AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

schimmelbestrijding
Maatregelen die worden genomen om de groei van schimmels te belemmeren.
Categorie: Functionele activiteiten > preventieve maatregelen nemen.

schimmeldodend middel
fungicide Ruimere term: biocide
Categorie: Materialen > biocide.

schilmessen
Keukengerei, vaak met een gedraaid, beschermd lemmet dat wordt gebruikt voor het schillen van groente of fruit.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengereedschap en keukengerei voor snijden.

schilmesjes
Kleine messen met korte lemmeten die worden gebruikt voor het schillen van vruchten en groenten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > schilmessen.

schillingen
Wordt gebruikt voor Duitse zilveren munten die tussen 1500 en ¦1850 werden uitgegeven en voor bepaalde Oostenrijkse munten uit de 20e eeuw.
Categorie: Ruilmiddelen > laat-westerse wereldmunten naar coupure.

schilhaalmessen
Grote haalmessen in diverse vormen waarbij de schuine rand van het lemmet naar beneden is gericht, zodat het mes niet in het hout snijdt bij het verwijderen van schors.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > haalmessen (houtbewerkingsgereedschap).

schildwachthuisjes
Hokjes of huisjes die een schildwacht beschutting geven op zijn post.
Categorie: Bouwwerken > militaire beveiligingsgebouwen.

schildvormig
Gevormd als een schild; vooral te gebruiken met betrekking tot de ruggen van Federal style (1789-1830) stoelen of stoelen van een dergelijk type.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > vorm.

schildpad (materiaal)
Substantie die afkomstig is van de hoornplaten die de schilden van sommige schildpadden bedekken.
Categorie: Materialen > keratinisch materiaal; reptielen.

schildknoppen
Metalen uitstulpsels in het midden van een schild, dat dient om de handlus te beschermen. Vanaf de Oudheid deden ze dienst als versteviging en soms als een aanvalswapen bij man-tot-mangevechten. Na de vroege middeleeuwen dienden ze eigenlijk alleen nog als versiering.
Categorie: Onderdelen > schildonderdelen.

schildertechnieken
beschilderd Ruimere term: schilderen en schildertechnieken
Categorie: Procédés en Technieken > schilderen en schildertechnieken.

schildersverf
Een verf voor kunstschilders, vooral in tegenstelling tot muurverf of industriële verf.
Categorie: Materialen > verf naar functie.

schilderstokjes
Lichte, houten stokjes waarop de hand steunt tijdens het schilderen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > schildersuitrusting.

schilderspenselen
Kwasten die voor kunstenaars zijn gemaakt en bestaan uit dierlijk haar of synthetisch materiaal, in verschillende vormen en maten maar in het algemeen klein genoeg om voor precisiewerk te gebruiken. De term `penseel` werd tot de 19e eeuw gebruikt om kleine, gepunte kwasten van marter- of kameelhaar te beschrijven. Gebruik `verfkwasten` voor grotere kwasten die worden gebruikt om verf op een groot oppervlak aan te brengen, met name als een beschermlaag.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > schildersuitrusting.

schildersmessen
Gereedschap met een dun, buigzaam, taps toelopend en soms ruitvormig lemmet dat wordt gebruikt om verf aan te brengen, voornamelijk een dikke laag verf, en om schilderijen in wording af te schrapen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > schildersuitrusting.

schilderingen
Beeldende werken waarin de voorstelling hoofdzakelijk wordt gevormd door het direct aanbrengen van pigment, in de vorm van kleurmassa`s, op een over het algemeen tweedimensionaal vlak.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldmateriaal naar medium of techniek.

schilderijlijsten (ophangsystemen)
Horizontale strips die tegen of vlakbij het plafond aan de muur zijn bevestigd om schilderijhaken aan op te hangen.
Categorie: Onderdelen > binnenmuuronderdelen.

schilderijen
Geschilderde voorstellingen, met name op panelen of opgespannen doek. VDW. Term niet gebruiken voor schilderingen op gebouwdelen en voor schilderingen in boeken. Gebruik hiervoor resp. `muurschilderingen` (of meer specifieke termen) en `verluchtingen`.
Categorie: Beeldmateriaal > schilderingen naar vorm.

schilderen met olieverf
Het maken van kunstwerken met olieverf.
Categorie: Procédés en Technieken > schildertechnieken naar gebruikt materiaal.

schilderen met mineraalverf
Schildertechniek die af en toe werd toegepast in de 19e eeuw, en waarbij gebruik werd gemaakt van in water aangemengde pigmenten die op pleisterwerk werden geschilderd, en waarop een deklaag van waterglas (een oplossing van kalium- of natriumsilicaat) werd aangebracht.
Categorie: Procédés en Technieken > schildertechnieken naar gebruikt materiaal.

schilderen met droge kwast
Techniek waarbij met behulp van een tamelijk droge kwast verf of inkt op een onregelmatige manier wordt aangebracht, zodat een oneffen of gevlekt patroon ontstaat; hierbij is het mogelijk dat het papier of de laag verf die onder het met de droge kwast aangebrachte patroon zit, op sommige plaatsen zichtbaar blijft.
Categorie: Procédés en Technieken > schildertechnieken naar wijze van toepassing.

schilderen met acrylverf
Het maken van kunstwerken met acrylverf.
Categorie: Procédés en Technieken > schildertechnieken naar gebruikt materiaal.

schilderen (kunst)
Wordt gebruikt voor het aanbrengen van pigmenten op een oppervlak met als doel een expressief of communicatief beeld te vormen. Gebruik `verven (bedekken)` voor het hoofdzakelijk ter bescherming aanbrengen van verf op een oppervlak.
Categorie: Procédés en Technieken > schilderen en schildertechnieken.

schilden (motieven)
Te gebruiken voor schildachtige motieven, vaak tot in detail uitgewerkt met vlechtwerk, krullen en mantels.
Categorie: Ontwerpelementen > motieven.

schilder- en tekenmateriaal
Algemeen te gebruiken voor materialen die door kunstenaars worden gebruikt. De meeste descriptoren voor de specifieke materialen zullen te vinden zijn in de sectie ``.
Categorie: Materialen > materialen naar functie.

schilden
Stalen platen aan snelvuurgeschut.
Categorie: > .

schilden (harnas)
Algemene term voor harnasstukken die in de hand of op de arm worden gedragen en worden gebruikt om stoten van een tegenstander af te weren of bescherming te bieden tegen projectielen. Ze hebben door de geschiedenis heen overal in de wereld bestaan in vele afmetingen, vormen en materialen.
Categorie: Kleding > harnassen naar vorm.

schilddaken
Dak, gevormd door twee driehoekige schilden aan de smalle en twee trapeziumvormige aan de lange zijde. VWB. Alle vlakken (meestal vier) zijn hellend en dienen daarom van graatsparren te worden voorzien.
Categorie: Onderdelen > schuine daken.

schilddak-dakkapellen
Dakkapellen met schilddak.
Categorie: Onderdelen > dakkapellen.

schijven
Dunne, platte, cirkelvormige voorwerpen die van elk materiaal kunnen zijn gemaakt.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar vorm.

schijnwerpers
Verlichtingseenheden diebestaan uit één of meer lampen in een metalen kap met een reflector of een reflecterend oppervlak aan de binnenzijde. Ze worden gebruikt om het licht over grote oppervlakken te verstrooien.
Categorie: Interieurinrichting > verlichtingsmiddelen naar functie.

schijnvoegen
Ondiepe groeven in metselwerk of beton die zijn ontworpen om druk en de daaruit voortkomende barsten of scheuren te reguleren.
Categorie: Onderdelen > voegen naar functie.

schietwilgenhout
schotwilgenhout Ruimere term: wilgenhout
Categorie: Materialen > wilgenhout.

schietterreinen
Terreinen uitgerust met doelen voor oefening in het schieten met vuurwapens.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > complexen naar functie.

schietspoelen
Smalle gepunte voorwerpen bij het weven gebruikt om het inslaggaren heen en weer te halen, tussen de kettingdraden door.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > textielvervaardigingsgereedschap en -uitrusting.

schietschoppen
Plat, peddelachtig gerei met lange handvatten die vooral door bakkers worden gebruikt voor het plaatsen en verwijderen van brood, taarten en soortgelijke voedingswaren uit een oven. Gebruik `taartscheppen` voor gerei met twee lange tanden die worden gebruikt voor het plaatsen in en verwijderen van voedsel uit een oven.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengereedschap voor het hanteren van voedsel.

schietschouwen
Nederlandse platboomde boot, gebouwd als een schouw en daarom schietschouw genoemd. Ze werden onder meer in Zeeland gebouwd en werden daar gebruikt voor de visserij en het goederenvervoer. Ze konden geroeid en ook gezeild worden met een spriettuig en hadden daarom zwaarden
Categorie: Vervoermiddelen > schouwen (vaartuigen).

schietschijven
Diverse voorwerpen met bepaalde tekens erop waar op gericht moet worden of die geraakt moeten worden bij sportevenementen of wedstrijden.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > sport- en atletiekbenodigdheden.

schietmeesters
Bouwvakkers die tot taak hebben met explosieven iets op te blazen.
Categorie: Personen > bouwvakkers.

schietgaten
Kleine openingen (zoals in muren of parapetten), vaak met diep afgeschuinde zijwanden, waardoor kleine wapens kunnen worden afgeschoten. Voor gelijksoortige openingen die worden gebruikt om licht door te laten of door naar buiten te kijken wordt `loop windows` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > verdedigingswerk-openingen.

schietbanen
Terreinen, ingericht voor het schieten naar een doel, naar schietschijven. VDW.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > schietterreinen.

schichten (pijlen)
Korte, dikke pijlen die zijn ontworpen om met kruisbogen te worden afgeschoten, met veren en een kop die verschillende vormen kan hebben maar vaak vierkant of stomp is.
Categorie: Wapens en Munitie > pijlen.

schiavona’s
Te gebruiken voor degens met een opvallend korfgevest en gewoonlijk een tweesnijdende, scherp toelopende kling, genoemd naar de Slavische lijfwachten van de doge van Venetië die ze gebruikten; nog bestaande exemplaren dateren van eind 15de tot eind 18de eeuw
Categorie: Wapens en Munitie > houwdegens.

Schevenings
Streekdracht
Categorie: > .

scheve bogen
Wordt gebruikt voor bogen met stijlen die niet in een rechte hoek op de vlakken staan.
Categorie: Onderdelen > bogen naar vorm: ontwerp.

scheuten
De individuele inslagdraden die worden meegenomen als het schuitje één maal door de sprong gaat.
Categorie: Onderdelen > inslag (textielonderdeel).

scheurvastheid
De kracht die nodig is om een staaltje te scheuren onder gestandaardiseerde omstandigheden.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > mechanische eigenschappen.

scheuren
Scheidingen in een flexibel materiaal veroorzaakt door delen van elkaar te trekken of te rukken.
Categorie: Toestanden en Invloeden > toestanden en invloeden.

scheuren (techniek)
Het veroorzaken van scheidingen in een flexibel materiaal door het ene deel van het andere los te trekken of te rukken.
Categorie: Procédés en Technieken > wijzigingen in oppervlakte of structuur.

schetsontwerpen
Worden vroeg in een ontwerpproces voor kunst of architectuur gemaakt; ze zijn gedetailleerder dan schetsen.
Categorie: Beeldmateriaal > tekeningen naar functie.

schetsplaten
Platen die worden gebruikt om delen van een spant te verbinden of om verscheidene stukken staal te verbinden.
Categorie: Onderdelen > bevestigingsmiddelen.

schetskaarten
Schetsmatige, uit de vrije hand getekende kaarten waarop de voornaamste kenmerken van een bepaalde plaats worden aangegeven; kan worden gebruikt voor kaarten die uit het hoofd zijn getekend.
Categorie: Informatievormen > kaarten naar productiemethode.

schetsjes
Kleine, korte, bondige tekeningen.
Categorie: Beeldmateriaal > tekeningen naar materiaal of techniek.

schetsen (techniek)
Het uitwerken of vastleggen van de belangrijkste trekken van een visuele vorm, meestal maar niet noodzakelijkerwijs door te tekenen.
Categorie: Procédés en Technieken > beeldvervaardigingsprocédés en -technieken.

schetsen (beeldende werken)
Beeldende werken die slechts de hoofdlijnen of -trekken van het onderwerp weergeven, als ontwerpen voor meer uitgewerkte kunstwerken, als zelfstandige uiting, ter oefening, of ter verduidelijking; minder afgewerkt dan `studies`.
Categorie: Beeldmateriaal > beeldmateriaal naar medium of techniek.

schetsboeken
Boeken of blokken blanco papier die worden gebruikt of zijn bedoeld om op te schetsen.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar functie.

schertsglazen
Verschillende soorten drinkglazen bestemd om de vaardigheid van de drinker te testen om de drank zonder morsen te drinken.
Categorie: Houders > schertsdrinkgerei.

scherven
Wordt alleen gebruikt voor fragmenten van aardewerk of glas.
Categorie: Objectgenres > fragmenten.

scherptediepte
Reeks van afstanden, dichtbij of veraf, waarin objecten scherp te zien zijn.
Categorie: Abstracte Begrippen > visuele en representatieve concepten.

schermzwaarden
Blanke gevestwapens voor de schermsport.
Categorie: Wapens en Munitie > blanke gevestwapens naar functie.

schermsabels
Schermwapens met komgevest met vuistbeugel en een kling om zowel mee te houwen als te steken.
Categorie: > .

schermstokken
Middeleeuwse Europese wapens die bestaan uit een lange staf van hout, tussen de 1,80 en 2,70 m lang met een ronde doorsnede, vaak aan beide uiteinden afgezet met ijzer; ze werden gehanteerd met beide handen, waarbij de ene hand in het midden werd geplaatst en de andere de staf vasthield op een kwart van de totale lengte van de staf. Ze waren vooral populair als wapens bij Engelse burgers.
Categorie: Wapens en Munitie > slagwapens.

schermmuren
Aanduiding voor muren die rond een bouwput opgericht worden om natte aarde tegen te houden om bijvoorbeeld funderingen te kunnen bouwen in gebieden met hoog grondwater.
Categorie: Onderdelen > keermuren.

schermgevels
Wordt meestal gebruikt voor façades die zijn gebouwd om de vorm of omvang van gebouwen waaraan ze bevestigd zijn te verhullen, door ze bijvoorbeeld in hoogte of breedte te vergroten. Als hun doel het creëren van een imposantere verschijning is, wordt de term `valse voorgevels` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > façades.

schermers
Zij die zich bezig houden met de schermsport.
Categorie: Personen > atleten.

schermen
Wordt gebruikt voor overkappingen, als bescherming tegen de regen of de zon, van openluchttheaters of amfitheaters.
Categorie: Onderdelen > hangdaken.

schermen (bedekkingen)
Beweegbare bedekkingen, meestal van papier, stof, bamboe of soortgelijke materialen en soms op een rolwiel bevestigd. Ze worden gebruikt voor de regulatie van buitenlicht of om het zicht van binnen of buiten te verhinderen. Geef de voorkeur aan de term `jaloezieën (bedekkingen)` voor beweegbare bedekkingen bestaande uit horizontale of verticale stroken die kunnen worden geopend of gesloten, gebruikt voor de regulatie van licht of zicht.
Categorie: Interieurinrichting > bedekkingen en voorhangen voor openingen.

schermdegens
Schermwapens met komgevest zonder vuistbeugel en met een kling uitsluitend om mee te stoten.
Categorie: Wapens en Munitie > blanke gevestwapens naar vorm.

schering en inslag
Weeftechniek waarbij een patroon wordt gevormd of de ondergrond wordt verrijkt door gebruik van meer dan een serie scheringeinden; het patroon wordt aangebracht met extra of aanvullende inslag.
Categorie: Procédés en Technieken > weeftechnieken: patroonvorming (textiel).

scherfgranaten
Granaten met een vulling van kogels, stalen pijltjes of fijn schroot, bedoeld om te worden gebruikt tegen individuen.
Categorie: Wapens en Munitie > granaten.

schepwerk
Tot opscheppen dienend tafelgereedschap; term gebruikt ter onderscheiding van `cutlery`, keukengerei met een snijkant, en van `corpuswerk`, zoals drinkvaatwerk en schalen. Voor het geheel van tafelmessen, -vorken en -lepels, zie `bestek`.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengerei naar vorm.

schepranden
Scherpe rand aan een vel met de hand geschept of met behulp van een mal gemaakt papier, die wordt veroorzaakt doordat de pulp met behulp van een schepvorm of frame in de vorm wordt geperst en tegen de rand oploopt; bij bepaalde soorten machinaal gemaakt papier worden ze veroorzaakt door rubberen riempjes aan de zijkanten van de papiermachine, of zijn ze kunstmatig aangebracht.
Categorie: Toestanden en Invloeden > toestanden en invloeden: papier.

schepraderen
Raderen die zijn gemaakt om te draaien door de directe beweging van water.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > energie producerende apparatuur.

schepping
creatie Ruimere term: leerstellige begrippen
Categorie: Abstracte Begrippen > leerstellige begrippen.

scheppende holen
Diepe, concave lijsten, vooral die op een zuilbasement in de klassieke architectuur.
Categorie: Onderdelen > architectonisch lijstwerk naar vorm: doorsnede.

schepnetten
Zakvormig net aan een beugel of hoepel met stok.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > vangtuig.

scheppen (serveermateriaal)
Gerei met een troffelachtig of anders gevormd schepgedeelte, soms gedeeltelijk bedekt om een kom te vormen, dat wordt gebruikt voor het snijden van stukken van zachte voedingswaren of fruit om het op te dienen of uit te delen. Wordt ook gebruikt voor het serveren van graankorrels en gepureerd voedsel.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gebruiksvoorwerpen voor het opdienen van voedsel.

scheplepels (bouwuitrusting)
Soort schepbak dat wordt gebruikt op diverse graafmachines.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > trekemmers.

schepijs
Consumptieijs dat in bakjes geschept wordt.
Categorie: Materialen > consumptieijs.

schepen met walvisdek
Te gebruiken voor schepen met een buisvormige of geronde scheepszij boven de waterlijn waardoor een bol dek onstaat waarover het zeewater vrij over de romp kan stromen; het model ontstond oorspronkelijk in het gebied rond de Grote Meren, in de Verenigde Staten, in 1896.
Categorie: Vervoermiddelen > vaartuigen naar bovenbouw.

schepen (kerkruimten)
Rompen van kerken, onderscheiden van het koor en eventuele voorbouwsels aan de tegenovergestelde zijde (torens, westwerk). Het schip is eenbeukig of onderverdeeld in middenbeuk of -schip en zijbeuken of -schepen. VWB
Categorie: Onderdelen > binnenruimten.

schepen
Over het algemeen te gebruikien voor vaartuigen die groter en zeewaardiger zijn dan boten; worden meestal voortbewogen door zeilen of motoren.
Categorie: Vervoermiddelen > vaartuigen naar algemeen type.

schenkkannen
Hoge kannen met één handvat en een scharnierend deksel met een knop en een duimrust. Meestal zonder lip of tuit; bestemd voor het serveren van wijn.
Categorie: Houders > vaten voor het serveren van dranken.

schenkingen
Kostenloze subsidies of eigendomsoverdrachten.
Categorie: Abstracte Begrippen > eigendom.

schenken
Iets vloeibaars, een vloeistof of iets anders in losse deeltjes uiteen doen vloeien of vallen.
Categorie: Procédés en Technieken > procédés en technieken naar specifiek type.

schenkels
Gebogen schoren die meestal in paren voorkomen en worden gebruikt om de dakkapel te dragen en het effect van een boog geven.
Categorie: Onderdelen > schoren (ondersteunende elementen).

schenden
Het met opzet schade toebrengen aan de buitenkant of het uiterlijk van gebouwen of voorwerpen.
Categorie: Procédés en Technieken > vernietigen.

schemels
Stoelen in de vorm van een krukje met vier poten waar een rugleuning aan is gezet. De term werd voor het eerst gebruikt in de 16e eeuw en in de 17e en 18e eeuw werd er ook wel een stoel zonder armleuningen mee aangeduid.
Categorie: Interieurinrichting > stoelen naar vorm.

schematische tekeningen
Ontwerptekeningen die vroeg in het ontwerpproces van een architectonisch project zijn gemaakt, meestal op schaal getekend en het volledige project weergevend.
Categorie: Beeldmateriaal > ontwerptekeningen.

schema`s (tijdsplanning)
Overzichten van werkwijzen, waarin wordt vermeld in welke volgorde en in welk tijdsbestek de diverse handelingen dienen te worden verricht.
Categorie: Informatievormen > documenten naar vorm.

schema`s (bouwkundige documenten)
Lijsten of overzichten van werktekeningen of beschrijvingen van de onderdelen van een gebouw.
Categorie: Informatievormen > bouwkundige documenten.

schelpwerk
Decoratief werk samengesteld uit zeeschelpen.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar materiaal.

schelpmarmer
Donker, grijsbruin marmer met dicht samengepakte fossiele schelpen; het krijgt een hoge glans wanneer het wordt opgepoetst.
Categorie: Materialen > marmer naar vorm of functie.

schelpkalk
Kalksteen die is samengesteld uit losjes samenhangende stukjes schelp die aan elkaar zijn verbonden door kalkcarbonaat.
Categorie: Materialen > shelly kalksteen.

schelphoorns
Blaasinstrumenten, gemaakt van schelpen, met conische boring, geluid producerend door lipspanning; met een mondstuk of met een gat bovenin, wanneer aangeblazen aan het uiteinde, of met een gat in de spiraal in de spiraal van de schelp, wanneer aan de zijkant aangeblazen.
Categorie: Geluidsmiddelen > blaasinstrumenten, bespeeld door lipspanning, met conische boring, natuurlijk.

schelpencement
Een mengsel van calciumoxide en water met schelpen, grind of kiezelstenen dat, wanneer het droog is, zo hard wordt als steen en gebruikt wordt als bouwmateriaal.
Categorie: Materialen > cement naar samenstelling of oorsprong.

schelpengeld
Ruilmiddel bestaande uit schelpen.
Categorie: Ruilmiddelen > geld.

schelpen (bouwelementen)
Halfronde nissen die overdekt zijn met een halfkoepel.
Categorie: Onderdelen > nissen.

schelpen (dierlijk materiaal)
De harde buitenbedekking van een dier.
Categorie: Materialen > schelp en schelpmateriaal.

schellenbomen
Muziekinstrument bestaande uit een draaghout met dwarshouten waaraan schelletjes hangen. Ze zijn versierd met een halve maan, een ornament in de vorm van een Chinese hoed en paardenstaarten. Ze zijn door Europese militaire kapellen overgenomen van de Turken.
Categorie: Geluidsmiddelen > hangende ratels.