De Proefpers

Categorie: Diverse industrieën en ambachten > handboek grafische technieken
Datum & Land: 24/06/2013, NL
Woorden: 739

aangedrukt schutblad
Hiervan is sprake als bij het drukken van een boek vier bladzijden onbedrukt blijven op het eerste en laatste vel, die bij het binden dienst doen als schutvel, in plaats van het gebruikelijke aanplakken van de schutbladen. Meestal wordt voor (aangeplakte...

absorptievermogen
De eigenschap van papier of karton om vloeistoffen (inkt, water) op te nemen en vast te houden.

abusievelijk dubbel zetten
Bij vergissing heb je een tekst dubbel heb je een tekst dubbel gezet. Wordt vaak veroorzaakt door te hoge werkdruk, of bij gebrek aan bladhouder. Meestal betreft het dubbelgezette een een enkel woord, het het lidwoord bijvoorbeeld (het is de taak van een corrector om die ter verwijdering aan te geven, door middel van correctietekens). Soms komen een aantal pagina's tweemaal voor in een boek, dan kan er ook sprake zijn van een collationeerfout.

absorptie
De opname van drukinkt door het (poreuze) oppervlak van papier.De door een voorwerp (in feite bijna door alles met een oppervlakte) opgenomen golflengtes (kleuren) licht, waardoor uitvallend (weerkaatst) licht anders gekleurd is dan invallend.

abecedarium
Een boekje waarin de letters van het ABC elk een pagina krijgen toebedeeld, de letter voorzien van een afbeelding en korte tekst in dichtvorm (A is een aapje, dat ... B is de bakker, die ... enz.)Het oudst bekende abecedarium bestaat uit twee in elkaar gevouwen blaadjes perkament, primitief bedrukt met het ABC in gotische letters en enkele godsdienstige tekstjes.

abbreviatie
(abbreviatie / afkorting) Abbreviëren of afkorten is het verkort opschrijven van een woord of uitdrukking, zoals bijv., nl., ca., e.d., enz. Gelieve e.e.a. wel consequent te doen in een tekst: niet bijv. en b.v. door elkaar gebruiken.

abbreviatuur
Afkortingstekens, bestaande uit één letter of groep letters, zoals die zeer veel in oude handschriften voorkomen, aparte (kalligrafeer-)tekens die meerdere letters, woorduitgangen, of hele woorden vervangen. Het nu nog gebruikte &-teken stamt daarvan af (& stond oorspronkelijk voor 'et', dat is Latijn voor 'en', in Oud-Nederlands 'ende').

acclimatiseren van papier
Zorgen dat papier tenminste een dag voor je het gaat bedrukken in de ruimte ligt waarin het bedrukt gaat worden, zodat het kan wennen aan de daar heersende temperatuur en luchtvochtigheid.

accolade
(accolade / strik) Typografisch teken waarmee verschillende woorden / regels met elkaar verbonden worden. Wordt ook gebruikt als ornament, als fileet bijvoorbeeld. Werden vroeger door de zetter gesneden uit een drukkende lijn van lettermetaal (= lijn op letterhoogte), zoals de gegoten randen van advertenties die niet als cliché werden aangeleverd, maar door de zetter zelf werden samengesteld. Soms werd zelfs een koperen lijn gebruikt om een strik te snijden, het voordeel was dat die langer gebruikt kon worden, maar meestal had de zetter voor het snijden van een koperen accolade geen tijd (tenzij er regelmatig terugkerende momenten waren waarop er even weinig te zetten of distribueren viel natuurlijk).

acetaat
Onbrandbaar filmmateriaal met als grondstof azijnzuur.

achromatisch
Kleur zonder kleurtoon, neutrale kleur, wit-grijzen-zwart. (zie verder: kleur)

acrografie
(acrografie / lithotypie) Als men een afbeelding op een lithografische steen zo diep etst, dat men deze als een hoogdrukvorm kan afdrukken. Deze term werd ook wel gebruikt bij een halftoon-etsmethode voor boekdrukclichés.

acclimatiseren
(conditioneren / acclimatiseren) Het in evenwicht brengen van de relatieve vochtigheid en temperatuur van papier en omgeving. Ook voor inkt is het beter om ruim voor gebruik uit opslag gehaald en in de drukzaal geplaatst te worden.

adhesie
Kracht waarmee deeltjes van verschillende stoffen aan elkaar kleven, bijvoorbeeld papier en inkt (leidt vaak tot onherstelbare beschadigingen bij pogingen tot scheiden).

additief
Samenvallende lichtbundels van verschillende kleuren vormen anders gekleurd licht: rood, groen en blauw bijvoorbeeld leveren samen wit op. Zie verder: kleur.

additie
(additie / kanttekeningen / marginaliën) Aantekeningen die naast de tekst (ad marginem: in de marge) worden gezet, meestal met een kleinere letter dan de (platte) tekstletter, soms echter juist vet. (zie ook: noten, en bijschrift)

addendum
Lijst van toevoegingen aan de inhoud van het boek. De gegevens die hierin staan, waren bij het ter perse gaan van het boek nog niet beschikbaar, of zijn inmiddels genoeg veranderd om een addendum (zie ook: erratum) noodzakelijk te maken.

afrollen
Het wegnemen van een teveel aan inkt op inktrol of inktplaat. Een handrol ontdoe je van teveel inkt door over een niet-vezelend vel papier te rollen. De inktrollen en de inktplaat worden gedeeltelijk ontinkt door een of meerdere keren een vel papier tussen de rollen onderling of tussen rollen en inktplaat mee te laten draaien.

affichepapier
(affichepapier / plakkaatpapier) Wit, houtvrij, natsterk, goed gelijmd, soms eenzijdig gesatineerd; moet bedrukt en gevouwen in water (stijfsel) een bepaalde tijd houdbaar zijn voordat het wordt aangeplakt.

afgereden letter
Door veelvuldig gebruik afgesleten letter. Deze is niet samen met nieuwer lettergietsel af te drukken, tenzij hij wordt opgehoogd (door er een papiertje onder te plakken, of er voorzichtig een braampje aan te slaan).

aflopend
Het drukkende gedeelte van de drukvorm drukt af tot buiten de snijlijnen (tot in de afsnee), waardoor bij schoonsnijden het mes door de afdruk ('in het leven') gaat.

affiche
(affiche / aanplakbiljet) Groot formaat drukwerk, bedoeld om te worden aangeplakt of anderszins opgehangen op voor publiek toegankelijke plaatsen, meestal reclameteksten, soms andere mededelingen bevattend, zoals speciaal nieuws in muurkranten.

afdraaien
(afdrukken / afdraaien) Het uiteindelijke drukken van het gefiatteerde werk, in de vereiste oplage + foutmarge (tot max 25 ex bij een éénzijdige, eenkleurige opdracht, oplopend naargelang meer drukgangen nodig zijn voor het uiteindelijke resultaat).

afdrukken
(afdrukken / afdraaien) Het uiteindelijke drukken van het gefiatteerde werk, in de vereiste oplage + foutmarge (tot max 25 ex bij een éénzijdige, eenkleurige opdracht, oplopend naargelang meer drukgangen nodig zijn voor het uiteindelijke resultaat).

afdrukpapier
(afdrukpapier / duplicatorpapier) Wordt gebruikt voor vermenigvuldiging volgens het 'ditto'- en 'ormig'-procédé. Het is goed gelijmd, glad papier van ongeveer 75 g/m².

afdruk
(afdruk / druk) Een gedrukt exemplaar, het tegenbeeld van zetsel, cliché, e.d., datgene wat van een beelddrager in een / één drukgang op het te bedrukken materiaal wordt overgezet.

afdekpapier
Met siliconen afgewerkt papier voor het tijdelijk afdekken van een zelfklevende laag (achterkant van sticker bijvoorbeeld).

afbreken
Het verdelen van een meer-let-ter-gre-pig woord over twee regels. Over het algemeen past men dit zo weinig mogelijk toe, omdat het de tekst er al gauw slordig laat uitzien. Zogenaamd ongeoorloofde afbrekingen zijn lettergrepen van 1, 2 of 3 letters (E-rasmus, Ci-cero, distribue-ren). Persoonsnamen en getallen worden niet afgebroken; ook wordt aantal niet van soort gescheiden (500 m²). Samenstellingen worden op het verbindingspunt geknipt. Voor- en achtervoegsels mogen over het algemeen wel van het hoofdwoord worden gescheiden (ook al bestaan die soms slechts uit twee of drie letters, het wordt echter niet als fraai beschouwd en dient slechts in noodgevallen te worden toegepast). Sommige auteurs zetten in hun manuscripten dat het zetwerk wel afgebroken mag worden, maar dan bijvoorbeeld nooit in meer dan twee elkaar opvolgende regels. Vaak is afbreken te voorkomen door de tekst op een andere manier te spatiëren. Nimmer mag het laatste woord van een pagina worden afgebroken om op de volgende bladzij met de resterende lettergrepen verder te gaan. ('afbreken' niet te verwarren met 'afkorten'.)

afbeelding
(afbeelding / figuur / illustratie / plaat) Plaatwerk, plaatjes, verluchtingen van de tekst, in de vorm van grafieken, ornamenten, tekeningen, foto's, vlekken of andere visuele voorstelling, soms in de tekst verwerkt, soms over (een) hele pagina('s). Niet zelden worden illustraties en platen in meer kleuren gedrukt en op ander papier dan de tekst.

afkorting
(abbreviatie / afkorting) Abbreviëren of afkorten is het verkort opschrijven van een woord of uitdrukking, zoals bijv., nl., ca., e.d., enz. Gelieve e.e.a. wel consequent te doen in een tekst: niet bijv. en b.v. door elkaar gebruiken.

afsnee
(afsnee / afsnijsel) Papier dat na het tot boekblok maken van het bedrukte papier bij het schoonsnijden vrijkomt. Ook: papier dat bij het op maat snijden wordt afgesneden; wordt vaak bewaard, je weet nooit waar het nog voor gebruikt kan worden. (zie ook: snijden)

afsnijsel
(afsnee / afsnijsel) Papier dat na het tot boekblok maken van het bedrukte papier bij het schoonsnijden vrijkomt. Ook: papier dat bij het op maat snijden wordt afgesneden; wordt vaak bewaard, je weet nooit waar het nog voor gebruikt kan worden. (zie ook: snijden)

afstoten
(afstoten / ketsen) Het papier neemt de drukinkt niet aan. Komt voornamelijk voor bij meerkleurendruk in meerdere drukgangen, waarbij de eerdere druk teveel is ingedroogd. De verharde inkt biedt geen of te weinig hechting aan de verse laag. (zie ook: ketsen)

afsluiter
Speciaal teken dat wordt gebruikt om het einde van een artikel aan te geven (i.t.t. vervolgteken). Vaak wordt hiervoor een blokje gebruikt, soms een verkleind logo of andere afbeelding. In plaats van een afsluiter wordt (werd vroeger) een fileet gebruikt.

afwerken
(afwerken / afwerking) Alle werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd om van (al dan niet bedrukte) losse vellen een boek te maken. (Hieronder worden buiten het binden ook snijden, vouwen, vergaren / rapen / verzamelen, collationeren, schoonsnijden, e.d. verstaan). (zie verder het hoofdstuk binden / afwerken)

afwerking
(afwerken / afwerking) Alle werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd om van (al dan niet bedrukte) losse vellen een boek te maken. (Hieronder worden buiten het binden ook snijden, vouwen, vergaren / rapen / verzamelen, collationeren, schoonsnijden, e.d. verstaan). (zie verder het hoofdstuk binden / afwerken)

afwikkeling
Het is van belang dat de snelheid van twee tegen elkaar aan draaiende (of gelijkop draaiende) cilinders / rollen aan de oppervlakte gelijk is. Deze 'juiste' afwikkeling voorkomt dat inkt gaat strepen en papier of beelddrager beschadigd raken (zie ook: drukmethoden).

afwrijfletters
(afwrijfletters / transferletters) Letters, die volgens een bepaalde letterpolis in spiegelbeeld achterop een dun vel doorzichtig plastic zijn gezeefdrukt, en die in een layout (of op een beelddrager) worden aangebracht door de voorzijde van dat vel met een spatel te bestrijken. Naast gewone wrijfletters zijn er ook transfers van cijfers, initialen, afwijkende alfabetten, muziekschrift, symbolen, pictogrammen, ornamenten, lijnen, kaders, rasters, verlopen, achtergronden en (onderdelen van) (bouw-)tekeningen.

afzakkertje
Te laag afgedrukte letter(s) of leesteken(s) aan het eind van een regel. Komt voor bij zetsel waarvan de zetbreedte iets te veel ruimer is dan de interlinie. Verschijnt ook wel eens midden in de regel: dan is de interlinie samengesteld uit meerdere stukken, die niet goed aansluiten (wordt dan eigenlijk geen afzakkertje genoemd; zie: dansen).

afklopborstel
(proevenborstel / afklopborstel / letterborstel) Korte, stugharige borstel, die gebruikt werd om een proef te trekken van opgebonden / opgemaakt zetsel.

airbrush
Methode om zachte, verlopende tinten in afbeeldingen te verwerken door het verstuiven van vloeibare kleurstof / verf / inkt. In zijn simpelste vorm een geknikt, opengezaagd buisje, waarvan het ene uiteinde in een potje met vloeibare verf/inkt wordt geplaatst, terwijl door het andere uiteinde lucht wordt geblazen en de knik gericht wordt op het met de vloeistof te bestuiven voorwerp. Ingewikkelder exemplaren bestaan uit een soort pen of pistool met verwisselbare spuitmonden en verfreservoirs, waarbij voor de luchtvoorziening van een perspomp gebruik wordt gemaakt. Krachtige gelijkmatige luchtstroom wordt door een plat mondstuk (ter breedte van de papierbaan) geblazen, ter gelijkmatige verdeling van de strijkmassa en het afvoeren van overtollige hoeveelheid (het teveel opgebrachte), teneinde papier van tevoren ingestelde kwaliteit te kunnen produceren. (zie verder het hoofdstuk papier maken)

alfabetiseren
In alfabetische volgorde zetten van een verzameling gegevens. Dit is niet voor elke taal hetzelfde, aangezien sommige talen met andere alfabetten werken (het Spaans bijvoorbeeld heeft drie letters meer dan het Nederlands: CH [tussen C en D], LL [tussen L en M], en Ñ [tussen N en O]). In het Nederlands worden woorden die met IJ beginnen soms gelezen / geplaatst alsof ze met Y zijn geschreven, en door anderen onder de I gezet, tussen de woorden beginnend met IH en die met IK - de laatste methode lijkt mij de correcte.

aldine
(aldus manutius / aldijnen / aldine) Aldus Manutius was de eerste drukker die naast boeken op kwarto- en folio-formaat ook werken in octavo uitgaf. Zijn uitgaven waren typografisch en taalkundig zo goed verzorgd dat ze later een eigen naam kregen: aldijnen. Aldus Manutius liet als eerste een cursieve drukletter snijden, later een romein daarnaast.

aldijnen
(aldus manutius / aldijnen / aldine) Aldus Manutius was de eerste drukker die naast boeken op kwarto- en folio-formaat ook werken in octavo uitgaf. Zijn uitgaven waren typografisch en taalkundig zo goed verzorgd dat ze later een eigen naam kregen: aldijnen. Aldus Manutius liet als eerste een cursieve drukletter snijden, later een romein daarnaast.

alberttypie
Lichtdruk-methode, waarbij glas gebruikt wordt (in plaats van koper) als drager voor de gelatine-laag.

aldus manutius
(aldus manutius / aldijnen / aldine) Aldus Manutius was de eerste drukker die naast boeken op kwarto- en folio-formaat ook werken in octavo uitgaf. Zijn uitgaven waren typografisch en taalkundig zo goed verzorgd dat ze later een eigen naam kregen: aldijnen. Aldus Manutius liet als eerste een cursieve drukletter snijden, later een romein daarnaast.

alfanumeriek
Verzamelterm, waarin alle tekens die wij letters, cijfers, leestekens en (wiskundige) symbolen noemen, zijn vervat.

alinea
Stuk tekst dat, al dan niet ingesprongen, op een nieuwe regel begint;stuk tekst, dat eindigt, als / waar de volgende alinea begint;stuk tekst tussen twee witregels.

allonge
(allonge / uitklapper / uitslaander) Blad wat in uitgevouwen toestand buiten het boek uitsteekt. Op zo'n blad wordt vaak een afbeelding geplaatst, die te groot is voor de normale bladspiegel; of het uitstekende deel bevat een lijst van symbolen of afkortingen die in het eigenlijke boek worden gehanteerd.

aluminiumdruk
(aluminiumdruk / algrafie) Vorm van vlakdruk, waarbij in plaats van lithografische stenen aluminiumplaten worden gebruikt. Deze drukvorm maakt van vlakke platen gebruik; als voor het afdrukken ervan gebruik gemaakt van een tussenvorm, dan is er sprake van offset. Meestal wordt de plaat dan rondgespannen, en is de tussenvorm eveneens cylindrisch.

algrafie
(aluminiumdruk / algrafie) Vorm van vlakdruk, waarbij in plaats van lithografische stenen aluminiumplaten worden gebruikt. Deze drukvorm maakt van vlakke platen gebruik; als voor het afdrukken ervan gebruik gemaakt van een tussenvorm, dan is er sprake van offset. Meestal wordt de plaat dan rondgespannen, en is de tussenvorm eveneens cylindrisch.

alfagras
(esparto / alfagras / halfa) Stugge grassoort (Zuid-Spanje, Noord-Afrika), waarvan de verwerkte celstof voor behoorlijk opdikkend papier en karton zorgt, dat zacht aanvoelt, egaal is van oppervlak en goed satineerbaar. Opdikkend romandruk met (bijna) alleen espartocelstof wordt featherweight genoemd. Het is zeer goed samendrukbaar, wat een voordeel is bij niet (al te nauwkeurig) toestellen, maar het kan wel eens iets te veel stuiven, vanwege de zwakke lijming en losse vezelstructuur.

ampersand
Het &-teken.

antieke band
Manier van boekbinden waarbij blindstempeling gebruikt wordt.

annaline
Andere benaming voor de papiervulstof gips.

anopistografisch
(anopistografisch / wrijfdruk) Een boek met eenzijdige bedrukking. De druk wordt door wrijving aangebracht. Volgens deze methode werden vóór de uitvinding van de boekdrukkunst al blokboeken gemaakt. De onbedrukte rugzijden van twee opvolgende bladen werden tegen elkaar geplakt.

aniline
Olieachtige vloeistof, oorspronkelijk een kool-teer produkt, oplosbaar in alcohol, ether en benzeen, gebruikt om (pigmenten voor) drukinkten te maken. Ook: fenylamine, aminobenzeen.

aniline-druk
Oude benaming van flexografie, drukken met inkt op basis van aniline. (zie bij drukken)

anastatisch
Drukprocédé waarbij van een nauwelijks verhoogd drukbeeld, een reproduktie van een oud origineel, afdrukken worden gemaakt ...

ankeiler
(aankeiler / ankeiler) Korte treffende tekst uit een artikel geplukt in uitvergrote vorm in het artikel geplaatst (soms op voorzijde van tijdschrift) om het (kopend) publiek ertoe te brengen het artikel te lezen (het tijdschrift te kopen), m.a.w. om een lezer de uitgebreide tekst, het artikel (of het tijdschrift) in te trekken.

anaglyphe
(anaglyphe / macyscope / reflectoplastiek) Twee-kleurendrukken (in rood en groen) die er als niet-geregisterde misdrukken uitzien, maar die door bijgeleverde bril bekeken, het idee geven van een in zwart gedrukte afbeelding in perspektief. Het effekt wordt bereikt door voor de rasteropnames gebruik te maken van een stereocamera. Wordt tegenwoordig vaak 3D-werk genoemd (het, meestal papieren, brilletje heet dan 3D-bril). Zie voor 3D verder holografie.

antimaculepapier
Merknaam voor een donkergekleurd perkamentpapier van ca. 90 grs. bestemd voor het bekleden van de degel. Aangezien het verse drukinkt gemakkelijk opneemt, voorkomt het voor een groot deel smetten van de druk.

appendix
(appendix / aanhangsel) Toevoegsel aan een boek, bedoeld om enig onderdeel van dat boek nader te duiden, bijvoorbeeld door middel van tabellen en grafieken.

apostrof
Het weglatingsteken (: zo'n komt van zo een).

aquatone
Drukprocédé voor offset, wat lijkt op collotypie. Bij aquatone wordt gebruik gemaakt van een zeer fijn halftoon raster, bij collotypie van een netvormig korrelraster.

aquarelpapier
Meestal lompenpapier, zeer goed gelijmd en bestand tegen herhaald uitwassen bij aquarelleren; mat of gekorreld oppervlak.

arceren
(arceren / harceren) Het aanbrengen van lijntjes, (halfronde) haakjes of punten in een afbeelding om daarmee een schaduw- of halftooneffect te bewerkstelligen. Deze lijntjes, enz. kunnen recht of krom zijn, parallel lopen, of elkaar kruisen (een of meermaals). Het effect kan ook bereikt worden door een spiraalvormig lijnenspel, of aaneengesloten op- en neerhalen. Verder kan de lijndikte gevarieerd worden.

arabische gom
Een in water oplosbare stof van plantaardige oorsprong die gebruikt wordt als lijm en beschermingslak (bijvoorbeeld bij offsetplaten die bewaard moeten worden voor mogelijke herdrukken, dat heet dan 'prepareren'). Wordt niet gebruikt bij het maken van een plakproef, vanwege het feit dat het water uit de lijm de lay-out bobbelig maakt, en soms de inkt (als die niet watervast is, zoals bijvoorbeeld die van inkjet of bubblejet-printers) in het papier laat uitvloeien.

assuré
Gearceerd stempel / lijnfileet, gebruikt door boekbinder ter versiering van boekomslagen.Ook: versiering met assuré-lijnen.

asgehalte
(asgehalte / vulstofgehalte) Het niet-verbrande deel van een papiermonster is een maat voor de hoeveelheid minerale stoffen in het papier. Als het asgehalte hoog is, wordt het papier bezwaard genoemd.

assurélijn
(assurélijn / wissellijn / balklijn / azurélijn) Een aantal koperen lijntjes die op een brede lijn gegraveerd staan. Wordt gebruikt in bijvoorbeeld kwitanties, om het betaalde / ontvangen bedrag in letters te schrijven. Moet mogelijk gespeld worden: Azuré-lijn (afgeleid van het Franse azur - blauw), naar de zwart-witte weergave van de kleur blauw in de heraldiek.

asterisk
Het sterretje * (verwijst vaak naar een noot of voetnoot; geeft ook jaar van geboorte aan, als direkt na * een jaartal volgt).

auteursproef
Drukproef die ter correctie en goedkeuring aan de auteur wordt verstrekt.

auteursrecht
(auteursrecht / copyright) De auteur heeft als enige het recht om z'n werk uit te geven of te verveelvoudigen, tenzij hij aan een ander dat recht toekent. Het auteursrecht vervalt vijftig jaar na de dood van de auteur (volgens de Berner Conventie 1886). Binnen de Europese Gemeenschap wordt evenwel een periode van 70 jaar aangehouden, waarna de werken (meestal, in ieder geval bij literaire uitingen) toevallen aan het publiek domein. De Verenigde Staten hebben de Berner Conventie niet ondertekend; daar geldt een ander systeem van rechtsbescherming van 28 (of 2 x 28) jaar. De vermelding van aan wie dit recht is voorbehouden wordt meestal geplaatst op de achterzijde van de titelpagina van een werk, voorafgegaan door dit symbool: ©.

auteurscorrectie
Correcties die in de originele kopij moeten worden aangebracht op last van de auteur; het betreft hier geen fouten van de zetter, die in de gewone correctie worden hersteld; auteurscorrectie wordt aan de auteur extra doorberekend. De reden hiervoor moge duidelijk zijn: sommige auteurs realiseren zich pas bij het in druk zien / lezen van hun kopij, dat er niet in staat wat zij er dachten geschreven te hebben - soms ook hebben zij intussen andere conclusies getrokken en is de geproefdrukte versie inhoudelijk dus achterhaald.

auteurscontract
Schriftelijke overeenkomst waarin een auteur (een deel van) zijn auteursrecht aan derden overdraagt.

auramine
Zuiver gele, basische kleurstof.

augustijn
(augustijn / cicero) Typografische eenheid van twaalf Didot-punten. Tevens de naam van letters van twaalf punten en veelvouden daarvan.

autografie
Met speciale vethoudende inkt (tusche) wordt op gewoon papier getekend of geschreven (voor gebruik in typemachines zijn linten met autografische inkt in de handel). Deze afbeelding / tekst wordt op lithografische steen of offsetplaat overgebracht en vermenigvuldigd. Er zijn ook speciale (papieren) offsetplaten in de handel, waarop met autografische inkt gewerkt kan worden, en die daarna rechtstreeks kunnen worden vermenigvuldigd.

azurélijn
(assurélijn / wissellijn / balklijn / azurélijn) Een aantal koperen lijntjes die op een brede lijn gegraveerd staan. Wordt gebruikt in bijvoorbeeld kwitanties, om het betaalde / ontvangen bedrag in letters te schrijven. Moet mogelijk gespeld worden: Azuré-lijn (afgeleid van het Franse azur - blauw), naar de zwart-witte weergave van de kleur blauw in de heraldiek.

azuré
Lichtblauw gekleurd papier, meestal schrijfkwaliteit.

bankpost
Schrijfmachinepapier, soms met watermerk, tenminste 45 grs, wit of lichtgekleurd, radeerbaar, bijna doorschijnend.

barietdruk
(barietdruk / schotse druk) Afdrukken van een hoogdrukvorm (zetsel, cliché) op barietpapier om een goed origineel te verkrijgen voor reproductie in bijvoorbeeld offset.

band
(band / boekband) Het aan het boekblok bevestigde (of te bevstigen) omslag van een boek.

bandstempel
Ontwerp of belettering in koper gestoken,die gebruikt wordt om rug of platten van een band te bestempelen of van reliëf te voorzien, oftewel, solide metalen stempel om indruk te maken op band of omslag.

bagetteren
Het bijeenhouden van de bladen van een drukwerk, bijvoorbeeld een kalender, door een u-vormig geperste strook kunststof of ijzer (baget). Meestal worden de bijeengehouden bladen vlak onder of naast de baget voorzien van een perforatie, teneinde afscheuren van de afzonderlijke bladen gemakkelijk en 'esthetisch verantwoord' mogelijk te maken.

baal
Gangbare verpakking voor plano papier en karton, die uit twee houten schotten bestaat, boven en onder de stapel, waaromheen bandstaal / bandnylon(?) wordt gesnoerd.

balklijn
(assurélijn / wissellijn / balklijn / azurélijn) Een aantal koperen lijntjes die op een brede lijn gegraveerd staan. Wordt gebruikt in bijvoorbeeld kwitanties, om het betaalde / ontvangen bedrag in letters te schrijven. Moet mogelijk gespeld worden: Azuré-lijn (afgeleid van het Franse azur - blauw), naar de zwart-witte weergave van de kleur blauw in de heraldiek.

barstweerstand
(barstweerstand / berstweerstand) Weerstand die papier heeft tegen een loodrecht daarop uitgeoefende kracht. Vooral bij pakpapier is een hoge barstweerstand van belang.

basispapier
(basispapier / basiskarton / grondpapier) Bestemd voor nabehandeling als bestrijken, impregneren, lamineren, gieten, coaten of lichtgevoelig maken.

basiskarton
(basispapier / basiskarton / grondpapier) Bestemd voor nabehandeling als bestrijken, impregneren, lamineren, gieten, coaten of lichtgevoelig maken.

bastaardletter
Letter in een bepaalde grootte (beeld), gegoten op een ander korps (lettergrootte), bijvoorbeeld een 10-punts letter op een 12-punts lichaam.

bazaan
(bezaan / bazaan / bazaansleer) Boekbindmateriaal uit schapeleer gewonnen, met bast / schors getaand en op kleur gebracht.

bazaansleer
(bezaan / bazaan / bazaansleer) Boekbindmateriaal uit schapeleer gewonnen, met bast / schors getaand en op kleur gebracht.

beletselteken
Een leesteken dat bestaat uit drie (geen twee, geen vier) puntjes ... en dat gebruikt wordt om een (denk)pauze in te lassen of aan te geven dat iets (bijvoorbeeld een deel van een citaat) is weggelaten. Soms wordt hiervoor een gedachtenstreepje (half kastlijntje) gebruikt. Om aan te geven dat het om een weglating gaat (en niet om een in het citaat voorkomende pauze) wordt het teken tegenwoordig vaak voorzien van vierkante haken [...].

behangdruk
Het bedrukken van behangselpapier. Dit kan met de hand gebeuren in hoogdruk, of machinaal in hoogdruk (houten dessinrol of flexo), diepdruk of zeefdruk. De houten drukvormen (plank of cilinder) worden voorzien van blikken of vilten strips, die worden ingeïnkt. Op de plank zijn merktekens aangebracht, die het mogelijk maken het patroon doorlopend af te drukken. Sommige behangsels worden nabehandeld: gegaufreerd (om reliëf aan te brengen) of gelamineerd (om waterafstotend te maken).

beginvel
Eerste katern van een boek. Bevat het voorwerk (zie boekindeling) en soms het begin van het eerste hoofdstuk. Als het beginvel enkel met het voorwerk is bedrukt, volgt daaruit vanzelf dat het eerste katern wat dunner is dan de overige katernen. Wordt soms ook gebruikt voor (het onbedrukt meenemen van) het schutvel (zie: aangedrukt).

beenderlijm
Kleefstof die door stomen of koken wordt bereid uit ontvette en gebleekte huid, botten en hoeven van dieren, en die o.a. gebruikt wordt door boekbinders, en als oppervlaktelijming in de papierindustrie om het papier sterker en duurzamer te maken.

beeldmerk
(beeldmerk / logo / merk / symbool / vignet / woordmerk) Een geconcentreerde tekenreeks die zonder nadere uitleg duidelijk herkenbaar is en die verwijst naar een firma, persoon of produkt(groep). Dit 'plaatje' kan bestaan uit uitsluitend letters (bijvoorbeeld initialen), letters gecombineerd met een (gestileerde) afbeelding, of alleen die afbeelding. Het beeldmerk is de meest beknopte uiting van een bedrijf naar buiten toe, zit vast verankerd in de huisstijl en zorgt (als het aanslaat) voor reclame zonder dat er iets specifiek(s) wordt aangeprezen. Logo en Woordmerk bestaan uitsluitend uit (al dan niet versmolten) letters, Symbool en Vignet zijn afbeeldingen, bij Beeldmerk worden de letters overheerst door de afbeelding / illustratie, en Merk is de meest algemene benaming van de reeks.

beelddrager
Datgene wat gebruikt wordt om een afdruk van te maken in hoog-, diep-, vlak- of doordruk (zetsel, cliché, plaatcilinder, zeef of andere drukvorm). Zie verder bij de betreffende afdrukmethoden.