Breem - HiFi techniek en de elektronica in het algemeen

Categorie: Elektrotechniek en Elektronica
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 629

Corner Frequency
Zie Kantelfrequentie

Cosinus
Verwant aan de sinus. Wiskundig begrip. De Cosinus is een golfvorm die identiek is aan de sinus, maar 90° in fase verschoven is t.o.v. de sinus.

Cosinus-phi
De mate waarin de stroom die een apparaat uit het lichtnet opneemt in fase is met de spanning.
De waarde 1 geeft aan dat die in fase zijn. Soms staat er `Cap` of `Ind` bij, dat duidt op capacitief of inductief, oftewel of de stroom voor of achter loopt.
De energie distributie bedrijven willen graag een waarde van 1 zien. Zie ook `Power Factor, -correction` en kijk in het hoofdstuk over condensatoren

Coulomb
De eenheid van elektrische lading. 1 Coulomb is 1 Ampere gedurende een seconde. (of bijv. 100 mA gedurende 10 seconden)
De lading van het elektron bedraagt 1.6E-19 Coulomb.
Als een condensator geladen wordt met een bepaalde lading is de spanning over de condensator afhankelijk van die lading, en van de capaciteit van de condensator. Hoe groter de lading hoe meer spanning, en hoe groter de capaciteit hoe kleiner de spanning.
Er geldt dus: U = Q-C. U is de spanning in volt, Q de lading in Coulomb en C de capaciteit in Farad.

Crimp
Manier om een kabel aan een stekker-pen of -bus, ringtong of vorkje te bevestigen. Het gestripte eind van de kabel wordt in een busje gestoken. Met een speciale tang wordt het busje met grote kracht om de kabel geklemd, ned: krimpen, eng: to crimp. De materialen van kabel en bus vloeien in elkaar.
Bij een goede crimp verbinding is er een zeer lage overgangsweerstand en de overgang tussen kabel en bus is gasdicht, dus ongevoelig voor corrosie.
De kwaliteit van de verbinding is alleen gegarandeerd als je de juiste tang gebruikt. (en die zijn meestal erg duur) Met de `Garagetang` kun je een goede verbinding maken maar er is geen garantie.

Crimp-sleeve
Zie Krimpkous.

Cross-over vervorming
Dit is een bepaald soort harmonische - intermodulatie vervorming die kan vóórkomen in slecht afgestelde (eind)versterkers. Het is vooral te horen bij een zeer geringe geluidsterkte (oor aan de luidspreker). Je hoort dan een sterk vervormd geluid, of het valt soms helemaal weg.
Een slechte, krakende volume regelaar kan een soortgelijke vervorming opleveren, evenals een defecte luidspreker.
Sommige fabrikanten van (luidspreker) kabels beweren dat `gewone` kabels een soort cross-over vervorming zouden produceren. Deze bewering is klinkklare onzin Kabels veroorzaken geen intermodulatie of harmonische vervorming. .
Zie het hoofdstuk over o.m. vervorming.

Cross-over, cross-over filter
Een circuit dat doorgaans in de luidsprekerkast zit en dat er voor zorgt dat de hoge tonen naar de hoge-tonen-luidspreker gaan en de lage tonen naar de lage-tonen luidspreker. Of, als er ook een middentoon luidspreker is, dat die ook z`n deel krijgt.
Er bestaan veel verschillende schakelingen voor dit soort filters en evenzovele voor- en nadelen, hoewel er nog wel eens hoger van opgegeven wordt dan het waard is.
Vooral voor hen die zelf luidsprekerkasten bouwen is het bestuderen van en experimenteren met verschillende filter schakelingen aan te raden. Zie ook het artikel over wisselfilters

Crystal
Zie Kristal.

Cu
De chemische afkorting van Cuprum, de latijnse naam voor Koper.
Zie Koper.

CW
Engels voor: clockwise, met de klok mee draaiend, rechts om.
Het tegenovergestelde is CCW.

DA
In verband met condensatoren wordt de eigenschap Dielectric Absorption bedoeld. Dat is de eigenschap dat als een condensator enige tijd geladen is en je ontlaadt `m, na een aantal seconden de spanning (= lading) weer gedeeltelijk terug komt. Met name aluminium elco`s hebben dit verschijnsel.
In de praktijk van de audio elektronica heb je er nooit last van omdat het verschijnsel zich afspeelt in het frequentie gebied ver beneden 1 Hz, en omdat er altijd wegen zijn waarlangs deze lading uiteindelijk geheel weglekt.
Zie het hoofdstuk over condensatoren

Daaltijd
Zie Stijgtijd.

DAB
Digital Audio Broadcast. Een betrekkelijk nieuw system voor digitale radio. Op dit moment (eind nov 2004) is ongeveer in het midden van het land van oost tot west deze vorm van digitale radio te ontvangen. Kijk op de DAB site.
Top


DAC
Digitaal naar Analoog Converter. Onderdeel van bijv. een CD-speler. Soms een losstaand apparaat.
Zie hoofdstuk Analoog en Digitaal

Dakhark
Onaardige benaming voor de hark-achtige antennes voor TV en FM ontvangst. In de dicht bevolkte woongebieden zijn ze bijna geheel verdrongen door de kabel-TV en in de landelijke gebieden door de satelliet schotels.
Let er op dat je een dakhark voor FM-radio ontvangst opstelt voor vertikale polarisatie. Top


Darlington
Een transistor die in feite uit twee samengebouwde transistoren bestaat. De stroomversterking van zulke transistoren is zeer groot, tienduizenden, maar de bandbreedte of de schakelsnelheid valt soms wat tegen. In het bijzonder het uitschakelen (turn-off) gaat relatief langzaam, omdat de basis van de tweede transistor niet `leeggetrokken kan worden door de aansturing. Top


dB of Decibel
Aanduiding van de verhouding tussen twee vermogens.
De Bel is de 10-logarithme van de verhouding tussen twee vermogens. De decibel dB is een tiende Bel.
10 dB is een vermogens verhouding van 10. 20 dB een factor 100, 30 dB een factor 1000 en zo voorts.
Het kleinste volume verschil dat ons oor nog net kan horen is ongeveer 2dB
Let erop dat de dB een vermogens verhouding is. Als je uitgaat van spanningsmetingen geldt de regel dat een spanningsverhouding van 1:10 een dB-waarde van 20 dB oplevert. Dit omdat het vermogen met het kwadraat van de spanning gaat.

dBa
Dit is een absolute schaal voor het meten van geluidssterkte.
Het werkt net zo als de dB, maar er is een absolute referentie: 0dBa komt overeen met een geluidsdruk van 2 exp -10 bar. Dit is ongeveer de geluidsdrempel, of het zwakste geluid dat het menselijk oor nog kan waarnemen.
Hieronder een lijstje met wat geluidsterktes en het soort geluid dat doorgaans die sterkte heeft.
3 dBa Gehoordrempel van een gezond menselijk oor.
20 dBa Ritselen van een vallend herfstblad.
40 dBa Rustige kamer.
60 dBa Rustige conversatie.
80 dBa Spreker die een redelijke zaal toespreekt.
100 dBa Voorbij denderende vrachtwagen; Piek nivo in het Concert Gebouw.
120 dBa Laag overvliegend straalvliegtuig.
140 dBa Pijnlijk luid ervaren.
Geluidssterktes boven 100 dBa leveren op termijn zeker gehoorschade op.
De ARBO-wet stelt bij geluidssterktes boven 80 dBa beschermings maatregelen verplicht in de werksituatie.
De meeste luidspreker systemen produceren ca. 90 dBa op 1 meter afstand bij 1 watt versterkervermogen. Dat is dus 100 dbA bij 10 watt.
Bij zo`n 10 watt en meer mag je dus verwachten dat de buren komen klagen.

dBVolt
Ook: dBuVolt, dBuVolt - meter
Zie dB. Er is echter een absolute referentie, 0dB = 1 Volt, of 0 dB = 1 uVolt. (o 1 uVolt - meterDe laatste 2 versies worden nog al eens gebruikt in de EMC meettechniek.

dBWatt
Zie dBa. De absolute referentie is hier echter een vermogen van 1 Watt.
De term wordt wel eens gebruikt om het rendement van een luidspreker (systeem) op te geven, maar dat is een verwarrend gebruik, want men bedoelt nog steeds het aantal dBa bij 1 watt input.

DC
Engels: Direct Current. Gelijkstroom of -spanning.
De term `direct` is historisch gegroeid rond de tijd van Thomas Alva Edison.
tegengesteld : AC voor Alternating Current of wisselspanning - stroom.

De-emphasis
Bij FM- en TV-zenders worden hogere frequenties in het geluid wat sterker uitgezonden dan eigenlijk behoort. In de ontvanger worden die frequenties weer evenveel verzwakt, waardoor ook de ruis vermindert.
Het verzwakken in de ontvanger wordt de-emphasis genoemd, het ophalen aan de zender kant noemen we pre-emphasis.
De wat oudere CD`s zijn ook geperst met een bepaalde pre-emphasis. Op de cd is dit in een digitale code aangegeven en een fatsoenlijke CD-speler herkent die code en stelt de benodigde de-emphasis in.

Decompressor
Zie `expander`

Demagnetiseren
Bij bandrecorders en casettespelers is het denkbaar dat de weergeefkop gemagnetiseerd raakt. Dat leidt tot een verhoogd ruisnivo bij het afspelen.
Met een demagnetiseer apparaatje zoals hier beschreven kun je die problemen te lijf gaan.
Het demagnetiseren van CD`s, SACD`s, DVD`s of vinylplaten heeft geen enkele zin. De materialen waaruit deze platen gemaakt zijn kunnen niet gemagnetiseerd raken, en ook de manier waarop ze afgespeeld worden is niet gevoelig voor een evt. magneetveld. Ook de kabels, en je elektronische apparatuur kunnen niet gemagnetiseerd raken, c.q. zo dat wel gebeurt heeft het geen effect op de prestaties.
Bij kleuren TV`s en computer monitoren met een beeldbuis kan er door het magnetische veld van de aarde een kleurzweem optreden. Hou maar eens een magneet (van een luidspreker bijvoorbeeld) in de buurt van je TV-scherm (niet te dicht bij!!) Je zult aanzienlijke kleurverschuivingen zien.
TV`s en computer monitoren zijn altijd voorzien van een demagnetiseer inrichting. Bij TV`s meestal alleen bij het inschakelen van de netspanning. Computer monitoren hebben vaak een knopje of een bedienings functie `DeGauss` waarmee je de metalen delen in en rond de beeldbuis demagnetiseert.
Flatscreen-monitoren, de moderne video-projectors en super platte TV`s hebben geen last van magneetvelden.

Dempingsfactor
Gegeven van een Eindversterker.
Verhouding tussen de (ideale) luidspreker impedantie en de uitgangs impedantie van de versterker.
Dit getal suggereert dat het gaat om de mate waarin de eigen bewegingen van de luidspreker gedempt worden door de versterker.
In zekere zin is dat zo, maar het gaat voorbij aan de doorgaans geringe invloed van de luidsprekerkabel en de volstrekt onderschatte invloed van het wisselfilter .
De manier waarop dit getal gedefinieerd is sugereert dingen die er niet zijn en laat andere zaken die er wel zijn buiten beschouwing
Het begrip `dempings factor` hoort niet thuis in de specificatielijst van een versterker, en kan ander opzichten regelrecht de prullenbak in.
Zie het technische artikel over demping voor het juiste verhaal.

Detail
Lett: een kleinigheid. Bij hifi muziekweergave willen we ook in een complex muzieksignaal zoals een voluit spelend symfonie orkest graag alle instrumenten apart kunnen waarnemen en identificeren. De mate waarin dat lukt hangt primair af van je luidsperekers en je kamer akoestiek. Verder zijn vooral de kwaliteiten van de opname van belang: de akoestiek van de opneemzaal-studio, de microfoon opstelling en de mixage of mastering. Je elektronische apparatuur speelt een geringere rol. Intermodulatie- en-of overneemvervorming in de eindversterker kan een hoop detail verloren laten gaan.
Aan de andere kant: Luister ook eens in de concertzaal met dezelfde intensie: Kun je daar ook die ene hobo, die klarinet of dat riedeltje op de marimba er zo duidelijk uithalen. Als dat in de concertzaal niet gaat mag je niet verwachten dat het bij de weergave thuis wel lukt.

Detectie
In het algemeen: De mate of de manier waarop je iets kunt waarnemen.
In de elektronica wordt er vaak gedoeld op het proces - de schakeling waarmee een signaal onttrokken wordt aan de draaggolf waarop het gemoduleerd is.
Voor amplitude modulatie is dat een erg eenvoudig circuit, voor FM is het wat ingewikkelder, en voor digitaal gecodeerde informatie zijn de circuits soms erg gecompliceerd.
Als je erg dicht bij een (legale of illegale) radio zender woont kan het gebeuren dat het zender signaal doordringt in je audio apparatuur en dat er door detectie (zo`n hoogfrequent signaal kun je op zich niet horen) toch iets hoorbaar wordt van de modulatie van de zender.
Er is een historisch verhaal van iemand in Aalsmeer of daaromtrent die op een zondag op het elektronisch orgel een hymne speelde `Kom Heilige Geest daal op ons neer` waarop er uit de luidsprekers een krakerige stem vroeg: `request for landing permissions`..........!

DF
In verband met condensatoren bedoelt men de Dissipation Factor. Zie Tangens-Delta

Dielectric storage
Een verschijnsel in sommige types condensatoren. Als de condensator ontladen wordt -na enige tijd geladen geweest te zijn- is de spanning in eerste instantie 0, maar na een tijd van enkele seconden neemt de spanning weer toe, meestal niet meer dan een paar procent van de oorspronkelijke spanning.
Het verschijnsel treedt vooral op bij elektrolytische aluminium condensatoren, maar ook sommige keramische materialen hebben er wat last van.
Voor audio circuits is het verschijnsel niet van belang omdat het frequenties betreft die ver buiten het audio gebied vallen.

Dielectricum
Het isolatie materiaal in condensatoren

Diëlektrische constante
Zie hierboven. De diëlektrische constante van een isolatie materiaal geeft aan hoeveel de waarde van een condensator stijgt als dat materiaal gebruikt wordt in plaats van lucht. Dit heet de relatieve diëlektrische constante, of de epsilon-R.
Zie: Epsilon.

Differential mode
Een begrip in verband met EMC. De gewenste signalen zijn altijd differentieel, d.w.z. het signaal bestaat tussen de signaalleiding en de retourleiding.
Stoorsignalen op een kabel zijn doorgaans common mode. In sommige gevallen (bijv. bij een slechte afscherming) kan een stoorsignaal (gedeeltelijk) de differentiele mode aannemen. Alleen dan kun je er last van krijgen.
In een symmetrische verbinding zal een stoorsignaal doorgaans in gelijke mate optreden op de beide signaalleidingen. Aangezien daar alleen het verschil tussen de beide signaalgeleiders van belang is zal het stoorsignaal minder gauw effect hebben.

Digitaal
Getalsmatig, d.w.z. dat het over te dragen (geluids) signaal voorgsteld wordt door een reeks getallen met een enidige precisie. Zie het hoofdstuk over analoog en digitaal.

DIN
Deutsche Industie Norm, een in Duitsland ontwkkeld normen stelsel.
De norm DIN 61305-1 stelt algemene eisen aan hifi apparatuur. De norm -2 stelt eisen aan FM ontvangers, de -3 aan versterkers en de -5 aan luidprekers.
De Duitse uitgaven zijn te verkrijgen via www2.beuth.de
Deze normen zijn ook bekend als IEC 61305, en mogelijk is er ook een Nederlandse versie.
Ik heb deze normen nog niet kunnen inzien aangezien ze alleen tegen betaling beschikbaar zijn, en voor de hele serie loopt dat bedrag in de honderden euro`s.

Diode
Letterlijk: een elektrisch element met twee aansluitingen.
Altijd: een element dat de elektrische stroom maar in 1 richting doorlaat, van de Anode (+) naar de Kathode (-).

Dipool
Een ding met twee polen.
In verband met antennes wordt de dipool-antenne bedoeld. Dat is een constructie van twee even lange geleiders die in elkaars verlengde staan. De dipool is eigenlijk de `referentie antenne` of ook wel de moeder van alle antennes.
Als het echt om zend- of ontvang antennes gaat zie je er vaak nog andere geleiders van iets afwijkende lengte bij in de buurt staan. Zie dakhark.
In het algemeen: Hoe meer elementen, hoe richting gevoeliger de antenne is, maar ook hoe gevoeliger de antenne is als ontvang-antenne, en hoe meer energie de antenne in een bepaalde richting stuurt als zend-antenne.
Op moleculair nivo bedoelen we met een dipool dat de elektrische ladings verdeling van een molecule zo is dat er aan de ene kant negatieve ladingsdragers (elektronen) overheersen, en aan de andere kant positieve (een tekort aan elektronen). Veel isolatie materialen hebben zo`n eigenschap. Zie het hoofdstuk over condensatoren. Ook water heeft die eigenschap, en dat is de voornaamste reden dat een magnetron-oven zo effectief is.
Bij luidsprekers of luidspreker-behuizingen spreken we over een dipool als de luidspreker nadrukkelijk ook aan de achterkant geluid afgeeft. Dat is het geval bij de meeste elektrostatische luidsprekers en bij elektro-dynamische luidsprekers die niet in een gesloten kast maar op een min-of-meer vlakke plaat gemonteerd zijn. Zie de vlakke baffle in het hoofdstuk over luidspreker behuizingen.

Dirac puls
De Dirac puls is een theoretische impuls die oneindig kort duurt, en een oneindig grote amplitude heeft, maar wel een gedefinieerde oppervlakte heeft.
In de praktijk kan de dirac puls slechts benaderd worden.
De dirac puls wordt nog wel eens gebruikt bij de theoretische en praktische analyse van filters.

Direct drive
Bij platenspelers een aandrijfmechanisme waarbij de draaitafel direct aangedreven wordt, dus zonder tussenkomst van een aandrijfsnaar of tussenwiel.
Vooral voor scratchers is het handig omdat je het aandrijf mechaniek niet gauw kunt beschadigen, en bij direct drive is de draaitafel meestal snel op toeren.

Discreet
In de elektronica wordt er mee bedoeld dat een circuit of apparaat opgebouwd is met discrete onderdelen als weerstanden, condensatoren, transistoren etc.
Dit in tegenstelling tot `Geintegreerd` (eng: Integrated) waarbij (ook) gebruik gemaakt wordt van geintegreerde circiuits, die kleine zwarte doosjes met veel pootjes waarin een hoop transistoren en vaak weerstanden zitten (condensatoren en zelfinducties laten zich slecht integreren)
In de high-end sector gaat nogal eens het verhaal dat discrete analoge schakelingen te verkiezen zijn boven geinegreerde. Dit verhaal gaat vermoedelijk terug op het feit dat de eerste analoge geintegreerde circuits (vooral OpAmps) een te gering gain-bandwidth-product hadden en een te hoge vervorming.
Tegenwoordig bestaat er een ruime keuze aan geintgreerde circuits die uitstekende prestaties in het audio gebied leveren.

Discretiseren
Bij het proces van Analoog naar Digitaal omzetting (A-D-conversie) spreken we over discretiseren in tijd en discretiseren in amplitude.
Het gaat om een overgang van (tijd of amplitude) continue naar (idem) discreet.
Zie hoofdstuk Analoog en Digitaal

Dispersie
Het verschijnsel dat signalen met verschillende snelheid over een kabel kunnen lopen.
In een optische kabel met een grote diameter kan het licht zowel rechtdoor als sterk zigzaggend door de kabel gaan. Dat vertegenwoordigt verschillende weglengtes waardoor hoogfrequente signalen wel eens tegenfasig kunnen aankomen.
Bij TOS-link optische kabels voor digitaal audio doet dit probleem zich pas voor bij enkele tientallen meters kabellengte.
Dispersie komt ook voor bij koper-kabels, zowel twisted-pair als coaxiaal, maar pas bij zeer hoge frequenties (vele MHz) of bij zeer lange kabels (kilometers) De problemen nemen toe met het product van lengte en te transporteren frequentie.
Dispersie is de belangrijkste reden dat de maximale snelheid van ADSL via de telefoon kabel (KPN) afhankelijk is van de afstand tussen je huis en de telefooncentrale.

Dissipatie, dissiperen
Dissiperen betekent `in warmte omzetten`. Dissipatie is de hoeveelheid warmte ontwikkeling, meestal uitgedrukt in Watt`s.

Dither
Bij Analoog naar Digitaal conversie het toevoegen van een kleine hoeveelheid ruis aan het analoge signaal.
Dit garandeert dat ook bij zeer kleine sigalen de quantiserings ruis een willekeurig karakter houdt.
Zonder dither zou de quantisering ruis bij kleine signalen correleren met het signaal, wat inhoudt dat er harmonische vervorming ontstaat.
Zie hoofdstuk Analoog en Digitaal

Dolby
Dolby Laboratories. Een Amerikaans bedrijf dat zich toelegt op apparatuur voor de speciale behandeling van geluidssignalen, vooral in de filmindustrie.
Zie ook Dolby-A, Dolby-B, Dolby Surround.

Dolby Surround
Systeem om onder gebruikmaking van de bekende twee onafhankelijke signaalkanalen (zie Stereo) de ruimtelijke effecten te realiseren die we van de bioskoop kennen.
Dolby Surround maakt gebruik van de normale stereo luidsprekers voor de meeste geluiden, een midden-voor- luidspreker (centre) vooral voor spraak, en enkele luidsprekers achter de kijker voor effecten.
Het is de bedoeling dat het TV-scherm midden tussen de stereo-luidsprekers staat.
Het systeem werkt frappant goed voor geluids effecten bij video - tv.
Als de video niet uitdrukkelijk `Dolby Surround` vermeldt met het daarbij horende logo dan is er een ander systeem gebruikt en heeft het activeren van je Dolby Surround weergave meestal een verslechterend effect op de geluidsweergave.
Voor Hifi muziek weergave is Dolby Surround niet geschikt omdat het om kunstmatige effecten gaat die geen enkele relatie hebben met een originele akoestiek.
Zie ook Surround.

Dolby-A
Net zoiets als Dolby-B (zie verder), maar dan voor de professionele wereld.
Het signaal wordt opgedeeld in 8 frequentie gebieden die ieder hun eigen dynamiek compressie - expansie krijgen.

Dolby-B
Systeem voor ruisonderdrukking bij magneetband opnames (in het bijzonder Compact Casette). Het bestaat uit een dynamiek compressie bij opname en een dynamiek expansie bij weergave.
Het principe is dat bij zachte passages de hoge tonen extra sterk opgenomen worden, en bij de weergave extra verzwakt worden. Daardoor wordt de ruis van de casetteband verzwakt bij zachte passages.
Probleem is de juiste calibratie aan de weergeefkant, want die is afhankelijk van de bandsoort.

Dolby-C
Een voor de consumenten markt nog wat verbeterde versie van Dolby-B.

Doordrukken
Bij een analoge band opname (band recorder, tape deck, casette deck) kan een sterk signaal op de band een magnetisatie veroorzaken in de voorliggende of nakomende windingen op de bandhaspel. Bij het afspelen kan dit hoorbaar worden als een echo achteraf, maar ook voorafgaand aan het eigenlijke geluid.
Er is erg weinig aan te doen. Digitale band systemen hebben er geen last van.

Doppler effect, Doppler vervorming
We kennen het Doppler effect vooral van de voorbijrijdende politie- brandweer- of amulance auto met sirene. Als de auto komt aanrijden worden de geluidsgolven a.h.w. in elkaar gedrukt en lijkt de toon hoger; als de auto van je af rijdt worden de geluidsgolven `uitgerekt` en wordt de waargenomen toon lager.
Dit zelfde effect kan ook optreden in luidsprekers, In het bijzonder luidsprekers die de zeer lage frequenties moeten weergeven en ook nog vrij veel hogere tonen doen. De `bron` voor de midden en hoge tonen beweegt dan heen-en weer in het tempo van de bas. Bedenk dat de conus uitslag bij basluidsprekers meestal aanzienlijk is.
Er treedt zodoende een vervorming of vertroebeling op van de hogere tonen. We noemen dit Doppler vervorming. Dit is 1 van de redenen om verschillende luidsprekers (chassis) te gebruiken voor de verschillende frequentie gebieden, en vooral de scheidingsfrequentie voor de basluidspreker niet al te hoog te kiezen.

Draadgewonden, Wire wound
Een bepaalde uitvorings vorm van weerstanden. Meestal gaat het om weerstanden die een wat groter vemogen kunnen verwerken. (1 tot tientallen of honderden watts)
Draadgewonden weerstanden hebben een wat grotere zelfinductie, maar ze zijn veel beter bestand tegen kortstondige overbelasting dan bijv. metaalfilm weerstanden.

Draadloos
In de audio sector zien we steeds meer draadloze systemen komen. Al geruime tijd is er de draadloze hoofdtelefoon, en bij de zeer populaire surround luidspreker systemen is er een groeiend aantal te koop met draadloze overdracht van het signaal. (er wel een snoer naar het stopcontact nodig) De systemen die berusten op Infra-Rood overdracht geven nog wel eens onderbrekingen als er iemand of iets tussen de apparaten staat. Systemen die met radio-frequente techniek werken, zoals `bluetooth` hebben dat nadeel niet.

Draaggolf
Zie Carrier

Drain
(engels) Lett: afvoer
1 van de elektroden van een veldeffect transistor. Als je een veldeffect transistor vegelijkt met een elektronenbuis, dan is de drain de anode.

Drain wire
De ongeisoleerde draad die in sommige afgeschermde kabels meeloopt om overal contact te maken met de afscherming. Je ziet deze constructie vooral als er een folie gebruikt is als afscherming, maar ook in gevlochten mantels zie je ze wel.
De drain wire moet altijd samen met de afscherming aangesloten worden.

Drieweg systeem
Luidspreker systeem met 3 (groepen) luidsprekers. Laag, midden, hoog.

Drift
Het verschijnsel dat de DC-instelling van een elektronisch circuit verloopt in de tijd of (vooral) met de temperatuur.
In audio apparatuur is drift zelden een probleem omdat er geen doorgifte van DC-signalen plaats vindt.
Het enige deel van een (transistor) audio versterker dat enigermate gevoelig kan zijn voor temperatuur verloop is de ruststroom instelling van de eind transistoren. Bij een te lage russtroom kan er cross-over vervorming optreden. In een goed versterker ontwerp is de ruststroom instelling d.m.v. een eenvoudig circuitje onafhankelijk gemaakt van de temperatuur.

Drijvende komma
In de digitale techniek een methode om getallen met cijfers achter de komma te noteren.
Eng: Floating Point. Er bestaan diverse formaten. Het voordeel ervan is dat met een beperkt aantal bits een enorm groot getallen bereik bestreken kan worden. bijv: 10exp-400 tot 10 exp+400 (dit laatste is veeeeeel meer dan het aantal atomen in het hele universum)
Tegenstellingen : Vaste komma, Hele getallen, Fixed point, Integer
Digitaal audio werkt meestal in hele getallen of integer, omdat het benodigde getalbereik tamelijk bescheiden is.

Driver
In High-end HiFi kringen wordt er meestal een (losse) luidspreker mee bedoeld. Soms echter een eindversterker.
Het woord driver is meer een mode-woord dan dat het een speciale betekenis heeft.

DSP
Digital Signal Processor.
Een component of apparaat dat 1 of andere signaalbehandeling uitvoert met digitale middelen.
Te denken valt aan kunstmatige akoestiek en de signaalbehandeling van Dolby Surround en verwante compressie-expansie technieken.
Veelal wordt er ook gedoeld op de samenstelling met A-D en D-A omzetters.

DTS
Digial Theatre System. Een formaat voor een digitaal signaal dat door een geschikte decoder omgezet kan worden naar het 5.1 of 7.1 rondom geluid bij DVD multikanaal geluids weergave.

Dubbel blind
Een test methode die vooral gebruikt wordt bij het testen van medicijnen. Het `dubbel` betekent hier dat noch de patient, noch de behandelaar weet of de patient het echte medicijn of de placebo (nep middel) toegdiend krijgt. Het is immers vaak de behandelaar die rapporteert over de evt. vooruitgang van de patient, en ook deze mag niet beinvloed worden door positieve of negatieve verwachtingen.
Bij luistertests is het meestal onpraktisch om ook degene die de apparatuur bedient niet te laten weten wat er getest wordt, maar er moet wel voor gezorgd worden dat die persoon het luisterpanel niet opzettelijk of ongewild kan beinvloeden. Zie ook blind testen.

Dubbel-T, dubbel-t filter.
De dubbel-T schakeling is een implementatie van een band-sper filter; een filter dat een bepaalde frequentie onderdrukt, maar hogere en lagere frequenties doorlaat.
In de audio praktijk kom je zulke filters niet gauw tegen; bovendien is de schakeling niet erg gewild omdat de toleranties op de weerstand- en condensator waarden nogal kritisch zijn, zeker als je een goede onderdrukking van die ene frequentie wilt.

Duur, duurder, duurst
In High-end Hifi land betekent duur altijd dat het ook beter is. Logisch, want waarom zou het anders zo duur zijn?
Probeer eerst uit te vinden of `beter` ten goede komt aan de geluidskwaliteit, of slechts aan de portemonnee van de verkoper.

DVD
Afkorting van: `Digital Versatile Disk`. Een verdere ontwikkeling van de CD, waarbij er allerlei combinaties van audio, video en computerdata op een CD-achtige schijf kunnen staan.
Er zijn mogelijkheden voor multikanaal stereo.
Voor wat betreft Hifi moet het systeem zich nog bewijzen. Medio 2002 is DVD prominent aanwezig in de platenwinkels en videotheken, vooral voor speelfilms en spellen (games)

Dwarskracht, -compensatie
Bij een vinyl-platenspeler ontstaat er een radiaal gerichte kracht op de naald, omdat de arm niet zuiver volgens een raaklijn aan de groef staat.
Deze dwarskracht wordt bij de betere platenspelers gecompenseerd door een veer of een gewichtje dat de arm enigszins naar buiten trekt.
Zie Dwarscompensatie

Dynamiek
Het verschil of (beter) de verhouding in geluidssterkte tussen de zachtste en de luidste passages in een muziekstuk of een opname.
Dynamiek wordt altijd uitgedrukt in dB.
Soms wordt er gedoeld op de verhouding tussen het luidste signaal wat weergegeven kan worden en de ruis van het systeem, bij afwezigheid van een signaal. In dat geval zou het begrip ruisafstand toepasselijker zijn.
In de praktijk is de dynamiek van een muziek opname zelden groter dan zo`n 50 dB, en meestal veel minder. Dat komt eerstens omdat de dynamiek in de concertzaal maar zelden veel groter is, tweedens omdat we in de huiskamer zo`n grote dynamiek niet kunnen hebben. De opneem technici houden daar (hopelijk op een goede manier) rekening mee.
Reken maar mee: In een stille woonkamer heb je ca. 40 dBa achtergrond geluid. Stel dat je de zachtste passages daar bovenuit wilt horen, dan zet je je volume regelaar zo dat die op 50 dBa klinken. De hardste passages komen dan op 100 dBa, dat wil zeggen, het volume van een voorbij denderende vrachtwagen. Je buren en je huisgenoten zullen daar doorgaans niet blij mee zijn.
Bedenk ook dat de signaal-ruis afstand van het vinyl-platen systeem (de LP) niet meer dan ca. 45 dB was. Veel hifi liefhebber zijn daar nog steeds dolgelukkig mee......
Kijk ook hier.

Dynamiek compressie - expansie
Methode om de ruis te verminderen.
Bij opnemen of uitzenden wordt de dynamiek gecompimeerd, samen geperst. De zachtste passages worden sterker uitgezonden of opgenomen dan zou moeten.
Bij de weergave worden zachte passages extra zacht weergegeven, zodat alles weer klopt.
De bedoeling is steeds om de ruisbijdrage van het opslag medium of het zend-ontvang proces te verminderen. Zie ook bij Dolby A, B, C enz.
Een andere toepassing is om te zorgen dat alle muziek even hard klinkt. Bijvoorbeeld: Classic FM gebruikt sterke dynamiek compressie om te zorgen dat alles ongeveer even hard klinkt. Voor in de auto is dat wel handig, maar bij thuis luisteren gaat het gauw vervelen.

Dynamisch
Veranderlijk.
Soms is bedoeld: `magneto-dynamisch`, d.w.z. dat er een magneet beweegt. (bijv. bij een pick-up element)
Met de term `Dynamisch bereik` wordt meestal het signaal-sterkte bereik bedoeld van een bepaald signaal.
Als het om apparaten gaat wordt meestal de `signaal-ruis verhouding` bedoeld.

Echo
In een wat grotere ruimte kan er door reflectie een geprononceerd vertraagd geluid ontstaan. We noemen dit echo.
Indien het (multipel) gereflecteerde geluid gelijkmatig uitsterft noemen we het galm of nagalm.

Eddy-current
Ook: Wervelstromen. Genoemd naar ene meneer Eddy die het verschijnsel (denk ik) ontdekt en-of beschreven heeft.
Als een wisselend magneetveld een geleidende plaat ontmoet zullen er in die plaat wervelstromen gaan lopen die het magneetveld ten dele neutraliseren. Dit effect helpt bij het afschermen van magnetische wisselvelden, ook als het afschermmateriaal niet magnetiseerbaar is zoals aluminium of koper. Anderszijds zijn wervelstromen een beruchte bron van verliezen in transformatoren, elektromotoren en generatoren. Ook beperkt het onder omstandigheden de afscherming van een `Kooi van Faraday`
De werking van Inductie-kookplaten berust op wervelstromen die in de bodem van de pan opgewekt worden en daar warmte veroorzaken.
In sommige luidspreker chassis` wordt het principe doelbewust gebruikt om een betere demping te krijgen van de eigen resonanties. De wervelstromen ontstaan nl. net zo goed wanneer een metalen plaat (of ring) beweegt in een magneetveld.
Kijk ook bij het begrip Permabiliteit

Effectieve waarde
De amplitude van een zuiver sinusvormige wisselstroom of spanning kan op verschillende manieren aangegeven worden:
- De piekwaarde: De waarde op de top van de sinus.
- De gemiddelde waarde : Dit is het gemiddelde van de stroom-spanning als alle negatieve delen van de golf positief zouden zijn. Het is 0.64 maal de piekwaarde.
- De effectieve waarde: Dit is de waarde van een gelijkstroom of spanning die in een zuivere weerstand dezelfde warmte opwekt als de gegeven wisselstroom. Hierbij wordt er rekening mee gehouden dat de warmte ontwikkeling evenredig is met het kwadraat van de momentane spanning of stroom. De effectieve waarde is 0.707 maal de piekwaarde.
Bij afwijkende golfvormen zijn de verhoudingen tussen effectieve, gemiddelde en piek-waarde doorgaans anders.
Zie ook RMS en TRUE-RMS en hoofdstuk over basis-elektronica

Eindversterker
Versterker die het vermogen levert aan de luidsprekers.
Veelal samengebouwd met een Voorversterker en-of een Regelversterker.

Elco, elko
Elektrolytische condensator.
Condensator waarbij het dielectricum ontstaan is en in stand gehouden wordt door een elektrolyt.

Electrosmog
Een wat tendentieuze voorstelling van de `mist` van elektromagnetische signalen die ons omringt. Als we die signalen inderdaad konden zien zou het er eerder uitzien als de overweldigende aanblik de lichtjes van een mega-stad met wolkenkrabbers en zo op een heldere nacht.
De meest voorkomende bronnen van deze vervuiling zijn PC`s en mobile telefoons. Niet omdat ze zo sterk stralen, maar omdat ze ze met zovele zijn.
Er is maatschappelijke ongerustheid over de invloed op de gezondheid, maar in de meeste gevallen is de invloed volstrekt verwaarloosbaar. Een langdurig gesprek via een mobile telefoon levert een verwarming van een paar tiende graad op in de omgeving van het oor. Dat is minder dan de verwarming die ontstaat als je dat oor een poosje afdekt met je hand, of als je op 1 oor ligt.
Voor audio apparatuur zijn deze velden bijn altijd zo zwak, en van zodanig hoge frequenties dat er geen enkele invloed is. Zie de hoofdstukken over storing, en het elektromagnetische spectrum
Top

Elektreet
Een kunststof waarin een permanent elektrisch veld is aangebracht, vergelijkbaar met het magnetisch veld van een (permanente) magneet.
De meest bekende toepassing is die in de `elektreet microfoon` Dit is een type microfooon met een voor Hifi begrippen zeeer matige kwaliteit. Vaak toegepast in telefoontoestellen en video-foto camera`s.
Zie ook elektrostrictie.

Elektrolyt
Een vloeistof waarin elektronen vrij kunnen bewegen. Het gaat meestal om eenvoudige zuren of basen, waarbij het zuur of de base gesplitst is in positieve en negatieve ionen.
Een typisch voorbeeld is accuzuur.
We spreken ook van een elektrolyt als we een elektrolytische condensator bedoelen.

Elektronen
Onderdelen van het atoom. Dragers van de elektrische stroom. Het elektron heeft een massa van 9.1*10-28 gram en een negatieve elektrische lading van 1.6*10-19 Coulomb.
Dat betekent dat er bij een stroom van 1 Ampere ca. 6.25 *1018 elektronen per seconde door de draad gaan. Dat is zes maal miljoen maal miljoen maal miljoen
Elektronen worden aangetrokken door positieve elektrische ladingen. Negatieve elektrische ladingen stoten elektronen af.
Elektronen spelen de hoofdrol in alle elektrische verschijnselen en in alle chemische verbindingen.

Elektronenbuis
Element voor het versterken van elektronische signalen.
Werking: In een vacuum gezogen glazen buis bevindt zich een dunne metalen buis, de kathode, die d.m.v. een gloeidraad verhit wordt. Hierdoor zendt de kathode elektronen uit.
Rondom de kathode bevindt zich een metalen cylinder, de anode. Deze staat op een positieve elektrische spanning, en vangt daardoor de elektronen van de kathode op: er gaat een elektrische stroom lopen.
Tussen anode en kathode bevindt zich een rooster, een metalen elektrode met relatief grote openingen. Kleine spanningsverschillen op het rooster veroorzaken relatief grote veranderingen in de anodestroom.
Zie het rooster maar als de kraan in een hogedruk waterleiding, waarmee de waterstroom met weinig moeite geregeld kan worden.
Tot ca. 1950 waren elektronen buizen de enige motoren van de elektronica. Na die tijd zijn ze geleidelijk aan op bijna alle fronten vervangen door Halfgeleiders, omdat die veel goedkoper, betrouwbaarder, kleiner en zuiniger met energie zijn.
Voor de geluidskwaliteit maakt het niet uit of een versterker met elektronenbuizen of met halfgeleiders (transistoren) uitgerust is. Buizenversterkers zijn wel veel duurder.
Elektronen buizen komen met een verscheidenheid aan aantal roosters. De Triode heeft drie elementen, kathode, rooster en anode. De Tetrode heeft een extra rooster: het schermrooster, tussen het stuurrooster en de anode, dat meestal op een constante positieve spanning gezet wordt.

Elektrostaat
Een luidspreker die werkt volgens het elektrostatische principe. Elektrostaten geven doorgaans een zeer goede tot uitzonderlijk goede geluidsweergave. In de koop-sector zijn ze tamelijk duur, maar er zijn voor een handige knutselaar zelfbouw mogelijkheden voor een handvol honderdjes.
Top

Elektrostrictie
Een eigenschap van sommige stoffen. Als er over zo`n stof een elektrische spanning aangelegd wordt verandert de vorm ervan.
Het meest bekend is het Piezo elektrisch effect. Maar recentelijk zijn ook een aantal kunststoffen ontwikkeld die zulke effecten vertonen.
Op het gebied van luidsprekers mogen we daarvan wel iets verwachten in het komende decennium. Zoek op internet eens met de zoekterm `Artificial Muscles`

Eloxeren
Een oppervlakte behandeling voor v.n.l. aluminium. Het proces bestaat uit het afbeitsen van een bepaalde laagdikte, gevolgd door het elektrolytisch laten aangroeien van evenveel aluminium oxide.
Eloxeer lagen kunnen in allerlei kleuren gemaakt worden.
De meeste eloxeer-lagen zijn elektrisch isolerend. Bij onderdelen die goed geleidend met elkaar verbonden moeten worden moet d.m.v. plaatselijk afplakken voorkomen dat er een laag ontstaat, of de eloxeerlaag moet plaatselijk verwijderd worden of door bijv. een kartelring doorgedrukt worden.

EM-velden
Elektro-magnetische velden.
Vóór pakweg 1800 werden elektriciteit en magnetisme als volstrekt aparte verschijnselen gezien. Het was de Franse André-Marie Ampère die als eerste constateerde dat de elektrische stoom de veroorzaker van het magnetische veld is. Later gaf de Schotse James Clerc Maxwell een gedegen wiskundige onderbouwing van de interactie tussen magnetische en elektrische verschijnslen. De `vergelijkingen van Maxwell` worden wel gezien als de eerste stap op weg naar de `grote unificatie` oftewel de `theorie van alles`

EMC
Elektro- Magnetische Compatibiliteit oftewel de mate waarin elektrische apparaten elkaar niet storen.
Er bestaan wettelijk voorgeschreven normen en meetmethodes voor ongeveer alle denkbare apparatuur. Deze normen schrijven voor hoeveel storing een apparaat naar z`n omgeving mag uitsturen (emissie), en tegen welk nivo van storing een apparaat bestand moet zijn (immuniteit: normaal blijven functioneren c.q. niet stuk gaan of onveilig worden)
Deze normen omvatten radiostraling, storing die via kabels en lichtnet overgedragen kan worden, en statische ontladingen.
Je kunt je audio apparatuur zelf enigermate op immuniteit testen door er op diverse plaatsen een werkende GSM bij te houden. Als je niets bijzonders hoort zit het wel goed. Als je wel iets hoort weet je dat je die GSM ergens anders moet neerleggen.
(Ik zeg dit wat rottig, want EMC-problemen worden in de high-end-HiFi wereld meestal zwaar overdreven, verkeerd geinterpreteerd en er worden oplossingen aangeboden voor problemen die er meestal niet zijn, en zo ze er wel zijn zijn de aangeboden oplossingen meestal onvoldoende)
Zie het hoofdstuk over storing

EMK
Elektro Motorische Kracht. Een wat ongelukkige uitdrukking voor de spanning die bijv. een draaiende elektromotor of een bewegende luidspreker opwekt, simpelweg door die beweging.
Bij luidsprekers `ziet` de luidspreker de lage impedantie van de versterker. Daardoor gaat er een stroom lopen die de eigenmachtige beweging van de luidspreker dempt. De luidspreker wordt zo gedwongen om alleen te bewegen volgens wat de versterker wil. (zie `Demping`)

Engels, de Engelse taal.
Er is in de `High end HiFi` wereld een sterke tendens om allerlei uitdrukkingen waarvoor goede Nederlandse woorden bestaan in het Engels te zeggen.
Het klinkt wel stoer en duur, en je bewijst dat je `erbij hoort`. Fabrikanten maken er ook dik gebruik van. Voor een `Interlink` moet je bijv. veel meer betalen dan voor een `Signaalkabeltje`.
Ik probeer op deze website (Ned: webstek) zoveel mogelijk de Nederlandse begrippen te gebruiken en-of vertalingen te geven, tenzij het om algemeen ingeburgerde begrippen gaat.

EP
Extended Play. Zie Grammofoonplaat

Epsilon (griekse letter)
Aanduiding van de dielectrische constante. Eigenschap van een isolatie materiaal, in het bijzonder het isolatie materiaal in condensatoren.
We gebruiken een getal voor lucht en een getal dat aangeeft hoeveel groter de epsilon is voor een isolatie materiaal.
Die voor lucht is 8.854 E-12 Farad per meter, dit noemen we de absolute dielectrische constante. Gebruikelijke isolatie materialen in kabels en zo hebben een relatieve epsilon tussen 1 en ca. 6, maar in (keramische) condensatoren komen wel waardes voorbij 10000 voor.
Materialen met een hoge epsilon hebben het voordeel dat een condensator met een bepaalde capaciteit kleiner van afmetingen is, maar vaak zijn de temperatuur afhankelijkheid, de verliezen bij hoge frequenties en andere onaangename eigenschappen ook sterker.

Equalizer
Een apparaat om een slechte frequentie overdracht `recht te trekken`
Zo`n ding doet een soort klankregeling, maar dan in 5 tot 12 of meer verschillende frequentie gebieden. Het is meestal een platte kast met veel schuifregelaars.
In HiFi kringen wordt het gebruik van equalizers met grote argwaan bekeken, omdat het meestal betekent dat je probeert de gebreken van slechte luidspreker systemen te verdoezelen.

Erg
Een ouderwetse maat voor energie. Wordt nog wel eens gebruikt in de deeltjes fysica. 1 Erg = 10exp -7 Joule.
Zie Joule

ESR
In verband met een condensator bedoelt men de `Effective Series Resistance`, of de effectieve serie weerstand.
Geen enkele praktische condensator is perfect, ze komen allemaal met een beetje serie weerstand en zelfinductie. Zowel die weerstand als de zelfinductie manifesteert zich als een schijnbare serieweerstand die frequentie afhankelijk is.
In de audio elektronica is de ESR bijna altijd onbelangrijk, omdat we condensatoren vrijwel nooit zo toepassen dat ze een extreem kleine weerstand of impedantie moeten hebben.
In de zeldzame gevallen dat dat wel nodig is kun je door het paralell schakelen van verschillende types condensatoren met bijpassende waardes een lage ESR bereiken over een zeer groot frequentie bereik.

Ether
Een desinfecterende en verdovende vloeistof of -damp die vroeger veelvuldig in ziekenhuizen gebruikt werd. Dit spul wordt tegenwoordig niet meer gebruikt wegens de bijwerkingen (hoofdpijn) en het explosie gevaar van lucht-ether mengsels.
In de allereerste begintijd van de radio werd er verondersteld dat radio golven zich voortplanten via een niet-waarneembaar medium dat toen `ether` gedoopt werd. Later is er vastgesteld dat radio golven zich net als alle andere elektromagnetische golven voortplanten door het vacuum en de meeste niet-geleidende stoffen; Er is geen speciale tussenstof nodig voor het transport. De `ether` is in deze zin een fictie.
In verband met de voortplanting van radio golven is de term `ether` echter nog steeds in zwang als spraakgebruik; `Via de ether` duidt vooral op ontvangst van `terresteriale` (dus op de aarde staande) zenders, als tegenstelling tot ontvangst via kabelnetwerken en sateliet zenders.

eV
Elektron Volt. Een energie-maat die in de natuurkunde vaak gebruikt wordt. Het is de energie die elektron meekrijgt als het een spanningsverschil van 1 Volt doorloopt.
1 eV = 1,6 E-19 Joule

Expander
Een apparaat of elektronisch circuit dat de dynamiek (het verschil tussen hard en zacht) vergroot.
Zie ook: Compressor.

Fantoom, fantoom voeding
Een truuk om een microfoon met ingebouwde voorversterker te voorzien van voedingsspanning, zonder daarvoor meer aders in de kabel nodig te hebben.
De truuk werkt alleen met afgeschermde symmetrische kabels zoals die met XLR connectoren die algemeen toegepast worden in de professionele audio wereld.(Omroep en P.A.) De voedingsspanning wordt aangesloten tussen een middenaftakking op de symmetreer transformator en de afscherming. Aan de microfoon kant wordt de voedingsspanning op vergelijkbare wijze afgenomen. Ook bij modernere schakelingen zonder transformator is er een vergelijkbare methode om de microfoon - voorversterker van voedingsspanning te voorzien.

Far Field
Zie Verre veld

Farad
De eenheid van capaciteit.
Een condensator met een waarde van 1 farad is een erg grote. Meestal worden onderverdelingen gebruikt als milli, micro, nano en pico-farad. Steeds een duizendste van de voorganger.
Als je in een condensator van 1 Farad een stroom van 1 Ampere stuurt neemt de spanning met 1 Volt per seconde toe.

Faraday, kooi van-
De eenheid van capaciteit, de Farad, is naar deze meneer genoemd. Hij heeft nog flink wat meer op z`n naam staan, o.m. de kooi. Nou bestonden kooien voor zijn tijd ook al, maar hij heeft ontdekt en aangetoond dat een geheel gesloten, metalen kooi een afscherming vormt voor elektromagnetische velden, in ieder geval voor elektrische velden. (magneetvelden ligt wat moeilijker)
We vinden dit principe terug bij de metalen of gemetalliseerde plastic kasten van allerlei elektronische apparatuur, en bijv. bij de magnetron oven. Zo`n oven bevat een radio zender van zo`n 2 Kilowatt en daarvan mag niet meer dan een paar micro-watt naar buiten komen.
Je kunt een eenvoudig experimentje doen waarbij je ziet dat zo`n kooi wel goed afschermt voor hoogfrequente EM velden, maar het bij lagere frequenties veel slechter doet, vooral voor het magneetveld.
De proef gaat zo: Stop een spelende transistor radio in je magnetron oven. DE OVEN NIET AANZETTEN !! (dat is einde radio), maar alleen het deurtje dicht. De FM ontvangst is over, vaak als het deurtje nog niet eens dicht is. Maar op de middengolf speelt die radio wel door. Hoe komt dat?
Twee redenen: De middengolf antenne is bij die radio`tjes altijd een ferrietstaaf. Die reageert op de magnetische component van het elektromagnetische veld. En een oven van RVS of aluminium schermt dat zo goed als niet af. Als je de radio in een ijzeren ton stopt is het met de middengolf ontvangst waarschijnlijk ook over, ik heb dat niet geprobeerd.

Fase-lineair
Als je van een systeem een grafiek maakt van faseverschuiving tegen frequentie dan kun je de volgende conclusies trekken: Als het een rechte lijn is worden alle frequenties evenveel in tijd vertraagd. Als die lijn erg steil loopt is de vertraging groot (maar dat is geen probleem want alles ondervindt dezelfde vertraging)
Als die lijn erg bochtig is ondervinden verschillende frequenties verschillende vertragingen en mag je geringe invloeden op de klank verwachten, maar je zult in zo`n geval vrijwel altijd ook ook hobbels in de frequentie (amplitude) karakteristiek zien.
Zie ook: groeplooptijd, group-delay, en all-pass filter.