AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

spikkelen
Een patroon van onregelmatige spikkels aanbrengen op een oppervlak.
Categorie: Procédés en Technieken > oppervlaktebedekkingsprocédés en -technieken.

spikes (schoenen)
Sportschoenen die speciaal zijn ontworpen voor atletiek.
Categorie: Kleding > sportschoenen.

spiked bracelets
Fighting bracelets met een of meer scherpe dan wel botte uitsteeksels.
Categorie: Wapens en Munitie > fighting bracelets.

spijlen
Een van een serie van dunne gedraaide stangen die in verticale rijen zijn geplaatst om open ruimten, zoals stoelruggen, op te vullen.
Categorie: Onderdelen > meubelonderdelen.

spijkerviolen
Idiofonen met een ronde, platte houten klankbodem met spijkers of ijzeren pennen van verschillende lengtes in de zijkanten geslagen, ook met sympathische snaren.; bespeeld door de spijkers aan te strijken met een geharste strijkstok.
Categorie: Geluidsmiddelen > gewreven idiofonen.

spijkertrekkers
Klein handgereedschap met een handvat en een licht gebogen gaffelvormig uiteinde om duimspijkers of spijkers mee te verwijderen. Gebruik `spijkertangen` voor gereedschap met een bek, dat voor soortgelijke doeleinden wordt gebruikt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > wrikgereedschap.

spijkertangen (2)
Zeer lichte tangen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > tangen: metaalbewerkingsgereedschap.

spijkertangen
Voorwerpen in de vorm van een handvat met een bek en een verlengbare steel, die worden gebruikt om spijkers uit hout te trekken. Gebruik `spijkertrekkers` voor handgereedschap met een gevorkt uiteinde dat voor soortgelijke doeleinden wordt gebruikt .
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > wrikgereedschap.

spijkerschrift
Schrift dat oorspronkelijk werd ontwikkeld voor de Sumerische taal in het 3e millennium v.C., dat bestaat uit karakters die met een wigvormige stilet in klei zijn vervaardigd.
Categorie: Onderdelen > schriften naar vorm.

spijkers (bevestigingsmiddelen)
Dunne, meestal puntige bevestigingsmiddelen met een kop, ontworpen om te worden ingeslagen.
Categorie: Onderdelen > bevestigingsmiddelen.

spijkerklossen
Een constructie met houtblokken of pennen, meestal van metselwerk of staal, om het spijkeren te vergemakkelijken.
Categorie: Materialen > houtproducten.

spijkerjasjes
Jasjes tot in de taille van denim of ander keperkatoen, vaak blauw, waarbij de patroondelen worden geaccentueerd met stiksels, met opgestikte zakken aan de voorkant, waarvan sommige delen, b.v. de zakken, bij de hoeken worden versterkt met klinknagels.
Categorie: Kleding > jasjes.

spijkerbroeken
Broeken van zware keperstof, vooral katoenen denim, vaak blauw, waarvan sommige delen zoals b.v. de zakken bij de hoeken worden versterkt met klinknagels.
Categorie: Kleding > broeken.

spiesvedels
Strijkinstrumenten met een lange hals die diametraal door de klankkast loopt en er aan de onderkant uitsteekt als een pin of stompje waaraan de snaren zijn bevestigd.
Categorie: Geluidsmiddelen > luitachtige chordofonen: gestreken.

spiesen (kookgereedschap)
Puntige houten of metalen staven die worden gebruikt voor het bevestigen van vlees in een bepaalde vorm gedurende het koken. Ook soortgelijke maar langere staven die in voedsel worden gestoken en het bijeen houden gedurende het bakken boven een grill of onderdompelen in sauzen, zoals bij fondue. Gebruik `spitten` voor puntige staven die grote stukken vlees en ander vastvoedsel houden terwijl het wordt gebakken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > kookgereedschap.

spierpoppen
Schaalmodellen van menselijke of dierlijke figuren met afgestroopte huid aan de hand waarvan kunstenaars het spierstelsel kunnen bestuderen.
Categorie: Beeldmateriaal > schaalmodellen.

spieren
Lichte rondhouten die op kleine schepen worden gebruikt als mast, ra of steng, uithouder, bakspier of lijzeilspier.
Categorie: > .

spiegels naar vorm: lijst
Benaming ter aanduiding van termen die spiegels voornamelijk aan de hand van de vorm van hun lijst beschrijven.
Categorie: Interieurinrichting > spiegels naar vorm.

spiegels naar vorm
Benaming ter aanduiding van termen die voornamelijk de vorm van de spiegeloppervlakken of lijsten van spiegels beschrijven.
Categorie: Interieurinrichting > spiegels.

spiegels
Wordt gebruikt voor voorwerpen met een zeer gepolijst oppervlak, vaak omlijst en ontworpen om beelden te weerspiegelen.
Categorie: Interieurinrichting > interieurinrichting naar vorm of functie.

spiegelplateaus
Spiegels met verzilverde randen, soms twee lagen boven elkaar, bedoeld om beeldjes, kaarsenstandaards of vaatwerk op of in te zetten; gebruikt als pièces de milieu op tafel aan het eind van de 18e en het begin van de 19e eeuw.
Categorie: Houders > houders behorende bij het opdienen van voedsel.

spiegelglas
Glas voor spiegels. VWB.
Categorie: Materialen > glas naar vorm.

spiegelgevechten
Oude Romeinse opvoeringen van spiegelgevechten te water.
Categorie: Gebeurtenissen > voorstellingen (gebeurtenissen).

spiegelende wateroppervlakken
Aanduiding voor kunstmatige watergebieden, meestal geometrisch van vorm en speciaal ontworpen en geplaatst om gebouwen of andere structuren te weerspiegelen.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > waterpartijen.

spiegelende reflectie
Het terugkaatsen van het licht, warmte of geluid zonder diffusie, zoals bijvoorbeeld het licht dat van de oppervlakte van een spiegel wordt gereflecteerd.
Categorie: Abstracte Begrippen > reflectie.

spieën (frameonderdelen)
Wordt gebruikt voor houten wiggen aan de hoeken van lijsten.
Categorie: Onderdelen > frameonderdelen.

spieën
Inzetstukken in velerlei vormen zoals een ruit of een driehoek van bijvoorbeeld stofof leer, die in een naad worden geplaatst zoals in een mouw of handschoen om meer bewegingsvrijheid te bewerkstelligen. Wordt ook gebruikt voor de maliën of plaatstukjes voor de openingen van scharnierpunten in een harnas. Gebruik `geren` voor panden die het gehele kledingstuk aan de bovenzijde versmallen.
Categorie: Onderdelen > kledingonderdelen.

spiders
Gegoten ijzeren braadpannen, oorspronkelijk gemaakt met korte pootjes, zodat ze tussen de kolen in de haard kunnen worden gezet.
Categorie: Houders > braadpannen (kookgerei).

spider phaetons
Lichte herenfaëtons voor plezierritjes of showwedstrijden die meestal bestaan uit tilburykasten op vier wielen, vaak met stoelen met rugleuning van dunne sierlijke latjes en een zeer eenvoudig achterbankje voor de knechten.
Categorie: Vervoermiddelen > faëtons.

spiculum
Smalle kalkhoudende of siliciumachtige substanties die voorkomen bij verschillende ongewervelde dieren en dienen om hun weefsel te ondersteunen en steviger te maken.
Categorie: Materialen > skeletonderdelen.

spice cabinets
Kasten die in kleine laadjes zijn verdeeld waarin kruiden worden bewaard.
Categorie: Interieurinrichting > kabinetten naar functie.

sphaeristeria
Oude Romeinse bouwwerken voor balspelen, kaatsbanen.
Categorie: Bouwwerken > sportgebouwen naar functie.

spew
Een gedeelte van de oliehoudende bestanddelen van een leer die in de vorm van witte kristallijne vetzuren of als een donkere kleverige afzetting aan de oppervlak van het nerfweefsel zichtbaar zijn.
Categorie: Toestanden en Invloeden > toestanden en invloeden: leer.

spermaceti was
Was uit de schedelholten van potvissen of dolfijnen; werd voorheen gebruikt voor kaarsen maar tegenwoordig hoofdzakelijk als een zuivere was voor zalven.
Categorie: Materialen > dierlijke was.

sperhaken
Veiligheidspallen die zich op de haaksloten van vuurwapens bevinden, en bestaan uit een klein, draaiend haakje dat achter de haan zit en zich vastgrijpt in een inkeping onderaan de haan, zodat deze half gespannen wordt gehouden en het geladen wapen veilig kan worden gedragen.
Categorie: Onderdelen > veiligheidspallen.

speren
Stokwapens met een scherpe punt en zonder extra bladen of punten; om mee te gooien of te stoten of beide, gebruikt bij zowel het oorlogvoeren als bij de jacht.
Categorie: Wapens en Munitie > stokwapens.

speoses
Wordt gebruikt voor oude Egyptische tempels, heiligdommen of graftombes die zijn uitgehakt in rotswanden.
Categorie: Bouwwerken > rotstempels.

spencers
Nauwsluitende jasjes tot aan de taille of korter, gedragen door vrouwen en kinderen in de 19e eeuw. Ook dergelijke buitenkleding, die vooral door mannen werden gedragen in de 18e en 19e eeuw.
Categorie: Kleding > jasjes.

spelstukken
De onderdelen, meestal klein en van duurzaam materiaal, worden rechtstreeks door de deelnemers gehanteerd gedurende kaart-, bord- of tafelspel.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > kaart-, tafel- en bordspelelementen.

spelonken
Wordt gebruikt voor grote, door de natuur gevormde onderaardse ruimten met ingangen boven de grond.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > onderdelen van landschapsvorm.

spelers
Te gebruiken voor personen die spelletjes of wedstrijden spelen of muziekinstrumenten bespelen. Gebruik `acteurs` voor personen die een rol spelen in toneelstukken.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

speldenpunten
Sharp metal points at the ends of the legs of compasses and dividers.
Categorie: Onderdelen > gereedschap- en uitrustingonderdelen.

spelen
Te gebruiken voor vormen van wedijverend spel, waarbij meestal een element van strategie een rol speelt, vooral om het spel van de tegenstander te beïnvloeden, al of niet gepaard met lichamelijke vaardigheid.
Categorie: Lichamelijke Activiteiten > lichamelijke activiteiten naar algemene context.

speldenkussens
Kleine kussentjes waarin spelden worden vastgeprikt als ze niet worden gebruikt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > naaigerei.

spelden (insignes)
Insignes die met een speld op de revers gestoken worden.
Categorie: Kleding > insignes (broches).

spelboekjes
Boeken die zijn bedoeld zijn om te leren spellen. Vaak wordt hierin gebruik gemaakt van lijsten speciaal gekozen woorden en soms bevatten ze ook oefeningen.
Categorie: Informatievormen > leermiddelen.

spel
Vorm van ontspanning die ten minste enige lichamelijke inspanning of praktische activiteit behelst, vooral bij kinderen en jonge dieren tijdens het aanleren van volwassen gedrag en het ontdekken van hun omgeving.
Categorie: Abstracte Begrippen > recreatie.

spek
Laag vast vet tussen huid en vlees bij varkens, walvissen en andere grote zeedieren.
Categorie: Materialen > vlees.

speerpunten
De scherpe punt van een speer.
Categorie: Onderdelen > stokwapenonderdelen.

speelzalen
Wordt gebruikt voor ruimten die gebruikt worden om te gokken.
Categorie: Onderdelen > sport- en recreatieruimten.

speeltuinapparaten
Recreatietoestellen die in de eerste plaats zijn ontworpen voor gebruik door kinderen op speelplaatsen of in speelplaatsachtige omgevingen.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > niet-competitieve speelbenodigdheden.

speeltafels
Wordt gebruikt voor tafels waarbij op het blad speelborden voor schaken, backgammon of andere spelletjes zijn aangebracht. Te onderscheiden van `kaarttafels` die een glad, onversierd blad hebben.
Categorie: Interieurinrichting > tafels naar functie.

speelplaatsen
speelerven; speelpleinen Ruimere term: sport- en recreatieterreinen
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > sport- en recreatieterreinen.

speelpenningen
Wordt gebruikt voor fiches, vaak kleine ronde schijfjes, die tijdens het spel munten vervangen en die weer kunnen worden omgewisseld in contant geld.
Categorie: Ruilmiddelen > gebruikspenningen met betaalwaarde.

speelklokken
Wordt gebruikt voor klokken die de tijd slaan met melodietjes of tonen, bijvoorbeeld op ieder kwartier.
Categorie: Meetinstrumenten > klokken met speelwerk.

speelkamers
Wordt gebruikt voor kamers die zijn bestemd voor kinderen om in te spelen.
Categorie: Onderdelen > recreatieruimten.

speelkaarten
Kaarten die worden gemaakt in pakketten van een bepaald aantal en die zijn gemerkt om te worden gebruikt als spelonderdelen tijdens het spel; de merktekens of ontwerpen kunnen een bepaald kleur- of rangensysteem volgen of speciaal en meer specifiek zijn.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > kaart-, tafel- en bordspelelementen.

speelhuisjes
Wordt gebruikt voor kleine huisachtige bouwwerkjes die zijn bedoeld voor kinderen om in te spelen.
Categorie: Bouwwerken > recreatiegebouwen.

speelhallen
Amusementsvoorzieningen die een verscheidenheid aan spellen en ander amusement bieden die kunnen worden gespeeld tegen een vastgestelde prijs.
Categorie: Bouwwerken > amusementsgebouwen.

speelgoedmakers
Zij die speelgoed maken of verkopen.
Categorie: Personen > personen in ambachten en beroepen naar product.

speelgoed
Te gebruiken voor plezierobjecten, voorwerpen om mee te spelen die vreugde geven aan momenten waarop niets gedaan wordt en die vaak kleinere voorstellingen zijn van bekende voorwerpen.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > ontspanningsmiddelen voor niet-competitieve activiteiten.

speelborden
Te gebruiken voor platte borden of bordachtige spelbenodigdheden die zo zijn gemarkeerd dat de voortgang van het spel er op kan worden gevolgd.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > kaart-, tafel- en bordspelelementen.

speelautomaten
Gokmachines die werken op munten en die in werking worden gesteld door verschillende mechanismen, meestal met een hendel of een knop. (De uiteindelijke opstelling van vooraf aangegeven symbolen bepaalt hoeveel er wordt uitbetaald).
Categorie: Ontspanningsmiddelen > apparaten voor algemeen amusement.

speeksel
Stroperige, kleurloze, enigszins glanzende afscheiding die meestal enigszins reageert als een base; bevat water, slijmstoffen, proteïne, zouten en vaak ook zetmeelafbrekende enzymen.
Categorie: Materialen > uit- en afscheidingsproducten.

speedboten
Zeer snelle motorboten.
Categorie: Vervoermiddelen > motorboten.

speedboren
Gereedschappen die worden gebruikt om gaten ondiepe boorgaten in hout te maken. Ze zijn in een booromslag bevestigd en bestaan uit een scherpe punt (of een van schroefdraad voorziene middenpunt), een uitstekende snijrand en een scherpe rand om het hout binnen de draaicirkel weg te snijden.
Categorie: Onderdelen > boorijzers.

Spedos type
Verwijst naar een type marmeren beeldjes met gevouwen armen, die werden vervaardigd in de Cycladische archipel tijdens de vroeg Cycladische periode, grofweg tussen 2800 of 2600 en 2300 v. Chr. Dit type, genoemd naar de archeologische vindplaats, kenmerkt zich door een schoppenvormig hoofd, afgeronde contouren en een algemener gebruik van insneden om de anatomische details weer te geven.
Categorie: Stijlen en Perioden > folded-arm type.

speculeren
Het zich bezighouden met zakelijke transacties met de verwachting van winst door veranderingen in de economische situatie.
Categorie: Functionele activiteiten > zaken (handel).

spectrum
Een reeks componenten van een emissie of golf, die zijn gescheiden en geordend volgens een wisselend kenmerk, zoals golflengte, massa of energie.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen uit de fysische wetenschappen.

spectroscopie
Methode om een stof te analyseren aan de hand van de manier waarop deze verschillende golflengten in het elektromagnetisch energiespectrum doorgeeft of uitstraalt of op grond van de wijze waarop deze reageert op dergelijke golflengten.
Categorie: Procédés en Technieken > analyse- en testtechnieken.

spectrometrie
Analyse waarbij de golflengten van de stralen van een spectrum worden gemeten.
Categorie: Procédés en Technieken > analyse- en testtechnieken.

spectrofotometrie
Proces waarbij de relatieve intensiteit van het licht op verschillende plaatsen in het spectrum fotometrisch wordt gemeten.
Categorie: Procédés en Technieken > spectrometrie.

spectrometers
Optische apparaten voor het meten van stralingsintensiteit bij verschillende golflengtes of van de afwijking van gebroken stralen, bijvoorbeeld door de zijdes van prisma`s.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van stralingsenergie.

spectrofotometers
Fotometers die de relatieve intensiteit meten van de stralingsenergie van bepaalde golflengtes, die door een bepaalde stof wordt uitgezonden of gereflecteerd.
Categorie: Meetinstrumenten > fotometers.

spectrale kleuren
De kleuren die te zien zijn als een lichtstraal wordt gesplitst in de afzonderlijke elementen.
Categorie: Kleur > kleur.

specimens
Afzonderlijke monsters of eenheden die speciaal worden uitgezocht voor onderzoek, vertoning of bestudering, en die meestal worden gekozen omdat zij kenmerkend zijn voor de soort.
Categorie: Objectgenres > monsters.

specificaties
Nauwkeurige en accurate beschrijving van de bijzonderheden, met name van de opzet, de uitvoering, de te gebruiken materialen, de regeling der werkzaamheden en de kosten, van iets dat moet worden gebouwd, geïnstalleerd of vervaardigd.
Categorie: Informatievormen > contractdocumenten.

specievoegen
Voegen die gevuld zijn met mortel en zich tussen metseleenheden bevinden.
Categorie: Onderdelen > metselvoegen naar vorm.

specierollen
Zachte, rubberen rollers met houten of metalen handvatten. Worden gebruikt om houten blokken, linoleumstempels, lithografische stenen of drukplaten met inkt te overtrekken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > rollen (drukgereedschap).

specialisten
Personen die zich wijden aan een bepaalde bezigheid, activiteit of tak van wetenschap.
Categorie: Personen > personen naar graad of capaciteit.

speciale eenheden
Commissies die veelal bestaan uit experts of specialisten, bijeengebracht voor het analyseren, onderzoeken of oplossen van een specifiek probleem.
Categorie: Organisaties > commissies.

speciale bibliotheken
Bibliotheken in privébezit die een onderdeel vormen van een bedrijf of een andere organisatie en die meestal alleen beschikbaar zijn voor het personeel of leden van de organisatie.
Categorie: Bouwwerken > bibliotheken naar locatie of context.

speciaalzaken
In een bepaald product gespecialiseerde winkels. VDW.
Categorie: Bouwwerken > winkels naar verkooppraktijk.

specerijkisten
Miniatuurkisten met ontelbaar veel kleine laadjes voor kruiden. Ze worden op een tafel of een ladenkast gezet.
Categorie: Interieurinrichting > kisten.

specerijdozen
Houders voor het bewaren van specerijen; er zitten vaak vakken, laatjes of losse doosjes in.
Categorie: Houders > houders voor het opslaan of vervoeren van voedsel.

spaudlers
Gleufachtige schouderstukken die vanaf halverwege de 14e eeuw werden gebruikt en die bestaan uit een reeks scharnierende halfronde harnasplaatjes die een gedeelte van de schouder en bovenarm beschermen.
Categorie: Kleding > schouderstukken.

spatten
Techniek voor het creëren van een tint in een lithografie door lithografische inkt op de steen of plaat te spetteren met behulp van een harde kwast en een raster of een zeef.
Categorie: Procédés en Technieken > druktechnieken.

spatiëren
De letters van een woord of regel spatiëren; ze enigszins en gelijkmatig spreiden met het oog op het visuele effect.
Categorie: Procédés en Technieken > typografische technieken.

spatels (kunstenaarsgereedschap)
Bladen van flexibel metaal die worden gebruikt om inkt of verf te mengen, verspreiden of verplaatsen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > inkt-en-verfbereidingsgereedschap.

spatels (culinair gereedschap)
Keukengerei met een breed, plat, vaak flexibel blad dat wordt gebruikt voor het mengen of verdelen van zacht voedsel of het verwijderen van voedsel uit kommen of andere hulpmiddelen. Gebruik `turners (culinary utensils)` voor gerei met een eenvoudig, geperforeerd, doorboord of gegroefd blad en dat lange handvatten, dat wordt gebruikt voor het optillen en omdraaien van voedsel zoals pannekoeken of gebakken eieren.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengerei voor het bereiden en koken van voedsel.

sparvers
Bedbehangsels die op een tent lijken en boven het bed hangen. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Interieurinrichting > bedbehangsels.

sparver beds
Middeleeuwse bedden met een kom- of tentvormig gordijn dat over het hoofdeinde van het bed naar beneden hangt.
Categorie: Interieurinrichting > hemelbedden.

spanzagen
Zagen die in een houten zaagbeugel zijn geplaatst.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > zagen: houtbewerkingsgereedschap.

spanzagen (2)
Zagen met een H-vormige zaagbeugel en een vast zaagblad; worden voornamelijk gebruikt om timmer- en brandhout dwars op de nerf te zagen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > spanzagen (1).

spanwijdte
De afstand tussen de steunende delen van een transvers constructiedeel of tussen de steunberen van een boog.
Categorie: Abstracte Begrippen > structureel-analytische begrippen.

spantentekeningen
Tekeningen met eindaanzichten van schepen, waarop welving op bepaalde punten langszij het schip staat aangegeven. Gebruik `lijnentekeningen` als deze voorkomt met en met een plattegrond in halve breedte en zeegplattegronden.
Categorie: Beeldmateriaal > scheepsaanzichten.

spanten
Assemblages van onderdelen (zoals balken, stangen of staven), vooral wanneer opgesteld in een driehoek of combinaties van driehoeken, om zo een onbuigzaam geraamte te vormen (om een gewicht over een groot gebied te ondersteunen), dat niet kan worden vervormd door de werking van een van buitenaf inwerkende kracht zonder dat een of meer van de onderdelen vervormen.
Categorie: Onderdelen > spanten en spantonderdelen.

spantbenen
Diagonale onderdelen van een dakspant die de gebinten ondersteunen en waarop de daksparren gelegd worden.
Categorie: Onderdelen > dakspanten.

spanschroeven
Klemgereedschap met een verstelbare bek die door een hefboom of schroef wordt afgesteld. Wordt gebruikt om een voorwerp vast te klemmen terwijl er aan wordt gewerkt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > grijp- en klemgereedschap.

spanringen
Wordt gebruikt voor ringen of ketens die rondom een koepel zijn aangebracht om de uitwendige horizontale druk te beheersen.
Categorie: Onderdelen > koepelonderdelen.