Eerste BAC Arts - Vergelijkende Biologie

Categorie: Medisch
Datum & Land: 03/01/2008, BE
Woorden: 581

Malleus
De "hamer", de eerste van de drie ossicles.

magnocellulaire nucleus
een nucleus in de medulla betrokken bij atonia of spierverlamming bij REM SLAAP.

Magnocellulaire laag
1 van de binnenste lagen van cellen in de dorsale laterale geniculate nucleus. Transporteert informatie nodig voor perceptie van vorm, beweging, diepte en kleine verschillen in helderheid naar de primaire visuele cortex.

Magnetic Resonance Imaging (MRI)
Een techniek waarbij een nauwkeurig beel van de binnenkant van het lichaam kan gevormd worden. Dit komt tot stand door de interactie van radiogolven en een sterk magnetisch veld.

Macroelectrode
Een electrode, veel groter dan een microelectrode, gebruikt om de elektrische activiteit van een groot aantal neuronen te registreren in een bepaald gebied van de hersenen.

Metanefridia (metanephridia)
excretiesyteem bij protostomia (zie illustratie 72)

Metanephridiumbuisje
Een leidinkje via de nephridioporus waarmee ieder coeloomzakje zijn excretie kan doen, bij een schizo coelomaat.

metabotropisch Receptor
R die een bindpl. bevat vr. een NT, een enzyme activeert waardoor een seriëel proces gestart wordt om elders i-h celmembraan een ionkanaal te openen als een NTmolecule zich hecht.

messenger ribonucleïnezuur (mRNA)
macromolecule die genetische informatie levert aangaande de synthese v-e proteïne van een deel v-e chromosoom aan een ribosoom.

Mesoderm (3)
Alle structuren als het hart, het bloedvatenstelsel, het spierstelsel, de dermale structuren, de excretie- en voortplantingsorganen zullen gevormd worden vanuit dit derde kiemblad. Weet dat de chorda, als axiale steunstructuur bij de chordata, samen met het via enterocoeloomvorming afgesplitste mesoderm oorspronkelijk samen met het endoderm invagineert en dan afsplitst. De chorda wordt daarom door sommigen als endodermaal en door anderen als mesodermaal aangeduid.

Mesoderm (2)
bij andere dieren ontstaat het mesoderm als een blaasvormige afsplitsing uit het endoderm. Het resultaat is hier ook een 3e cellaag tussen ecto- en endoderm, waar ook een 2e lichaamsholte wordt gecreëerd, het enterocoeloom. In tegenstelling tot mesodermvorming bij mesoderm (1), zal bij de dieren die hieruit groeien de blastoporus steeds teruggevonden worden als anus, terwijl de mond secundair als nieuwe opening van het verteringsstelsel naar buiten toe ontstaat.

Mesoderm
Het middelste van de drie kiembladen, welke bij een belangrijke groep van dieren uit het mitotisch uitgroeiien van een celllaag tussen het ecto- en endoderm ontstaat, vertrekkend van in oorsprong 2 cellen die zich aanvankelijk bevonden aan de overgang tussen het ectoderm en endoderm.

Mesenteriumvliezen
het vlies tussen het linker en rechter coeloomzakje waarmee de darm wordt "opgehangen" in het lichaam, bij een schizo coelomaat.

Menstruatiecyclus
Vrouwelijke reproductiecyclus bij de meeste primaten, incl. de mens. Kenmerkend is de groei van de baarmoederwand (slijmvlies), ovulatie en ontwikkeling van de gele lichaampjes. Alsook menstruatie indien niet zwanger.

membraanpotentiaal
de elektr. lading tgo een celmembraan; het verschil in elektr. vermogen binnen en buiten de cel. (-70 mV)

membraan
structuur bestaande uit lipide(vet)moleculen; vormt de buitenwand van een cel; vormt tevens veel van de organellen, zoals het Golgi-apparaat.

Melatonine
hormoon afgescheiden tijdens de nacht door het pijnappellichaam dat een rol speelt in circadiaanse en seizoensritmes

Meiotische deling
Een deling die met als einddoel het vormen van voortplantingscellen of gameten. (Lees nu helemaal gratis en voor niets ALLE spetterende informatie over de meiotische delingen op pagina 75 van het tekstboek en lees door tot pagina 80 en bereid je voor op een avond dolle pret, sms nu BIO gevolgd door je reactie naar 123456789 en maak kans op een gratis schoenveter!)

Medulla
deel van de nierwand die aan het nierbekken grenst.

Medicale nucleus van de amygdala
Een nucleus die informatie ontvangt van de 'olfactory bulb' en de 'accessory olfactory bulb', betrokken bij de effecten van geuren en feromonen op reproductief gedrag.

Mediale nucleus
Een groep van subnucleï van de amygdala die sensorische input krijgt, alsook informatie over de aanwezigheid van geuren en feromonen, die worden doorgegeven aan de mediale basale voorhersenen en de hypothalamus.

mediale pontine reticulaire formatie (MPRF)
een zone die neuronen bevat die REM SLAAP doen ontstaan, geactiveerd door acetylcholinergische neuronen van de peribrachiale zone.

Mediaal preotisch gebied (MPA)
Een gebied van cellichaampjes, rostaal tov de hypothalamus. Speelt een essentiële rol in het mannelijk seksueel gedrag.

Microvilli
zie villi

microtubule
lange streng van gebundelde proteïne filamenten geordend-geschikt rond een holle kern; deel v-h cytoskelet betrokken in het transport van substanties v-d ene naar de andere plaats in de cel

Microtome
Een instrument dat zeer dunnen schijfjes van lichaamsweefsel produceert.

microgliacel
kleinste gliacel; werkt als een fagocyt en beschermt de hersenen tegen microörganismen.

Microelectrode
Een zeer fijne electrode, meestal gebruikt om activiteit van individuele neuronen te meten.

Microdialyse
Een procedure om chemische stoffen te analyseren, die aanwezig zijn in het hersenvocht, via een klein buisje, gemaakt uit een semi-permeabel membraan, dat in de hersenen wordt ingeplant. De vloeistof die uit het dialyse-buisje komt wordt dan geanalyseerd.

Micro-iontophorese
Een procedure die electriciteit gebruikt om een chemische stof uit een micropipet te injecteren, om de effecten van deze chemische stof te zien op de elektrische activiteit van de cel.

micro-elektrode
zeer fijne ~; om de activiteit van individuele neuronen vast te leggen.

Mitrale cel
Een neuron in de bulbus olfactorius, dat informatie ontvangt van de olfactorische receptoren. Axonen van de mitrale cellen brengen informatie naar de rest van de hersenen.

Mitose
Kerndeling, deling van de celkern.

mitochondriën
organellen verantwoordelijk voor het onttrekken van energie uit voedingsstoffen

Mitochondria
Celorganellen waar door middel van oxydatieve fosforylering energie gewonnen wordt. Hun aanwezigheid in het lichaam wordt verklaard met de endosymbiose hypothese. Bevat een dubbele (!) dubbellaag van fosfolipiden, oud DNA is hier ook aan te treffen dat toebehoort aan het mitochondrium. Hebben een sterk geplooide binnenmembraan

Mmultibarreled micropipet
Een groep van micropipetten, aan elkaar vast gemaakt, gebruikt om verschillende stoffen in te spuiten, via iontophorese, waarbij de activiteit van een enkel neuron gemeten wordt.

motorisch neuron
neuron gelokaliseerd i-h CZS dat de spiercontractie of de uitscheiding van stoffen door klieren controleert

Morula
Als resultaat van de elkaar snel opvolgende klievingsdelingen ontstaat er een bolvormige tros van kleine bolvomige blastomeren, dat is de morula.

morfologie
(biologie) leer van vorm en bouw van de organismen

monisme
het geloof dat de wereld enkel bestaat uit materie en energie, en dat de geest er deel van is.

model
mathematische of fysische analogie voor een fysiologisch proces; bv computers zijn als model gebruikt voor verscheidene functies v-h brein.

mutatie
verandering i-d gen. info. i-d chromosomen van sperma en eicellen, die kan worden doorgegeven a-h nageslacht; voorziet in gen. variabiliteit.

Muscimol
(afgeleide van muscarine) stimuleert de GABAA-receptor - direct

Muscarine
stimuleert de metabotrope ACh-receptor.

multipolair neuron
neuron met één axon en veel dendrieten (gewoon neuron)

Mülleriaans systeem
Embryonale precursoren van de vrouwelijke interne voortplantingsorganen. Deze ontwikkelen zich tot fimbriën (franjes rond de eierstok), eileiders, baarmoeder en 2-3 van de vagina.

Myelineschede
schede om zenuwcellen die van oorsprong cellen van Schwann zijn.

myelinekoker,beschermhuls
omhulsel dat het axon omringt en isoleert, om de verspreiding van 'boodschappen' tussen aanpalende axonen te voorkomen

natuurlijke selectie
proces waarbij overgeërfde trekken die een selectief voordeel verlenen (verhogen v-d waarschijnlijkheid op leven en reproduceren) meer gaan voorkomen (dominant worden) in een populatie.

Natuurlijke selectie
de beste aan het milieu aangepaste organismen hebben de grootste overlevingskans, waardoor nakomelingen dus ook, door de mogelijkheid van het doorgeven van de aangepaste genen, een grotere overlevingskans hebben. Survival of the fittest dus. Stabiliserende selectie is als er onder stabiele omstandigheden van het milieu extremen worden "weggefilterd" wegens kleinere overlevingskansen. Dan heb je ook nog directionele selectie, daar is sprake van als je waarneemt dat er na een plotse milieuwijziging de evolutie in 1 van de extreme richtingen beweegt. Is er sprake van directionele selectie in meerdere richtingen, dus naar meerdere extremen, krijg je opsplitsing van de oorspronkelijke populatie in twee subpopulaties, in dit geval is er sprake van discontinue of disruptieve selectie.

Narcolepsie
is een slaapprobleem met periodes van onweerstaanbare slaap, aanvallen van cataplexie (plots neervallen en bij bewustzijn zijn, maar niet kunnen bewegen), slaapverlamming en hypnagogische hallucinaties.

Naloxone
blokkeert de opoide receptoren (zie bewijs placebo-effect)

Na+,K+-pomp (sodium (Na+)-pottasium (K+) pomp)
eiwit in het celmembraan dat sodiumionen uitdrijft en pottassiumionen door de cel transporteert. Voor elke 3 Na+ die in de cel komen, gaan er 2 K+ naar buiten. Zo blijft de concentratie gelijk binnen de cel.

Neuron
Een zenuwcel is de functionele en structurele eenheid van het zenuwstelsel. Neuronen zijn in vergelijking met andere cellen zeer complex gebouwd. Zij verschillen het meest van de andere celtypen door het groot aantal uitlopers die vanaf het cellichaam vertrekken. De talrijke korte uitlopers worden dendrieten genoemd, de lange uitlopers zijn axonen. (Meer over neuronen op pagina 67 en 68 van het tekstboek en 123 tot en met 128)

neuromodulator
een nat. uitscheidingssubstantie die ageert als een neurotransmitter (NT) behalve dat ze niet beperkt is tot de synaptische spleet maar zich verspreid doorheen de extracellulaire vloeistof.

neurale integratie
proces waarbij de excitatorische en inhibitatorische postsynaptische pot. worden berekend om het vuurtempo v-e neuron te bepalen en te controleren.

Neurale buis
een vorm van rugzenuw bij verschillende kleine beestjes welke bijna allemaal onzichtbaar voor het blote oog zijn maar toch wat te maken hebben met ons naar het schijnt.

neoteny
vertraging v-h maturatieproces, staat een langere groeitijd toe; d.i. een belangrijke factor i-d ontw. van grotere hersenen.

Neostigmine
alsook physostigmine inhiberen de activiteit van AChE, het enzym dat ACh deactiveert, ACh blijft dus langer in de synaptische spleet (w toegediend bij Myasthenia gravis).

Negatief nabeeld
Het beeld dat gezien wordt, nadat een deel van de retina is bloot gesteld aan een intense stimulus. Bestaat uit kleuren die complementair zijn met deze van de fysische stimulus.

Nefron
Een van de individueel functionerende bloedfilterende eenheden waarvan er per nier ongeveer 106 zijn. Zie ook afbeelding 75 rechts in het illustratieboek.

Nierbekken
de pelvis van de nier. Een grote holte in de nier, hier begint de ureter.

Nicotine
stimuleert de ionotrope ACh-receptor.

non-REM slaap
alle fases van slaap (1 - 4) behalve REM slaap

NT afhankelijk ionkanaal
ionkanaal dat zich opent als een NTmolecule zich bindt met een postsynaptische receptor.

nucleus
structuur in het centrum v-d cel, bevat de nucleolus en de chromosomen

Nucleus paragigantocellularis (Pgi)
Een nucleus van de medulla die input ontvangt van de MPA en neuronen bevat waarvan de axonen synapsen vormen met motoneuronen in het ruggenmerg, die participeren in seksuele reflexen bij de man.

Nucleus raphe magnus
raphekern die serotonine uitscheidende neuronen bevat, die projecteren naar de dorsale grijze materie van de ruggegraat, en die dient voor analgesia bij opiaten. (Sesam p. 108)

Nucleus tractus solitaris (nucleus gustatorius)
Een kern van de de medulla dat informatie ontvangt van viscerale (inwendige) organen en van het smaaksysteem. (Sesam p. 328)

nucleolus
structuur in de celnucleus die ribosomen aanmaakt

Nucleoli
kernlichaampjes binnen de celkern

Oculaire dominantie
De omvang van het verschil, waarin een bepaald neuron meer input krijgt van het ene oog dan van het andere.

Oculaire apraxia
Moeilijkheden in visuele scanning.

Oestrogeen
Een klasse van geslachtshormonen dat volgroeiing (maturatie) veroorzaakt van de vrouwelijke genitalieën, groei van het borstweefsel en ontwikkeling van andere lichamelijke kenmerken van de vrouw.

Oesophagus
slokdarm.

Oedeem
vochtophoping die ontstaat bij gebrekkige afvoer van lymfe.

Olivocochleaire bundel
Een bundel van efferente axonen die reizen van het olivaire complex van de medulla naar de auditieve haarcellen op de cochlea.

oligodendrocyt
soort gliacel i-h CZS die een myelinekoker vormt

Oligodendrocyten
In het centraal zenuwstelsel, de hersenen en het ruggenmerg, zijn er geen schwann-cellen, maar vormen andere gliacellen, de oligodendrocyten, den myelineschede die de neuronen van elkaar isoleert en samenlijmt.

ontogenese
(biologie) ontwikkelingsgeschiedenis van een levend wezen vanaf de eicel tot de volwassen toestand

Optische disk
Locatie van de 'uitgang' van het retina waar de vezels van de gaglion cellen, die de optische zenuw (= nervus opticus) vormen samenkomen en het oog verlaten. Is verantwoordelijk voor de blinde vlek.

Optische ataxia
Moeilijkheden om te reiken naar objecten, onder visuele leiding.

Optisch chiasm
Gekruiste verbinding tussen de optische zenuwen, gelokaliseerd onder de basis van de hersenen, juist voor de 'pituitary gland'.

Optic flow
De complexe beweging van punten in het gezichtsveld, veroorzaakt door de beweging van de waarnemer tov de omgeving. Levert informatie over de relatieve afstand van objecten alsook de richting van bewegen.

Opsin
Een klasse van proteïnen die samen met het retinal, het fotopigment vormen.

Organisch gevoel
Een gevoeligheid die komt van receptoren die zich binnen de inwendige organen bevinden.

Organisationeel effect
(van hormonen) Het effect van een hormoon op celdifferentiatie, groei en ontwikkeling

Orgaan van Corti
Het zintuiglijk orgaan op het basilair membraan dat de haarcellen van het gehoor bevat.

Orbitofrontale cortex
De regio van de prefrontale cortex, aan de basis van de voorste frontale lobben.

Ossicle
Eén van de drie beenderen in het middenoor.

Osmose
Sommige membranen zijn permeabel voor het oplosmiddel maar inpermeabel voor de opgeloste stof. Het verplaatsen van oplosmiddel om isotonische oplossingen te krijgen, in plaats van de opgeloste stof heet osmose.

oscilloscoop
labo-instrument om voltage-grafieken weer te geven als een tijdsfunctie.

Ovarium follikel
(Follikel in de eierstok) Een cluster van epitheel-cellen rondom een oöcyte, die ontwikkelt tot een eicel.

Ovaal venster
Een opening in het been rond de cochlea, dat een memebraan onthuld, waartegen de grondplaat van de beugel drukt, om geluidsvibraties door te geven in de vloeistof van de cochlea.

Oxytocine
Een hormoon gesecreteerd door de adeno-hypofyse. Veroorzaakt contractie van de gladde spier van het melkkanaal, de baarmoeder en het mannelijke ejaculatie-systeem. Het is ook een neurotransmitter in de hersenen.

Parvocellulaire laag
1 van de 4 lagen van cellen in de dorsale laterale geniculate nucleus. Transporteert informatie nodig voor perceptie van kleur en fijne details naar de primaire visuele cortex.

Parthenogenese
maagdelijke voortplanting (meer op pagina 81 van het tekstboek)

Parasympathisch stelsel (Het)
dit vervult de tegengestelde functie van het sympatisch stelsel. Herstelt na een hevige fysische activiteit de "normale rusttoestand". Het ontspringt in de craniale en sacrale streek van de wervelkolom.

Paedogenese
reproductie in een larvaal stadium

PCPA
inactiveert het enzym tryptophan hydroxylase nodig bij de productie van 5-HT = Serotonine.