Astronova - Weer- en sterrenkundige intelligence

Categorie: Meteorologie en Astronomie > Weer- en sterrenkunde
Datum & Land: 14/08/2010, NL
Woorden: 439

Volle maan
De toestand van de schijngestalte van de maan op het moment dat dit hemellichaam in oppositie staat. De fase van de maan is dan maximaal (om en nabij 100 procent) in de betreffende cyclus van schijngestalten.

Voyager 1
Een ruimtesonde die op 5 september 1977 werd gelanceerd door de Amerikaanse organisatie NASA en tijdens zijn missie onder meer Jupiter, Saturnus en de maan Titan passeerde. Hoewel Jupiter enkele jaren eerder al voor het eerst was bezocht door de ruimtesonde Pioneer 10, en Saturnus voor het eerst door de Pioneer 11, leverde de missie van de Voyager...

Voyager 2
Een ruimtesonde die op 20 augustus 1977 werd gelanceerd door de Amerikaanse organisatie NASA en als enige álle vier reuzenplaneten - Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus - van dichtbij heeft bestudeerd. Tot op heden is de Voyager 2 de enige robotische verkenner die langs Uranus en Neptunus is gevlogen.

Vuurbal
Ook wel vuurbol of bolide genoemd: een relatief grote meteoor met een helder verbrandingsspoor (> magnitude -4).

Vuurbol
Zie vuurbal.

Waarnemingshorizon
De theoretische grens in ruimte-tijd van waarachter materie of elektromagnetische straling, zoals licht, op geen enkele wijze een waarnemer daarbuiten kan bereiken. Astronomen gebruiken het begrip meestal om een zwart gat te omschrijven, waarbij de waarnemingshorizon het denkbeeldige oppervlak van het zwarte gat rondom een singulariteit vormt. All...

Wassend
Toestand van een hemellichaam gedurende de periode waarin zijn fase toeneemt (en zijn schijngestalte dus groeit). Doorgaans wordt deze term gebruikt om de staat van de maan tussen nieuwe maan en volle maan te beschrijven.

Weerkunde
Ook wel meteorologie genoemd: de tak van wetenschap die de atmosfeer en de daarin voorkomende processen en verschijnselen bestudeert.

Windhoos
Een snel roterende luchtmassa die zich onder een onweerswolk voordoet en daarbij de vorm van een slurf aanneemt. Windhozen kunnen veel materiële en menselijke schade veroorzaken en ontstaan onder zeer specifieke omstandigheden, waaronder een groot temperatuur- en vochtigheidsverschil tussen de lucht boven het aardoppervlak en de lucht hoog in...

Witte dwerg
Het hete en zeer compacte overblijfsel van een ineengestorte ster dat niet verder ineenstort tot - bijvoorbeeld - een neutronenster doordat gedegenereerde elektronen een tegendruk leveren. In een witte dwerg, waarin de massa van de zon kan zijn gecomprimeerd in een ruimte ter grootte van de aarde, vinden geen nucleaire reacties meer plaats. Vermoe...

Wolfe Creek krater
Een inslagkrater met een diameter van ongeveer 875 meter in centraal-Australië. Het bassin heeft een leeftijd van ongeveer 300.000 jaar en wordt enigszins gecamoufleerd door een dikke laag woestijnzand.

Wolk
Een zwevende en zichtbare nevel van (water)druppels of kleine ijskristallen in de dampkring van de aarde of in de atmosfeer van een ander hemellichaam. In de aardse dampking ontstaan wolken door condensatie van waterdamp; meestal binnen stijgende luchtmassa's waarin de relatieve vochtigheid door de dalende luchtdruk met de hoogte toeneemt. &n...

Zenith
Een punt dat zich loodrecht boven een (waarnemer op een) specifieke locatie bevindt. Aan de hemelbol is het zenith de tegenpool van het nadir.

Zenithale afstand
De hoekafstand tussen een hemellichaam en het zenith.

Zichtbaar licht
Zie zichtbare straling.

Zichtbare straling
Elektromagnetische straling, met golflengtes tussen 380 nanometer en 750 nanometer, die waarneembaar is met het menselijke oog. Violet licht gaat bij een golflengte korter dan 380 nanometer over in UV-straling. En rood licht gaat bij een golflengte langer dan 750 nanometer over in infraroodstraling. Zichtbaar licht bezet een afzonderlijk 'gebied' ...

Zodiak
Ook wel dierenriem genoemd: een denkbeeldige strook aan de hemel waarlangs de zon, de maan en de planeten zich bewegen en waarin zich onder meer de twaalf sterrenbeelden van de pseudo-wetenschap astrologie bevinden.

Zodiakaal licht
Een zeer zwak lichtschijnsel dat zich vlak na zonsondergang of vóór zonsopkomst in een ruwe driehoeksvorm boven de horizon uitstrekt langs de zodiak. Zodiakaal licht ontstaat door de verstrooiing van zonlicht door ruimtestof in het vlak van de ecliptica, maar blijft meestal onzichtbaar vanwege lichtvervuiling of maanlicht. ...

Zonnejaar
Ook wel tropisch jaar genoemd: de tijd die verstrijkt tussen twee achtereenvolgende doorgangen van de zon door het lentepunt.

Zonneuitbarsting
Meestal coronale massa ejectie genoemd: een eruptie vanuit de buitenste zonneatmosfeer van (geïoniseerde) gassen en andere (geladen) deeltjes, waaronder vooral protonen en elektronen. Veel, maar niet alle, zonneuitbarstingen ontstaan door flares vanuit actieve gebieden. Zonneuitbarstingen verstoren de snelheid en de dichtheid van de zonnewind...

Zonnevlam
Ook wel flare genoemd: een explosieve gebeurtenis in de zonneatmosfeer, waarbij energie die wordt vastgehouden in magnetische velden vrijkomt. Dit veroorzaakt een plotselinge en sterke toename van hoogenergetische elektromagnetische straling, waaronder röntgen- en gammastraling, hetgeen gevaar kan opleveren voor astronauten in het heelal, kan...

Zonnevlek
Een betrekkelijk koel en daardoor donker ogend gebied op de zon, dat ontstaat door sterke lokale magnetische activiteit. Zonnevlekken contrasteren met temperaturen van gemiddeld 4000 graden optisch met hun omgeving, die met een temperatuur van ongeveer 5500 graden veel meer straling produceert. Het aantal zonnevlekken dat zich jaarlijks op de zon ...

Zonnevlekkengetal
De waarde die het aantal individuele zonnevlekken dat dagelijks zichtbaar is op de zon bij benadering weergeeft. Het zonnevlekkengetal is sinds oudsher de belangrijkste indicator voor de zonneactiviteit en hangt dus sterk samen met de zonnecyclus, met ongeveer om de elf jaar een maximum. Bij het berekenen van het zonnevlekkengetal combineren astro...

Zonnewende
Ook wel solstitium genoemd: de jaarlijkse gebeurtenis waarbij de zon aan de hemel haar grootste positieve óf negatieve afstand (declinatie) tot de hemelevenaar bereikt. De zon staat dan loodrecht boven één van beide keerkringen. De winterwende (midwinter) valt samen met de kortste dag en de zomerwende (midzomer) valt samen met...

Zonnewind
Een aanhoudende stroom (geïoniseerde) gassen en andere (geladen) deeltjes, waaronder vooral protonen en elektronen, vanuit de buitenste atmosfeer van de zon. De snelheid, temperatuur en dichtheid van de zonnewind door het zonnestelsel varieert en is sterk afhankelijk van de zonneactiviteit én de aanwezigheid van coronale gaten. &n...

Zonnezuil
Verticale lichtbundel boven - of incidenteel onder - de zon omstreeks zonsondergang of zonsopkomst die ontstaat doordat zonlicht weerkaatst op de vlakke kant van hexagonale ijskristallen die zich hoog in de dampkring bevinden. Een zonnezuil neemt de kleur aan van de zon en kan daarom de ene keer wit getint zijn en de andere keer geel of (diep)rood...

Zonsondergang
Het moment waarop de zon voor een waarnemer volledig achter de horizon verdwijnt als gevolg van de rotatie van de aarde. In de volksmond wordt met de term zonsondergang ook vaak verwezen naar de dikwijls sfeervolle ambiance die aan de hemel ontstaat in een wat langere periode vlak vóór en vlak ná zonsondergang.

Zonsopkomst
Het moment waarop de zon voor een waarnemer vanachter de horizon tevoorschijn komt als gevolg van de rotatie van de aarde.

Zonsverduistering
Het verschijnsel dat zich voor een waarnemer voordoet wanneer de maan aan de hemel voor de zon langs beweegt, waardoor het zonlicht uit de fotosfeer (deels) wordt geblokkeerd. Alleen wanneer de maan de fotosfeer volledig aan het zicht onttrekt, is er sprake van een totale zonsverduistering.

Zwaartekracht
Eén van de vier fundamentele natuurkrachten: het verschijnsel dat deeltjes of objecten met massa een aantrekkende kracht op elkaar uitoefenen. Deze kracht is volgens de gravitatiewet van Isaac Newton evenredig met het product van beide massa's en is omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand tussen beide massa's.

Zwart gat
De door een waarnemingshorizon begrensde omgeving rondom een oneindig klein punt met een oneindige dichtheid (een singulariteit) van waarachter niets kan ontsnappen; zelfs geen licht of andersoortige elektromagnetische straling. Zwarte gaten ontstaan onder meer na supernovae en het ineenstorten van zeer zware sterren. Wanneer de kern van een ineen...

Zwarte druppeleffect
Een optisch verschijnsel dat vanaf aarde wordt waargenomen tijdens het begin en het einde van een venusovergang. Op het moment dat Venus zich, bijvoorbeeld tijdens haar intrede, geheel voor de zon bevindt en de zwarte planeetschijf zich ogenschijnlijk los zou moeten maken van de zonnerand, blijft er kortstondig een uitstulping te zien die het schi...

Zwarte dwerg
Het hypothetische eindstadium van een witte dwerg: een 'dode' ster, bestaande uit gedegenereerde materie, die volledig is afgekoeld en geen elektromagnetische straling (waaronder licht) meer produceert. Omdat het afkoelingsproces van een witte dwerg vermoedelijk langer duurt dan de huidige levensduur van het heelal (~ 14 miljard jaar), achten astr...

C-flare
Een betrekkelijk milde zonnevlam die tussen 10^-6 en 10^-5 Watt per vierkante meter aan röntgenstraling produceert in het golflengtegebied tussen 1 en 8 Šngstrom. C-flares worden weer onderverdeeld in tien subklassen. Een C2-flare is bijvoorbeeld tien keer zo energetisch als een C1-flare.

M-flare
Een middelzware zonnevlam die tussen 10^-5 en 10^-4 Watt per vierkante meter aan röntgenstraling produceert in het golflengtegebied tussen 1 en 8 Šngstrom. M-flares worden weer onderverdeeld in tien subklassen. Een M2-flare is bijvoorbeeld tien keer zo energetisch als een M1-flare.

T Tauri ster
Een soort jonge 'ster' die veranderlijk is en die zich nog in het stadium van krimp bevindt, vlak vóór zijn evolutie tot op een volwaardige ster waarin waterstofkernfusie plaatsvindt. Een T Tauri ster produceert, vermoedelijk vooral door een nucleair proces van 'lithiumverbranding', al veel energie en veroorzaakt zo een krachtige ste...

X-flare
Een zeldzaam zware zonnevlam die tussen 10^-4 en 10^-3 Watt per vierkante meter aan röntgenstraling produceert in het golflengtegebied tussen 1 en 8 Šngstrom. X-flares worden weer onderverdeeld in tien subklassen. Een X2-flare is bijvoorbeeld tien keer zo energetisch als een X1-flare.

X-straling
Doorgaans röntgenstraling genoemd: hoogenergetische elektromagnetische straling met een golflengte langer dan 10 picometer (10 x 10^-12 m) en korter dan 10 nanometer (10 x 10^-9 m). Daarmee ligt het röntgengebied in het elektromagnetisch spectrum tussen gammastraling en UV-straling in.

Y-as
De verticale referentieas in een coördinatenstelsel. In een driedimensionaal coördinatenstelsel staat de y-as loodrecht op het nulpunt in het basisvlak.