AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

koper
Te gebruiken voor het zuivere metaalelement met het symbool Cu en het atoomnummer 29; het is roodachtig van kleur en is zeer smeedbaar en kneedbaar. Ook te gebruiken voor het metaal wanneer het woirdt bewerkt en gevormd om, meestal in combinatie met andere stoffen, verschillende voorwerpen en materialen te maken.
Categorie: Materialen > koper en koperlegering.

kopeken
Aluminium-bronzen munten van de Sovjet-Unie die de waarde van een honderdste deel van een roebel hebben, en Russische zilveren en koperen munten die vanaf 1534 werden uitgegeven.
Categorie: Ruilmiddelen > laat-westerse wereldmunten naar coupure.

kopal
Een algemene benaming voor fossiele en andere harde hars die wordt gevonden in bijna alle tropische landen en wordt gebruikt voor het maken van vernis, lak, hechtmiddelen en deklagen.
Categorie: Materialen > hars.

kop (baksteen)
Een steen die meestal met de langste kant loodrecht op de muur wordt geplaatst in metselwerk.
Categorie: Materialen > metseleenheden.

koortsthermometers
Kleine thermometers die worden gebruikt om de lichaamstemperatuur van een menselijk lichaam nauwkeurig te meten.
Categorie: Meetinstrumenten > thermometers naar functie.

koorsluitingen
Gedeelten van christelijke kerken aan de oostzijde van het koor, vaak bestaande uit apsis, kooromgang en straalkapellen.
Categorie: Onderdelen > ruimten in Christelijke religieuze gebouwen.

koormonumenten
Vaak zeer uitgebreide monumenten van het oude Griekenland die zijn opgericht door leiders of overwinnaars van bepaalde koorwedstrijden.
Categorie: Bouwwerken > monumenten naar functie.

koorleiders
Zij die het gezang van een koor of gemeente in een kerk, klooster of kathedraal begeleiden of dirigeren, met name de functionarissen van sommige kerken met die titel.
Categorie: Personen > dirigenten.

koorkappen
Lange, halfronde cape-achtige kledingstukken die bij de hals worden gesloten met een gesp en met een rijkversierde kap; gedragen door geestelijken bij processies en andere ceremoniële gelegenheden. Ook soortgelijke kleding die wordt gedragen door leken als kronings- of processiegewaad.
Categorie: Kleding > capes.

koorhekken
Traliehekken die priesterkoren of kanunnikkenkoren afsluiten van het schip van de kerk. VDW.
Categorie: Onderdelen > schermen of hekken in christelijke religieuze gebouwen.

koorgestoelte
Zitplaatsen bij het koor in kathedrale en kloosterkerken. VDW.
Categorie: Onderdelen > gestoelte.

koorden
Hoofddelen van gebinten die de lengte van het gebinte verlengen.
Categorie: Onderdelen > spantonderdelen.

koorbogen
Wordt gebruikt voor de boog die de scheiding tussen de kansel en het schip markeert.
Categorie: Onderdelen > bogen naar locatie of context.

koord (vezelprodukt)
Een lange, dunne, buigzame, ietwat cilindervormige constructie van vezelachtig materiaal, meestal gemaakt van meerdere strengen die zijn samengevlochten.
Categorie: Materialen > vezelproducten.

koorboeken
Algemene term voor boeken met de gezangen uit de rooms-katholieke liturgie, die tijdens kerkdiensten worden gebruikt.
Categorie: Informatievormen > liturgische teksten.

koorafsluitingen
Wordt gebruikt voor hekken in christelijke kerken, die het koor scheiden van het schip en de zijbeuken van een kerk. Voor afscheidingen die het koor van het schip van de kerk scheiden wordt `koorhekken` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > schermen of hekken in christelijke religieuze gebouwen.

koopvaardijhoekers
Klein tot middelgroot zeeschip van in de Middeleeuwen tot in de 19de eeuw vooral in de Nederlanden gebruikt voor de visserij en koopvaardij.
Categorie: Vervoermiddelen > vrachtschepen.

koopvaardijschepen
Te gebruiken voor vaartuigen betrokken bij het handelsverkeer op oceanen of grote binnenwateren.
Categorie: Vervoermiddelen > vaartuigen naar functie.

kooplieden
Personen die handelsproducten kopen of verkopen om winst te maken.
Categorie: Personen > personen in de handel en zakenwereld.

koopflats
Gebouwen of gebouwencomplexen waarvan de wooneenheden afzonderlijk eigendom zijn en de faciliteiten gemeenschappelijk worden beheerd.
Categorie: Bouwwerken > bouwwerken naar eigenaar.

koolzaadolie
Een olie verkregen uit zaden van de mosterdfamilie.
Categorie: Materialen > plantaardige olie.

koolteer
Een product van de afbrekende destillatie van steenkool.
Categorie: Materialen > teer.

koolstofrijk staal
Staal met een koolstofgehalte van meer dan 0,5%.
Categorie: Materialen > koolstofstaal.

koolstofarm staal
Staal met een koolstofgehalte dat lager is dan 0,2%.
Categorie: Materialen > koolstofstaal.

koolschaven
Rechthoekige stukken hout met één of meerdere diagonale bladen die worden gebruikt voor het snijden of schaven van kool.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengereedschap en keukengerei voor snijden.

kooldrukprocédés
Fotografische procédés waarbij gelatine, dat door middel van dichromaat lichtgevoelig is gemaakt, samen met een pigment, b.v. koolstof, op pigmentpapier wordt aangebracht. Tijdens de belichting wordt de gelatine in meerdere of mindere mate gelooid, afhankelijk van de zwarting in het negatief. Deze gelooide gelatine is niet oplosbaar in water. Om het beeld te kunnen ontwikkelen (waarbij de niet-gelooide gelatine, die zich onder het gelooide laagje bevindt, verwijderd moet worden) moet het belichte pigmentpapier overgedragen worden op een tijdelijke drager. Na de ontwikkeling in warm water, wordt het beeld, dat spiegelbeeldig op deze tijdelijke drager is aangebracht, nogmaals overgedragen op het uiteindelijke papier. Veel toegepast voor kunstreproducties.
Categorie: Procédés en Technieken > bichromate procédés.

kooldrukken
Fotografische afdrukken vervaardigd volgens de kooldruktechniek. Hierbij wordt gelatine, dat door middel van een dichromaat lichtgevoelig is gemaakt, samen met een pigment, b.v. koolstof, op pigmentpapier aangebracht. Tijdens de belichting wordt de gelatine in meerdere of mindere mate gelooid, afhankelijk van de zwarting in het negatief. Deze gelooide gelatine is onoplosbaar in water. Om het beeld te kunnen ontwikkelen (waarbij de niet-gelooide gelatine, die zich onder het gelooide laagje bevindt, verwijderd moet worden) moet het belichte pigmentpapier overgedragen worden op een tijdelijke drager. Na de ontwikkeling (in warm water) wordt het beeld, dat spiegelbeeldig op deze tijdelijke drager is aangebracht, nogmaals overgedragen op het uiteindelijke papier. Veel toegepast voor kunstreprodukties.
Categorie: Beeldmateriaal > pigmentdrukken.

kooldisulfide
Verbinding die wordt gemaakt door koolstof en zwavel samen te verhitten; wordt gebruikt als een oplosmiddel voor rubber en andere producten.
Categorie: Materialen > oplosmiddel naar samenstelling of herkomst.

koolboog
Te gebruiken voor de elektrische bogen die worden geproduceerd tussen twee elektroden waarvan er minstens één van koolstof is.
Categorie: Abstracte Begrippen > stroombogen.

kool
steenkool Ruimere term: pyrobitumen
Categorie: Materialen > pyrobitumen.

kookpotten (vaatwerk)
Houders met een deksel voor koken of verhitten, meestal ovaal of rechthoekig en vaak gemaakt van koper gevoerd met tin.
Categorie: Houders > vaatwerk.

kookplaten
Verwarmde platen, voornamelijk bovenop stoven, die bij het koken worden gebruikt.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > kook- en verhittingsapparaten.

kookpotten
Grote, open vaten, vooral die welke boven een open vuur worden gehangen.
Categorie: Houders > vaatwerk.

kookmanden
Naar verhouding grote, bolvormige manden, dicht gevlochten en voornamelijk bedoeld voor het koken van voedsel.
Categorie: Houders > houders voor het koken van voedsel.

kookgerei
Houders die voornamelijk zijn bestemd om in te koken.
Categorie: Houders > vaten voor het koken van voedsel.

kooien
Ruimten afgeschermd met tralies, gebruikt om personen of dieren in op te sluiten, maar ze wel in het zicht te houden.
Categorie: Onderdelen > kamers en ruimten naar vorm.

kooien (slaapplaatsen)
Wordt gebruikt voor plankachtige platformen of andere, soortgelijke slaapplaatsen aan boord van transportvoertuigen, zoals boten, treinen of kampeerwagens.
Categorie: Onderdelen > voertuigonderdelen.

konvooien
Wordt zowel gebruikt voor groepen handels- of hulpschepen die varen onder gewapende begeleiding, als voor groepen motorvoertuigen die zijn georganiseerd voor controle en geordende vooruitgang, met of zonder beschermende begeleiding.
Categorie: Objectgroepen en systemen > groepen voertuigen.

Konongo
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Tanzania.
Categorie: Stijlen en Perioden > Nyamwezi.

konometers
Instrumenten voor het meten van de hoeveelheid stof in de lucht, bijvoorbeeld in fabrieken of mijnen.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van hoeveelheid: stoffen.

konkrete kunst
konkretisme Ruimere term: moderne Europese kunststijlen en stromingen
Categorie: Stijlen en Perioden > moderne Europese kunststijlen en stromingen.

Konjo
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Oeganda en ten westen van Lake Edward in de Democratische Republiek Congo.
Categorie: Stijlen en Perioden > stijlen van de Noordelijke Afrikaanse Grote Meren.

konische tappen
Kegelvormige of taps toelopende tappen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > snijtappen (snijgereedschap).

koninkrijken
Landen met een koning of koningin als staatshoofd.
Categorie: Organisaties > overheidsinstanties naar leidinggevende.

koninklijke paleizen
Wordt gebruikt voor de paleizen van leden van het koninklijk huis, vooral koningen, die meestal grootschaliger zijn dan andere paleizen en met inbegrip van verblijven voor de koninklijke hofhouding en de officieren.
Categorie: Bouwwerken > paleizen.

koningswater
Zuur dat wordt gebruikt om goud en platina op te lossen of te testen; het bestaat uit drie delen zoutzuur en één deel salpeterzuur.
Categorie: Materialen > zoutzuur.

koningsstijlen
Verticale delen die de nok van een driehoekige dakspant met de basis verbinden. Een koningsstijl komt niet geheel overeen met een king post. Een king post heeft schuin omhoog staande schoren. Een Engelse kingpost is de middenstijl of makelaar van een kapgebint (uit VWB).
Categorie: Onderdelen > makelaars (dakconstructieonderdelen).

koninginnen (schaakstukken)
Te gebruiken voor schaakstukken die de zet mogen doen die aan koninginnen is voorbehouden; de machtigste van alle schaakstukken.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > schaakstukken.

koningen (personen)
Mannelijke monarchen die regeren over een groot territoriaal gebied.
Categorie: Personen > monarchen.

koningen (schaakstukken)
De belangrijkste spelstukken in het schaakspel, wiens verdediging het belangrijkste doel in het spel is.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > schaakstukken.

konijnenstrikken
konijnestrikken Ruimere term: vangstrikken
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > vangstrikken.

kondes
Getokkelde, luitachtige snaarinstrumenten met een korte hals en twee snaren, van de Bisa in Boerkina Faso.
Categorie: Geluidsmiddelen > luitachtige chordofonen met korte hals: getokkeld.

kompres aanbrengen
Iets reinigen door er absorberend materiaal op aan te brengen, met als doel een vlek of een aangezette substantie op een beheerste manier te verwijderen.
Categorie: Procédés en Technieken > reinigen.

kompassen
Instrumenten voor het meten en aangeven van een horizontale verwijzingsrichting in relatie tot het magnetische noorden.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van horizontale hoeken.

kompasrozen
Cirkelvormige voorstellingen op kaarten, met name scheepskaarten, van de verschillende richtingen die het kompas aanwijst. Vaak worden zowel de werkelijke als de magnetische richtingen aangegeven. Overigens hebben kompasrozen tegenwoordig doorgaans een decoratieve functie.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar vorm: partiële documenten.

kompasrichtingen
kompaspunten; windstreken Ruimere term: positionele kenmerken
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > positionele kenmerken.

kompasplaatjes
Wordt gebruikt voor die delen van een kompas waarop de richtingsmarkeringen zijn geplaatst, die meestal de vorm van dunne schijfjes hebben die met de klok mee zijn onderverdeeld van 0 tot 360 graden. Soms geven ze ook de windrichtingen aan.
Categorie: Onderdelen > meetinstrumentonderdelen.

kompaspennen
Metalen spitsen waarop de kompasnaalden of de rozen op rusten en draaien.
Categorie: > .

kompaslampen
Lampen met een soort mechaniek waardoor ze zich in elke richting vrij kunnen bewegen en toch rechtop blijven. Ze worden vaak op schepen gebruikt.
Categorie: Interieurinrichting > lampen naar vorm.

komo`s
Luitachtige, getokkelde snaarinstrumenten met twee snaren, van de Hausa in Nigeria.
Categorie: Geluidsmiddelen > luitachtige chordofonen met lange hals: getokkeld.

kommen met deksel
dekselkommen Ruimere term: kommen (vaten)
Categorie: Houders > kommen (vaten).

kommen op voet
Kommen die rusten op een stam en een voet; vooral voor het serveren van fruit of snoepgoed.
Categorie: Houders > vaatwerk voor het opdienen en consumeren van voedsel.

kommen
Houders voor vloeistoffen, in de vorm van bijna een halve bol, zonder deksel aan de bovenkant; inhoud tot ca. 5 liter
Categorie: Houders > vaatwerk.

kommen (landschap)
Kleine valleien.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > valleien.

kommen (vaten)
Open, geronde houders, over het algemeen wijder dan hoog, vlakke onderkant of bodemring, soms een deksel.
Categorie: Houders > vaatwerk.

komforen
Metalen bakken met deksel met gaatjes voor het bereiden en warmhouden van voedsel; soms ook voor het verwarmen van ruimten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > kook- en verhittingsapparaten.

komgevesten
Gevesten die worden gekenmerkt door een komvormige handbeschermer onder de pareerstang, die de hand van de schermer en de beugels boven de stootplaat bedekken. Ze werden ontwikkeld in de 17e eeuw in Spanje en in die gedeelten van Italië die onder Spaanse invloed stonden, en vooral gebruikt op rapieren.
Categorie: Onderdelen > gevesten.

komedies
Lichte en amusante verhalen.
Categorie: Informatievormen > soorten literaire documenten.

Koma
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Nigeria en Kameroen.
Categorie: Stijlen en Perioden > Adamawa-oostelijke tak.

Kom
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft op de grasvlakten van Kameroen.
Categorie: Stijlen en Perioden > Tikar.

kolossen
Gebeeldhouwde figuren van buitengewoon groot formaat.
Categorie: Beeldmateriaal > standbeelden.

kolossale orde
Wordt gebruikt voor architectonische orde waarbij de zuilen, pilasters of pijlers zich uitstrekken over twee verdiepingen.
Categorie: Onderdelen > bouworden.

kolonisten
Te gebruiken voor personen die zijn betrokken bij de oorspronkelijke stichting van een kolonie. Gebruik `kolonialen` voor personen die in een kolonie wonen omdat ze ernaar zijn verhuisd of er zijn geboren.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

kolonisatie
De uitbreiding van politiek en economisch beheer over een gebied door een buitenlandse bezettende staat, die meestal organisatorisch en militair superieur is.
Categorie: Functionele activiteiten > overheidsfuncties.

kolonialen
Te gebruiken voor de bewoners van een kolonie, zowel personen die ernaar zijn verhuisd als personen die er zijn geboren. Gebruik `kolonisten` voor personen die betrokken zijn bij de oorspronkelijke stichting van een kolonie.
Categorie: Personen > personen naar toestand of omstandigheid.

koloniale tentoonstellingen
Te gebruiken voor nationale en internationale beurzen waar de materiële cultuur en producten van koloniën en gekoloniseerde volkeren worden tentoongesteld met als algemeen doel de koloniserende activiteiten van landen of organisaties te bevorderen; gehouden van het midden van de 19de tot het midden van de 20ste eeuw, vooral in Groot-Brittannië en Frankrijk.
Categorie: Gebeurtenissen > beurzen (tentoonstellingen).

koloniale steden
Aanduiding voor steden gebouwd in streken waar voorheen geen stedelijke nederzettingen bestonden, meestal ontworpen volgens een totaalplan, en vaak gesticht door een stedelijke cultuur met een lokaal bestuur als doel.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > nederzettingen naar functie: bestuurlijk.

koloniale bezittingen
Te gebruiken voor gebieden buiten de officiële grenslijnen van een onafhankelijke staat maar die wel onder heerschappij van die staat vallen en als eigendom ervan worden beschouwd.
Categorie: Organisaties > afhankelijke gebiedsdelen.

kolonels
Officieren in de strijdmacht, in het algemeengelden ze als hooggeplaatste officieren van regimenten.
Categorie: Personen > officieren.

koloniën
Gebieden buiten de grenslijnen van zelfstandige staten waar men gemeenschappen heeft gevestigd met eigen mensen en die onder bestuur staan van, of hecht verbonden blijven met de moederstaat.
Categorie: Organisaties > koloniale bezittingen.

kolomschroeven
Bevestigingsmiddelen met schroefdraad die in een schroefgat worden geschroefd en niet in een moer. Kolomschroeven worden gespecificeerd op diameter, lengte en schroefdraadhoogte.
Categorie: Onderdelen > schroeven naar vorm: type kop.

kolombouten
Normale bouten met een ronde of platte kop en een groef voor een schroevendraaier.
Categorie: Onderdelen > bouten naar locatie of context.

kolommen (opmaakkenmerken)
Verticale puntsgewijze lijsten of verticale onderdelen van een bedrukte bladzijde die door lijnen of lege ruimten van elkaar worden gescheiden.
Categorie: Onderdelen > opmaakkenmerken.

kolomboormachines
Ronddraaiende boren die op een vast onderstel staan en langs een verticale schacht in hoogte verstelbaar zijn.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > boormachines (2).

kollijnen
De zogenaamde kol bestaat slechts uit 1 lijn, ter lengte van ongeveer 100 m aan wier ene uiteinde een hoek is bevestigd. Op een afstand van 1 m bevindt zich boven de hoek een stuk lood, waardoor het vrije uiteinde van de lijn plus de hoek op de bodem worden gehouden [WNT, kol (III)].
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > vislijnen.

kolenschepen
Te gebruiken voor schepen die zijn ontworpen voor, of betrokken bij, het vervoeren van grote ladingen kolen.
Categorie: Vervoermiddelen > bulkcarriers.

kolenkitten
Kleine emmers, meestal gemaakt van metaal, voor het bevatten of dragen van kolen, die gekenmerkt worden door een beugelhandvat en een lip waarmee kan worden geschept.
Categorie: Houders > opslaghouders.

kolengestookte centrales
Elektriciteitscentrales op stoom, waarbij kolen als voornaamste brandstof wordt gebruikt.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > stoomkrachtcentrales.

kolengoten
kolentrechters Ruimere term: stortkokers
Categorie: Onderdelen > stortkokers.

kolders (2) (lichaamsharnas)
Harnas van gewone soldaten, dat werd gedragen in de 15e en 16e eeuw, bestaande uit een canvas jack met kleine overlappende ijzeren of hoornen plaatjes die aan de binnenkant waren bevestigd tussen lagen van stof, door middel van stiksel in een rasterpatroon.
Categorie: Kleding > persoonlijke wapenrusting: romp.

kolders
Beschermende kledingstukken van stof of leder, meestal doorgestikt of gewatteerd, die in Europa werden gebruikt van de 12e tot de 14e eeuw, gedragen over of onder metalen harnassen of als op zichzelf staande bescherming. Ze waren vaak gemaakt van zware stoffen met heraldische emblemen erop geborduurd.
Categorie: Kleding > persoonlijke wapenrusting: romp.

kolchozen
Term voor Russische collectieve landbouwbedrijven.
Categorie: Gebouwde complexen en gebieden > collectieve landbouwbedrijven.

kolbakken
Hoge hoofddeksels van zwart bont of zwarte veren, al dan niet met een pluim of kokarde en meestal met een zak die vanaf de bovenkant naar de rechterkant is gedrapeerd.
Categorie: Kleding > petten en mutsen naar materiaal.

kokyu
Spiesvedels met vierkante klankkast, boven- en achterblad van perkament, lange hals, 2-4 snaren, bespeeld met strijkstok; Japan.
Categorie: Geluidsmiddelen > spiesvedels.

koksmessen
Grote messen met vaak een groot lemmet dat meestal een driehoekig profiel met een scherpe, puntig einde heeft. Is speciaal ontworpen voor het snijden op snijplanken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > keukengereedschap en keukengerei voor snijden.

koks
Te gebruiken voor personen die voedsel voor consumptie bereiden, vaak maar niet altijd door verhitting. Dit omvat ook personen die maaltijden en gerechten bij mensen thuis, in een openbare eetgelegenheid of instelling bereiden of die voedsel koken ter voorbereiding van voedselverwerkingsbedrijven.
Categorie: Personen > personen in ambachten en beroepen naar product.

kokosvezel
Een stijve, ruwe vezel van de buitenbast van de kokosnoot; wordt gebruikt voor het maken van borstels, matten, touw en grove stof.
Categorie: Materialen > plantenvezel.

kokospalmen
Palmbomen over alle tropische gewesten verspreid, welks grote schaalvruchten gegeten worden en die verder in allerlei behoeften van de bevolking voorzien.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > palmbomen.

kokosnootbekers
Bekers op voet, met een rijk versierde hoge stam, meestal van zilver of goud, met een cuppa van een kokosnoot gemonteerd in (verguld) zilver. Een type dat dateert uit de 15e eeuw.
Categorie: Houders > gemonteerde bekers.

kokkelschelp
Schelp van een kokkel.
Categorie: > .