en metselwerkuitrusting.

steenbakken
Het vervaardigen van bakstenen.
Categorie: Procédés en Technieken > voorwerpvervaardigingsprocédés en -technieken.

steen- en metselwerkuitrusting
Termen voor gereedschappen die worden gebruikt om harde materialen, zoals steen, hardgeworden pleisterwerk, beton of baksteen te bewerken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > uitrustingen naar het materiaal dat ermee wordt bewerkt.

steelschrapers
Schaafgereedschap waarbij het blad verticaal op het handvat staat, aan het eind van twee parallelle armen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > schrapers: houtbewerkingsgereedschap.

steelpannen
Houders meestal gebruikt om in te koken; ook om er sauzen in te maken, boter in te smelten; metaal, ca. 1 tot 2 liter, platte bodem, lange rechte steel, soms met deksel, soms met schenktuit. Ook benaming van pannen met verticale, bollende of ojiefvorrmige zijden.
Categorie: Houders > kookgerei.

steelbands
Bands die zijn ontstaan in Trinidad en Tobago, die veel gebruik maken van steel drums.
Categorie: Personen > muziekgezelschappen.

steel drums
Slaginstrumenten met maximaal 30 gestemde vlakken aangebracht op het uiteinde van ingekorte olievaten; bespeeld door erop te slaan met stokken met rubberen kop.
Categorie: Geluidsmiddelen > percussie-idiofonen: hol.

steekzwaarden
Zwaarden met een kling, die ontworpen is om mee te steken.
Categorie: Wapens en Munitie > blanke gevestwapens naar functie.

steekwagens
Benaming voor kleine lage wagentjes op twee brede wielen, die men onder een lading kan steken en waarop zo de lading geschoven wordt.
Categorie: > .

steektrappen
Trappen die slechts in één richting, zonder bochten, stijgen.
Categorie: Onderdelen > trappen naar vorm.

steekspelharnassen
Harnassen gebruikt in steekspelen, bestaande uit een strijdharnas met extra versteviging aan de linkerzijde van het lichaam dat het mikpunt was; Europa, 16e-begin 17e eeuw.
Categorie: Objectgroepen en systemen > ruiterharnassen.