Eerste BAC Arts - Vergelijkende Biologie

Categorie: Medisch
Datum & Land: 03/01/2008, BE
Woorden: 581

Somieten
Buiten het kopgebied zijn er links en rechts van de wervelkolom segmentaal somieten aangelegd. Dit zijn segmenten die aan beide kanten zijn aangelegd, ook wel metameren genoemd.

soma
cellichaam met nucleus (kern)

Solenocyten
Vlamcellen, ze recupereren actief afvalstoffen vanuit het intercellulaire lichaamsvocht en lozen het dan via een excretieporus. Dit systeem van protonefridia wordt aangetroffen bij platwormen en zakwormen. Zie ook afbeelding 71 en 68 in het illustratieboek.

Sporenelementen
anorganische stoffen, zouten, die vooral belangrijke constutuenten zijn in intra en extracellulaire vloeistof en in organische verbindingen, Fe in hemoglobine bijvoorbeeld en dingen als redoxreacties.

Spookledemaat
Gevoelswaarnemingen die lijken te komen van een ledemaat dat geamputeerd is.

Spinale nucleus van de bulbocavernosus (SNB)
Een nucleus gelegen in het lage ruggenmerg, bij sommige knaagdieren enkel bij mannetjes.

Spinaal
Met betrekking tot de spina, ruggengraatlichaam.

Spatiale frequentie
De relatieve breedte van de banden in een sinus-golf rooster, gemeten in cyclussen per graad van visuele hoek.

sprongsgewijze conductie
sprongsgewijze conductie (saltatorische conductie): conductie van actiepot. door gemyelineerde axons. Het actiepot. springt v-d ene knoop van Ranvier naar de volgende.

Striate cortex
De primaire visuele cortex.

steroïde
chemische stof met laag moleculair gewicht, afgeleid van cholesterol. Steroide hormonen doen hun doelcellen aan door zich te hechten op de gevonden receptors i-d cel.

Stereotaxische atlas
Een verzameling tekeningen van doorsneden van de hersenen van een bepaald dier, met maten die als coördinaten dienen voor stereotaxische operaties.

Stereotaxische operatie
Een hersenoperatie, gebruikmakend van een stereotaxisch apparaat om een electrode of cannula te positioneren in een specifieke positie van de hersenen. "Stereotaxie" verwijst naar de mogelijkheid om objecten in de ruimte te localiseren.

Stereotaxisch apparaat
Een toestel dat toelaat om een electrode of cannula te positioneren in een specifieke locatie van de hersenen.

Stapes
De "beugel", het derde ossicle.

Staafjes
1 van de receptorcellen van het retina, gevoelig voor licht van lage intensiteit. (120 à 130 miljoen)

Strychnine
(aminozuur) blokkeert de glycinereceptor - direct (zeer giftig)

Superieure olivaire complex
Een groep van celkernen in de medulla, betrokken in de auditieve functies, inclusief localisatie van geluidsbronnen.

Syndroom van Turner
De aanwezigheid van alleen 1 sexchromosoom (X0) gekenmerkt door het gebrek aan eierstokken eenerzijds, maar anderzijds wel de vrouwelijke voortplantingsorganen en genitalia.

Syncytiumhypothese
Bij sommige ciliata worden meerdere kernen naast elkaar aangetroffen binnen hetzelde cytoplasma. Dergelijke eencelligen bezitten dus een syncitiaal structuur die bij het plots verschijnen van membranen tussen de samenstellende kernen onmiddellijk aanleiding zouden kunnen gegeven hebben tot een meercellig organisme.

synaptische vesikel
kleine holle parelvormige structuur i-d eindknop die NTmoleculen bevat.

synaptische spleet
ruimte ts het presynaptische e-h postsynaptische membraan.

synaps
koppeling ts de eindknoppen v-e axon en het membraan v-e ander neuron.

Synaps
dit is een plaats waar twee neurondelen, elk behorend tot een verschillend neuron, functioneel met elkaar in zeer nauw contact treden.

Sympatische stelsel (Het)
ontspringt in de cervicale thoracale en lumbale streek. In geval van nood bereidt ht lichaam op een zeer snelle manier voor op een hevige fysische activiteit, bijvoorbeeld vechten of vluchten.

Systole
contractietoestand van het hart.

Terminatie
beëindiging

terminaleknop
knop aan het einde v-d axontak; vormt synapsen met een ander neuron waarbij info wordt doorgestuurd naar dat neuron.

Tectoriaal membraan
Een membraan, dat zich boven het basilair membraan bevindt, en dat dient als een plank (?) ("shelf") waartegen de haartjes van de haarcellen (de cilia) bewegen.

Testosteron
Het belangrijkste androgen, gevonden bij mannen.

Threshold of excitation (opwekkingsdrempel)
de waarde v-h membraanpot. dat bereikt moet worden om een actiepot. te produceren. (+- 20 mV)

theta-activiteit
EEG-activiteit van 3,5-7,5 Hz die bij tussenpozen voorkomt bij eerste stadia van lagegolfslaap (inslapen stage 1) en REM slaap

Tip link
Een elastisch filament dat de punt van één cilium aan de zijkant van een naburig cilum vasthecht.

Timbre
Een perceptuele dimensie van geluid. Komt overeen met complexiteit.

Tonotopische representatie
Een topografisch georganiseerde kaart van verschillende geluidsfrequenties, die zijn vertegenwoordigd in een bepaald deel van de hersenen.

Trombose
bloedklonter in het lichaam

Tritanopia
Een erfelijke vorm van defect kleurenzicht, in dewelke kleurschakeringen met korte golflengte verward worden: blauwe kegeltjes zijn ofwel onvolwaardig, ofwel onklaar.

Triblastische dieren
dieren waar in de loop van de embryonale intwikkeling de drie onderscheiden kiembladen worden gevormd. Men kan 3 basistypen van primaire lichaamsbouw onderscheiden (zie ook pagina 33 in het illustratieboek)

transmitter substantie,neurotransmitter
chemische stof die wordt afgegeven door een eindknop; deze heeft een excitatorisch (opwekkend) of inhibitorisch (remmend) effect op het ander neuron

Transductie
Een G-proteïne dat geactiveerd wordt wanneer een foton een fotopigment bereikt, activeert phosphodieserase molecullen. Deze vernietigen cyclisch GMP en sluiten cation kanalen in de fotoreceptoren.

Transcriptionele eenheid
Functionele coderende sequenties worden geflankeerd door regulatorische DNA-sequenties (cis-sequenties), essentieel foor een correcte initiatie en terminatie van de transcriptie. Deze volledig functionele DNA-eenheid is de transcriptionele eenheid, en vormt moleculair-biologisch gezien een gen.

tragegolfslaap (slow-wave sleep)
non-REM slaap met gesynchroniseerde EEG activiteit tijdens diepere slaapfases (3&4), met delta activiteit. Kleitman noemde dit de basic rest-activity cycle

Trachea
luchtpijp

tuberomammilarische nucleus van de hypothalamus
een nucleus in de ventrale posterieure hypothalamus, rostraal van de mammilaire lichamen, bevat histaminergische neuronen die betrokken zijn bij de corticale activatie en gedragsarousal

Twaalfvingerige darm
zie duodenum

Tympanic membraan
Het trommelvlies.

Umami
De smaakzin afkomstig van glutamaat.

unipolair neuron
neuron met één axon dat zich in 2 deelt; één tak ontvangt sensorische info en de andere stuurt deze door naar het CZS

Undulipodia
bewegingsorganen zoals zweepharen of flagella, of een krans van wimperhaartjes of cilia.

Urethra
urineleider die de urine naar buiten het lichaam voert.

Ureter
Een kanaaltje dat de in de nier gevormde urine naar de blaas voert.

Utricel
Eén van de vestibulaire zakken.

Vandenbergh effect
Het vroeger beginnen van de pubertijd bij vrouwtjes die bij mannetjes wonen, veroorzaakt door een feromoon in de mannelijke urine. (cfr. muizen)

Vacuole
ruimte in cellen voor bepaalde stoffen, dierlijke cellen hebben er GEEN, behalve vetcellen en sommige fagocyterende witte bloedcellen.

Vergance beweging
Cooperatieve beweging van de ogen, verzekert dat het beeld van een object valt op identieke delen van beide retina's.

Ventromediale nucleus van de hypothalamus (VMH)
Grote nucleus, gelegen naast de wand in het derde ventrikel. Speelt een belangrijke rol in vrouwelijk seksueel gedrag.

ventrolaterale preoptische area (VLPA)
Belangrijkste deel vd hersenen bij slapen: een groep GABA-energische neuronen in het preoptische gebied van wie de activiteit alertheid en gedragsarousal onderdrukt, en slaap bevordert

Veelvoudige (multibarreled) micropipet
Een groep van micropipetten, aan elkaar vast gemaakt, gebruikt om verschillende stoffen in te spuiten, via iontophorese, waarbij de activiteit van een enkel neuron gemeten wordt.

Vezels
niet verteerbare stoffen die belangrijk zijn omdat ze de darmwerking positief beïnvloeden (dus 1 potje activia per dag en je schijt weer alsof het een lieve lust is)

Vestibulaire zak
Eén van een set van twee receptororganen, in elk binnenoor die veranderingen in kanteling van het hoofd detecteren.

Vestibulair ganglion
Een knobbeltje op de vestibulaire zenuw dat cellichamen bevat van de bipolaire neuronen, die evenwichtsinformatie naar de hersenen sturen.

Vitamine
Organische moleculen die als regelende stoffen of regulatoren meebepalen welke metabolische reacties er in de organismen plaatsvinden en wat de snelheid ervan is, meestal co enzymen die vaak hergebruikt kunnen worden, dus ze hoeven maar in kleine hoeveelheden worden opgenomen (kijk voor een lijst met de vitaminen, symptomen bij gebrek, en voorkomen op pagina 86 in het tekstboek)

Visuele agnosie
Defect in visuele perceptie in de afwezigheid van blindheid, veroorzaakt door een hersenletsel.

Villi
kleine uitsteeksels die de darmplooien bedekken. De epitheelcellen van de villi dragen op hun beurt weer hun eigen villi aan de apicale zijde (naar het darmlumen toe), dit zijn de microvilli.

Vlamcellen
zie selenocyten

Vomeronasal orgaan
Een sensorisch orgaan (zintuig) dat de aanwzigheid van bepaalde chemicalieën detecteert, vooral als er actief aan een vloeistof (vb. urine) wordt geroken waardoor feromonen actief kunnen doorgegeven worden.

Volitional facial paresis
Moeilijkheid in beweging van de faciale vrijwillige spieren, veroorzaakt door schade aan de gezichtsregio van de primaire motor cortex of zijn subcorticale connecties.

Volgbeweging
De beweging die de ogen maken om het beeld van een bewegend object te behouden op de fovea.

Voedselbestanddelen
Elke stof die in een voedingsmiddel voorkomt bijvoorbeeld: water, zetmeel, eiwitten etc.

Voedsel
alles wat als bron van voedingsstoffen kan dienen.

Voedingsstof
elke stof die uit het milieu opneembaar is en kan worden gebruikt als bouwstof, brandstof of regelstof.

Voeding/Voeden
het ter beschikking stellen van de nodige voedingsstoffen aan de cellen van het lichaam.

Wada-test
Een test die vaak gebeurt voor hersenoperaties. Men verifiëert de functies van de hemisferen door de patiënt te testen terwijl één hemisfeer verdoofd is.

Weefsel
een verzameling gelijksoortige cellen met een gemeenschappelijke functie (pagina 61 tot en met 74 in het tekstboek voor alle aparte soorten weefsels)

Whitten effect
De syncronisatie van de menstruatie- of estrous cyclus bij een groep vrouwtjes, die enkel voorkomt bij aanwezigheid van een feromoon in de urine van een mannetje.

Wolffiaan systeem
Embryonale precursoren van de mannelijke interne voortplantingsorganen. Deze ontwikkelen zich tot zaadblaas, prostaat en bijballen.

Yoghurt
dik, wit, zurig melkproduct.

Zenuwen
dit zijn bundels axonen samengeklit en omgeven door bindweefsel die lopen van de zintuigen via een ganglion naar het centraal zenuwstelsel of van het centraal zenuwstelsel naar een effectororgaan. Onder afferent zenuwstelsel verstaat men het geheel van neuronen, die sensorische prikkels naar het centraal zenuwstelsel voeren. Het efferent zenuwstelsel is het geheel van neuronen dat zenuwimpulsen naar de effectororganen stuurt. Hier maakt men nog het onderscheid tussen motorische neuronen, die impulsen geven aan skeletspieren die onder invloed van de wil staan en autonomen neuronen die zenuwimpulsen geleiden naar het hart, de klieren en gladde spieren, zij staan niet onder invloed van de wil.

Zwemblaas
zie Longen-zwemblaas

G-proteïne
proteïne gekoppeld met metabotropisch Receptor, transporteert messages naar andere moleculen als een ligand zich hecht met een R en deze activeert.

L-Name
inactiveert het enzym nitric oxide synthase nodig bij de productie van NO (oplosbaar gas)