AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

versterken (fortificeren)
Het sterker maken van elementen in de bebouwde omgeving voor het geval dat er zich een aanval voordoet, door ze te voorzien van enige verdedigingsmiddelen, of door ze te verstevigen met versterkingen of versterkingselementen
Categorie: Procédés en Technieken > beschermingsprocédés en -technieken.

versterken
stalen (stabiliseren); sterken (stabiliseren) Ruimere term: stabiliseren
Categorie: Procédés en Technieken > stabiliseren.

verstelbare vizieren
Vizieren, horizontaal verstelbaar.
Categorie: Onderdelen > vuurwapenonderdelen.

verstelbare klizeerschaven
Schaven met een verstelbare schaafspie waardoor de beitel kan worden afgesteld al naar gelang de gewenste breedte. Worden gebruikt om groeven uit te schaven aan de kant van de houtbewerker.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > klizeerschaven.

verstelbare centerboren
Boren waarvan het snijblad kan worden ingesteld om gaten met verschillende doorsneden te boren.
Categorie: Onderdelen > boorijzers.

verstelbare bolscharnieren
Scharnieren die zo ontworpen zijn dat wanneer de deur dicht is alleen een bolachtig scharniergewricht te zien is. Zulke scharnieren kunnen in beperkte mate verticaal worden afgesteld.
Categorie: Onderdelen > scharnieren naar vorm.

verstekzagen
Kapzagen met een blad van ongeveer 45 tot 60 centimeter lang en 8 tot 12 centimeter hoog,bedoeld voor het gebruik met een verstekbak voor het zagen van verstekken. Gebruik `tapzagen` voor kortere kapzagen met een stijf blad en een greep zoals van een handzaag.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > kapzagen.

verstekschaven
Schaafgereedschap dat wordt gebruikt om de oppervlakken van verstekverbindingen of stootvoegen te maken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > groefschaven.

versteknaden
Voegen die worden gevormd door twee planken met schuin aflopende randen.
Categorie: Onderdelen > enkelvoudige verbindingen.

verstekhaken
Tekenhaken waarvan één rand een hoek heeft van 45 graden. Worden gebruikt om verstekverbindingen te ontwerpen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > tekenhaken.

verstekladen
Platen waarop materiaal wordt gelegd dat moet worden geschaafd. Geleidingsstukken of pluggen houden het materiaal vast zodat de verstekken onder de juiste hoek kunnen worden geschaafd.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap voor vormen en geleiden.

verstekblokken
Wordt gebruikt bij schrijnwerk, voor houten blokken waarin stukkenkunen worden gezaagd onder een hoek van 45 graden.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap voor vormen en geleiden.

verstekbakken
Apparaten die handzagen in de juiste hoek leiden om een versteknaad te maken; vaak in de vorm van een smalle, houten bak met gleuven in de bodem en twee zijden, om de zaag te leiden.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap voor vormen en geleiden.

verstek bewerken
Het bij elkaar passen in een versteknaad, of het afschuinen van de uiteinden van een houten onderdeel of een onderdeel van een ander materiaal, met als doel de stukken in een hoek bij elkaar te doen passen.
Categorie: Procédés en Technieken > additieve- en verbindingsprocédés en -technieken.

verstedelijkte gebieden
Uitgestrekte bebouwde stedelijke gebieden die enkele geïsoleerde landelijke gebieden bevatten, en zijn gevormd door het samenvoegen van steden of gemeenten die daarvoor op zichzelf stonden. Gebruik `megalopolissen` voor nog uitgestrektere of meer omvattende clusters van stedelijke gebieden.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > agglomeraties.

verstedelijking
Het proces van dichter bevolkt en bebouwd worden zoals steden.
Categorie: Functionele activiteiten > ontwikkeling.

verspreid liggende woningen
Sociale woningbouwcomplexen, nieuw dan wel gerenoveerd, verspreid over verschillende plekken, die zijn bedoeld om etnische integratie te bevorderen door relatief kleine huisvestingseenheden binnen bestaande buurten te creëren.
Categorie: Abstracte Begrippen > overheidshuisvesting.

versperringsballonnen
Ballons die aan de grond zijn verankerd en als beschermende dekking zijn gegroepeerd om acties door vijandelijke luchtvaartuigen te voorkomen of te belemmeren.
Categorie: Vervoermiddelen > luchtballonnen naar functie.

verso
Wordt gebruikt voor de keerzijde of ondergeschikte kant van vellen papier. Gebruik `keerzijde` voor de achterkant, onderkant of ondergeschikt oppervlak van munten, medailles, zegels of papiergeld.
Categorie: Onderdelen > achterkanten (delen of aspecten van objecten).

versneller
Elke substantie die een reactie versnelt.
Categorie: Materialen > additief.

versnelling
De mate waarin de snelheid van een lichaam verandert met de tijd.
Categorie: Abstracte Begrippen > dynamica.

versnellingsmeters
Instrumenten voor het meten, aanduiden of vastleggen van versnellende krachten zoals die bijvoorbeeld worden opgewekt door de zwaartekracht of door luchtvaartkundige apparaten.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van beweging.

versnelde bouwwijze
Managementtechniek voor het begeleiden van een bouwproject waarbij met de bouw kan worden begonnen nog voordat het ontwerp en de gedetailleerde beschrijvingen zijn afgerond.
Categorie: Procédés en Technieken > procédés en technieken naar specifiek type.

versnelde veroudering
Wordt gebruikt voor testmethoden waarbij een voorwerp of een materiaal aan bepaalde omstandigheden wordt blootgesteld die het verouderingsproces doen versnellen.
Categorie: Procédés en Technieken > analyse- en testtechnieken.

versnelde verwering
Wordt gebruikt wanneer het verweren in een ongebruikelijk hoog tempo plaats vindt, hetzij door speciale milieuomstandigheden, hetzij door bewust gecreëerde onderzoeksomstandigheden.
Categorie: Procédés en Technieken > verweren.

verslaving
De zodanige fysieke of psychologische gewenning aan een substantie of gewoonte dat het beëindigen hiervan ernstige trauma`s kan veroorzaken. Gebruik `misbruik van middelen` voor het op lange termijn of overmatige gebruik of misbruik van drugs, alcohol of andere substanties.
Categorie: Abstracte Begrippen > kwaal.

verslaggevers
berichtgevers Ruimere term: journalisten
Categorie: Personen > journalisten.

verslaggeven
Verslag uitbrengen.
Categorie: Functionele activiteiten > communicatiefuncties.

verslaafden
Personen die verslaafd zijn aan een activiteit, gewoonte of stof.
Categorie: Personen > personen naar toestand of omstandigheid.

versies
Wordt gebruikt wanneer een gewaardeerd object wordt gemaakt door de kunstenaar, vakman of studio die tevens het origineel heeft vervaardigd waarop de versie is gebaseerd, die enigszins afwijkt van het origineel. Gebruik `replica`s` als er weinig of geen duidelijke afwijkingen zijn.
Categorie: Objectgenres > kopieën (afgeleide objecten).

versieringen inbranden
Wordt gebruikt voor een techniek om klei te versieren, waarbij de kleimassa wordt ingelegd met klei van een andere kleur. Gebruik `encaustiek` voor de techniek van het beschilderen van muren en panelen met was.
Categorie: Procédés en Technieken > versieren van aardewerk (technieken).

versieren met zilver
Tooling, using implements that are usually hand-held, heated, and pressed onto silver leaf leaving a pattern in silver on a surface.
Categorie: Procédés en Technieken > bewerken (van een oppervlak met gereedschap).

versieren met goud
Tooling using implements that are usually hand-held, heated, and pressed onto gold leaf leaving a pattern in gold on a surface.
Categorie: Procédés en Technieken > bewerken (van een oppervlak met gereedschap).

versierd met juwelen
Te gebruiken om voorwerpen te beschrijven die zijn versierd met edelstenen of halfedelstenen.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > vormkenmerken.

versierde initialen
Typografische versieringen met een gat in het midden, waarin de beginletter staat gedrukt. Werd veel gebruikt in oude gedrukte boekwerken.
Categorie: Onderdelen > initialen (opmaakkenmerken).

verschepingsdocumenten
Bewijsstukken van de lading of de goederen die worden verscheept.
Categorie: Informatievormen > documentatie naar vorm of functie.

verrekijkers
Optische apparaten die voor beide ogen worden gehouden en bestaan uit twee smalle telescopen die door middel van een frame aan elkaar vastzitten en voorzien zijn van een systeem waarmee meestal beide kijkglazen tegelijk kunnen worden scherpgesteld door middel van een schroef.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > uitrusting voor persoonlijk gebruik: visie.

verraders
Zij die een andere persoon, een zaak, een plicht of enig vertrouwen verraden.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

verre églomisé
Wordt gebruikt voor de techniek van glasversiering, waarbij een geschilderde, getekende of vergulde afbeelding wordt uitgevoerd op de onderzijde van het glas en aan de achterkant wordt voorzien van metaalfolie, meestal goud of zilver.
Categorie: Procédés en Technieken > glasdecoratietechnieken.

verpleegstersflats
Wordt gebruikt voor groepsverblijven op of bij ziekenhuisterreinen die slaapzaalachtige huisvesting bieden voor verpleegkundigen en leerling-verpleegkundigen.
Categorie: Bouwwerken > groepswoningen.

verpleegkundigen
Ziekenverzorgers, met name personen die zijn gediplomeerd of erkend door de daartoe bevoegde overheden.
Categorie: Personen > personen in de gezondheidszorg en geneeskunde.

verpleegkunde
Het bestuderen en de praktijk van het zorgen voor en helpen van zieken, gewonden of anderen die niet in staat zijn om voor zichzelf te zorgen of om te gaan met hun specifieke medische behoeften.
Categorie: Vakgebieden > medische wetenschappen.

verpleeghuizen
verpleeginrichtingen; verpleegoorden; verplegingsinrichtingen Ruimere term: zorginstellingen
Categorie: Bouwwerken > zorginstellingen.

verpakkingsmateriaal
Te gebruiken voor materiaal waarmee voorwerpen worden beschermd of ondersteund zodat ze veilig kunnen worden vervoerd of opgeborgen. Gebruik `produktverpakkingen` voor verpakkingsmateriaal dat is voorzien van informatie over het product.
Categorie: Materialen > materialen naar functie.

verpakken
Het geheel of gedeeltelijk bedekken met of insluiten in een buigzaam materiaal, vooral door middel van omwikkelen of opvouwen.
Categorie: Procédés en Technieken > procédés en technieken voor het afdekken van oppervlakken.

verordeningen
Wetten of regelingen, vooral afkomstig van de lokale overheid.
Categorie: Informatievormen > wetten.

veroordelen
Het bewijzen, bevinden of oordelen dat iemand schuldig is aan een overtreding of een misdaad.
Categorie: Functionele activiteiten > gerechtelijke functies.

veroordeelden
Te gebruiken voor personen die een straf uitzitten als gevolg van een veroordeling voor het begaan van een misdaad. Gebruik `gevangenen` voor personen die gedwongen in een gevangenis of in voorarrest zitten. Gebruik `geïnterneerden` voor personen die vrijwillig of gedwongen in een inrichting zitten.
Categorie: Personen > personen naar toestand of omstandigheid.

vernissen
Het aanbrengen op een ondergrond van hars die in een vluchtige olie is opgelost. Als de hars opdroogt, ontstaat een hard, glimmend en meestal doorschijnend laagje.
Categorie: Procédés en Technieken > coaten.

vernisbeits
Een lak die is gekleurd met een transparant materiaal en het oppervlak een gekleurde deklaag geeft; minder doordringend dan echte beits.
Categorie: Materialen > beits.

vernis mou (prenten)
Etsen gemaakt door op een relatief zachte etsgrond een vochtig, korrelig papier te plaatsen, waarop met een harde stift wordt getekend. Omdat bij het weghalen van het papier deeltjes etsgrond meegetrokken worden ontstaan bij het bijten korrelige lijnen.
Categorie: Beeldmateriaal > etsen (prenten).

vernis
Een oplossing van hars in een vluchtig oplosmiddel of een drogende olie die, wanneer deze in een dun laagje wordt aangebracht, verhardt door verdamping van het vluchtige oplosmiddel, of door oxidatie van de olie of beide; wordt aangebracht als een beschermend deklaagje of om het oppervlak eronder op te halen.
Categorie: Materialen > deklaag naar samenstelling of origine.

vernietigen
Het afbreken van de structuur, de organische verschijningsvorm of de toestand van stoffelijke of onstoffelijke voorwerpen.
Categorie: Procédés en Technieken > procédés en technieken naar specifiek type.

vernietigde proefdrukken
Afdrukken van een deel van de drukvorm dat onleesbaar is gemaakt na voltooiing van een oplage.
Categorie: Beeldmateriaal > drukproeven (prenten).

vernehs
Geweven tapijten uit de Kaukasus met drakenfiguren in de vorm van de blokletter S.
Categorie: Interieurinrichting > geweven tapijten.

vermoeidheidssterkte
Grootste spanning die een materiaal kan weerstaan voor een bepaald aantal cycli zonder te breken.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > mechanische kracht.

verminken
Iets door het te veranderen, vaak door een essentieel onderdeel te vernietigen, zodanig aan te tasten dat het als onvolkomen wordt beschouwd.
Categorie: Procédés en Technieken > vernietigen.

vermindering verkeersaanbod
Planning en beheer van verkeerswegen en de regulering van snelheid en andere aspecten met als doel rustige, veilige en voor de omgeving gunstiger omstandigheden te creëren op of rond wegen en straten en in de gemeenschap of regio als geheel.
Categorie: Vakgebieden > vakgebieden met betrekking tot ruimtelijke ordening.

vermiljoen
Pigment bestaande uit kwiksulfiet, zowel het natuurlijke mineraal cinnaber als de kunstmatige verbinding.
Categorie: Materialen > anorganisch rood pigment.

vermiculiet
Een groep glimmerachtige kleimineralen die nauw zijn verwant aan chloriet en montmorilloniet. Vermiculiet ontstaat door de veranderingen van biotiet en flogopiet op de plaats waar het verweert.
Categorie: Materialen > kleimineralen.

vermetgutsen
Lange, smalle gutsen waarvan het snijvlak aan de holle kant is afgeschuind. Worden gebruikt om hout te bewerken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gutsbeitels: houtbewerkingsgereedschap.

vermeil
vuur-verguld-zilver Ruimere term: pleet naar materiaal
Categorie: Materialen > pleet naar materiaal.

vermalers (keukengereedschap)
Diverse keukenapparaten die worden gebruikt voor het vermalen van voedsel, zoals graan, groenten of vlees.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > voedselmalers, -molens en -persen.

verluchters
Kunstenaars die afbeeldingen of andere decoratieve vormen in manuscripten schilderen of tekenen. Gebruik `miniaturisten` voor personen die miniatuurkunst maken, zoals schilderijen, foto`s, meubilair en andere objecten.
Categorie: Personen > kunstenaars.

verluchtingen
Hieronder vallen zowel versierende decoraties als illustraties in manuscripten en soms ook in oude boekwerken, mits deze met de hand zijn gemaakt.
Categorie: Onderdelen > afbeeldingen en verfraaiing: opmaakkenmerken.

verlovingen
Het verloven, vereniging door trouwbelofte.
Categorie: Gebeurtenissen > rites de passage.

verloren kopspijkers
Dunne spijkers, met een smalle kop, die volledig in een houten oppervlakte kunnen worden geslagen, waarbij ze een klein gaatje achterlaten dat kan worden gevuld met plamuur of een gelijksoortige samenstelling.
Categorie: Onderdelen > spijkers naar locatie of context.

verlofpassen
Documenten die aan een of meer militairen toestemming geven om ongehinderd te reizen in een gebied dat door een militaire strijdmacht is bezet, meestal echter met een paar beperkingen; documenten die worden verstrekt aan een of meer personen die in het bezette gebied leven of verblijven, door de bevelhebber van de militaire strijdmacht die dit gebied onder zich heeft.
Categorie: Informatievormen > militaire documenten.

verlichtingssystemen
Wordt gebruikt voor de opstellingen en installatiesystemen van belichtingsapparatuur voor bepaalde effecten.
Categorie: Objectgroepen en systemen > systemen naar functie.

verlichtingsarmaturen
Verlichtingsmiddelen die op een vaste plaats zijn bevestigd, zoals aan een wand of plafond.
Categorie: Interieurinrichting > verlichtingsmiddelen naar vorm.

verlichtingsmiddelen
Vaste of verplaatsbare apparatuur met als voornaamste doel het produceren van kunstmatig licht.
Categorie: Interieurinrichting > interieurinrichting naar vorm of functie.

Verlichting (stroming)
Een filosofische stroming uit de 18e eeuw die gekenmerkt wordt door ongebonden doch vaak klakkeloos gebruik van de rede, een levendige twijfel over autoriteit en de traditionele leerstellingen, een neiging tot individualisme en een nadruk op het idee van de universele vooruitgang van de mens.
Categorie: Abstracte Begrippen > filosofische stromingen en opvattingen.

verlengstukken
Verlengstukken, bevestigd aan een passer om de lengte van een van de benen groter te maken; wordt gebruikt om de straal van een ingeschreven boog of cirkel te vergroten.
Categorie: Onderdelen > gereedschap- en uitrustingonderdelen.

verlengbare lampen
Hanglampen met een mechanisme zoals een ketting en katrol waarmee ze omhoog en omlaag kunnen worden gebracht.
Categorie: Interieurinrichting > hanglampen.

verlaten dorpen
Wordt gebruikt voor West-Europese, verlaten nederzettingen uit de middeleeuwen, meestal bedekt met aarde en alleen op luchtfoto`s te zien.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > verwoeste steden.

verlanglijsten
Wordt gebruikt voor lijsten van zaken die men nodig heeft of nog niet bezit, zoals een lijst met boeken die door een bibliothecaris wordt uitgebracht of een lijst van voorwerpen die nog ontbreken in een museumcollectie.
Categorie: Informatievormen > lijsten (informatiedragers) naar vorm of functie.

verkrotting
Te gebruiken voor de toestand in stedelijke gebieden die wordt gekenmerkt door een algemene verslechtering van de kwaliteit van bestaande gebouwen en infrastructuren, vaak het resultaat van nadelige economische- omgevings- of zoneringsinvloeden.
Categorie: Abstracte Begrippen > sociale kwesties.

verkopen
Het uitwisselen van eigendommen of diensten voor geld.
Categorie: Functionele activiteiten > zaken (handel).

verkopers
Te gebruiken voor personen of bureaus die goederen voor de verkoop aanbieden, met name personen die diensten verlenen en die zorgen voor het ontwerpen, het op de markt brengen en verkopen van computers, software, geautomatiseerde systemen en databases.
Categorie: Personen > personen in de handel en zakenwereld.

verkoopvitrines
Showrooms, bijvoorbeeld in hotels, bedoeld voor het tonen van monsters van produkten door vertegenwoordigers.
Categorie: Onderdelen > toonzalen.

verkoopcatalogi
Wordt gebruikt voor catalogi waarin voorwerpen die te koop zijn worden opgesomd.
Categorie: Informatievormen > catalogi naar functie.

verkoopakten
Formele documenten die aangeven dat persoonlijk eigendom van eigenaar verandert.
Categorie: Informatievormen > verkoopadministratie.

verkoopadministratie
De verzamelde documenten die het bewijs leveren voor of de neerslag vormen van verkoop tegen contant geld of verkoop op krediet. Hieronder vallen onder andere verkoopopdrachten, lommerdbriefjes, sluitnota`s, facturen, journalen en uittreksels daaruit, en klantenregisters.
Categorie: Informatievormen > financiële documenten naar functie.

verkoeverkamers
Ruimten in ziekenhuizen uitgerust met apparaten om postoperatieve noodsituaties op te vangen en waarin geopereerde patiënten verblijven gedurende de periode vlak na de operatie tot het ontwaken uit de verdoving.
Categorie: Onderdelen > ruimten voor gezondheidszorg.

verkleuring
Elke verandering in de kleur van een voorwerp.
Categorie: Procédés en Technieken > kleurveranderingen.

verkleiningen
Kopieën van afbeeldingen of objecten op een kleiner formaat.
Categorie: Objectgenres > kopieën (afgeleide objecten).

verkiezingsrapporten
Officiële rapporten, gemaakt door verkiezingswaarnemers, over de uitslag van een verkiezing.
Categorie: Informatievormen > administratie.

verklarende verhandelingen
Verhandelingen of series commentaren waarin een ander werk systematisch wordt uitgelegd of geannoteerd.
Categorie: Informatievormen > soorten literaire documenten.

verkiezingsaffiches
Wordt gebruikt voor posters waarop reclame wordt gemaakt voor verkiezingscampagnes of andere politieke publiciteit.
Categorie: Informatievormen > affiches.

verkiezingen
electies Ruimere term: politieke gebeurtenissen
Categorie: Gebeurtenissen > politieke gebeurtenissen.

verkenningswagens
Licht bewapende en gepantserde patrouillevoertuigen, met wielen of als halfrupsvoertuig, zonder geschut en aangepast voor gebruik bij hoge snelheden op harde wegen of tijdens veldmissies.
Categorie: Vervoermiddelen > militaire voertuigen.

verkenningsvliegtuigen
Militaire vliegtuigen die worden gebruikt om een vijand of mogelijke tegenstander met het oog of door middel van radar of fotografie te observeren; het kunnen speciaal ontworpen of aangepaste gevechtsvliegtuigen of bommenwerpers zijn.
Categorie: Vervoermiddelen > militaire vliegtuigen.

verkeerstekens
Algemene benaming voor borden met tekens en-of letters die aanwijzingen voor het verkeer inhouden.
Categorie: > .

verkeerstechniek
Tak van de weg- en waterbouwkunde die zich bezighoudt met het ontwerpen en aanleggen van straten en wegen die de voortgang van het verkeer het meest bevorderen.
Categorie: Vakgebieden > civiele techniek.

verkeerslichten
Meestal elektrisch bediende signalen (zoals een systeem van gekleurde lichten) ter waarschuwing en regeling van het verkeer.
Categorie: Onderdelen > straatmeubilair.

verkeersborden
Wordt gebruikt voor borden die richtingen aangeven, waarschuwen of andere informatie verstrekken die relevant is voor voertuigen of voetgangers.
Categorie: Informatievormen > borden naar context.

verkeersaanwijzingen
Wordt specifiek gebruikt voor borden met regulerende, waarschuwende en informatie biedende tekens, ontworpen door het Amerikaanse Department of Transportation, zoals een teken voor een verboden activiteit binnen een rode ring, doorkruist met een rode streep.
Categorie: Informatievormen > borden naar vorm.

verkeersaders (wegen naar functie)
Verbindingswegen tussen steden, meestal met een beperkt aantal opritten en kruispunten met verkeerslichten, bestemd voor grote verkeersstromen. Dit begrip wordt alleen gebruikt wanneer wordt verwezen naar de vervoersstromen binnen een bepaald transportgebied.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > wegen naar functie.

verkavelingen
Stukken land die zijn verdeeld in kavels of percelen, voorzien van straten of wegen en open ruimten, en die vervolgens te koop of te huur worden aangeboden.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > complexen naar ontwikkelingstraject.

verjongende zuilen
Wordt gebruikt voor zuilen waarvan de schacht bovenaan kleiner in doorsnee is dan onderaan, met name wanneer het verloop in een rechte lijn gaat en geen entasis vertoont.
Categorie: Onderdelen > zuilen naar vorm.