Filahome - Podtzegel encyclopedie

Categorie: Sport, welzijn en vrije tijd > Filatelie
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 506

pakket
Verschillende betekenissen voor pakket Filatelisten kennen het woord pakket verschillende betekenissen toe. Allereerst is een pakket of pakketje een pakje dat per post is verzonden.
Hoeveelheid postzegels Bovendien wordt pakket door filatelisten gebruikt om een hoeveelheid postzegels aan te duiden. De term pakket wordt gebruikt voor een gesorteerde hoeveelheid verschillende postzegels. Deze term wordt vaak aangetroffen in kleine advertenties waarin verzamelaars andere verzamelaars zoeken om mee te ruilen. Op deze wijze worden, bijvoorbeeld, 100 Nederlandse postzegels geruild tegen 100 Duitse postzegels.

paar of paartje
Twee postzegels aan elkaar De term paar wordt gebruikt voor twee postzegels die nog met elkaar verbonden zijn. Gewoonlijk wordt met een paar een horizontaal paar bedoeld, tenzij het als `vertikaal-paar` wordt aangeduid. Verzamelaars hebben meer belangstelling voor horizontale paren dan voor verticale paren.
Aanzienlijk meer waard Vooral bij zeldzame postzegels zal een combinatie van meerdere postzegels aanzienlijk meer waard zijn, omdat hiervan minder exemplaren bestaan.

perforatie
Geponste gaten tussen postzegels Perforatie is een rij geponste gaten tussen de postzegels, zodat de postzegels gemakkelijk uit een vel gescheurd kunnen worden. De ier Henry Archer wordt beschouwd als de uitvinder van perforatie. Archer verkocht zijn patenten aan het Britse Ministerie van Financiën.
Ongeperforeerde postzegels Er zijn een aantal redenen waarom postzegels ongeperforeerd uitgegeven zijn: - Perforatie was nog niet uitgevonden - Het gebruik van doorsteek - Nooduitgave - Drukuitschot - Bewust ongetand uitgegeven postzegel
Verschillende perforatiematen Verzamelaars onderscheiden verschillende perforatiematen, die worden vastgesteld door het aantal gaten per 2 centimeter vast te stellen. De perforatiemaat kan worden vastgesteld met een tandingmeter.
Tandingmeter is een onmisbaar instrument Soms is een bepaalde perforatiekam slechts kort in gebruik geweest, terwijl van postzegels met een andere tandingmaat veel meer postzegels in omloop zijn gekomen. Een tandingmeter is daarom een onmisbaar instrument voor de serieuze postzegelverzamelaar.

perfins
Bedrijfsperforatie Bedrijven en staatsdepartementen hebben soms gaten in postzegels geponst om diefstal van de postzegels te voorkomen. Deze gaten kunnen zowel letters als een figuur vormen. De postzegels worden ook wel aangeduid als `bedrijfsperforatie`, hetgeen de lading niet helemaal dekt, omdat ook overheidslichamen perfins hebben aangemaakt.
John Sloper Oorspronkelijk drukten firma`s de naam van hun bedrijf op de postzegel. Later, na de uitvinding door de Brit John Sloper van een machine waarmee gaten in postzegels konden worden aangebracht, werd de bedrijfsnaam voornamelijk met behulp van gaten aangebracht.
Ook Nederlandse postzegels met bedrijfsperforatie In de meeste landen moesten bedrijven en instellingen toestemming vragen aan de postale autoriteit om een perfins aan te brengen. Perfins zijn ook gebruikt om filatelistische souvenirs te maken (zie bijv.: Nederland, Rode Kruis 1944). Ook Nederlandse postzegels kunnen voorkomen met bedrijfsperforatie.
Serieus verzamelgebied Tot 1950 werden postzegels die van perfins waren voorzien als waardeloos beschouwd door de serieuze verzamelaar. Volgens deze filatelisten werden de postzegels waardeloos als ze door bedrijven van gaten werden voorzien. Tegenwoordig zijn deze postzegels zeer gezocht door filatelisten, die zich hebben gespecialiseerd in het verzamelen van perfins, terwijl anderen de postzegels zien als een welkome aanvulling van hun verzameling.

penny black
Eerste postzegel in de wereld Door de inspanning van onder meer Rowland Hill werd in mei 1840 de eerste postzegel uitgegeven in Groot-Brittannië. Het was zelfs de eerste postzegel ter wereld. Deze postzegel was zwart (black) en had een waarde van een penny en daarom wordt de postzegel `Penny Black` genoemd. Op de postzegel is Koningin Victoria afgebeeld en de postzegels werden gedrukt in vellen van 240 stuks. Ze werden gedrukt van gegraveerde stalen platen met een drukmethode die we plaatdruk noemen.
Portret van koningin Victoria Een herinneringsmedaille die aan het begin van haar regeringsperiode werd geslagen diende als voorbeeld voor het portret op de postzegel. In de volgende zestig jaar werd dit portret nooit gewijzigd, zodat Victoria op postzegels al die jaren haar jeugdige uitstraling behield.
Altijd een koningin op een Britse postzegel Het besluit om de koningin op de postzegel af te beelden was het begin van een lange traditie. Sinds de eerste postzegel is op elke postzegel die Groot-Brittannië uitbracht het staatshoofd afgebeeld.
Geen schaarse postzegel De Penny Black is geen schaarse postzegel omdat er miljoenen werden gebruikt, maar omdat het de eerste postzegel was wordt hij door veel verzamelaars begeerd.

pincet
Pak postzegels alleen met een pincet aan Gebruik altijd uw pincet als u een postzegel pakt. Uw handen lijken misschien schoon, maar zelfs als u uw handen zojuist heeft gewassen kunnen hierop schadelijke deeltjes aanwezig zijn. Zelfs uw eigen lichaam stoot elementen uit die schadelijk zijn voor uw postzegels.
Voorkom beschadiging Als u postzegels regelmatig met uw handen aanpakt zullen restanten op de postzegels achterblijven en deze zullen vlekken achterlaten en het papier beschadigen. Goed gebruik van uw pincet voorkomt verzuring van uw postzegels en ook de kostbare gomlaag blijft behouden. Gebruik geen pincet met een scherpe punt. Hiermee voorkomt u dat u een gat in de postzegel prikt.

pijlen
Markeringsteken voor de drukker Pijlen en soortgelijke tekens worden in de marges van vellen gedrukt als markeringsteken voor de drukker en ten behoeve van de perforatie. Dergelijke tekens worden ook gebruikt om aan te geven waar het vel gesneden moet worden.

pierre marie mahé
Franse postzegelverzamelaar Pierre Marie Mahé (ca1832-1913) was een Franse postzegelverzamelaar en een van de eersten, die een catalogus maakte. Hij begon in 1862 te verzamelen en behoorde tot de eersten die samenkwamen in het park Tuilleries in Parijs om te ruilen. Op dat moment werkte hij bij een drukkerij en de correspondentie, die daar binnenkwam, wekte zijn belangstelling voor postzegels op.
Van verzamelaar tot handelaar Op een bepaald moment probeerde Pierre Marie Mahé enkele honderden postzegels van 6 cuaertos van Spanje te verkopen aan een handelaar. Deze handelaar bood hem 6 frank per 100 postzegels, denkende dat Mahé toch geen idee had over de waarde van de postzegels. Na het bezoek aan deze handelaar besloot Pierre Marie Mahé zelf handelaar te worden. `Ik werd verschrikkelijk kwaad`, zei hij later.
Postzegelwinkel in Parijs Spoedig hierna opende Pierre Marie Mahé zijn eigen bescheiden winkeltje aan de Rue des Canettes en stopte met het werk op de drukkerij. Mahé had speciaal belangstelling voor de postzegels van de diverse Italiaanse staatjes. Mahé hield van postzegels, maar ook van verzamelaars. Pierre Marie Mahé bezat inzicht in en eerbied voor de mens achter de hobby.

plakker
Pergamijnpapier met gom Een postzegelplakker is een strookje pergamijnpapier, dat aan één zijde is gegomd en wordt gebruikt om postzegels in een album te plakken.
Werkwijze Leg de postzegel met het beeld naar onderen gekeerd neer, pak een plakker met uw pincet. Maak het kortste gedeelte van de plakker iets vochtig met uw tong en druk de plakker voorzichtig, bovenaan de postzegel, vast. Bevochtig vervolgens het uiteinde van de andere kant van de plakker en plaats de postzegel op het albumblad. U dient de plakker aan de bovenzijde van de postzegel aan te brengen, zodat de postzegel omgeklapt kan worden en de achterzijde kan worden bekeken.
Klemstroken Hoewel plakkers goedkoop zijn en veel worden gebruikt door verzamelaars om gebruikte postzegels in een album te bevestigen kunt u voor ongebruikte postzegels beter klemstroken gebruiken. Klemstroken zijn duurder, maar in tegenstelling tot bij het gebruik van plakkers, blijft bij gebruik van een klemstrook de gom intact.

plaatdruk
Diepdrukprocédé Plaatdruk is een diepdrukprocédé. Dit betekent dat de te drukken lijnen en vlakken verdiept in de drukplaat zijn aangebracht, zoals bijvoorbeeld ook het geval is bij een ets.
Drukplaat Er zijn twee manieren om een drukplaat te verkrijgen (zie ook: Transfer): - Mechanisch - Etsing
Werkwijze De drukplaat is dun en als gevolg daarvan buigzaam. De verchroomde drukplaten worden op de pers om een cilinder gespannen. Door rollen wordt de stroperige inkt op de plaat aangebracht, waardoor de gehele plaat met inkt wordt bedekt. Een veegsysteem verwijderd de overtollige drukinkt van de plaat. Het papier wordt tussen de drukplaat en de tegendrukcilinder doorgevoerd. Dit gebeurt onder hoge drukspanning. Het papier zuigt de inkt gedeeltelijk op. Een gedeelte blijft op het papier liggen en veroorzaakt inktribbels die meestal voelbaar zijn als met de vingertop over de postzegel wordt gewreven. Plaatdruk wordt in de regel gebruikt om in één kleur te drukken, maar ook druk in meerdere kleuren is mogelijk.

plebisciet postzegels
Tijdelijke postzegels Plebisciet postzegels zijn tijdelijke postzegels die worden uitgegeven in een stad of streek waar de nationale en politieke toekomst nog moet worden bepaald door middel van stemming.
Voorbeelden Dergelijke postzegels werden uitgegeven in: - Allenstein (1920) - Marienwerder (1920) - Opper-Silezië (1920-`22) - Sleeswijk (1920)

platen
Kenmerkende verschillen Op het oog lijkt elke postzegel op zijn broertje of zusje in het postzegelvel. Toch blijken er, als we iets beter kijken, kenmerkende verschillen te bestaan. Bij het platen van een postzegel probeert de verzamelaar aan de hand van paren, strippen en losse postzegels vast te stellen, welke bijzondere kenmerken elke positie op de oorspronkelijke drukplaat had, zodat van een losse postzegel kan worden vastgesteld op welke plek deze in het vel moet hebben gezeten.
Plaatfouten Soms bezit een bepaalde postzegel uit een vel of boekje een afwijking die zeer opvallend is en door menig filatelist wordt opgemerkt. Dergelijke postzegels noemt men ook wel `plaatfouten`, hoewel deze benaming eigenlijk onterecht is.
Eerste Emissie De heren Warren en G.C. van Balen Blanken zijn twee bekende verzamelaars van Nederlandse postzegels die zich bezig hielden met het platen van de Eerste Emissie.
Klassieke postzegels Meestal houden verzamelaars die het platen beoefenen zich bezig met klassieke emissies, maar het is zeker mogelijk om dit ook bij moderne postzegels te doen. Uiteraard is het wel moeilijker bij moderne dan bij klassieke uitgaven, omdat de drukkers tegenwoordig de kwaliteit van het drukwerk beter beheersen.
Tijdrovende bezigheid Het platen is een tijdrovende bezigheid, waarmee een verzamelaar doorgaans jaren bezig is en waarvoor men veel geduld dient te kunnen opbrengen. Bovendien moet men natuurlijk over heel veel materiaal beschikken.

plaatselijke uitgave
Postzegel voor gebruik binnen een bepaald gebied Een plaatselijke uitgave is een postzegel die bestemd is voor gebruik binnen een bepaald gebied.

plaatfout
Bijzonder kermerk van een bepaalde postzegel uit een vel Onder een plaatfout wordt een postzegel verstaan, die een kenmerk bezit die het gevolg is van een afwijking of beschadiging van de drukplaat. Eigenlijk is de benaming `plaatfout` niet erg gelukkig gekozen, omdat bijna elke postzegel bepaalde kenmerken bezit waaruit is vast te stellen welke positie de postzegel in het vel (en dus op de drukvorm) innam.
Opvallende verschillen Soms worden opvallende verschillen reeds opgemerkt voordat de postzegel wordt verkocht en besluit de post delen van het vel, waarin deze afwijkingen voorkomen, te verwijderen. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de plaatfout `zonder c van 55 ct` van de zomerzegels 1990. Na ontdekking verwijderde de Nederlandse post bij de onverkochte voorraad het veldeel waarin deze afwijking voorkwam. Hierdoor staan postzegels met dit kenmerk nu hoog geprijsd, als variëteit, in de catalogus vermeld.
Zeldzaamheid De waarde van een postzegel is o.a. afhankelijk van de zeldzaamheid. Daarom is een postzegel met een zgn. `plaatfout` doorgaans meer waard dan de overige postzegels uit het vel. Bij moderne postzegels is de waarde van een plaatfout meestal tien à twintig keer de normale cataloguswaarde.

postzegelvereniging
Word lid van een postzegelvereniging Als je een tijdje postzegels verzamelt kun je overwegen om lid te worden van een postzegelvereniging. Je leert veel van andere leden en bovendien kun je met ze ruilen.
Voordelen Door lid te worden van een postzegelvereniging bespaar je veel tijd, want daar leer je snel de basisbeginselen van het postzegelverzamelen. De meeste verenigingen zullen je gratis postzegels geven en soms zelfs een catalogus of postzegelalbum, maar het belangrijkste is, dat ze je kunnen vertellen hoe je het beste kunt verzamelen. Gewoonlijk moet je een laag jaarlijks lidmaatschapsgeld betalen. Hiervoor mag je de bijeenkomsten van de vereniging bezoeken en krijg je meestal een geregeld verschijnend nummer van een postzegeltijdschrift, waardoor je gemakkelijk op de hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen.

postzegels kopen
Kopen in plaats van ruilen Op een gegeven moment ben je als verzamelaar uitgeruild en wordt het tijd om eens te kijken hoe de verzameling verder uitgebreid kan worden de manco postzegels te kopen. De meeste verzamelaars zitten dan met de vraag, waar kan ik het beste postzegels kopen? Welke adressen zijn vertrouwd en welke niet? Is het wel verstandig om de duurdere postzegels op een postzegelbeurs te kopen of moet ik een adresje op het internet opzoeken?
Nederlandse handelaren De meeste officiële Nederlandse handelaren zijn verenigd in de vereniging, de NVPH. Deze handelaren dienen zich te houden aan de afspraken, die ze hebben gemaakt over bijvoorbeeld garanties. Dit wil niet zeggen, dat handelaren die geen lid zijn, per definitie slechte handelaren zijn. Want ook bij niet leden van de NVPH kunt u doorgaans goede postzegels kopen.
NVPH-handelaren Ook op het internet zijn NVPH-handelaren herkenbaar aan het bekende vignet, dat u ook op de door hen uitgegeven speciale catalogus van Nederland aantreft. Dit vignet staat doorgaans borg voor kwaliteit en een dergelijke postzegelwinkel is dan ook een prima plaats om uw postzegels te kopen. Ik raad verzamelaars altijd aan om niet op beurzen bij onbekende handelaren te kopen, want het licht op een beurs is doorgaans zo slecht, dat je niet kunt zien wat je koopt. Als iets niet klopt kun je later geen verhaal halen, want wie was de handelaar? En waar woont deze handelaar?
Kwaliteit kost geld Kwaliteit kost geld en goedkoop is meestal duurkoop.

postzegels en de belastingdienst
Uw postzegelverzameling Als u er geen gewoonte van heeft gemaakt om te handelen in postzegels, heeft het verzamelen van postzegels geen gevolgen voor de belastingdienst. De waarde van uw postzegelverzameling hoeft u niet aan te geven in box 3 onder de noemer Overige Bezittingen. Normaal gesproken zal uw postzegelverzameling niet door de belastingdienst worden aangemerkt als Overige bezittingen in Box 3, omdat verzamelvoorwerpen zijn buitengesloten. Hierbij gaat de belastingdienst uit van een postzegelverzameling, geordend volgens handboeken en catalogi.
Wanneer vermogen (Box 3) Indien u een partij postzegelvellen heeft gekocht met het doel om deze met winst te verkopen, dient dit bezit wel als belastbaar aangemerkt te worden. Het regelmatig aan- en verkopen van postzegels wordt door de belastingdienst beschouwd als vermogensbeheer. Het is echter wel zo dat dit geheel van aan- en verkopen niet moet gaan lijken op de wijze waarop een postzegelhandelaar zijn bedrijf uitoefent (zie hiervoor onder Postzegelhandel). In dit geval moet u uw voorraad bijtellen in Box 3. De winst die u heeft gemaakt hoeft u niet aan te geven in Box 1, omdat in Box 3 reeds een forfaitair bedrag aan inkomen is bijgeteld.
Postzegelhandel Als u geregeld koopt en verkoopt met het oogmerk van winst en op nagenoeg dezelfde manier werkt als een postzegelhandelaar en u dus een inkomen vergaard met uw postzegelhandel komt de fiscus wel in beeld: het inkomen, opbrengst minus kosten, wordt dan als inkomen aangemerkt in Box 1 en er dient inkomstenbelasting over te worden afgedragen.

postzegelboekje
Postzegels in een handig boekje Postzegels die worden uitgegeven in een handig boekje worden gemaakt uit grote vellen. Voor uw gemak worden de vellen versneden en in boekjes gehecht.
Postzegelboekjes in Nederland Vanaf 1964 werden boekjes gebruikt bij de uitgifte van postzegels door middel van automaten, deze worden automaatboekjes genoemd. De eerste Nederlandse postzegelboekjes verschenen echter in 1902. Zij werden uit normale vellen gesneden. Tot 1922 moest een cent extra betaald worden voor de aanmaak van de boekjes. Deze boekjes zijn zeldzaam.
Postzegelboekjes worden in veel landen uitgegeven Veel landen hebben postzegelboekjes uitgeven: o.a. Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten van Amerika en Zweden. Sommige landen hebben advertenties (postaal en niet postaal) toegevoegd aan een boekje. Sommige verzamelaars zijn alleen geïnteresseerd in postzegelboekjes.

postzegel benodigdheden
Het gereedschap van de postzegelverzamelaar Een serieuze verzamelaar maakt gebruik van gereedschap en hulpmiddelen, die hem zijn hobby vergemakkelijken.
Benodigdheden - Pincet (om postzegels op te pakken zonder ze te beschadigen) - Vergrootglas (om foutjes op te sporen en de postzegel beter te kunnen bekijken) - Album (om de verzameling in op te bergen) - Stockboek (om postzegels in te bewaren) - Benzine (een speciale vloeistof om watermerken in postzegels te ontdekken) - Watermerkzoeker (een bakje dat samen met benzine wordt gebruikt) - Plakkers (om postzegels in een album te plakken) - Klemstroken (om postzegels in een album te bevestigen) - Tandingmeter (meetinstrument om de perforatiemaat te bepalen) - Catalogus (om de waarde en datum van verschijning van een postzegel vast te stellen)

postzegel
Postzegel is een bewijs van betaling Een postzegel is een bewijs van betaling. De dienst die voor deze betaling wordt verricht is de bezorging van een brief of pakketje aan de geadresseerde. De betaling van deze dienst wordt ook wel `porto` genoemd.
Vroeger betaalde de ontvanger Voordat de postzegel was uitgegeven werd het porto veelal betaald bij aflevering. Na de invoering van postzegels waren veel mensen verontwaardigd als ze een brief ontvingen waarvoor het porto reeds was betaald, want ze waren immers rijk genoeg om een brief te ontvangen!

postwaardestuk
Kaart of envelop met waarde-indruk Een postwaardestuk is een kaart of envelop waarin een indruk of opdruk van een postzegelbeeld is aangebracht. Postwaardestukken worden uitgegeven door een postale autoriteit. Vaak is dit een zegelbeeld, dat door de postdienst ook gebruikt werd voor postzegels, maar er zijn ook andere ontwerpen gebruikt. Ook in Nederland zijn speciaal ontworpen waardestempels gebruikt.
Eerste postwaardestuk De eerste postwaardestukken voor algemeen gebruik waren Britse enveloppen en postbladen in zwart en blauw met een ontwerp van William Mulready. De afbeelding op het eerste postwaardestuk was een allegorische voorstelling, waarop Brittannia gevleugelde boden uitzendt naar de uithoeken van het Britse imperium. Vreemd genoeg had de Engelse posthervormer Rowland Hill aanvankelijk meer vertrouwen in de Mulready-postwaardestukken, dan de door hem bedachte postzegels. De Mulready`s werden in 1841 ingetrokken en vervangen door enveloppen en postbladen, die alleen een afbeelding van een ingedrukte postzegel hadden. De in 1841 verschenen Britse penny-envelop bleef tot 1902 in gebruik en is het langst in gebruik zijnde postwaardestuk ooit.
Briefkaart De briefkaart is niet de oudste, maar wel de bekendste van de postwaardestukken. In Nederland werd de briefkaart in 1871 in gebruik genomen. Deze briefkaarten waren voorzien van een gebruiksaanwijzing, zodat de gebruiker kon lezen hoe hij of zij de briefkaart diende te gebruiken. Bekend bij verzamelaars van Nederlandse briefkaarten zijn ook de semi-officiële briefkaarten.

poststuk
Per post is vervoerd item Een poststuk is een envelop, adresbandje, brief, of kaart die per post is vervoerd of daarvoor is bestemd.
Geschiedenis poststuk Voordat de envelop werd uitgevonden werden brieven samengevouwen. In de regel werd de brief met een lakzegel voorzien, zodat de brief niet door onbevoegden kon worden gelezen. Brieven werden ook verzegeld met een ouwel. Een ouwel is een dun schijfje van gebakken meel. In de 19e eeuw kwam de envelop in gebruik.
Op geheel stuk Met de term `op geheel stuk` wordt aangegeven dat de postzegel zich nog op de envelop bevindt. Als slechts een gedeelte van de brief (met postzegel) is bewaard noemen we dit `briefstukje`. Een brief die per luchtpost is verstuurd noemen we `luchtpostbrief`.

posthistorische verzameling
Verzameling over postale geschiedenis Deze verzameling geeft een gedeelte van de postale geschiedenis weer. De verzameling kan bijvoorbeeld betrekking hebben op postverbindingen, posttarieven of methoden van postvervoer. Ook de geschiedenis van de particuliere postale dienstverlening kan als onderwerp dienen.

postfris
Conditie van de postzegel De term postfris vertelt iets over de conditie van de postzegel. Een postfrisse postzegel is een postzegel die in dezelfde conditie is als op de dag dat hij werd gedrukt.
Ongebruikt en gom nog geheel in tact Postfrisse postzegels zijn dus niet voorzien van een plakker, want ook de gom is nog geheel in tact. Een postzegel die van een plakker is voorzien is aanzienlijk minder waard dan dezelfde postzegel in postfrisse conditie.

portzegels
Postzegel voor onvoldoende gefrankeerde stukken Portzegels worden speciaal uitgegeven om poststukken, die door de afzender onvoldoende zijn gefrankeerd, ambtshalve bij te frankeren. Vaak worden deze postzegels ook `strafportzegels` genoemd, maar dat is eigenlijk onjuist, omdat van straf geen sprake is. Wel zal de ontvanger van de brief dit als straf voelen, omdat de port die door de afzender niet werd voldaan nu bij de ontvanger wordt geïnd.
Nederland In Nederland is de portzegel niet meer in gebruik. Tegenwoordig wordt de ontvanger van een onvoldoende gefrankeerd stuk gevraagd normale postzegels te plakken op een bijgevoegd antwoordkaartje. Dit kaartje moet naar het postkantoor worden teruggezonden.

poreus papier
Zacht postzegelpapier Poreus papier is zacht papier dat gemakkelijk vocht en inkt absorbeert. Meestal is dit papier tamelijk dik.

propagandazegels
Reclame op postzegels Postzegels zijn zolang zij bestaan gebruikt om propaganda te maken voor het land van uitgifte. Op de eerste postzegels stond meestal het staatshoofd of het wapen van het land, dat de postzegel uitgaf. Later toonde men meer raffinement en werden onderwerpen op postzegels afgebeeld, waardoor de ontvanger van de brief bekend werd gemaakt met de schoonheid of de culturele waarden van het land, dat de postzegel uitgaf. Ook de Nederlandse post heeft in de twintigste eeuw veel gedaan om onze culturele waarden in binnen- en buitenland uit te dragen.
Politiek In mindere mate komen postzegels voor waarop politieke doelstellingen worden uitgedragen. Een voorbeeld van moderne propaganda of reclame op postzegels zijn de uitgiften van bijvoorbeeld Iran. Dit land is zuiver in de religieuze leer en toont dit graag aan u. Bovendien heeft Iran een hekel aan de Verenigde Staten en Israël. Beide landen moeten het op de postzegels van Iran dan ook ontgelden.
Tweede Wereldoorlog Ook in de Tweede Wereldoorlog werd gebruik gemaakt van postzegels om zowel binnen- als buitenland de voordelen van het eigen regime te tonen. Dit gebeurde zowel in Duitsland en Italië als in andere postzegel uitgevende staten. Een mooi Nederlands boek over oorlogspropagandazegels is het geïllustreerde werk `Postzegels schrijven geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog` door G.J. Peelen. Het boek verscheen in 1948 bij D.A. Daamen N.V. te Den Haag. Hierin is onder meer veel te lezen over de beruchte jodenpost uit de Poolse getto`s.

proefplaat
Controle tijdens het maken van postzegels Een zorgvuldig gemaakte afdruk van een gravure van of door de graveur wordt proefplaat genoemd. Meestal worden er tijdens het graveerproces verschillende afdrukken gemaakt, zodat de graveur tussendoor de kwaliteit van zijn werk kan zien. Vaak zijn deze afdrukken in zwart uitgevoerd.
Geschiedenis Tegenwoordig wordt deze techniek steeds minder toegepast, omdat voor het maken en uitwerken van het postzegelontwerp de computer wordt gebruikt en omdat plaatdruk nog maar zelden wordt toegepast.

puntstempels nederland
Voorgeschiedenis Om een goed inzicht te verkrijgen in het gebruik van het puntstempel is enige kennis van de organisatie en de stempelvoorschriften van de posterijen in die tijd noodzakelijk. Reeds voor de invoering van de eerste Nederlandse postzegels waren bij de posterijen stempels in gebruik. Deze hadden ten doel: a) De vertrek- en aankomsttijd van het poststuk vast te leggen. b) Aan te geven of het port reeds was voldaan. c) Andere postale aanwijzingen te geven. Met de ingebruikneming van postzegels kwam daar nog een vierde doel bij: d) Vernietiging van de postzegel(s).
Organisatie postwezen In verband met het verschil in voorschriften en stempeltypen worden onderscheiden: a) Postkantoren b) Bijkantoren In de vorige eeuw bestonden er slechts enkele bijkantoren (Amsterdam en `s-Gravenhage). De bijkantoren stempelden de postzegels af met het stempel van het hoofdkantoor waartoe zij behoorden. c) Hulpkantoren d) Spoorwegpostkantoren e) Kantoren in militaire kampen
Andere voorschriften voor hulpkantoren Voor de behandeling van brieven en de afstempeling daarvan bestonden andere voorschriften voor hulpkantoren dan voor postkantoren. Met het oog op de portberekening naar afstand vond men het nodig de brieven van de hulpkantoren te laten lopen via de postkantoren, waaronder zij ressorteerden. Het personeel op een hulpkantoor bestond in die tijd meestal uit niet bijzonder ontwikkelde `brievengaarders` aan wie men de portberekening liever niet toevertrouwde.
Hulpkantoren In de volgende gevallen werden de poststukken niet via het postkantoor gezonden: 1) Indien de brieven tussen twee hulpkantoren in de omgeving verzonden moesten worden hoefden zij niet eerst naar het postkantoor gestuurd te worden.

rariteiten
Rariteiten in de filatelie Rariteiten in de filatelie zijn postzegels of poststukken, waarvan slechts een beperkt aantal exemplaren bekend is. Vaak worden rariteiten niet in een catalogus opgenomen, omdat het vaak om afwijkingen of toevalligheid gaat. Over de meeste rariteiten is een interessant verhaal te vertellen. Bovendien zijn rariteiten zeldzaam en soms zeldzaam duur.
Mauritius De Mauritius, waarvan het Museum voor Communicatie, het voormalige Postmuseum, een exemplaar bezit, behoort bijvoorbeeld tot de rariteiten. De Mauritius is niet eens de zeldzaamste postzegel. Er bestaan zelfs twee postzegels waarvan slechts een half exemplaar bekend is!
Brits Guyana In 1866 werden in Brits Guyana postzegels van vier cent gehalveerd, om de nood te lenigen van de waarde van twee cent. Hiervoor werd perforatie aangebracht in de bestaande vier cent vellen, om de postzegels te kunnen halveren. Door onachtzaamheid moet er een vel zijn doorgeglipt, want honderd jaar later, in 1965, werd een envelop gevonden met de combinatie van ongeperforeerde halveringen.
Kotelnitsj In het Russische district Kotelnitsj werden in de negentiende eeuw postzegels gebruikt, die uit twee delen bestonden. De ene helft werd op de brief geplakt en de andere helft bleef op het postkantoor achter als bewijs van de verstrekking. Van de zwarte 3 kopeken postzegel op geel papier uit 1869 is alleen een bewijsstuk bewaard gebleven.
Echte rariteiten Ook bestaan er een aantal postzegels, waarvan slechts één exemplaar bekend is.

randlijn
Lijnen in de marges van postzegelvellen De lijnen die worden gedrukt in de marges van postzegelvellen worden randlijnen genoemd.
Redenen voor gebruik van randlijnen Er bestaan twee redenen voor het gebruik van randlijnen: - Om vervalsingen te voorkomen. De onbedrukte marges kunnen door vervalsers gebruikt worden voor de vervaardiging van falsificaties. - Om beschadiging van de drukplaat te voorkomen tijdens het drukken in hoogdruk. De opstaande randen op de drukplaat, die de randlijnen vormen, vangen de schok op van de inktrol als deze met de drukplaat in aanraking komt.

rakel
Rakel veegt inkt van de drukcilinder Een rakel is een metalen blad dat overtollige inkt van de drukcilinder veegt.
Rakelstreep Een vuiltje tussen rakel en cilinder kan een inktstreep op de cilinder achterlaten. De streep zal dan op het volgende gedrukte vel verschijnen.

reliëfdruk
Drukken zonder inkt Als papier door een gegraveerde cilinder wordt bewerkt zonder dat daarbij het papier van inkt wordt voorzien noemen we dit reliëfdruk. Het ontwerp zal verlaagd ten opzichte van haar omgeving in het papier verschijnen.
Postwaardestukken Deze techniek is veel gebruikt bij de aanmaak van postwaardestukken. Veelal werd deze techniek toegepast samen met een normale drukgang. Hierdoor ontstaat de indruk van officieel waardepapier.
Weinig gebruikt bij postzegels Reliëfdruk is niet veel gebruikt voor de productie van postzegels, want postzegelpapier is veel dunner dan papier dat wordt gebruikt voor postwaardestukken. Dun papier zal snel gaan `werken` (bubbelen) als deze techniek wordt gebruikt, waardoor het afwerken van de postzegel (perforatie) aanzienlijk wordt bemoeilijkt.

registratiezegels
Postzegels voor geregistreerd postvervoer Sommige landen gaven voor geregistreerd postvervoer speciale postzegels uit. De registratie geeft extra zekerheid voor de verzender dat het poststuk in goede staat bij de geadresseerde aankomt. Registratiezegels kunnen zijn voorzien van gom en komen ook als indruk of opdruk op enveloppen voor. Sommige registratiezegels hebben de vorm van een label en zijn voorzien van een nummer (Colombia).
Nieuw Zuid Wales In 1856 werd in Nieuw Zuid Wales (Australië) de eerste registratiezegel uitgegeven. Deze postzegels waren voorzien van een ovaal medaillon met de afbeelding van Koningin Victoria. De postzegels werden ongeperforeerd uitgegeven.
Speciaal karakter van bestelling Registratiezegels werden uitgegeven om de postale medewerkers te wijzen op het speciale karakter van hun bestelling.

regionals
Britse postzegels Met dit Engelse woord worden de speciaal voor sommige delen van het verenigd koninkrijk Groot-Brittannië uitgegeven postzegels. Dit soort postzegels zijn uitgegeven in: Guernsey, Jersey, Het Eiland Man, Noord Ierland, Schotland en Wales.
Regionale postzegels Ook andere landen hebben voor een bepaalde streek (regio) postzegels uitgegeven. Zo gaf de Bondsrepubliek Duitsland speciaal voor Berlijn postzegels uit.

regionale verzameling
Beperking aantal landen Hierbij beperkt de verzamelaar zich tot het verzamelen van een aantal landen die iets gemeenschappelijks hebben, bijvoorbeeld door hun geografische ligging (Scandinavië) of historische eenheid (Britse Gemenebest).

reclame op postzegels
Effect van massamedia In onze tijd is reclame alom aanwezig, maar ook vroeger kon men er wat van. Verschillende postdiensten experimenteerden in het begin van de twintigste eeuw met reclame-uitingen in combinatie met een postzegel, nadat Nieuw-Zeeland in 1873 dit pad geëffend had. De reclame kreeg na de Eerste Wereld nieuw elan, toen het effect van de massamedia werd ontdekt.
Italië In Italië verschenen tussen 1924 en 1925 postzegelboekjes, waarbij de postzegels van een aanhangsel waren voorzien, waarop reclame was aangebracht voor verschillende gebruiksartikelen. Het aanhangsel, niet door een perforatielijn van het zegel erboven gescheiden, had dezelfde grootte als de postzegel en werd meestal met postzegel op de brief geplakt. Zo konden de Italianen kennismaken met Columbia grammofoonplaten en Campari. De postzegels met reclame-aanhangsel kenden echter maar een kort leven. Vooral bedrijven wilden de postzegels niet gebruiken, omdat ze daarmee tevens reclame maakten voor andere firma`s.

rijdend postkantoor
Postkantoor op het spoor Een postrijtuig waarin post wordt gesorteerd en gestempeld wordt rijdend postkantoor genoemd. Meestal worden hiervoor speciale spoorwegstempels gebruikt, waaruit is op te maken op welk traject de post is behandeld.
Nederland Reeds snel na de uitvinding van de trein werd dit vervoermiddel ook voor vervoer van post gebruikt. In Nederland werd het eerste contract om post te vervoeren per trein in 1844 afgesloten. In 1856 werd het eerste speciale postrijtuig in dienst genomen. Tussen 1876 en 1889 waren reeds vier rijdende postkantoren in gebruik.
Pec In 1938 werd de eerste serie Pec (elektronische posttrein met wc) in gebruik genomen. De laatste Pec werd in 1979 buiten gebruik gesteld.

rij
Horizontale strook postzegels Een rij is de horizontale strook postzegels van een postzegelvel. De verticale strook is een kolom.

rolzegels
Postzegel geleverd op een rol Een rolzegel is een postzegel die op een rol geleverd wordt. Postzegels die aan twee tegenover liggende zijden ongetand zijn worden meestal op een rol geleverd aan het postkantoor of aan derden voor gebruik in een postzegel-plakmachine. Vaak zijn deze postzegels aan de achterzijde, bijvoorbeeld om de vijf of tien postzegels, voorzien van een volgnummer. Met behulp van dit nummer kan de postmedewerker snel bepalen hoeveel postzegels nog op de rol aanwezig zijn. De rol hoeft dus niet geheel te worden afgerold om dit aantal te bepalen.
PTT Post In Nederland worden rolzegels ook met korting geleverd aan maatschappijen die postzegels willen plakken op hun direct-mail post. Deze postzegels zijn soms herkenbaar omdat het `PTT Post` stempel in plaats van het gebruikelijke stempel wordt aangebracht. Dit stempel wordt tijdens het maken van het advertentiemateriaal aangebracht.
Productie Rolzegels worden gedrukt op grote rollen, gesneden in lange linten en vervolgens in de gewenste lengte opgerold op rollen. Daarna worden de rollen verpakt. Postzegels die aan de rol zijn afgeleverd zijn meestal te onderscheiden van soortgelijke postzegels die in vel of boekje werden verspreid.

ruilclub
Ruilen van filatelistisch materiaal Een ruilclub is een vereniging van verzamelaars die is gericht op het ruilen van filatelistisch materiaal. Een ruilclub organiseert doorgaans geen bijeenkomsten, want het ruilen vindt per post plaats. Meestal worden de postzegels individueel geprijsd in boekjes aangeboden.
Internet Op het internet kunt u ook enkele `trade lists` (verzamel lijsten) vinden. Op deze lijsten staan verzamelaars vermeld met hun verzamelgebied en kunt u zien wat door deze verzamelaars wordt aangeboden. Sommige verzamelaars willen 1 op 1 ruilen (zonder rekening te houden met de cataloguswaarde) en anderen zijn bereid om te ruilen tegen cataloguswaarde. Enige voorzichtigheid is hierbij geboden, want niet iedereen is even eerlijk en zal materiaal leveren van goede kwaliteit.

samuel jude
Eerste private postale vervoerder van Engeland De Brit Samuel Jude, ook wel de Traveling Post (Reizende Post) genoemd, wordt als de eerste private postale vervoerder van Engeland beschouwd.
Tussen Londen en Plymouth Samuel Jude begon met zijn dienstverlening in 1625. Jude vervoerde zijn eigen brieven, maar nam ook post van zijn collega`s en bekenden mee. Jude vervoerde post tussen Londen en Plymouth.

samendruk
Met elkaar verbonden postzegels Met elkaar verbonden postzegels die een strip of blok vormen en die verschillend van ontwerp zijn of verschillende waarden hebben noemen we samendruk.
Reclamestrook Postzegels die verbonden zijn met een reclamestrook vallen hier ook onder.

scheepsbrief
Per schip verzonden poststuk Een brief die stempels of aantekeningen draagt dat de brief per schip werd verzonden, noemen we een scheepsbrief. In vroeger tijd werden brieven aan de kapitein meegegeven. De kapitein bezorgde de post op het postkantoor in de haven na aankomst van het schip. Vaak kreeg de kapitein hiervoor een vergoeding voor de brieven die hij meenam.
Speciale stempels In sommige havens werden speciale stempels gebruikt voor dit soort poststukken. In de Engelse havens waren deze stempels voorzien van de naam van de haven en de woorden `ship letter` (scheepspost) of de letters `LRE`.
GWC-stempel In Nederland werden brieven van de Westindische Compagnie voorzien van het `GWC`-stempel bij aankomst in Rotterdam en Amsterdam. Deze stempels werden gebruikt van 1718 tot 1747.
VOC-stempel Een `VOC`-stempel werd gebruikt om post te stempelen die door de Verenigde Oostindische Compagnie naar Azië werd vervoerd. De `VOC`-stempels werden gebruikt op de kantoren te Amsterdam, Middelnurg, Delft, Rotterdam, Hoorn en Enkhuizen.

serie
Complete set postzegels van een uitgave Een serie is een complete set postzegels van een uitgave. De postzegels hebben een verschillende voorstelling of waarde en kunnen gelijktijdig zijn verschenen of gedurende een periode (frankeerzegels).
Belangrijke rol voor catalogi Uitgevers van catalogi hebben een belangrijke taak bij het vaststellen welke postzegels bij elkaar horen. Verzamelaars en handelaren kopen en verkopen meestal postzegels per complete serie volgens de opstelling in de gebruikte catalogus.
Verkoopbeleid Handelaren geven er de voorkeur aan om postzegels per serie te verkopen, omdat op deze wijze niet alleen de moeilijke maar ook de gemakkelijke postzegels, die de verzamelaar meestal reeds bezit, worden verkocht.

sir rowland hill
Britse posthervormer Rowland Hill werd geboren in 1795 te Kidderminster in Worcestershire. Zijn vader was hoofd van de school in Birmingham. In 1807 begon Hill les te geven aan de school van zijn vader. In zijn vrije tijd hield Rowland Hill zich bezig met uitvindingen, maar de meeste van zijn uitvindingen werden nooit gebruikt. In 1827 opende de familie Hill een nieuwe school op Bruce Castle (nu een museum) ten noorden van Londen.
Nieuwe uitdaging In 1833 begon Hill zijn taken als leraar aan de school te verwaarlozen. Hij had een nieuwe uitdaging nodig en raakte geïnteresseerd in een project voor de kolonisatie van Zuid-Australië. Van 1834 tot 1839 was hij secretaris van de Zuid-Australische Commissie, maar hij bleef ook bezig met wetenschappen en mechanica.
Porto moest worden betaald door de ontvanger In Engeland was het versturen van post in die tijd erg duur. De tarieven waren gebaseerd op gewicht en afstand. Per brief moest dan ook het tarief bepaald worden. Het porto moest worden betaald door de ontvanger en dikwijls weigerde de geadresseerde een brief in ontvangst te nemen. De postdienst was aan een hervorming toe.
Postale Hervorming Hill schreef zijn stuk `Postale Hervorming: haar belangrijkheid en uitvoerbaarheid` in 1837 en gaf het aan Lord Melbourne. In zijn hervormingsplan beschreef Hill de noodzaak om enveloppen met waarde-indruk en gegomde postzegels uit te gaan geven. Het manifest riep ook op om een uniform tarief per brief. Het uitgangspunt van Hill was dat het versturen van een brief goedkoop zou moeten zijn.

sigarettenpapier
Bijna doorzichtig postzegelpapier Dun bijna doorzichtig papier, vaak zonder gom, zoals bijvoorbeeld is gebruikt voor de postzegels van Letland in 1919 wordt sigarettenpapier genoemd.

siderografie
Diepdrukproces Siderografie is een diepdrukproces, waarbij het postzegelbeeld op een hoogglanzend gepolijste stalen plaat wordt gegraveerd. Nadat de plaat is gehard wordt het cliché in een weke staalplaat geperst.
Pruisen Dit procédé werd onder meer gebuikt voor de eerste postzegels van Pruisen.

slecht gecentreerd
Afbeelding niet in het midden Een postzegel is goed gecentreerd als de afbeelding precies in het midden van de postzegel te vinden is en dus de marge aan alle kanten precies even groot is. Als de afbeelding niet in het midden zit noemen we de postzegel `slecht gecentreerd`.
Redenen Er zijn verschillende redenen waarom een postzegel slecht gecentreerd kan zijn: - De perforatie is niet op de juiste plaats aangebracht. - Bij ongeperforeerd uitgegeven postzegels kan de postzegel onzorgvuldig uit het vel zijn geknipt.

speldenprik
Gaatje in postzegels Soms bevestigden de eerste verzamelaars postzegels met een speld aan de muur als vlinders in een insektenverzameling, waardoor een minuscuul gaatje in de postzegel ontstond. Postzegels die een gaatje hebben zijn nu aanzienlijk minder waard, omdat ze als beschadigd moeten worden beschouwd.
Postzegels met een speldenprik In het algemeen wordt de term speldenprik gebruikt voor postzegels die een gaatje hebben, dat niet officieel is aangebracht, ongeacht hoe het gaatje is ontstaan.

specimen
Proef of voorbeeld Postzegels met de opdruk van het woord specimen worden in het algemeen gebruikt op postzegels die worden verspreid onder de aangesloten postadministraties van de U.P.U. Op deze wijze worden alle aangesloten landen op de hoogte gebracht welke postzegels geldig zijn.
Vergelijkbare termen In sommige landen zijn soortgelijke termen gebruikt in eigen taal: `mali` (Fins), `muestra` (Spaans), `Muster` (Duitsland), `saggio` (Italiaans), etc.
Persberichten en voorlichting Postzegels met dergelijke opdrukken zijn ook verspreid om andere redenen, bijvoorbeeld verspreiding van persberichten. In Frankrijk werden specimen-zegels verspreid onder de loketambtenaren om hen vertrouwd te maken met de nieuwe uitgiften.

specialist
Verzamelaar die zich gespecialiseerd heeft in een onderdeel Een specialist is een verzamelaar die zich intensief toelegt op een of enkele landen of zich slechts bezig houdt met één serie waarvan hij elke variëteit tracht te bemachtigen.
Thematisch verzamelaar Een thematisch verzamelaar kan ook specialist genoemd worden als hij zich toelegt op een beperkt onderwerp.

speciaalverzameling
Verzamelen in de breedte In deze verzameling, die met betrekking tot haar omvang van een compleet land tot een bepaalde postzegel kan uiteenlopen, wordt in uitgebreide zin verzameld.
Veel bijzonderheden in de verzameling Hierbij worden alle typen, tandingen, kleurvariëteiten, watermerken, plaatnummers en andere bijzonderheden in de verzameling opgenomen. Bovendien komen (bijzondere) afstempelingen en poststukken in de verzameling voor.

studieverzameling
Beperkt tot één emissie of één uitgifte Een studieverzameling is een verzameling die zich beperkt tot één emissie of één uitgifte. Deze uitgifte kan een postzegel maar bijvoorbeeld ook een briefkaart of postzegelboekje zijn. De verzameling is dieper uitgewerkt dan een speciaalverzameling.

strip
Drie of meer postzegels Een strip bestaat uit drie of meer postzegels die nog met elkaar verbonden zijn. In het algemeen wordt met een strip een combinatie van postzegels uit dezelfde horizontale rij van een vel bedoeld, maar deze term kan ook worden gebruikt voor een combinatie van drie of meer postzegels afkomstig van een rol.
Klassieke postzegels Vooral strips van klassieke postzegels kunnen zeer prijzig zijn, omdat slechts enkele exemplaren in deze vorm bewaard zijn.

streepstempel of balkstempel
Gebruikt om onverkochte postzegels te stempelen Een streepstempel of balkstempel wordt vaak gebruikt om onverkochte postzegels te stempelen zodat ze niet kunnen worden gebruikt voor postale diensten. Gewoonlijk zijn postzegels die op deze wijze zijn gestempeld aanzienlijk minder waard.
Postzegels met dit soort stempel zijn doorgaans minder waard De postzegels die door de post op de hierboven beschreven manier zijn gestempeld worden vaak verkocht aan verzamelaars of handelaren. Dergelijke postzegels met een `echt` stempel, dus postzegels die op een brief hebben gezeten, zijn meestal zeldzaam.

stomme stempels
Stempel zonder letters of cijfers Een stempel dat niet is voorzien van een cijfer of letter wordt een stom stempel genoemd. Vaak zijn deze stempels gemaakt van kurk. Deze stempels kunnen om allerlei redenen zijn gebruikt, zoals vernietiging, melding van censuur en om aan te geven dat het port is betaald.
Schaars Stomme stempels zijn meestal erg schaars, omdat ze slechts kort in gebruik zijn geweest.

stockboek
Boek met insteekstroken Dit is een boek met insteekstroken waarin je postzegels kunt bewaren. In een stockboek berg je de postzegels op die wachten op verdere behandeling, want de mooiste manier om een verzameling te presenteren is een album.
Stockboek Een stockboek wordt ook veel gebruikt om je doubletten te bewaren. Bewaar postzegels niet in een doos! Gebruik altijd materiaal dat speciaal is gemaakt voor postzegels.

stempel
Postale reden Een stempel wordt aangebracht op poststukken door de officiële postale autoriteit om een postale reden. Deze stempels worden om een groot aantal uiteenlopende redenen aangebracht: - Voor vernietiging, zodat een postzegel niet voor een tweede keer kan worden gebruikt. - Om de datum aan te brengen - Om een route aan te geven - Om andere instructies aan te geven - Etc.
Poststuk bewaren Als een brief voorzien is van een interessant stempel, kunt u het stuk het beste bewaren zoals het is en er geen stuk uitknippen om de postzegel af te weken.

stamp act van 1765
Britse fiscaalzegel In 1765 passeerde de Stamp Act het Britse parlement. Het doel van deze wet was om inkomsten te verwerven uit de Amerikaanse kolonie. Alle gerechtelijke documenten, kranten, contracten, pamfletten, speelkaarten en vergunningen moesten worden voorzien van een belastingzegel.
Amerikaanse revolutie De kolonisten waren daar niet gelukkig mee. Er braken onlusten uit in de koloniën en zakenlieden spraken af geen Britse goederen meer aan te schaffen. Dit conflict wordt beschouwd als de voornaamste reden voor het begin van de Amerikaanse revolutie, die leidde tot onafhankelijkheid van de Verenigde Staten.

stadspostbiljetten
Briefomslag uit Parijs In Parijs werden op 8 augustus 1653 zgn. stadspostbiljetten uitgegeven, die werden gebruikt voor het postverkeer binnen de stad. Stadspostbiljetten waren papierstroken die om een brief gevouwen werden en met een lakzegel aan de brief werden bevestigd. Op deze biljetten was de opdruk `Par billet de Port Payé` aangebracht.
Stadspost Als een brief, voorzien van een stadspostbiljet, bij de stadspost werd afgegeven, moest het verschuldigde porto worden betaald en vulde de postmedewerker de datum van afgifte in op een speciaal daarvoor gemarkeerde plaats op het biljet. Hierdoor kon het biljet niet nog eens worden gebruikt.

tandingmeter
Verzamelaars onderscheiden perforatiematen Verzamelaars onderscheiden verschillende perforatiematen, die worden vastgesteld door het aantal gaten per twee centimeter te tellen. Een tandingmeter is een eenvoudig meetinstrument, dat u hierbij kan helpen. Het is een soort meetlat gemaakt van karton of plastic.
Onmisbaar instrument Soms is een bepaalde perforatiekam slechts kort in gebruik geweest, terwijl van postzegels met een andere tandingmaat veel meer postzegels in omloop zijn gekomen. Een tandingmeter is daarom een onmisbaar instrument voor de serieuze postzegelverzamelaar.

tab
Afkorting van tablet Tab is de afkorting van tablet. Deze term wordt gebruikt voor, in de regel rechthoekige, aanhangsels die bij alle postzegels in een vel worden aangebracht. De tabs kunnen worden verwijderd omdat tussen tab en postzegel perforatie is aangebracht. De postzegel kan ook zonder tab worden gebruikt, maar de tab heeft geen frankeerwaarde.
Zwitserland In bijvoorbeeld Zwitserland werden ook postzegels uitgegeven waarbij de marge van het vel voor dit doel werd gebruikt.
Israël en Nederland Meestal worden tabs gebruikt om extra informatie te verstrekken aan het publiek met betrekking tot de voorstelling of de gelegenheid waarvoor de postzegel werd uitgegeven, zoals in Israël en Nederland.
Niet bestellen op zondag In België werden veel postzegels met tabs uitgegeven in de periode 1893-1913. De tweetalige tabs met de tekst `Ne pas livrer le dimanche - niet bestellen op zondag` werden toegevoegd, zodat de afzender van de brief aan de post kenbaar kon maken als hij bezwaar had tegen bezorging op zondag.

tête-bèche
Paartje met een omgekeerde postzegel Een tête-bèche of keerdruk is een combinatie van twee postzegels waarbij de ene postzegel ten opzichte van de andere op zijn kop zit. Een tête-bèche kan zijn ontstaan doordat één cliché omgekeerd in de drukvorm is aangebracht, waardoor in het gedrukte vel een postzegel verkeerd om is afgebeeld.
Redenen Een keerdruk kan ook ontstaan indien op het postzegelvel twee afdrukken werden gemaakt en de tweede druk ten opzichte van de eerste druk op zijn kop is aangebracht. In dergelijke gevallen zijn de keerdruk postzegels verbonden door een middenstrook (eigenlijk velrand). Een derde mogelijkheid waardoor een keerdruk kan ontstaan is indien in het ontwerp van het vel of boekje één of meerdere postzegels expres op de kop werden geplaatst.

telegraafzegel
Betaling verzending telegram Telegraafzegels werden, zoals het woord reeds aangeeft, gebruikt om het verzenden van een telegram te betalen. Telegraafzegels lijken op postzegels en mochten daar soms van de postale authoriteit ook voor worden gebruikt. Zo hebben ook postzegels vaak dienst gedaan als telegraafzegel.
Postaal gebruik Voor filatelisten zijn telegraafzegels slechts dan interessant als zij voor het voldoen van porto zijn gebruikt.
Ponsgat Fiscale vernietiging vindt vaak plaats door het aanbrengen van een ponsgat. Postzegels met dergelijke gaten worden door filatelisten niet verzameld.

telegraafstempel
Vernietiging telegramzegels Om postzegels te vernietigen die werden gebruikt op een telegramformulier werden in veel landen speciale stempels in gebruik genomen. In sommige landen werden de postzegels vernietigd door er een gat in te ponsen.
Monopoliepositie In enkele landen konden postzegels ook gebruikt worden om de dienst van het verzenden van een telegram te betalen. Meestal werden de telegraaf- en telefoondiensten uitgevoerd door dezelfde instantie die ook verantwoordelijk was voor het postvervoer, omdat de staat op deze diensten een monopoliepositie bekleedde.
Let op het stempel Als een postzegel is gebruikt voor betaling van een telegraafdienst is dit alleen herkenbaar aan de afstempeling.
Speciale telegraafzegels In veel landen werden speciale telegraafzegels uitgegeven door de dienst die de telegraaf exploiteerde. Postzegels die als telegraafzegel dienden horen niet in een postzegelverzameling thuis.

thurn und taxis
Belangrijke rol in het postvervoer in West- Europa De adellijke familie Von Thurn und Taxis speelde een belangrijke rol in het postvervoer in West- Europa van de 15e tot de 19e eeuw. Aangenomen wordt dat Rogier in het midden van de 15e eeuw met een postdienst begon met een dienst tussen Stiermarken, Tirol en Noord-Italië. Filips de Schone benoemde François in 1501 tot `Kapitein en meester van onze post` gevolgd door een overeenkomst in 1505 waarin werd bepaald dat François geregelde postdiensten ging onderhouden tussen Spanje, de Nederlanden, Frankrijk en Duitsland. In 1506 werd een dienst geopend tussen Mechelen in België en Innsbruck in Oostenrijk.
Postverdrag met Karel V Tien jaar later sloot de familie Von Thurn und Taxis een postverdrag met Karel V. Hierdoor werd de postdienst verder uitgebreid naar Verona, Rome en Napels. De heersende vorsten waren voortdurend in financiële moeilijkheden. Hierdoor kon de familie haar belangen uitbreiden door gunsten (uitbreiding van de postdienst) in ontvangst te nemen die de geldelijke vergoedingen vervingen. Op deze wijze werd ook het recht om particuliere post te mogen vervoeren verkregen. Doordat steeds meer kooplieden gebruik gingen maken van post breidde de postdienst zich snel uit aan het einde van de 16e eeuw. Bovendien werd Lamoral in 1574 tot keizerlijk grootmeester van de posterijen benoemd, waardoor het gehele net van Thurn und Taxis voor particulieren werd opengesteld.
Van de Baltische Zee tot de Straat van Gibraltar Ook in de 17e en 18e eeuw wist de familie haar belangen te vergroten.

theo kurpershoek
Postzegelontwerper In november 1998 overleed te Amsterdam op 84-jarige leeftijd de ontwerper Theo Kurpershoek. Theo Kurpershoek werd geboren op 8 oktober 1914 in Rotterdam. In Amsterdam volgde hij een opleiding tot graficus en bezocht daarna de Rijksacademie voor Beeldende Kunst.
Typograaf, kalligraaf en ontwerper Theo Kurpershoek was niet alleen als schilder actief, maar maakte ook aquarellen en grafiek. Hij werd ook bekend als typograaf, kalligraaf en ontwerper. Hij werd als schilder bekend om zijn postimpressionistische en figuratieve schilderijen. Kurpershoek was ook jarenlang docent aan de kunstacademie te Trier en voorzitter van de kunstenaarsverenigingen Arti et Amicitiae en De Kring.
Eenzaam maar niet alleen Als ontwerper voor boekomslagen werd hij vooral bekend om zijn ontwerpen voor de uitgeverij Querido en `Eenzaam maar niet alleen` van Koningin Wilhelmina.
Nederlandse postzegels Kurpershoek ontwierp vier Nederlandse postzegelseries: - Kind, 1953 - Europa, 1961 - Staten Generaal, 1964 - Zomer, 1965

thematisch verzamelen
Afbeeldingen op postzegels In de begindagen van de filatelie verzamelde men per land, omdat er nauwelijks interessante afbeeldingen op postzegels te vinden waren. Aanvankelijk werden op postzegels alleen vorsten, presidenten, wapens en cijfers afgebeeld. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het thematisch verzamelen in zwang. Een verzamelaar die thematisch verzamelt is geïnteresseerd in filatelistisch materiaal dat een gemeenschappelijk onderwerp heeft, zoals sport, honden of Winston Churchill.
Verzameling met plan Het kenmerk van een thematische verzameling is dat in de verzameling een plan wordt uitgewerkt. Met `het plan wordt bedoeld, dat in de verzameling een verhaal wordt verteld met behulp van postzegels, poststukken, ander filatelistisch materiaal en tekst. Door de keuze, de kwaliteit en verscheidenheid van de gebruikte postzegels, stempels en briefstukken, laat de thematische verzamelaar bovendien zien over gedegen filatelistische kennis te beschikken.
Postzegels vertellen verhaal Voor een thematische verzamelaar is de op een postzegel of poststuk aanwezige afbeelding het belangrijkste. Hierdoor kunnen in een thematische verzameling een klassieke en een moderne postzegel naast elkaar worden gerangschikt, want de postzegels en andere filatelistische stukken worden zodanig geplaatst, dat een logisch `verhaal` ontstaat. Het simpel op een pagina plaatsen van postzegels, die alle een afbeelding van een vliegtuig hebben, heeft dus weinig met thematische filatelie te maken.

too late
Engelse term voor te laat Too late, de Engelse term voor `te laat`, of `late fee` (Engels voor `te betalen bedrag wegens te laat`) stempels werden in Victoria gebruikt om op het poststuk te vermelden dat een extra bedrag was betaald omdat het poststuk eigenlijk te laat op het postkantoor was gearriveerd voor bezorging op die dag.
Andere voorbeelden Andere voorbeelden van deze stempeltypen zijn het Colombiaanse `Retardos` en de speciale datumstempels met de woorden `too late` die in Hong Kong werden gebruikt.

toelatingszegels
Doel toelatingszegels Toelatingszegels, ook wel portvrijdomzegels, hebben tot doel aan te geven, dat een brief of een ander poststuk, door de posterijen vervoerd kan worden zonder dat er voor betaald is in de vorm van een frankeerzegel. Doorgaans worden toelatingszegels gratis verstrekt. Dit was echter niet het geval bij de in 1916 in Nederland uitgegeven interneringszegels, want de zuinige Nederlanders lieten de Belgen een halve cent per poststuk betalen.
Interneringszegels In de Eerste Wereldoorlog verbleven veel gevluchte Belgische militairen in het neutrale Nederland. Deze vluchtelingen werden in Nederland in interneringskampen ondergebracht. Elke geïnterneerde kreeg toestemming om twee brieven of briefkaarten per maand te verzenden. Ter controle werden plakzegels vervaardigd, waarna de eerste interneringszegel tegen 1 cent per twee stuks verkrijgbaar werd gesteld. Deze postzegels konden gebruikt worden in de maand februari 1916 voor portvrije verzending van brieven en kaarten.
Zwitserse `Timbres de Franchise` Een ander voorbeeld van een toelatingszegel is de zogenaamde Zwitserse `Timbres de Franchise`, die door de Zwitserse post aan sociale instellingen gratis ter beschikking werden gesteld, om er hun brieven mee te frankeren. Later werden deze postzegels ook ongebruikt aan verzamelaars verkocht, maar die moesten er dan wel de frankeerwaarde voor betalen. Op veel van deze uitgaven staan nummertjes. Hierdoor valt af te leiden welke instelling de postzegel heeft gebruikt.

transfer
Overbrenging afbeelding In het algemeen wordt de term transfer door drukkers gebruikt om het proces aan te duiden waarbij tekst en afbeelding van het ene naar het andere oppervlak wordt overgebracht.
Plaatdruk Bij plaatdruk werd vroeger een transfer-roller gebruikt om de afbeelding van de postzegel `in te rollen` in de plaat. Tijdens de productie van een drukplaat of drukcilinder wordt tegenwoordig gebruik gemaakt van fotoapparatuur of computers om teksten en afbeeldingen over te brengen.

uitgifteprijs
Prijs op het postkantoor De uitgifteprijs is de prijs die op het postkantoor voor een postzegel moest worden betaald inclusief een eventuele toeslag voor een goed doel. De prijs minus de toeslagwaarde wordt frankeerwaarde genoemd ofwel de waarde van de postzegel in het postale verkeer.

uniform penny post
Uniforme tariefsberekening Vanaf 10 januari 1840 werd voor brieven in Groot-Brittannië een uniforme tariefsberekening ingevoerd. Deze maatregelen worden aangeduid met de term `Uniform Penny Post`.
Ontvanger betaalde het porto In het begin van de 19e eeuw was het gebruikelijk dat de ontvanger het port betaalde. Bovendien waren de tarieven erg hoog. Rowland Hill was de man die inzag dat hierin verandering moest komen.
Rowland Hill In 1839 werd in Groot-Brittannië een wet aangenomen met daarin de wijzigingen, die waren voorgesteld door Rowland Hill. Op 10 januari 1840 werd de nieuwe tariefsberekening ingevoerd. De nieuwe postale wetgeving maakte de weg vrij voor de eerste postzegel (Penny Black) en de envelop met waarde-indruk (Mulready).

upu-kleuren
Voor elk tarief een speciale kleur Op de conferentie van de U.P.U. te Washinton in 1898 werd de aangesloten landen aanbevolen om de postzegels te drukken in de kleuren groen, rood en blauw. Deze kleuren representeerden de waarden 5, 10 en 25 gouden centimen. De aanbeveling werd omgezet in een bepaling tijdens de conferentie in Rome in 1906. Grote koersverschillen en wijzigingen in de postale kosten maakten het de postale administraties onmogelijk om deze afspraken na te komen.
Dienstverlening tegen enkelvoudig gewicht In 1934 besloot de U.P.U. dat de kleuren in het vervolg de aard van de dienstverlening tegen enkelvoudig gewicht zouden weergeven: - Groen - Kranten - Rood - Briefkaart - Blauw - Brief
Gebruik verloren gegaan De kleuren zouden moeten worden gebruikt voor de postzegels op brieven naar het buitenland, maar na de Tweede Wereldoorlog kwam het drukken van meerkleuren-zegels steeds meer in zwang en bleek deze regeling niet langer houdbaar.

variëteit
Postzegel met afwijking In het algemeen spreken we van een variëteit als een postzegel afwijkt van een soortgelijke uitgave. De variëteit bezit één of meerdere kenmerken die afwijkend zijn ten opzichte van een normale postzegel. Een variëteit behoeft geen foutdruk te zijn.
Variëteiten - Kleur - Watermerk - Papier - Perforatie - Kleine afwijking in het beeld - Missende kleur of opdruk - Etc.

verzamelwijzen
Verzamelen per land Meestal begint het verzamelen van postzegels met het bijeenbrengen van toevallig aanwezige of aangereikte postzegels, maar reeds spoedig zal de verzamelaar het besluit nemen om zich te specialiseren op de postzegels van één of enkele landen, omdat al snel wordt aangevoeld dat het wel heel erg moeilijk wordt om de hele wereld compleet te krijgen. De meeste verzamelaars beginnen met Nederland en soms een enkel ander land. Verzamelaars die last krijgen van een hoge mate van compleetheid, beginnen meestal met een ander land.
Thematische verzameling Ook vinden veel verzamelaars baat bij een thematische verzameling, waarbij wordt gekozen voor een bepaald onderwerp. Bijna elke verzamelaar zal op een gegeven ogenblik gaan nadenken over wat en de wijze waarop hij verzamelt. Bij de te maken keuze kan ook gedacht worden aan verdieping in plaats van verbreding van het verzamelgebied.
Verzamelwijzen De volgende verzamelwijzen zijn te onderscheiden: - Wereldverzameling - Regionale verzameling - Landsverzameling - Speciaalverzameling - Studieverzameling - Onderwerpverzameling - Thematische verzameling - Posthistorische verzameling - Didactische verzameling

verzamelbeurs
Handelsplaats Een verzamelbeurs is een bijeenkomst van verzamelaars en handelaren waarbij postzegels, Eerstedag-enveloppen, stockboeken, albums en ander filatelistisch materiaal worden verkocht of geruild.
Verzamelbeurs Sommige verzamelbeursen zijn speciaal gericht op filatelisten, maar veelal worden ook allerlei andere verzamelobjecten geruild en verkocht.

verwijderd stempel
Rommelen met stempels Regelmatig komen verzamelaars postzegels tegen waarbij het oorspronkelijk stempel is verwijderd en eventueel is vervangen door een vals stempel. Vooral fiscaalzegels, waarbij het oorspronkelijke fiscaalstempel is vervangen door een vals poststempel kunnen aanzienlijk meer geld waard zijn.
Verzamelaars moeten op hun hoede zijn Verzamelaars moeten ook op hun hoede zijn voor vervalsers die de oorspronkelijke stempels verwijderen om de postzegel als ongebruikt te kunnen aanbieden. Soms wordt de postzegel dan tevens van gom voorzien.

vervalsing
Misleiding Namaak van een postzegel, opdruk of stempel, bedoeld om de postale autoriteit of verzamelaars te misleiden, noemt men vervalsing.
Om verzamelaars te bedriegen Postzegels die bedoeld waren om de postdienst te misleiden zijn schaars. De meeste vervalsingen worden gemaakt om verzamelaars te bedriegen, omdat veel geld kan worden verdiend door eenvoudig materiaal te veranderen in duurdere variaties. Om verzamelaars te bedriegen worden soms authentieke postzegels, enveloppen en stempels gebruikt om vervalsingen te maken.
Nieuwe gomlaag Ook kunnen postzegels worden voorzien van een nieuwe gomlaag. Deze vervalsingen zijn voor een leek moeilijk te herkennen. Het is dan ook raadzaam om duur materiaal te laten keuren.

verkleuring
Van kleur veranderde postzegel Een postzegel die van kleur is veranderd noemen we verkleurd. Een verkleuring kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door een chemische reactie of door inwerking van het zonlicht.
Vervalsing De verkleuring kan bij toeval zijn ontstaan (sommige inkten lossen op in water), maar kan ook het gevolg zijn van frauduleus handelen.

vergrootglas
Optisch instrument Een vergrootglas is een optisch instrument, dat gebruikt wordt om details van een postzegel te bekijken. Een ander woord voor vergrootglas is loep. Een vergrootglas is gemaakt van een speciaal soort hoogwaardig glas, dat geen bellen of vuil bevat. Oorspronkelijk werden vergrootglazen van glas gemaakt, maar recente ontwikkelingen hebben het mogelijk gemaakt dat plastic zodanig kan worden gesmolten, dat het voor lenzen gebruikt kan worden. Een vergrootglas van plastic is goedkoper, lichter maar minder duurzamer dan een glazen exemplaar.
Verzamelaars gebruiken vergrootglas dat tien keer vergroot Vergrootglazen zijn in alle maten en soorten te koop. Sommige zijn speciaal gemaakt om mee te nemen. De sterkte van vergrootglazen loopt sterk uiteen: van 5 tot 100 keer. De meeste verzamelaars gebruiken een vergrootglas dat de postzegel tien keer vergroot.

velrand
Informatie op de velrand Vaak zijn op de velrand controle tekens, plaatnummers, pijlen of de drukdatum aangebracht. Ook wordt andere informatie op de velrand gedrukt, die interessant kan zijn voor verzamelaars, maar meestal is het grootste gedeelte van de velrand onbedrukt.
Informatie op de velrand De in de velrand aangebrachte informatie kan bestemd zijn voor: - De drukker (plaatnummers, drukdatum en controle tekens) - De loketmedewerker (verschijningsdatum, telcijfers) - De gebruiker (postaal tarief, informatie over de postzegel)

veldpost
Postdienst van het leger De postdienst van het leger wordt veldpost genoemd. Deze dienst verzorgt de verzending van de post van soldaten naar het vaderland en vice versa. Een postkantoor aan het front wordt `veldpostkantoor` genoemd.
Portvrijdom Meestal betalen soldaten geen porto (portvrijdom), maar toch zijn soms postzegels uitgegeven die door soldaten aan het front werden gebruikt.
AR de Villars Tijdens de Rijn-veldtocht in 1706 werd voor het eerst een stempel gebruikt. Het stempel droeg de tekst `AR de Villars`.

voorloper
Postzegel gebruikt in kolonie Een voorloper is een postzegel die werd gebruikt op buitenlandse postkantoren, omdat in dat land nog geen postzegels in gebruik waren. In het algemeen handelt het hierbij dus om postzegels die werden gebruikt voordat postzegels voor de betreffende kolonie werden uitgebracht. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Engelse postzegels die in de dominions werden gebruikt.
Europazegels De term wordt ook in algemene zin gebruikt voor postzegels of diensten die worden beschouwd als voorganger van een later ontwikkelde dienst of product. Zo kennen we de begrippen `voorloper` en `meeloper` in verband met Europazegels. Dit zijn postzegels die eigenlijk niet tot deze groep behoren, maar daar wel, door sommigen, toe worden gerekend.

von nagler
Duitse postmeester De postmeester-generaal Von Nagler reorganiseerde in 1827 het postwezen in Berlijn. Hij voerde kwitantie-etiketten in, die waren voorzien van een stempelafdruk. Deze stempelafdrukken waren van hetzelfde type als de stempels die gebruikt werden voor ter verzending aangeboden brieven.
Voorloper aangetekende zending De kwitantie bleef in het bezit van de afzender als bewijs dat een brief bij de post was aangeboden. Een op die manier verzonden brief kan als voorloper worden beschouwd van een aangetekende zending.

volkenbond
Volkenbond gaf postzegels uit De Volkenbond was de eerste internationale organisatie die in 1922 postzegels uitgaf. In dat jaar verschenen in Zwitserland postzegels met de opdruk `Société des Nations` die werden gebruikt door het in Geneve gevestigde hoofdkwartier van de Volkenbond. Deze postzegels komen alleen gestempeld voor.
Vrede en veiligheid te waarborgen De Volkenbond werd in 1920 opgericht omdat men vond dat een wereldoorlog nooit meer mocht uitbreken. De grote promotor van dit project was de Amerikaanse president Woodrow Wilson. Het doel van de aangesloten landen was de vrede en veiligheid te waarborgen. Aanvankelijk waren alleen de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog lid, maar geleidelijk mochten ook andere landen lid worden. De Volkenbond raakte in verval omdat zij er niet in slaagde de agressiviteit van Italië, Japan en met name Duitsland te beteugelen.
Propaganda voor de vredesgedachte In Nederland verscheen in 1933 een postzegel die bedoeld was als propaganda voor de vredesgedachte van de Volkenbond. Op deze blauwe postzegel is een vredesduif te zien en een ster die haar stralen zendt over de vijf werelddelen.

vulcanus stempelmachine
Test met stempelmachine Op 5 augustus 1901 werd te `s-Gravenhage een door de ingenieur C.C. van der Valk ontwikkelde en vervaardigde stempelmachine `Vulcanus` beproefd. Deze stempelmachine, waarin de stempel door middel van een petroleumvlam werd verhit, kon 240 brieven per minuut stempelen.
Poststukken beschadigd Lang is deze machine niet gebruikt. De reden hiervoor was, dat niet alleen de postzegel werd gestempeld maar dat tevens de inhoud door middel van brandvlekken of nog erger door compleet doorbranden kon worden beschadigd.
Proefperiode Vulcanus De proefperiode voor afstempeling van brieven heeft gelopen tot 29 september 1901. Voor briefkaarten en drukwerk heeft de periode geduurd tot 2 november 1901.

watermerkzoeker
Vaststelling watermerk Meestal heeft een watermerkzoeker een zwarte kleur, zodat het watermerk beter opvalt. Het wordt gebruikt om het watermerk van een postzegel te bepalen met behulp van benzine.

watermerk
Watermerk is verdunning in papier Een watermerk is een beeld dat in het papier wordt geperst tijdens de fabricage. In feite is het papier dunner op de plekken waar het watermerk in het papier werd gedrukt.
Voorkoming vervalsing De voornaamste reden om een watermerk aan te brengen is voorkoming van vervalsing. U kunt een watermerkzoeker gebruiken om te bepalen of en welk watermerk werd aangebracht. Soms is een uitgave op verschillende soorten papier uitgegeven. Door het watermerk te bepalen kunnen deze verschillende oplagen soms gemakkelijk worden vastgesteld. Vaak is de waarde van een postzegel met een bepaald watermerk aanzienlijk hoger dan soortgelijke andere postzegels, omdat er slechts een beperkt aantal zijn gedrukt. Een serieuze verzamelaar bepaald dan ook altijd het watermerk.

waardeschild
Ruimte voor frankeerwaarde Op veel postzegels is een aparte ruimte gereserveerd in het ontwerp voor de frankeerwaarde van de postzegel. De ruimte waarin de waarde staat noemen we waardeschild. De frankeerwaarde kan zowel in letters als cijfers zijn vermeld.

wereldverzameling
Postzegelcollectie van de hele wereld Het doel van deze verzamelwijze is het bijeenbrengen van zoveel mogelijk postzegels van de gehele wereld, gerangschikt naar uitgiftegebied en binnen een gebied op chronologische volgorde. Honderd jaar geleden was zo`n verzameling nog heel gewoon, maar door de vele uitgiften (en de ondoenlijkheid om compleetheid te bereiken) is deze wijze van verzamelen in onbruik geraakt.

weldadigheidszegels
Postzegels met een toeslag Weldadigheidsuitgaven zijn postzegels die worden verkocht tegen een hogere prijs dan zij aan postale waarde vertegenwoordigen. Het verschil, de toeslag, wordt gewoonlijk door de postale autoriteit afgedragen aan een liefdadigheidsorganisatie die zich bezighoudt met bijvoorbeeld rampenbestrijding, hulp aan kinderen, het Rode Kruis, oorlogslachtoffers of de filatelie. De toeslag is niet altijd op de postzegel vermeld en soms is de toeslag door middel van een opdruk aangebracht.
Nederland In Nederland worden geregeld weldadigheidszegels uitgegeven m.b.t.: - Het Rode Kruis - Kinderen in nood - Sociaalwerk en cultuur (zomerzegels)

william dockwra
Dockwra organiseerde een locale postdienst in Londen William Dockwra organiseerde een locale postdienst in Londen. In 1680 opende Dockwra zijn `Penny Post` met een hoofdkantoor op Lime Street, slechts een paar honderd meter verwijderd van het hoofdpostkantoor. Dockwra maakte gebruik van eenheidstarieven. Hij bracht een penny in rekening voor een brief die binnen de City bezorgd moest worden en twee pennies voor een brief die in de buitenwijken bezorgd moest worden. Deze dienst verleende hij alleen bij vooruitbetaling.
Penny post paid William Dockwra opende verschillende kantoren in Londen en elk kantoor had zijn eigen stempel. Hij gebruikte driehoekige stempels met de woorden `penny post paid`. In het midden waren de stempels van een letter voorzien, die het kantoor van verzending weergaf. Zo bestonden er stempels met: `L` voor Lime Street, `W` voor Westminster, `T` voor Temple en `P` voor St.-Paul`s. Deze stempels zijn zeer zeldzaam, omdat slechts enkele exemplaren de eeuwen hebben overleefd. Dockwra gebruikte ook een hartvormig stempel waarmee het uur van verzending werd aangegeven.
Monopolie op postverzending Na een paar jaar, net toen de zaken goed begonnen te gaan, werd William Dockwra voor het gerecht gedaagd door zijn opponent John, de hertog van York. Dockwra werd door John beschuldigd van het feit dat hij inbreuk maakte op het onder hem rustende monopolie op postverzending. Als resultaat van deze procedure moest Dockwra in 1682 zijn kantoren sluiten en nam de Post zijn organisatie en werknemers over.

zeppelin
Postzegels en poststukken over zeppelinvluchten Postzegels of enveloppen die de afbeelding dragen van een zeppelin, post vervoerd door een zeppelin en poststukken die herinneren aan een zeppelinvlucht zijn zeer gezocht door verzamelaars die geïnteresseerd zijn in ballonvaart of luchtvaart.
Ferdinand von Zeppelin Van 1928 tot 1940 werden in Duitsland en enkele andere landen grote luchtschepen gebouwd om mensen door de lucht te vervoeren. De belangrijkste uitvinder op dit gebied, Ferdinand von Zeppelin maakte zijn eerste vlucht met een door hem ontworpen luchtschip in 1900. Gewoonlijk worden ballons die lijken op zijn sigaarvormige ontwerpen `zeppelins` genoemd.
Hindenburg De Hindenburg werd de beroemdste zeppelin dankzij het ongeluk van dit luchtschip in Lakehurst in de Verenigde Staten van Amerika, waarbij 35 passagiers en een grondmedewerker om het leven kwamen. Het vervoer van post en passagiers per zeppelin werd na dit ongeluk gestaakt.

zemstovs
Lokale Russische postzegels De lokale postzegels die met toestemming van de Russische staat werden uitgegeven worden Zemstovs genoemd. Tussen 1870 en 1918 werden in 150 gebieden dergelijke postzegels uitgegeven.
Met toestemming van de overheid De Staats Post Dienst bediende niet geheel Rusland. In veel steden en districten buiten het door de Staat bediende gebied werden, met toestemming van de centrale overheid, lokale postdiensten opgericht.

zelfklevende postzegels
Postzegels met zelfklevende gom Postzegels met zelfklevende gom zijn relatief nieuw. Deze postzegels hoeven niet te worden bevochtigd, maar kunnen eenvoudig van de ondergrond worden gehaald en worden geplakt op het te versturen poststuk. Hierbij is dezelfde techniek gebruikt als het geval is bij een sticker.
Zelfklevers zijn soms moeilijk af te weken Niet alle zelfklevende postzegels kunnen goed worden afgeweekt (Frankrijk, Duitsland en Irak), want niet elk land heeft dezelfde productietechniek gebruikt.
Nederlandse zelfklevende postzegels De eerste postzegels met zelfklevende gom die in Nederland werden uitgegeven zijn: - December 1995 (2 postzegels van 55 cent) - December 1996 (4 postzegels van 55 cent) - Verhuispostzegel 1997 (80 cent) - Honderd voor uw zaken 1997 (80 & 160 cent) - December 1997 (6 postzegels van 55 cent) - December 1998 (20 postzegels van 55 cent) Alle in Nederland uitgegeven postzegels met zelfklevende gom kunnen goed worden verwijderd van de envelop.

zegelsoorten
Postzegels per type Postzegels kunnen worden onderverdeeld in type: - Frankeerzegels - Herdenkingszegels - Weldadigheidszegels (Toeslagzegels) - Luchtpostzegels - Portzegels - Telegraafzegels - Dienstzegels - Expreszegels - Krantenzegels - Fiscaalzegels - Regionalezegels - Etc.
Verschijningsvorm Postzegels kunnen ook verdeeld worden naar hun verschijningsvorm: - Vel - Blokje - Rol - Postzegelboekje - Zelfklevende postzegels

zegelgrootte
Afmeting van de postzegel Met de postzegelgrootte wordt de afmeting van de postzegel bedoeld. Deze afmetingen worden in millimeters of centimeters aangegeven. De postzegelgrootte is inclusief de marge. Indien een afmeting wordt verstrekt zonder de marges spreekt men van `beeldformaat`. Voorbeeld: Zegelgrootte: 35 : 22 mm.
Horizontaal en verticaal Let op: Bij de postzegelgrootte wordt altijd eerst de horizontale en daarna de verticale afmeting aangegeven, zoals ook gebruikelijk is bij de tandingmaat.

zeefrooster
Onderdeel van machine waarmee papier wordt gemaakt Een zeefrooster is een onderdeel van de machine waarmee papier wordt vervaardigd. De dunne papierbrij loopt over de zeef en indien op de zeef een patroon of figuur is aangebracht ontstaat een verdunning in het papier: het watermerk.