AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

ringen met inscriptie
Vingerringen waar een zinnespreuk, een korte, sentimentele zegswijze, in is gegraveerd. Dateren uit de 17e eeuw, vaak een verlovings- of trouwring.
Categorie: Kleding > ringen (sieraad).

ringen (sport)
Metalen ringen van ongeveer 17,5 tot 25 cm in diameter, die met leer of rubber zijn overgetrokken en hangen aan touwen die aan het plafond of aan draagbare raamwerken zijn bevestigd zodat ze vrij kunnen zwaaien tijdens gymnastische oefeningen.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > gymnastiekbenodigdheden.

ringen (sieraad)
Kleine ronde banden die om de vinger worden gedragen.
Categorie: Kleding > sieraden gedragen aan de armen en handen.

ringbroches
Broches in de vorm van een ring, met een beweegbare speld die kan uitsteken buiten de omtrek van de ring, gewoonlijk van metaal en vaak voorzien van versieringen. Dienen om kleding vast te maken en werden vooral gedragen in Europa tijdens de Middeleeuwen.
Categorie: Kleding > broches.

rimpelen
Een proces dat voorkomt bij materialen als papier, karton, velijn of stof, waarbij het materiaal gekreukt, gevouwen, scheef getrokken of geribbeld wordt.
Categorie: Procédés en Technieken > wijzigingen in oppervlakte of structuur.

rimpelig
Geeft aan dat papier, karton, velijn of stof gekreukt, samengetrokken, krom getrokken of geribbeld is.
Categorie: Toestanden en Invloeden > toestanden en invloeden.

rimboe
Verwijst naar over het algemeen ontoegankelijke tropische wouden, dichtbegroeid met een wirwar van grassen, klimplanten, struiken en bomen
Categorie: Nederzettingen en landschappen > plantengemeenschappen.

rillen
Het aanbrengen van een of meer rillijnen.
Categorie: Procédés en Technieken > wijzigingen in oppervlakte of structuur.

rilievo schiacciato
Beeldhouw-reliëftechniek waarbij de uitsprong van de vormen opmerkelijk oppervlakkig is.
Categorie: Procédés en Technieken > reliëftechniek.

rilapparaten
Gevormde ijzeren of stalen handgereedschappen die na verhitting worden gebruikt voor blind sierstempelen en om rechte en kromme lijnen te branden in leer.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap en accessoires voor het bewerken en afwerken van oppervlakken.

rijzwepen
Korte zwepen, gewoonlijk gemaakt van gevlochten leer, die worden gebruikt door ruiters.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > zwepen (dierenuitrusting).

rijtuigschilders
Kunstenaars die gespecialiseerd zijn in het aanbrengen van decoratief schilderwerk op rijtuigen, voornamelijk die welke worden voortbewogen door trekdieren.
Categorie: Personen > schilders naar locatie of context.

rijwegen
Wordt gebruikt voor die delen van de verkeerswegen waar rijdend verkeer overheen gaat.
Categorie: Onderdelen > weg en wegkantelementen.

rijtuiglaarzen
Laarzen die gemaakt zijn om in de winter te dragen, meestal met bont afgezet en gevoerd, vaak tot aan de kuiten reikend. Oorspronkelijk gedragen door vrouwen over schoenen of pantoffels heen om hun voeten warm te houden als ze in koetsen reden.
Categorie: Kleding > laarzen naar vorm.

rijtuigen
Te gebruiken voor voertuigen met wielen die worden getrokken door paarden en vooral worden gebruikt om mensen op een comfortabele manier te vervoeren.
Categorie: Vervoermiddelen > transportmiddelen voor personenvervoer.

rijtjeshuizen
Wordt gebruikt voor stedelijke woningen die aan elkaar zijn gebouwd in rijen van drie of meer. Gebruik `stadshuizen` voor vrijstaande stedelijke woningen.
Categorie: Bouwwerken > woonhuizen naar vorm: indeling.

rijstzetmeelpap
Een pap die wordt verkregen door rijstzetmeel in water te koken, wat resulteert in een witte pasta die opdroogt tot een vel dat bijna transparant is.
Categorie: Materialen > plantaardig hechtmiddel.

rijstroken
Stroken wegdek waarover een enkele rij voertuigen kan rijden.
Categorie: Onderdelen > weg en wegkantelementen.

rijststro
Halmen van rijstplanten.
Categorie: Materialen > stro.

rijstpapieren afscheidingsschermen
Papieren schermen die als tussenwanden of schuifdeuren dienst doen.
Categorie: Onderdelen > oppervlakte-elementen.

rijstpapier
Te gebruiken voor het vezelloos, teer, papierachtig materiaal gemaakt van kern van de rijstpapierboom. Gebruik `Japans papier` voor verscheidene soorten oosters papier met lange vezels die met de hand worden gemaakt.
Categorie: Materialen > papier naar samenstelling of herkomst.

rijrokken
Lange omslagrokken door vrouwen gedragen bij het paardrijden in amazonezit; laat 19e en vroeg 20e eeuw.
Categorie: Kleding > rokken.

rijp-oriëntaliserend
Verwijst naar de tweede fase van de oriëntaliserende periode, toen kromlijnige patronen en exotische motieven de plaats hadden ingenomen van de vroegere stijl en thema’s van de geometrische periode.
Categorie: Stijlen en Perioden > oriëntaliserend.

rijp-geometrisch
Verwijst naar de fase van de geometrische stijl in de 9de en het begin van de 8ste eeuw v. Chr. Deze kenmerkt zich door het toenemend aantal nieuwe patronen in de vaasschilderkunst, waaronder de introductie van gestileerde menselijke en dierlijke figuren met abstracte vormen zoals driehoeken, bogen en lijnen.
Categorie: Stijlen en Perioden > geometrisch.

rijlaarzen
Meestal nauwsluitende laarzen van donker leer of lederachtig materiaal die worden gedragen bij het paardrijden.
Categorie: Kleding > laarzen naar functie.

rijksuniversiteiten
Universiteiten die financieel worden gesteund door de staat.
Categorie: Bouwwerken > universiteiten.

rijksinsignes
Emblemen, symbolen of attributen als onderscheidingsteken van vorstelijke macht of van de staat als diens opvolger. Term in het Engels en Amerikaans breder, ook voor bepaalde andere hoge instanties, rangen of orden, gebruikt.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar functie.

rijksappels
Bollen voorzien van kruizen, die koninklijke macht en gerechtigheid symboliseren. Worden soms in de hand gehouden als onderdeel van rijksinsigniën of als ornament bovenop een scepter of kroon geplaatst.
Categorie: Informatievormen > ambtssymbolen.

rijdend materieel
Wordt gebruikt voor groepen spoorwegmaterieel, meestal onder een enkele eigenaar of bestuurseenheid.
Categorie: Objectgroepen en systemen > groepen voertuigen.

rijdend speelgoed
Speelgoed dat is bedoeld om te worden bereden.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > speelgoed naar werkwijze.

rijgen
Het tijdelijk aan elkaar bevestigen van twee of meer stukken materiaal door middel van lange, losse steken om ze op hun plaats te houden tot ze uiteindelijk worden vastgenaaid. Gebruik `losjes bevestigen` voor een lichte of tijdelijke bevestiging met behulp van een ander middel.
Categorie: Procédés en Technieken > naaien.

rijgen (van kralen)
Het afwerken, uitrusten, verfraaien of bedekken met kralen.
Categorie: Procédés en Technieken > handwerken.

rijglaarzen
Dichte, soms geveterde enkellaarzen die halverwege de 19e eeuw werden geïntroduceerd en die als kenmerk hebben dat het bovenleer aan beide zijden doorloopt en zo een galoche vormt.
Categorie: Kleding > laarzen naar vorm.

rijgsnoeren
Koordje of veter, vervaardigd van leer of lint, met aan de uiteinden metalen lipjes of nestels. Oorspronkelijk gebruikt om delen van een kostuum bijeen te houden, later, in strikken geknoopt, gebruikt als boordsel.
Categorie: Onderdelen > veters.

rijkdom
Alle eigendommen of bronnen die een geld- of ruilwaarde hebben of van economisch nut zijn.
Categorie: Abstracte Begrippen > economische begrippen.

rijden (reizen)
Het reizen op de rug van dieren, in of op voertuigen (zoals auto`s of rijtuigen), voor anker liggen of voortbewegen op het water (zoals op surfplanken).
Categorie: Lichamelijke Activiteiten > lichamelijke activiteiten naar algemene context.

rijdbare handpompen
Brandweervoertuigen waarop waterpompen zijn geplaatst die met de hand bediend worden met behulp van houten stokken; worden vaak ook met de hand voortgetrokken of geduwd.
Categorie: Vervoermiddelen > hulpverleningsvoertuigen.

rijbroeken
Broeken die wijd om de dijbenen zitten en strak vanaf net boven de knie tot de kuiten; gedragen door mannen en vrouwen bij het paardrijden. Gebruik `jodhpurs` voor broeken die wijd om de heupen en dijen vallen en tot de enkels reiken.
Categorie: Kleding > broeken.

rijbewijzen
Door erkende autoriteiten verstrekte documenten die de eigenaars ervan de bevoegdheid geven om op openbare wegen motorvoertuigen te besturen.
Categorie: Informatievormen > licenties.

riggers
Lange, smalle haarpenselen met een beitelvormige uiteinde die worden gebruikt om te beletteren en om nauwkeurige lijnen of strepen te tekenen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > letterzetterspenselen.

rigaree
Versiering op glaswerk, zoals wijnkaraffen, bestaande uit smalle opgelegde repen glas die parallelle ribben vormen.
Categorie: Ontwerpelementen > toegepaste decoratie.

riffen
Lange, smalle ondieptes in zee bestaande uit rotsen, koraal of zand waarvan de top op het laagwaterpeil ligt of net daarboven.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > landschapsvorm naar ligging: betrekking hebbend op water.

riffelvijlen
Gebogen raspen in allerlei vormen en breedten, die worden gebruikt voor houtsnijwerk.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > raspen: houtbewerkingsgereedschap.

rietwerkreliëf
Versiering die bestaat uit parallel, bol lijstwerk dat vooral populair was aan het einde van de 18e en begin van de 19e eeuw voor meubilair en zilverwerk.
Categorie: Ontwerpelementen > rand- en oppervlaktepatronen.

rietpennen
Pennen die zijn gemaakt van rietstengels.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > pennen.

rietpijpen
Rietinstrumenten bestaande uit een pijp van riet, hout, been of metaal, waarbij het geluid wordt voortgebracht door de trilling van een enkel, dubbel of vrij riet. Gebruik `tongpijpen` voor orgelpijpen die tonen voortbrengen door middel van de trilling van een flexibel metalen riet.
Categorie: Geluidsmiddelen > rieten (aërofonen).

rietorgels
Toetsinstrumenten waarbij het geluid wordt geproduceerd door vrijslaande rieten die in werking worden gebracht door samengeperste of weggezogen lucht.
Categorie: Geluidsmiddelen > vrijslaande rieten.

rietjes
Buisjes, gewoonlijk van papier of glas gemaakt, die worden gebruikt voor het opzuigen van dranken uit een glas.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gebruiksvoorwerpen voor het consumeren van voedsel.

rietinstrumenten met enkel riet
Rietpijpen, waarbij een enkel opslaand tongetje in trilling wordt gebracht.
Categorie: Geluidsmiddelen > rietpijpen.

riethaken
Messen met een lang, gebogen lemmet die worden gebruikt om riet te bewerken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > messen: rietwerk.

rietinstrumenten
Houtblaasinstrumenten met rieten.
Categorie: Geluidsmiddelen > houtblaasinstrumenten.

rieten (aërofoononderdelen)
Dunne, langwerpige stukken riet, hout, metaal, plastic of ander materiaal, die voorkomen in verschillende muziek instrumenten; ze worden aan het vibreren gebracht door de luchtstroom van de adem van de speler of door de blaasbalg, en brengen op die manier geluid voort.
Categorie: Onderdelen > aërofoononderdelen.

rieten (aërofonen)
Aërofonen waarbij een luchtstroom tegen een riet wordt gestuurd zodat deze even trilt en de luchtstroom met tussenpozen onderbreekt.
Categorie: Geluidsmiddelen > aërofonen.

riet
Verschillende soorten hoge grassen die met name in moerasgebieden groeien.
Categorie: Materialen > gras.

riemlijsten
Lijstwerk met een smalle, platte rand, vaak vierkant in doorsnede.
Categorie: Onderdelen > architectonisch lijstwerk naar vorm: doorsnede.

riemen (stroken)
Stroken, meestal van leer, darm of ongelooide huid, die worden gebruikt als teugels of zwepen of in schoeisel of kledij.
Categorie: Objectgenres > stroken.

riemen (kledingaccessoires)
Buigzame banden die rond het middel of de heupen worden gedragen en meestal een soort sluiting hebben, bijvoorbeeld een gesp. Worden gedragen ter decoratie, steun of om geld, documenten of dergelijke te bevatten.
Categorie: Kleding > op het lichaam gedragen kledingaccessoires.

riemen (bevestigingsmiddelen)
Stroken leer, stof of ander materiaal voorzien van een sluithaak of gesp, die worden gebruikt als sluiting.
Categorie: Onderdelen > bevestigingsmiddelen.

rieken
Meertandige ijzeren mestvorken, ook gebruikt voor het uitsteken van gewassen en het omsteken van de grond.
Categorie: grondbewerkingsuitrusting > grondbewerkingsuitrusting.

riding coats
Rokkostuums gedragen van 1825 tot de jaren `70 van de 19e eeuw, met zakken en waarbij de voorpanden vanaf de borst schuin zijn weggesneden naar het dijbeen.
Categorie: Kleding > rokkostuums.

riddles (founding tools)
Grove zeven die worden gebruikt om korrelig materiaal te scheiden en sorteren.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gietgereedschappen.

ridders
Te gebruiken voor mannen, voornamelijk van adel, die onder het Europese leenstelsel hun titel, privileges en landhuizen ontvingen van hogergeplaatsten en die in ruil daarvoor dienden als gewapende soldaten of iemand stuurden om deze dienst in hun plaats te vervullen. Wordt ook gebruikt voor personen die de titel verkrijgen als ereteken of sociale onderscheiding.
Categorie: Personen > grondbezitters.

riddels
Gordijnen ter weerszijnden van het altaar. Gebruik `dorsalen` voor gordijnen die achter het altaar hangen.
Categorie: Interieurinrichting > altaar en altaaronderdeel bedekkingen en hangsels.

ricing sticks
Korte stokken die door de Great Lakes Indianen in paren worden gebruikt voor het oogsten van wilde rijst.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > landbouwuitrusting.

richtlinialen
Diverse gereedschappen, meestal lange staven of repen van hout of metaal, die zuiver rechte kanten hebben en worden gebruikt om nauwkeurige rechte lijnen te tekenen of te snijden, of om de vlakheid of gelijkmatigheid van oppervlakken te controleren. Gebruik `linialen (geleidingsgereedschap)` voor meestal kortere voorwerpen die voornamelijk worden gebruikt als geleiders om rechte of gebogen lijnen te tekenen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap voor vormen en geleiden.

richtingborden
Wordt gebruikt voor borden die gebruikers naar bestemmingen leiden.
Categorie: Informatievormen > borden naar functie.

ribbon bars
Te gebruiken voor kleine rechthoekige met lint bedekte spelden met onderscheidende kleuren, gedragen op militaire uniformen bij voorgeschreven gelegenheden; zij vertegenwoordigen de medailles of decoraties die op gala-uniformen worden gedragen bij zeer officiële gelegenheden.
Categorie: Kleding > accessoires die boven het middel gedragen worden.

ribbon-and-stick moldings
Bewerkte lijsten met linten die een spiraalbeweging om een stok maken.
Categorie: Onderdelen > architectonisch lijstwerk naar vorm : motief.

ribbon-backstoelen
Stoelen met verstrengelde spijlen in de vorm van gevlochten linten, die bekendheid kregen door Chippendale en vanaf het midden van de 18e eeuw voorkwamen in Engeland en Amerika.
Categorie: Interieurinrichting > stoelen naar vorm: vorm van de rug.

ribben (boekbandonderdelen)
Uitstekende randjes over de rug van een boek, die de plaats aangeven van de koorden onder de omslag. Te onderscheiden van `touwen (boekbandonderdelen)`; dit zijn gedraaide strengen vezelig materiaal waarop de delen van een boek zijn vastgenaaid.
Categorie: Onderdelen > boekbandonderdelen.

ribben
Uitstekende randen, meestal van metselwerk, die koepels of gewelven ondersteunen of versieren.
Categorie: Onderdelen > boog-, koepel- of gewelfonderdelen.

ribats
Wordt gebruikt voor multifunctionele, islamitische versterkte buitenposten die meestal zijn alleen zijn bestemd voor strijders voor het Geloof, die zich toeleggen op de verdediging van grenzen en het bekeren van mensen.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > militaire kampen.

rib lath
Metaalgaastengel met V-vormige ribbels die meer stugheid bieden en een grotere afstand tussen de raamwerkdelen toestaan.
Categorie: Materialen > betengeling.

Rizekat
Te gebruiken om werken te beschrijven van het gelijknamige, nomadische, Arabisch sprekende volk van kamelenhoeders dat rondtrekt door Afrikaanse gebieden in het oosten van Tsjaad, het westen van Sudan en de Sudanese regio Darfur.
Categorie: Stijlen en Perioden > Baggara.

rivlins
Een Schotse term voor veterschoenen die gemaakt zijn van de ongelooide huid van een dier, waarbij het haar naar buiten wijst. Wordt naar de voet gevormd als de huid nog buigzaam is.
Categorie: Kleding > schoenen naar vorm.

rivierschepen
Te gebruiken voor schepen met weinig diepgang die op rivieren varen.
Categorie: Vervoermiddelen > binnenvaartschepen.

rivierschokkers
Rivierschokkers waren tweedehands aangekochte vaartuigen omgebouwd voor de ankerkuilvisserij, veelal oude Zuiderzeeschepen.
Categorie: Vervoermiddelen > vissersschepen naar functie.

riviermonden
Wateruitgangen waar eb en vloed de stromingen van rivieren ontmoeten.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > onderdelen van watervlakten.

rivierkaarten
rivierenkaarten Ruimere term: nautische kaarten
Categorie: Informatievormen > nautische kaarten.

rivierdijken
Wordt gebruikt voor wallen die zijn gebouwd om overstroming van laaggelegen land tegen te houden. Gebruik `dijken` voor wallen die zijn gebouwd langs rivieren of zeeën om overstromingen te beperken of te voorkomen.
Categorie: Bouwwerken > constructies tegen overstroming.

rivet sets
Gereedschap dat wordt gebruikt om koppen van klinknagels te bewerken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap voor smeden en metaalbewerking.

rituelen (gebeurtenissen)
Gebruiken of gedragspatronen die regelmatig op een vaste, nauwkeurige manier worden uitgevoerd voor persoonlijke of openbare doeleinden.
Categorie: Gebeurtenissen > gebeurtenissen.

rouwdragers
Personen die verdriet of smart voelen of uitdrukken.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

rouwcentra
Vertrekken of gebouwen van begrafenisondernemers waar overledenen worden opgebaard in afwachting van de begrafenis of crematie. VDW.
Categorie: Bouwwerken > begrafenisvoorbereidende gebouwen.

rouwborden
Ruitvormige platen of panelen waarop het wapenschild van een overleden persoon is aangebracht, die bij zijn overlijden ten toon worden gesteld.
Categorie: Informatievormen > onderscheidingstekens en symbolen.

rouw
Het voelen en tonen van droefheid en verdriet; ook de tijd van rituele plechtigheden na een overlijden.
Categorie: Abstracte Begrippen > verdriet.

routes
parcoursen; omloop Ruimere term: recreatiegebieden
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > recreatiegebieden.

routeren
Het dirigeren van scheepvaart volgens gespecificeerde routes, zulks in verband met weersverwachtingen, ijscondities, verkeersophopingen, mijnenvelden of andere oorlogsgevaren.
Categorie: Abstracte Begrippen > navigeren.

routebeschrijvingen
Documenten waarin een bepaalde route wordt beschreven.
Categorie: Informatievormen > reisdocumenten.

rout chairs
Benaming die wordt gebruikt door Chippendale voor kleine geschilderde stoelen met onbesproken plaatsen die worden gebruikt bij shows.
Categorie: Interieurinrichting > stoelen naar vorm.

round-eared caps
Kleine mutsen voor binnenshuis, met een enkele of dubbele sierstrook als rand aan de voorkant en tot de oren reikend; werden door vrouwen in de 18e eeuw gedragen.
Categorie: Kleding > petten en mutsen naar vorm.

round towers
Wordt gebruikt voor ronde stenen torens die aan de bovenkant toelopen, met een kegelvormige stenen kap, vier tot vijf verdiepingen en een toegangsdeur hoog boven de grond; veelvoorkomend in Ierland, verbonden met kerken, en waarschijnlijk gebouwd tussen de 10e en de 12e eeuw.
Categorie: Bouwwerken > torens (bouwwerken).

Round Style
Stijl in de Afrikaanse beeldhouwkunst, gekenmerkt door zijn naturalistische, zachte en organische karakter, met ronde vormen; doet denken aan een bottenstelsel dat met huid is bedekt.
Categorie: Stijlen en Perioden > Afrikaanse beeldhouwstijlen.

round gowns
Japonnen die tot aan de grond reiken, zonder opening middenvoor in de rok en meestal zonder sleep, gedragen in de 18e en 19e eeuw. Geen Nederlands equivalent.
Categorie: Kleding > robes (japonnen).

roulettes
Te gebruiken voor draaiende schijfachtige toestellen die soepel draaien rond een centrale as en die aan de binnenkant zijn voorzien van vakjes, allemaal even groot, waarin een tollend balletje kan worden opgevangen tijdens het spelen van roulette.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > apparaten voor algemeen amusement.

rough files
Vijlen met het grofste profiel.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > vijlen (gereedschap).

rough sills
Horizontale delen die over de onderkant van een nog niet afgewerkte opening gelegd zijn en die fungeren als basis tijdens de constructie van raamkozijnen of deurkozijnen. Gebruik `sill plates` voor de horizontale delen die op de fundering aan de onderkant van een houten constructie rusten.
Categorie: Onderdelen > balloon and platform frame components.

rotstempels
In rots uitgehouden tempels. VDW.
Categorie: Bouwwerken > tempels naar vorm.

rotskunst
Te gebruiken voor werk dat op een rots is geschilderd of gegraveerd.
Categorie: Abstracte Begrippen > kunstgenres.

rotsschilderingen
Schilderingen op natuurlijke rotsen.
Categorie: Beeldmateriaal > schilderingen naar locatie of context.