AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

staldeurstutten
Kleine katrollen of wielen die de beweging van een schuifdeur van een schuur of ander bouwwerk vergemakkelijken door langs een horizontaal spoor of rails te rollen.
Categorie: Onderdelen > deurbeslag-accessoires.

staldeurhangers
Hangblokken die worden gebruikt voor zware schuif- of roldeuren, bestaande uit twee katrollen, achter elkaar vastgemaakt aan de bovenkant van de deur, verbonden door een zware metalen plaat. De deur rolt langs een horizontale rail die of van de lateibalk hangt of aan een parallel onderdeel is bevestigd dat er iets van uitsteekt.
Categorie: Onderdelen > hangers naar locatie of context.

stakingen (gebeurtenissen)
Tijdelijke werkonderbreking door werknemers om werkgevers of regering te dwingen om aan gestelde eisen tegemoet te komen.
Categorie: Gebeurtenissen > gebeurtenissen met betrekking tot werk.

stakersspandoeken
Spandoeken die worden gedragen of op andere wijze worden vertoond door mensen die zijn verwikkeld in een staking.
Categorie: Informatievormen > demonstratieborden.

staken (houtproducten)
Te gebruiken voor lange, cilindrische stukken hout waarvan de maximale doorsnede op borsthoogte ongeveer 30 cm is.
Categorie: Materialen > houtproducten.

staken (handelingen)
Tijdelijk het werk neerleggen om inwilliging van eisen af te dwingen.
Categorie: Functionele activiteiten > organisatiefuncties.

staken (gepunte objecten)
Stevige stokken of paaltjes met een puntig uiteinde die in de grond worden gedreven om een grens of een terrein te markeren, om een plant of een deel van een geraamte te ondersteunen of om roeden vast te zetten.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar vorm.

stagzeilen
Driehoekige of trapeziumvormige zeilen die aan een stag worden gevoerd.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > zeilen.

stafwerk (bouwkundige)
De convexe opvullingen van het lagere deel van sommige cannelures van klassieke zuilen of pilasters.
Categorie: Onderdelen > schachtonderdelen.

stafkaarten
militaire kaarten Ruimere term: kaarten naar onderwerp
Categorie: Informatievormen > kaarten naar onderwerp.

stadsvervoer
Te gebruiken voor algemeen vervoer in steden, per openbaar vervoer of met eigen vervoer.
Categorie: Abstracte Begrippen > vervoer.

stadsvernieuwing
Het opruimen, verbouwen, restaureren of opknappen van stedelijke gebieden.
Categorie: Functionele activiteiten > stadsontwikkeling.

stadstaten
Onafhankelijke staten die bestaan uit een stad en haar aangrenzende, afhankelijke gebieden.
Categorie: Organisaties > soevereine staten.

stadspoorten
Bouwconstructies in stadsmuren die toegang tot de steden geven, vaak door versterkingsmuren versterkt.
Categorie: Bouwwerken > poortbouwconstructies.

stadsplanning
Te gebruiken voor het gebied binnen planning dat zich bezighoudt met het ontwerpen en verbeteren van de ruimtelijke ordening en de inhoud van stedelijke gebieden. Gebruik `stedelijk beleid` voor het algemene beheer van stedelijke gebieden, inclusief doelstellingen voor het stedelijke leven, het vaststellen van gedragslijnen en de planning, ontwikkeling, het beheer en onderhoud van de stedelijke omgeving en diensten.
Categorie: Vakgebieden > vakgebieden met betrekking tot ruimtelijke ordening.

stadsmuren
Versterkingen rondom steden.
Categorie: Bouwwerken > verdedigingswerken.

stadsontwerpers
Zij die zijn gespecialiseerd in stadsontwikkeling.
Categorie: Personen > planologen.

stadsparken
Kleine parken in gebieden (bijvoorbeeld in nieuwe steden) die in hoge mate zijn geürbaniseerd; dikwijls bevinden ze zich nabij een zakencentrum of een winkelgebied.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > parken naar locatie of context.

stadshistorici
stadsgeschiedkundigen Ruimere term: historici
Categorie: Personen > historici.

stadshuizen
Wordt alleen gebruikt voor afzonderlijke vrijstaande stedelijke woningen. Gebruik `rijtjeshuizen` voor aan elkaar verbonden stedelijke woningen met een eigen ingang.
Categorie: Bouwwerken > woonhuizen naar locatie: vestigingsgebied.

stadsgezichten (beeldmateriaal)
Beeldende werken waarvan de hoofdvoorstelling een stad is. Gebruik `dorpsgezichten` voor beeldende werken waarvan de hoofdvoorstelling een dorp is.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldmateriaal naar onderwerp.

stadscentra
De grootste kerngebieden binnen de erkende grenzen van grootstedelijke gebieden; wordt vaak gebruikt om het centrum te onderscheiden van buitenwijken of nieuwere omliggende delen van grootstedelijke gebieden; de centrale zakenwijken en binnensteden vallen er doorgaans niet onder.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > districten naar locatie of context.

stadsbossen
hout (stadsbossen) Ruimere term: wouden
Categorie: Nederzettingen en landschappen > wouden.

stadsbosbouwers
Te gebruiken voor beroepsmatige beoefenaars van de stedelijke bosbouw.
Categorie: Personen > boswachters.

stadsbestuurders
Functionarissen die stedelijke zaken behandelen.
Categorie: Personen > overheidsambtenaren.

stadimeters
Instrumenten voor het meten van de afstand tussen de waarnemer en een voorwerp waarvan de hoogte bekend is door de hoek die door het voorwerp wordt onderspannen te meten.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van lineaire afstand.

stadions
Grote gebouwen, meestal zonder dak, met tribunes voor toeschouwers; zijn gebouwd in diverse vormen en worden gebruikt voor sportevenementen.
Categorie: Bouwwerken > sportgebouwen naar vorm.

stadsaanleg
Te gebruiken voor het studiegebied dat tussen architectuur en planning valt en beide overlapt, waarin men zich vooral bezighoudt met het specifieke ontwerpen en de contekstuele integratie van bouwwerken en ruimten in de stad; omvat expertise in bijvoorbeeld landschapsarchitectuur, stadssociologie, milieupsychologie en rechten.
Categorie: Vakgebieden > stedenbouwkundige studies.

stadhuizen
Huizen waarin het bestuur van steden, waar kantoren voor de afhandeling van regeringszaken en plaatsen voor openbare bijeenkomsten zijn gevestigd.
Categorie: Bouwwerken > gemeentelijke gebouwen.

stad-plattelandsmigratie
Migratie binnen een land of streek, vanuit steden naar het platteland.
Categorie: Functionele activiteiten > interne migratie.

stacco
Procédé voor het verwijderen van een frescoschildering van de muur door de pigmentlaag en een intonacolaag te verwijderen. Doek wordt vastgelijmd op het geschilderde oppervlak en wanneer het droog is worden doek, schildering en bepleistering van de muur gehaald.
Categorie: Procédés en Technieken > overdrachttechnieken.

stacaravanterreinen
Onderscheiden van `caravanterreinen` doordat ze alleen gebruikt worden voor stacaravans.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > huisvestingscomplexen naar ontwikkelingstraject.

stacaravans
Te gebruiken voor verplaatsbare wooneenheden die hun eigen onderstel met wielen hebben, zijn ontworpen om het hele jaar door in te wonen, weinig worden verplaatst en groter zijn dan caravans. Gebruik `caravans` voor voertuigen die zijn ontworpen voor reis- en recreatiedoeleinden en om regelmatig te worden voortgetrokken. Gebruik `campers` voor gemotoriseerde vrachtwagenachtige voertuigen die zijn ingericht als reizende woonverblijven.
Categorie: Bouwwerken > woonhuizen naar vorm.

stabiliteit
De eigenschap niet makkelijk mee te geven, te verslechteren, uiteen te vallen of op een andere manier te veranderen.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > kenmerken en eigenschappen naar specifiek type.

stabiliseren
bestendigen Ruimere term: procédés en technieken naar specifiek type
Categorie: Procédés en Technieken > procédés en technieken naar specifiek type.

stabilisatieprocédés
Fotografische procédés voor het maken van tijdelijke zwart-wit afdrukken die kunnen worden behandeld met een of twee oplossingen die het niet-permanente beeld snel ontwikkelen en stabiliseren. Vaak gebruikt door kranten en persagentschappen.
Categorie: Procédés en Technieken > fotografische procédés.

stabilisator
Substantie die wordt toegevoegd aan bijvoorbeeld voedsel, verf of chemische verbindingen om bederf, het uiteenvallen van een emulsie of het verlies van gewenste eigenschappen te voorkomen.
Categorie: Materialen > additief.

staatslieden
Mensen met ervaring op het gebied van regeren of bedreven in het leiden van regeringszaken.
Categorie: Personen > personen in regering en bestuur.

staatsiezwaarden
Lichte zwaarden die worden gedragen door Europese en Amerikaanse militaire officieren als onderdeel van het staatsieuniform, sinds het begin van de 18e eeuw.
Categorie: Wapens en Munitie > ceremoniële zwaarden.

staatsiesloepen
Vaartuigen, meestal uitgebreid versierd en voortbewogen met roeispanen of peddels, die worden gebruikt voor het vervoeren van belangrijke personen, levend dan wel overleden, bij staatsaangelegenheden of staatsiebezoeken.
Categorie: Vervoermiddelen > ceremoniële vaartuigen.

staatsiekoetsen
Formele koetsen die werden gebruikt in Europa voor ceremoniële processies of staatszaken door leden van het koninklijk huis, de adel of hoogwaardigheidsbekleders; meestal rijkelijk versierd en getrokken door zes paarden of meer.
Categorie: Vervoermiddelen > koetsen (rijtuigen).

staatsburgerschap
De status waarmee iemand volwaardig lid is van een politieke gemeenschap met alle rechten, plichten en privileges van dien.
Categorie: Abstracte Begrippen > politieke begrippen.

staatsbedden
Grote, weelderig beklede bedden die voor vorsten en edellieden zijn bestemd.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

staat (creatief stadium)
Te gebruiken voor de afwijkende ontwikkelingsstadia in grafische en tekstuele werken.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot het creatieve proces.

staarttrekmessen
Trekmessen met half cirkelvormig of cirkelvormig kort blad en één handvat, hoofdzakelijk gebruikt om het binnenste van een ton gelijk te schaven.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > emmerschaven.

staartriemen
Wordt gebruikt voor leren riemen die rond de wortel van de paardestaart een lus vormen en worden vastgezet aan het zadel om te voorkomen dat het naar voren glijdt. Gebruik `staartriemen (paardenharnas)` voor het harnas dat de achterhand van een paard beschermt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > dierenuitrusting.

staartriemen (paardenharnas)
Wordt gebruikt voor pantser- of harnasplaten die de achterhand van een paard beschermen. Het geheel bestaat uit langwerpige platen die de bovenkant van het achterdeel en de zijkanten en achterkant van de benen beschermen. Een lichtere variant bestaat uit leren riemen, vaak met harnasplaten, die van de ruggegraat tot aan de staartbescherming lopen, van de flanken tot net onder de wortel van de staart. Gebruik `staartriemen` voor de leren riemen die een lus vormen rond de wortel van de paardestaart en worden bevestigd aan het zadel, om zo te voorkomen dat deze naar voren glijdt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > paardenrusting.

staartpruiken
Pruiken met een naar achteren gebonden staart.
Categorie: Kleding > pruiken.

staartheng
Op de deur gemonteerde scharnieren waarvan een of beide bladen verlengd zijn om extra bevestigers aan te kunnen brengen.
Categorie: Onderdelen > siermeubelscharnieren.

staande klokken
Staande klokken, aangedreven door een slinger, met een kast van 1,80 meter of hoger, die halverwege de 17e eeuw werden ontwikkeld in Engeland.
Categorie: Meetinstrumenten > klokken naar vorm.

staande horloges
Karakteristiek type staande klok in Amsterdam en Holland, soms voorzien van figuurmechanieken, speelwerken of astronomische aanduidingen. Het platine-uurwerk is uitgerust met een ankergang en een lange slinger. De kast is dikwijls voorzien van zaagwerk en bekroond door figuren zoals de Atlas-drager en famen.
Categorie: Meetinstrumenten > staande klokken.

staande felsverbindingen
Naden, in bladmetaal en dakbedekking, die zijn gemaakt door twee aangrenzende randen omhoog te buigen en de opstaande delen over zichzelf heen te buigen.
Categorie: Onderdelen > metalennaden.

staande asbakken
Asbakken bevestigd op een laag voetstuk, meestal naast een sofa. Te onderscheiden van `rookgereistandaarden`; kleine standaarden of kabinetten met vakjes die zijn omlijnd met zink, gebruikt om rookwaar in te bewaren.
Categorie: Houders > asbakken.

staand verband
Een verband van afwisselende metsellagen met alleen kopstenen of alleen strekstenen, waarbij de kopstenen middenop de strekstenen zijn geplaatst en op de voegen ertussen.
Categorie: Materialen > metselverbanden.

staan
rechtstaan Ruimere term: lichamelijke activiteiten naar algemene context
Categorie: Lichamelijke Activiteiten > lichamelijke activiteiten naar algemene context.

staalwalserijen
Staalfabrieken waar stukken metaal geplet worden.
Categorie: Bouwwerken > staalfabrieken.

staalwerk
Objecten gemaakt van staal, met name het geraamte van sommige constructies, zoals hoogbouw of bruggen.
Categorie: Objectgenres > metaalwerk.

staalwol
Een samengeklitte massa lang, fijn staaldraad dat vooral wordt gebruikt voor het schoonmaken en poetsen van oppervlakken.
Categorie: Materialen > metaalproducten.

staallegering
alliage; alligatie; amalgama Ruimere term: staal
Categorie: Materialen > staal.

staalkaarten
Kaarten die voorbeelden tonen van kleine handelswaar, zoals kralen en knopen.
Categorie: Informatievormen > kaarten (informatiedragers).

staalgravures
Gravures waarbij de afbeelding is gesneden in een stalen plaat.
Categorie: Beeldmateriaal > gravures.

staalgraveurs
Personen die op staal graveren, voornamelijk om originele gravures op metalen platen te reproduceren om bankbiljetten, obligaties en andere waardepapieren mee te drukken.
Categorie: Personen > personen in de grafische industrie.

staalbomen
Vistuig op aal bestaande uit 3 of meer kuilen vastgemaakt aan palen of bomen die in de rivierbodem gedreven worden. Touwen verbonden met ankers zorgen ervoor dat de bomen niet scheef gaan hangen tijdens het vissen. De kuilen worden door middel van lijnen die over katrollen lopen, geopend en gesloten [TRN].
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > kuilnetten.

staal graveren
Drukprocédé waarbij wordt gegraveerd met behulp van stalen platen of met koperen platen met een stalen bovenzijde; kwam aan het begin van de 19e eeuw als vervanging voor het kopergraveren met de minder duurzame koperplaten. Gebruik `siderografie` voor het graveren van staalplaten bestemd voor de produktie van documenten, zoals bankbiljetten.
Categorie: Procédés en Technieken > graveren (drukprocédé).

staafkerken
Houten kerken met muren van verticale planken, vooral in Scandinavië sinds in ieder geval de 9e eeuw.
Categorie: Bouwwerken > kerken naar vorm.

staafgrafieken
histogrammen Ruimere term: grafieken
Categorie: Informatievormen > grafieken.

staaf (glas)
Een dunne glazen staaf.
Categorie: Materialen > glas naar vorm.

sta-bureaus
Historische benaming die in de 19e eeuw werd gebruikt voor schuin geplaatste bureaus met een hoog geplaatst schrijfblad waarachter wordt gestaan.
Categorie: Interieurinrichting > schrijfmeubels.

stèles
(Oud-Griekse) grafzuil of plaat met inscriptie. VDW
Categorie: Bouwwerken > monumenten naar vorm.

St. Lawrence River skiffs
Te gebruiken voor aan voor- en achterzijde gelijke overnaadse roeiboten die gebruik maken van één dol en een roeispaan met een gat waarin de dol past . Ze zijn zo`n 5 tot 6 m lang en halverwege de 19e eeuw ontstaan in het gebied rond de St.Lawrence Rivier; de grotere exemplaren kunnen zeilen voeren en varen zonder roer.
Categorie: Vervoermiddelen > guideboats.

styreen
Een geurende, vloeibare, onverzadigde koolwaterstof die vooral wordt gebruikt bij het maken van synthetisch rubber, plastic en synthetische hars, en bij het verbeteren van drogende olie.
Categorie: Materialen > oplosmiddel naar samenstelling of herkomst.

styrax
Een grijsbruine, aromatische balsem verkregen uit de schors van een Aziatische boom.
Categorie: Materialen > hars.

stylografen
Vulpennen met een dunne punt die is uitgerust met een naald die wanneer er druk wordt uitgeoefend met de punt op een oppervlak, naar binnen wordt geduwd om de inkt vrij te laten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > vulpennen.

stylobaten
De bovenste niveaus van de onderbouw van Griekse tempels.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van Griekse en Romeinse tempelonderbouwen.

stuwkamers
Afgesloten kamers, gebruikt om verwarmde of gekoelde lucht te verspreiden of verzamelen in gestuwde luchtverwarmings of -koelingssystemen.
Categorie: Onderdelen > onderdelen van ventilatiesystemen.

stuurwielen
Wielen die worden gebruikt als voornaamste middel om voertuigen te manoeuvreren.
Categorie: Onderdelen > voertuigonderdelen.

stuurmannen
Scheepsofficieren die met het toezicht op het sturen, en in het algemeen met het toezicht op en met de zorg voor de navigatie zijn belast.
Categorie: Personen > navigators.

stuurboord
De rechterzijde van het schip als men met het gezicht naar voren staat. Zo genoemd, omdat men vóór de tijd van het stevenroer de stuurriem meestal aan die zijde bevestigd was.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > rechts.

stutwerk
Aanduiding voor een structuur van open bakken gevuld met keien of ander doorlatend materiaal en gebruikt als steunmuur of om een constructie te dragen.
Categorie: Onderdelen > dragende en weerstandbiedende elementen.

stutters
Arbeiders die steunbalken maken of installeren.
Categorie: Personen > bouwvakkers.

stunning
Het oppervlak van een stuk steen tot gruis maken door erop te slaan met een bot instrument.
Categorie: Procédés en Technieken > snijtechnieken.

stump legs
Poten van meubels waarvan de voet wordt gevormd door een voortzetting van de oppervlakken van een vierkante poot in een naar buiten lopende welving.
Categorie: Onderdelen > poten naar vorm.

stump beds
Benaming die door Chippendale werd gebruikt voor lage bedden zonder enige bovenbouw die meestal door het personeel werden gebruikt.
Categorie: Interieurinrichting > bedden.

stukken van achten
Spaanse en Zuid-Amerikaanse zilveren munten ter grootte van een dollar met een waarde van acht realen en aangemunt tussen ¦1500 en 1900; ze werden voornamelijk voor de handel gebruikt. Gebruik ` peso`s` voor munten die over het algemeen in Spaanssprekende landen worden gebruikt.
Categorie: Ruilmiddelen > laat-westerse wereldmunten naar naamsomschrijving.

stukadoors
Personen die pleisterwerk – meestal een mengsel van kalk, zand en water – aanbrengen op muren, plafonds of andere oppervlakken, waarop vervolgens eventueel muurschilderingen worden aangebracht.
Categorie: Personen > bouwvakkers.

stuiknaden
Rechthoekige verbindingen tussen twee onderdelen die met elkaar in een rechte hoek staan. Het contactoppervlak van het uitstaande onderdeel is rechthoekig gesneden en past precies op het oppervlak van het andere onderdeel.
Categorie: Onderdelen > verbindingen naar vorm.

stuifzakken
Kleine gazen zakken die worden gebruikt om aquatintplaten te bestrooien met hars in poedervorm.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschappen voor het voorbereiden van drukoppervlakken.

stuffed quilting
Quilting technique in which designs outlined with stitching are heavily stuffed from the back with filling to give a raised effect.
Categorie: Procédés en Technieken > doorstikken.

studioportretten
Portretten gemaakt in een professionele fotostudio.
Categorie: Beeldmateriaal > foto`s naar type onderwerp.

studiolos
Kleine kamers of studeerkamers in privéwoningen, waarin collecties kunstwerken en-of biologische of geologische monsters worden tentoongesteld; populair tijdens de Italiaanse Renaissance.
Categorie: Onderdelen > tentoonstellingszalen en -ruimten.

studiokeramiek
20e-eeuwse keramiek vervaardigd door een individuele kunstenaar verantwoordelijk voor alle stappen in het ontwerp en de uitvoering.
Categorie: Objectgenres > keramiek.

studio`s (organisaties)
Te gebruiken voor groepen die bestaan uit een groot kunstenaar of architect en zijn of haar assistenten of pupillen, vooral in de 19e en de 20e eeuw. Gebruik `ateliers (organisaties)` voor de periode daarvoor.
Categorie: Organisaties > organisaties.

studio`s (appartementen)
Eenkamerflats met keukentje en sanitaire voorzieningen. VDW
Categorie: Onderdelen > appartementen.

studies (beeldmateriaal)
Beeldende werken, waarin een onderwerp wordt onderzocht en uitgeprobeerd, vaak ter voorbereiding op andere werken; verder afgewerkt dan schetsen.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldmateriaal naar functie.

studienissen
Kleine, afgescheiden compartimenten, met name in bibliotheken, die worden gebruikt voor studie in relatieve privacy.
Categorie: Onderdelen > lees- en schrijfruimten.

studiemodellen
Architectonische modellen waarmee aspecten van een project kunnen worden verduidelijkt en geïllustreerd tijdens het ontwerpproces.
Categorie: Beeldmateriaal > schaalmodellen.

studiekarton
Een zwaar, egaal karton bedekt met een grondlaag die voldoende ruwheid bezit voor het gebruik van olieverf.
Categorie: Materialen > zwaar bordkarton.

studentenstoelen
Benaming die aan het eind van de 19e eeuw werd gebruikt voor een soort gestoffeerde leunstoel die bedoeld was om als leesstoel in slaapzalen te gebruiken.
Categorie: Interieurinrichting > leesstoelen.

studentensociëteiten
studentenverenigingsgebouwen Ruimere term: sociaal-maatschappelijke gebouwen
Categorie: Bouwwerken > sociaal-maatschappelijke gebouwen.

studentenpetjes
Kleine ronde kalotten in vaak felle kleuren die in de Verenigde Staten worden gedragen, vooral door kinderen en studenten.
Categorie: Kleding > kalotten.