KSART - Kunstvormen

Categorie: Algemeen of niet ingedeeld
Datum & Land: 02/10/2022, NL
Woorden: 16070

majolica
Verwijst naar aardewerk met tinglazuur, met name aardewerk dat werd vervaardigd in Italië. De term verwees oorspronkelijk naar het eiland Mallorca (of, volgens een alternatieve theorie, naar Malaga), en sloeg alleen op Spaans-Moors lustrewerk; maar sinds de 16de eeuw verwijst de term vooral naar Italiaans aardewerk met tinglazuur en imitaties van het Italiaanse aardewerk. Het wordt gekenmerkt door schilderingen van hoge kwaliteit, uitgevoerd in verschillende kleuren in het droge maar nog niet gebakken tinglazuur, in het algemeen met een bovenlaag van doorzichtig loodglazuur. De gebruikte kleuren zijn gewoonlijk beperkt tot kobaltblauw, kopergroen, mangaanpaars, antimoniumgeel en ijzerrood, waarbij het tinglazuur voor een witte kleur zorgde. Wanneer wit wordt gebruikt voor de schilderingen, wordt het aangebracht op een blauwachtig-witte glazuurlaag of een blauwe basislaag. Het metaalglazuur heeft gewoonlijk een gouden kleur die het resultaat is van een zilver- of paarlemoereffect

mallemolen
Constructies die bestaan uit een draaiend rond platform met zitplaatsen, vaak in de vorm van paarden of andere dieren waarop mensen kunnen rijden, meestal onder begeleiding van mechanische of opgenomen muziek

mandeïsme
Verwijst naar een oude religie uit het Midden-Oosten die nog voorkomt in Irak en Khuzistan (een provincie in het zuidwesten van Iran). Zij wordt meestal beschouwd als een gnostische sekte en is als zodanig de enige overgebleven vertegenwoordiger van het gnosticisme. Er zijn ongeveer 15.000 tot 20.000 mandeeërs. Het mandeïsme benadrukt, net als andere dualistische geloofssystemen, de verlossing van de ziel door esoterische kennis (gnosis). De spirituele ziel zal worden bevrijd van de materiële wereld door hun verlosser, Manda d'Hayye, maar de slechte archonten verhinderen de opstijging van de ziel. In het mandeïsme wordt Jezus beschouwd als een valse messias maar wordt Johannes de Doper vereerd omdat hij wonderbaarlijke genezingen heeft bewerkstelligd door middel van de doop. De mandeeërs ontwikkelden een uitgebreid cultusritueel, vooral voor de doop, die voor zover bekend bij geen enkele andere gnostische sekte voorkomt. De doop zuivert een mens van de zonde en kan vaak worden herhaald. De oorsprong van de religie is duister en blijft omstreden. Op basis van Babylonische elementen in mandeïsche magische teksten, het gebruik van de Iraanse kalender en de overname van verscheidene Iraanse woorden in de mandeïsche taal, menen sommige geleerden dat het mandeïsme in de pre- of vroegchristelijke tijd is ontstaan in het zuidwesten van Mesopotamië. Anderen denken aan een Syrisch-Palestijnse oorsprong op basis van de Haran Gawaita, een quasihistorisch mandeïstisch document dat verhaalt over de exodus van de nazareeërs (de mandeïstische priesterkaste die zich onderscheidde van de mandeeërs of leken) van Palestina naar Mesopotamië in de 1ste eeuw n. Chr. Ook zekere opmerkelijke overeenkomsten met het jodendom verdienen de aandacht: bekendheid met het Oude Testament, parallellen met de joodse zedenleer, vooral de grote waarde die wordt gehecht aan het huwelijk, het gebruik van de Hebreeuwse engelenlee...

marinetransportschip
Aanduiding voor schepen die worden gebruikt om troepen of paarden naar overzeese bestemmingen te vervoeren

Massimgebied
Beschrijft de diverse soorten kunstwerken die zijn vervaardigd door de bewoners van het Massimgebied. De mannen van de Massim houden zich vooral bezig met het decoreren van attributen voor het kauwen van betelnoten, en het decoreren van houten kommen, roerlepels, kanopeddels, dansschilden en met ontwerpen versierde kammen. De vrouwen richten zich op het maken van aardewerk en rokjes van bananen- en kokospalmbladeren, en het weven van matten uit pandanbladeren

maten
Afmetingen of groottekenmerken die door meting worden vastgesteld: een magnitude, hoeveelheid of omvang die wordt berekend door toepassing van een instrument of ander hulpmiddel met een notatie in standaardeenheden

Mathura
Verwijst naar de cultuur, met name de beeldhouwkunst, van Mathura, een kosmopolitische stad aan de rivier de Jumna, gedurende de Kushana-periode van oud India; Mathura lijkt een tweede hoofdstad van de Kushana-dynastie te zijn geweest, en het was een van de twee belangrijkste artistieke centra van de dynastie, naast Gandhara. Tot de boeddhistische Mathura-beeldhouwkunst behoren Boeddha-portretten die zijn gebaseerd op yaksha-modellen (mannelijke aardegeest), en enkele van de vroegste voorbeelden van geheel Indiase boeddhafiguren. De vele levendige en openlijk seksuele yakshi-figuren (vrouwelijke aardegeesten) zijn welbekende voorbeelden van Mathuran-beeldhouwkunst. Een van de meest opmerkelijke prestaties uit deze periode was de assimilatie van de staande kolos in Maurya-stijl voor boeddhistische doeleinden. Kenmerken van Mathura-beeldhouwkunst zijn monumentale frontaliteit, de weergave van omgeslagen, transparante stoffen als kleine, ringvormige plooien; en later boeddhafiguren met grote aureolen, versierd met rolwerk voorzien van bladpatronen. Diep reliëf wordt veel toegepast in de 2de eeuw, terwijl een gelijkmatigere en meer lineaire stijl wordt aangetroffen in de 5de eeuw. Veel Mathura-beeldhouwkunst wordt gehakt uit plaatselijke Sikri-zandsteen, dat roze is of gespikkeld rood in combinatie met geelachtig wit. Mathura-iconen werden geëxporteerd naar andere delen van India en werden ook gekopieerd door andere werkplaatsen. De Kushana-dynastie raakte in de 3de eeuw in verval, maar de Kushana-kunststijl van Mathura bleef bestaan en leidde later tot de verdere ontwikkeling van het Boeddha-icoon in de Gupta-periode

matig
Bepaling voor de beschrijving van een kleur met een gemiddelde intensiteit en een gemiddelde waarde, waarvan de betekenis overlapt met die van de variabele 'midden-'

Matt-painted
Verwijst naar de stijl van het aardewerk dat werd vervaardigd op het Griekse vasteland vanaf de midden-Helladische tijd, en dat zich kenmerkt door de eenvoudige handgemaakte vormen waaronder veel gesloten kruiken, en door de decoratieve beschilderingen met geometrische en lineaire motieven. De stijl is ook te herkennen aan het matte uiterlijk van het oppervlak. Dit in contrast met het gepolijste en dus glanzende aardewerk

mastaba's
Oud Egyptisch graf in de vorm van een sterk afgeknotte piramide met langwerpig grondvlak

makara
Klassieke diermotieven van Indiase oorsprong die algemeen ingang vonden in de Aziatische kunst, met afbeeldingen van een fabeldier samengesteld uit delen van een krokodil en een olifant, waarbij lofwerk een gekrulde staart moet voorstellen. Dit motief fungeert vaak in de architectuur, doorgaans in combinatie met lateien bij vrijstaande poorten gedragen door bewerkte zuilen op een gegoten voet

malachiet
Variabele midden- tot donkergroene kleur die lijkt op de kleur van het mineraal en ruwe edelsteen malachiet, dat bestaat uit basisch kopercarbonaat

mangaanviolet
Variabele paarse kleur die lijkt op het pigment mangaanviolet, dat bestaat uit een dubbelzout van fosforzuur met mangaan en ammonium

Marianum
Twee ruggelings tegen elkaar geplaatste Mariabeelden omgeven door stralen in een krans van rozen. Maria houdt het Kind in de armen, staat op wolken, of staat, naar het visioen van Johannes (Apocalyps 12:1-6) op de maansikkel en vertrapt de slang. Het van oorsprong laatmiddeleeuwse Marianum hangt af van het gewelf van de kerk, zichtbaar voor de geestelijkheid in het koor en het kerkvolk in het schip

marmelukkensabel
Krom zwaard dat afgeleid is van de sabels die de Egyptische mammelukken origineel gebruikten. In de 19de eeuw werd het door verschillende westerse legers, waaronder de Fransen en de Britten, overgenomen. De westerse versie van de sabel had hetzelfde gevest, maar het lemmet leek meer op dat van moderne westerse sabels

massicotgeel
Variabele geelachtige kleuren die lijken op de kleur van massicot, een pigment dat wordt gemaakt van loodmonoxide

magische rollen
In de Ethiopische cultuur, perkamenten rollen waarop diverse als talisman bedoelde afbeeldingen en teksten, veelal gebeden, worden geïnscribeerd, meestal door geestelijken tijdens complexe rituelen. De rollen zijn bedoeld voor gebruik bij genezingsceremonieën. Door zich op de rol te concentreren komen zieken in een genezingstrance die hen van hun ziekte moet verlossen; soms dragen ze de rollen ook een tijdje. De afbeeldingen op de rollen kunnen religieuze symbolen van joodse, christelijke of islamitische oorsprong zijn, of betrekking hebben op het verhaal van koning Salomon, maar afbeeldingen van leeuwen, vogels of abstracte talismanpatronen worden ook aangetroffen; het vaakst afgebeeld echter worden grote, kleurig uitgevoerde ogen

manchet
Plooien of banden die dienst doen als versiering of afwerking aan het uiteinde van een mouw, broekspijp, de bovenrand van een laars en dergelijke; ze zijn gemaakt als aparte onderdelen en worden gedragen met, of bevestigd aan, kleding of kledingaccessoires, of vervaardigd als vast onderdeel van kleding of kledingaccessoires

mahalla's
Te gebruiken voor duidelijk aangegeven woonwijken in traditionele islamitische steden, waar elk district gekenmerkt is door een gemeenschappelijke godsdienst, beroep of etnische, socio-culturele of stamachtergrond

matte artists
Ontwerpers van speciale effecten of ontwerpers van de afdeling visuele effecten van een filmstudio die onechte achtergronden ('matte paintings') ontwerpen en beschilderen. De geschilderde achtergronden worden vervolgens gebruikt voor matte-shots

matte painting
Grote schilderijen die men gebruikt voor speciale effecten in speelfilms. De schilderijen zijn meestal een voor- of achtergrond of landschap in het algemeen. Ze worden gecombineerd met andere beeldelementen

mafrash
Tasjes die bestaan uit een gepoold geweven voorkant en gewoon inslagweefsel aan de achterkant

Malecite
Verwijst naar de cultuur van de Maliseet, een inheemse Amerikaanse stam die behoort tot de losse confederatie van oostelijk Amerikaanse indianen die bekend staan als de Wabanaki-alliantie, samen met de Passamaquoddy-, Penobscot-, Micmac- en Abnaki-indianen. De Maliseet wonen hoofdzakelijk in Canada, vooral in New Brunswick, terwijl één groep over de grens woont, in het nabijgelegen Maine

mammoetboom; reuzensequoia
Enorm grote boomsoort die al honderden of duizenden jaren bestaat in Californië en Oregon (Verenigde Staten), in verspreide groepen op de westelijke hellingen van de Sierra Nevada Range op een hoogte van 900-2600 meter. Het is de enige levende soort van zijn genus

Mandalay
Verwijst naar een van de vele etnische culturen van modern Myanmar. Manadalay verwijst tevens naar de laatste hoofdstad van het Birmaanse rijk, die werd gebouwd in de periode 1857-1859 aan de rivier de Irrawaddy door Koning Mindon voordat Birma in 1885 in handen viel van de Britse imperialisten. Architecturale kunst in deze regio weerspiegelt Italiaanse invloeden zoals weergegeven in samengestelde tempel- en kloosterstructuren die bestaan uit steen en inheems hout

marge
Gebieden op gedrukte of beschreven pagina's of op andere vellen met tekst of afbeeldingen, tussen het informatiegebied en de randen van de pagina of het vel

Materialen
De hiërarchie Materialen bevat beschrijvingen van een groot aantal stoffen, van natuurlijke en synthetische ruwe materialen tot materiaalproducten. Materiaalproducten zijn hier opgenomen in plaats van in de sectie Objecten, omdat ze kunnen worden gebruikt bij de constructie van diverse objecten (bijvoorbeeld 'plank' voor vloeren of muren) en omdat ze niet een noodzakelijk onderdeel van een object zijn (bijvoorbeeld: 'dakspaan' is niet essentieel voor daken op dezelfde manier als overhangende dakranden of boeiboorden). Relatie met andere hiërarchieën: beschrijvingen van activiteiten die op of met materialen worden uitgevoerd zijn te vinden in de hiërarchie Procedés en technieken (bijvoorbeeld 'glasbewerking'). Beschrijvingen van objecttypen die worden gedefinieerd door het materiaal waaruit ze zijn gemaakt staan in de hiërarchie Objectgenres (bijvoorbeeld 'metaalwerk', 'textilia', terwijl de beschrijving van de materialen zelf in deze hiërarchie staan ('metaal', 'textiel'). Beschrijvingen van gereedschap dat wordt gebruikt om afbeeldingen te maken (bijvoorbeeld 'houtskoolpotloden', 'pennen') zijn opgenomen in de hiërarchie Gereedschap en Uitrusting, terwijl beschrijvingen van de materialen waarvan ze zijn gemaakt of die ze gebruiken, hier te vinden zijn ('houtskool', 'inkt')

machinegeweer
Automatische of, tot 1880, handbediende vuurwapens die munitie voor draagbare wapens gebruiken en die gewoonlijk moeten worden gebruikt met een affuit en een bemanning van minstens twee personen. Bij gebruik van munitie met een kaliber groter dan 2 cm gebruik 'geschut'

mammeluks
Verwijst naar de kunst en architectuur die is verbonden met de mammelukken, een krijgerskaste die Egypte en Syrië regeerde vanaf ongeveer 1250 tot de vroege 16de eeuw, en die in het Midden-Oosten meer dan 700 jaar invloedrijk en machtig is geweest. Mammeluk-architectuur was in wezen conservatief en niet erg vernieuwend, maar wel rijk en over het algemeen van zeer hoge kwaliteit. Mammeluk-architectuur wordt gekenmerkt door het gebruik van zeer fijn afgewerkte minaretten, enorme façades en portalen, en de tendens om structuren voor verschillende toepassingen te bouwen in een enkel complex. Begunstigers bouwden hun belangrijke monumenten gewoonlijk ook dichtbij elkaar. De mammelukken staan ook bekend om hun technische virtuositeit in stenen constructies; metselaars gebruikten verschillend gekleurde stenen op de oppervlakken van gebouwen. Er zijn bijna 3000 belangrijke mammelukmonumenten bewaard gebleven of bekend gebleven via teksten; de meeste monumenten in de oude wijken van Caïro, Damascus, Tripoli en Aleppo zijn mammeluks, evenals de meeste monumenten op de Haram ash-Sharif in Jeruzalem, buiten de Rotskoepel. Net als architectuur bereikten ook de overige kunsten van de mammelukperiode een hoog niveau van technische perfectie, maar staan ze niet bekend om hun originaliteit; er bestaan wel bezienswaardige voorbeelden van ingelegd metaalwerk, kalligrafie, moskeelampen en houten objecten

machinaal bewerkt
Wordt gebruikt in verband met procédés voor het veranderen van de afmetingen of de vorm van een werkstuk met machinaal aangedreven snijinstrumenten

Maagd
Dierenriemteken van een jonge vrouw, ruwweg gebaseerd op het gelijknamige sterrenbeeld. De tekens van de dierenriem, overblijfselen van Oudgriekse en Romeinse decoraties, waren populair in de romaanse en gotische kerken van Noord-Europa. Ze worden ook vaak aangetroffen in middeleeuwse psalters en getijdenboeken als symbool van iedere maand waarin de zon in het betreffende sterrenbeeld komt. Daarnaast zijn ze gebruikt als decoratie op plafonds, kaarten, uurwerken en astronomische instrumenten

mais
Graangewas dat afkomstig is uit Amerika, maar in de zestiende eeuw werd geïntroduceerd in de rest van de wereld. Het is een hoge eenjarige grassoort met een stevige steel. De vrucht bestaat uit rijen eetbare pitten op langwerpige aren die aan de dikke steel groeien. Er zijn veel verschillende variëteiten met gele, rode, blauwe, roze en zwarte kolven, vaak met spikkels of strepen. Mais gebruikt men als voedsel voor mensen en dieren, als grondstof in de industrie, voor het maken van brandstof, maisolie, maissiroop, maizena, maisbloem en ethanol (whisky, benzine). De stengels gebruikt men als biomassa om brandstof te maken, maar ook voor systeemplafonds. Uit maiskolven sneed men vroeger tabakspijpen. De kolven en het vlies eromheen gebruikte men om poppen te maken

maximen
Regels of beginselen met betrekking tot gedrag, ethiek of wijsheid, op moraliserende wijze geformuleerd. Vaak verwijst deze term in specifieke zin naar voorschriften met betrekking tot ethiek of wijsheid in Oudengelse verzen, of naar vanzelfsprekende beweringen die als vooronderstelling naar voren worden gebracht binnen een mathematische of dialectische redenering. Er kan enige overlapping optreden tussen deze term en 'aforismen'

Maba
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Tsjaad leeft

Maban
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Sudan en Ethiopië leeft

Maguzawa
Beschrijft werk dat is vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in het noorden van Nigeria leeft

Mahria
Beschrijft werk dat is vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in de regio Darfur in Sudan leeft

Majangir
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in Ethiopië leeft

Malinké
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Senegal, Gambia en Guinee-Bissau. De term wordt gebruikt voor de werken van deze subgroep van de Mande én als synoniem voor ‘Mande’ zelf

Mamprusi
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in het noorden van Ghana, in Burkina Faso en in Togo leeft

Manda
Beschrijft werk dat is vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Tanzania leeft, hoofdzakelijk langs de oevers van het Malawi-meer en Rukwa-meer

Mandyak
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Guinee-Bissau en Senegal leeft

Mankanya
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Guinee-Bissau, Senegal en Gambia leeft

Mankon
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in Kameroen leeft

Marakwet
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Kenia leeft

Marba
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Tsjaad leeft

Massango
Beschrijft werk dat is vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in Gabon leeft

Mawri
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, een Hausa-volk dat in het zuiden van Niger leeft

mangat
Gaten, doorgaans met een deksel, waardoorheen men rioolbuizen en stoomafvoeren en dergelijke kan aanbrengen, of soortgelijke doorgangen, met name in straten in steden

marbriet
Te gebruiken voor homogeen melkglas voor constructiewerken; wordt vooral gebruikt voor sierlijke afwerkingen op oppervlakken die blootstaan aan het weer

mat vergulden
Het proces waarbij de randen van een boek worden verguld door een stuk papier over het goud te leggen en de polijster over het papier wordt gewreven, wat leidt tot een matte afwerking

magenta
Een reeks paarsachtige rode kleuren die lijken op de kleuren van de verfstof magenta of fuchsine, een synthetische anilinekleurstof

magisch vierkant
Vierkante matrixen van hele getallen, die zo zijn opgesteld dat de som van de getallen in alle rijen, kolommen, en hoofddiagonalen dezelfde uitkomst heeft. Deze puzzel is al 4000 jaar bekend

Mahendravarman
Verwijst naar de periode van de heerschappij van Mahendravaman I van de Pallava-dynastie (late 7de tot late 8ste eeuw) die wordt gekenmerkt door een iconografisch ontwerp dat de wettiging van koninklijke macht door religie laat zien. Monumentale beeldhouwkunst uit deze periode wordt gekenmerkt door familietableaus die zijn samengesteld als allegorische verwijzingen naar goden. Deze periode wordt ook gekenmerkt door beeldhouwkunst in grotten waarin portiers of bewakers figureren die in reliëf zijn uitgesneden bij ingangen, cilindrische fallussymbolen in vierkante of octagonale voetstukken die godheid aanduidden en reliëfpanelen van hindoegoden. In deze periode werd in de beeldhouwkunst vooruitgang geboekt op het gebied van (verkort) perspectief: men nam meer vrijheid met betrekking tot de uitlijning met grondvlakken, met realistischere proporties als gevolg. De periode wordt ook gekenmerkt door de gangbaarheid van grotopschriften zoals muurinscripties en rotssnijwerken met heilige en literaire teksten in het Sanskriet. Hindoeïstische teksten maken deel uit van de rotsarchitectuur uit deze periode

malqaf
Windvangers die bestaan uit hoge schachten, die ver boven de daken uitsteken en één grote opening en een diagonaal hellende bovenkant hebben, die gericht is in de richting waar meestal de wind vandaan komt; met name in Egypte, Iran en Pakistan

machinehamer
Draagbare, elektrische, pneumatische, onafhankelijke hamers die op benzine lopen en gebruik maken van een trilmechaniek en waar ook gereedschap als beitels, schoppen en stampers in is aangebracht. Worden gebruikt om baksteen, geharde stopverf of metselspecie te verwijderen, of soortgelijke toepassingen

makelaar
Elk verticaal deel van een dakspant, met name een koningsstijl of hulphangstijl

makelaar
Gebinten met twee verticale stijlen tussen de dakspanten en de bintbalk. De boeneinden van de verticale stijlen zijn verbonden door middel van een koppelstuk

masonry plans
Verwijst naar plannen voor de bakstenen, betonnen of natuurstenen elementen van een gebouw. Ze tonen in het algemeen het fundament van een bouwwerk wanneer dat van deze materialen moet worden gemaakt

mathematische tegel
Tegel waarvan één kant zo is gevormd dat deze op de voorkant of het uiteinde van een baksteen lijkt. Zeer populair tussen 1784 (het jaar waarin de 'brick tax' (baksteenbelasting) in Engeland werd ingevoerd) en 1850 (toen deze belasting weer werd afgeschaft). De tegels werden aan latten bevestigd op een houten frame of ander soort muur, of soms ook gezet in een pleisterlaag over keien of kiezels heen

Maaslandse kunst
Verwijst naar een Romaanse school van het illumineren van manuscripten, emailleerwerk en metaalwerk in de Maasvallei die tussen het einde van de 11de eeuw en het begin van de 13de eeuw zijn bloeitijd beleefde. Hoewel de rivier vanuit het noordwesten van Frankrijk naar de Rijndelta in Nederland stroomt, verwijst de term in kunsthistorische zin naar het gedeelte van de rivier dat door België loopt, met name het gebied rond Luik en het Benedictijner klooster van Stavelot. Binnen de Romaanse kunst onderscheidt de Maaslandse school zich door de weliswaar nog geïdealiseerde maar meer naturalistische behandeling van de menselijke figuur. De Maaslandse school onderscheidt zich tevens door zijn rijke karakter en klassieke elementen. Dit laatste hangt samen met het feit dat dit gebied tijdens de Karolingische periode het centrum van de antiquiserende stijl van de school van Reims was. Belangrijke Maaslandse kunstenaars waren Godefroid de Claire, Nicolas van Verdun en Renier van Huy. Met name het Maaslandse metaalwerk was invloedrijk en vermaard

machinale kant
Verwijst naar imitaties van handgemaakte kant die zijn gemaakt door machines. De term kan ook verwijzen naar kant die handmatig is bewerkt op machinaal geproduceerde netten. Deze laatste vorm werd vanaf de jaren 70 van de 18de eeuw geproduceerd in Engeland. Vroege machinaal geproduceerde netten worden vaak gekenmerkt door lusvormige, doorlopende steken. Machinaal geproduceerde netten na 1808 kunnen worden gekenmerkt door een imitatie van het eenvoudige stiksel van Rijsselse kant. Machinaal geproduceerde netten kunnen machinaal worden versierd met kettingsteken of naaldpatronen. Machinale kant uit de jaren 40 van de 19de eeuw en later kan een imitatie zijn van kloskant. Machinaal geproduceerde kant wordt meestal gekenmerkt door het ontbreken van de duidelijke weefstructuur van kloskant

Maghreb
Stijlen en culturen uit Noord- en Noordwest-Afrika (in Europa voorheen bekend als Klein-Afrika of Barbarije) tussen de Atlantische Oceaan en Egypte, bestaande uit de kustvlakte en het Atlasgebergte van Marokko, samen met Algerije, Tunesië en soms ook Tripolitanië (in het huidige Libië). In recent gebruik verwijst de term specifiek naar de landen Marokko, Algerije en Tunesië als een sociale, politieke of economische eenheid

Mahmoed II
Verwijst naar de stijl van architectuur die samenviel met de heerschappij van Mahmoed II (van 1808 tot 1839). Mahmoed maakte een eind aan de heerschappij van de janitsaren, wier reactionaire standpunten deels de militaire neergang van het Osmaanse rijk hadden veroorzaakt. Op artistiek gebied was hij een belangrijke factor bij het europeaniseren van de Osmaanse kunst en architectuur, door bouwwerken te laten neerzetten in barok- en rococostijl en de stijl van het neoclassicisme van het Frankrijk onder Napoleon. Zijn Nusretiye-moskee (moskee van de overwinning) werd gebouwd in de late barokstijl met golvende muren en grote open binnenplaatsen. Onder Mahmoed II werden hofkunstenaars naar Frankrijk gestuurd om wetenschappelijke teken- en schildermethoden en de principes van lineair perspectief aan te leren

Malaita
Beschrijft kunstwerken die zijn vervaardigd door de bewoners van het eiland Malaita. De bevolking van Malaita is bekend vanwege het creëren van figuren met zowel menselijke als dierlijke kenmerken, zoals een haai met armen en benen. De bevolking van Malaita maakte weliswaar figuren in deze stijl, maar de stijl van de zuidelijke eilanden is overwegend naturalistisch qua proporties en detaillering

Maleisisch
Verwijst naar de culturen die floreerden in de regio van de moderne natie Maleisië die bestond uit het Maleisisch Schiereiland en de oostelijke regio van het eiland Borneo. De kunststijl in deze regio is een synthese van inheemse en uitheemse invloeden vanuit China, India, de Arabische wereld en het westen, die mogelijk werd gemaakt door middel van kolonisatie en handel. In de schilder- en beeldhouwkunst in deze regio worden vanwege islamitische voorschriften zelden menselijke figuren afgebeeld. De productie in decoratieve kunsten is breder en omvat batikstoffen en andere verfijnde weefsels, zilverwerk, handgemaakte krissen, houtsnijwerk, mandenwerk en verschillende andere handgemaakte producten

Mandi
Verwijst naar een regionale school van Pahari-miniatuurschilderkunst met als centrum de staat Mandi in de Beasvallei in het heuvelgebied van Punjab. De Mandi-schilderkunst stond aanvankelijk nog onder invloed van de Mogols maar kreeg een eigen karakter onder Raja Sidh Sen (heerste van 1684-1727), die zich persoonlijk met de nieuwe stijl ging bemoeien. De Mandi-schilderkunst uit deze periode wordt vaak gekenmerkt door brede, krachtige lijnen, een ingetogen palet en eenvoudige composities met drie horizontale registers. De vitale, krachtige beeldhouwkunst uit deze periode zou een belangrijke invloed hebben uitgeoefend op de weergave van figuren in de schilderkunst. Kenmerkend zijn de krachtige gelaatstrekken, opvallend grote hoofden en handen, en doorgaans standbeeldachtige figuren. Shiva is een geliefd thema, aangezien Sidh Sen deze godheid aanbad. Shiva, Devi en tantrische thema's waren populairder dan de literaire thema's die zo kenmerkend zijn voor veel ander Pahari-werk. Een latere fase van de Mandi-schilderkunst begon rond 1805 en wordt geassocieerd met de kunstenaar Sajnu uit Guler. De werken die hij voor Raja Ishwari Sen schilderde, worden gekenmerkt door gebogen en zwaar geornamenteerde randen, volle, gedetailleerde composities en enigszins scheef geplaatste gebouwen en figuren

maniëristisch
Verwijst naar een type zwart- of roodfigurige vaasbeschildering met een zeer karakteristieke tekenstijl; maniëristische vazen hadden meestal een grote omvang, zoals amfora's, colonettenkraters, pelikai en hydriae. De benaming werd ontleend aan de aanduiding van 16de-eeuwse Italiaanse schilders. Tot de zwartfigurige schilders die in deze stijl werkten, behoorden de Affecter en Elbows-Out, die beiden in het derde kwart van de 6de eeuw v. Chr. actief waren. Deze benamingen waren door Beazley bedacht om te verwijzen naar hun stijve, ‘gekunstelde’ stijlen, die werden gekenmerkt door ongewone proporties en onnatuurlijke gebaren. Roodfigurige maniëristische vazen uit de vroeg-Klassieke periode hebben minder uitgesproken kenmerken; de Pan-schilder wordt als de begaafdste van alle roodfigurige maniëristen beschouwd

Mankot
Verwijst naar een regionale school van Pahara-miniatuurschilderkunst die wordt geassocieerd met de staat Ramkot, de kleinste staat in het heuvelgebied van Punjab. Halverwege de 17de eeuw werd de van de Mogols afkomstige portretkunst geïntroduceerd in Mankot, onder keizer Shah Jahan, en de portretkunst zou een belangrijke rol blijven spelen voor de Mankot-schilders. Vroegere schilderijen hadden een overwegend decoratief karakter, maar vanaf het begin van de 18de eeuw kwam de nadruk te liggen op het dramatische aspect van het afgebeelde. In Mankot-schilderijen valt soms iets van de vervorming uit de Basohli-schilderkunst te herkennen. Ook invloeden uit Nurpur, Jammu en Chamba werden geïntegreerd door de Mankot-schilders, met name bij de weergave van gezichten. In de 19de eeuw verloren Mankot en andere vorstendommen hun zelfstandigheid en raakte de stijl in verval

marmerpapierfabrikant
Ambachtslieden in het 15e-eeuwse Frankrijk die behang maakten dat van houtblokken werd gedrukt en met de hand werd beschilderd

madre crème-marmer
Een soort Alabama crème marmer dat hard, fijnkorrelig en roomwit van kleur is. Vergelijkbaar met crème-wit marmer

malachiet
Een belangrijk carbonaaterts en een kopererts van weinig betekenis, dat wordt gebruikt voor het maken van siervoorwerpen

malachietgroen
Een synthetische organische verfstof op basis van aniline (een trifenylmethaan zout) die vanwege de groene kleur is vernoemd naar het mineraal malachiet. Het werd in 1877 voor het eerst gemaakt door Dobner en Fisher. Het wordt gebruikt voor het verven van onbewerkte zijde, wol, jute en leer, voor het verven van katoen na het beitsen, bij chemische tests voor het opsporen van zwaveligzuur en cerium, als een indicator op zuurbasis en voor het doden van parasieten en schimmels in aquaria

mala's
Snoeren of festoenen van kralen die gebruikt worden in het hindoeïsme, sikhisme en het Mahayana-boeddhisme. Ze kenmerken zich doordat ze uit 108 kralen bestaan, vaak uit hout of been zijn gemaakt en gebruikt worden als hulpmiddel bij het herhaald uitspreken van een mantra of van gebeden. Een mala kan ook een beschermende functie hebben voor de drager

Malayu
Verwijst naar de stijl en periode die in verband worden gebracht met het koninkrijk Malayu op Sumatra rond de 14de eeuw. De stijl wordt gekenmerkt door beeldhouwkunst waarin Bhairava en andere godheden een rol spelen

Maleis
Verwijst naar de stijl van kunst van de inheemse Malay-cultuur, met invloeden en stromingen uit de Siamese, Javaanse, Chinese en Sumatraanse cultuur. De stijl bevat ook islamitische en Indiase hindoeïstische elementen

mandala's
In het algemeen, geometrische motieven, vaak rond en symbolisch voor het universum, geschikt voor eindeloze variatie en betekenis in verschillende media

manteau de cour
Losse, lange sleep van luxe materialen die men sinds begin 19e eeuw verplicht was te dragen bij belangrijke gelegenheden aan het hof, als toevoeging aan een galajapon. Bevestiging rondom de taille of met kleine bandjes om de schouders

Marshalleilanden
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door de bewoners van de Republiek der Marshalleilanden. De bevolking van de Marshalleilanden wordt erkend als uitvinders van de outrigger, een bepaald type kano. Oorspronkelijk werden er drie soorten kano's vervaardigd: de walap, een zeilkano die maximaal 100 passagiers kon vervoeren; de tipnol, bedoeld voor maximaal 20 passagiers; en de korkor, een kleine kano voor gebruik in een lagune. Andere door de bewoners van de Marshalleilanden geproduceerde kunstwerken zijn geweven of gevlochten producten voor de ambachtsmarkt of voor gebruik in huis, en diverse tatoeageontwerpen

maud
Wollen sjaalachtige overkleding, vaak grijsgeruit, die gewoonlijk wordt gedragen door schaapherders in het zuiden van Schotland. Geen Nederlands equivalent

Maya
Verwijst naar de stijl en cultuur van een groep Meso-Amerikaanse indianen die een vrijwel aaneengesloten gebied bewoonden in Zuid-Mexico, Guatemala en Noord-Belize. Circa 1500 v. Chr. begonnen de oude Maya zich in dorpen te vestigen. Ze gebruikten geavanceerde irrigatietechnieken en groeiden zo uit tot effectieve landbouwers. Hun kunst omvatte keramiek, beeldhouwwerken, architectuur, muurschilderingen en boeken. De hedendaagse Maya maken kunst waarin traditionele patronen zijn gecombineerd met Spaanse vormen en stijlen

make-uplepel
Oudegyptische lepelvormige houders die gebruikt werden om make-up in te bewaren en bereiden. Deze houders werden gemaakt uit verscheidene materialen, zoals hout, albast of ivoor, en vaak gebeeldhouwd naar of versierd met symbolische beeldtaal

marshmallow
Zacht, zoet snoepgoed dat oorspronkelijk werd gemaakt uit de wortel van de marshmallowplant (heemst), en later uit albumine, gelatine, suiker en andere ingrediënten

macho's
Kist voor een bruidegom die één grote ruimte bevat. Ze werden alleen in de 15e en 16e eeuw in Catalonië in Spanje gemaakt

malleehout
Algemene term voor elke laag groeiende boom of andere houtachtige plant die uit de basis meerdere stammen produceert. De term wordt ook specifiek gebruikt voor de kreupelhout vegetatie in het zuiden van Australië die bestaat voornamelijk uit houtachtige struiken en bomen van het geslacht Eucalyptus

manga's
Verwijst in het algemeen naar Japanse stripverhalen. Men gebruikt de term ook voor Japanse animatiefilms, die ook wel animes worden genoemd. Veel animes zijn gebaseerd op manga's, maar het is een aparte kunstvorm. Manga's gaan onder meer over sport, liefde, seksualiteit en historische gebeurtenissen. Doorgaans zijn het een soort komedies, soapopera's of fantasy-, mystery- of horrorverhalen. Vaak zijn ze zwart-wit, met alleen de voorpagina of de eerste paar pagina's in kleur. Vaak worden de gezichtsuitdrukkingen van de personages overdreven weergegeven en de ogen relatief groot getekend

mantellamp
Argandlampen die meestal van koper of brons zijn met één of twee branders op armen die door buisjes zijn verbonden aan een reservoir van waaruit de brandstof naar de branders wordt gevoerd volgens het @bird-fountain principle. Ze zijn vaak versierd met prisma's die aan ringen rond het reservoir en de branders hangen. De benaming is afkomstig van het gebruik om de lampen alleen of met drie op de schoorsteenmantel te zetten

materiaalkundige
Wetenschappers die zijn gespecialiseerd in de materiaalleer, de studie naar de kenmerken en het gebruik van materialen zoals metaal, keramiek, glas, polymeren en samengestelde materialen. De term heeft ook betrekking op wetenschappers die zich bezighouden met het ontwikkelen van nieuwe materialen met specifieke eigenschappen, geschikt voor gebruik in een bepaalde context of voor een specifieke functie

maestà
Verwijst naar een werk van een bepaald iconografische type, met een afbeelding van de maagd Maria en het Kindje Jezus op een troon, met aanbiddende heiligen en engelen aan beide zijden. Dit type werd in de 13de eeuw in Italië gemaakt en was gebaseerd op eerdere Griekse typen. Werken van dit type zijn meestal tweedimensionaal, onder andere geschilderde panelen (vaak altaarstukken), manuscripten en bas-reliëfversieringen

majem
Een vloeistof die bestaat uit moleculen van waterstof en zuurstof in een verhouding van 2 tot 1. In pure vorm is het kleur-, smaak- en reukloos. Het kan in gasvormige, vloeibare en vaste staat voorkomen. Op kamertemperatuur is het een vloeistof. Het is de vloeistof waaruit zeeën, meren en rivieren bestaan en die valt in de vorm van regen. Water is een van de meest overvloedige en essentiële verbindingen. Zonder water kan geen leven bestaan en het komt voor in vrijwel elk proces dat zich in de planten- en dierenwereld voltrekt. Een van de belangrijkste eigenschappen is de mogelijkheid om andere stoffen op te lossen. De veelzijdigheid van water als oplosmiddel is van essentieel belang voor levende organismen. De term 'water' wordt meestal gebruikt om te verwijzen naar de vloeibare vorm van deze verbinding. Gebruik 'ijs' en 'waterdamp' voor respectievelijk de vaste vorm en de gasvorm

manbara tabots
Houten koffers waarin de heilige altaartabletten van de Ethiopisch-orthodoxe kerk worden bewaard; ze doen bij tijden ook dienst als altaartafel

mandora
Mandolines met alt-tenorbereik en vier tot acht dubbele snaren

maroniet
Een christelijke gemeenschap die in de 7de eeuw ontstond in Syrië. Men beweerde dat de oorsprong lag bij St. Maro, een Syrische kluizenaar uit de late 4de en vroege 5de eeuw. Het is een van de oudste Oosterse christengemeenschappen van de rooms-katholieke kerk, vooral populair in het moderne Libanon. Het is de enige Oosterse christenkerk die geen niet-katholieke of orthodoxe tegenhanger heeft. In 680 werden de maronieten veroordeeld voor hun vermeende monothelitische geloof: het aanhangen van de ketterse doctrine van Sergius, de patriarch van Constantinopel, die beweerde dat Christus een goddelijke, maar geen menselijke wil had. De maronieten beweren echter dat ze altijd orthodoxe christenen zijn geweest. De toetreding tot de rooms-katholieke kerk begon in 1182 en werd verstevigd in de 16de eeuw met de hulp van de jezuïeten. Na de paus is de geestelijk leider van de maronieten 'de patriarch van Antiochië en het gehele oosten', gezeteld in Bkirki bij Beiroet. In de loop der eeuwen hebben de maronieten onder verschillende heersers hun vrijheid, religie en volksgebruiken weten te behouden. De kerk volgt de oude west-Syrische liturgie, hoewel het Arabisch de voertaal is van de maronieten. Uit angst voor vervolging emigreerden de maronieten in de 19de eeuw naar Zuid-Europa en Noord- en Zuid-Amerika, waar ze nog steeds leven

Mawlid an-Nabi
De verjaardag van de profeet Mohammed, die traditioneel valt op de twaalfde dag van de maand Rabī�� al-Awwal

Martin's cement
Cement gemaakt met kaliumcarbonaat in plaats van aluin

mandorla's
Amandelvormige lichten, aura's of een reeks lijnen rond het geheel van een heilige figuur, in het bijzonder in de boeddhistische en christelijke beeldspraak

mattenbinding
Weeftechniek voor het verkrijgen van een simpel damboordpatroon van elkaar kruisende lijnen door het dooreen vlechten van ketting- en inslagdraden

Malus ioensis
Noord-Amerikaanse boomsoort die 10 meter hoog kan worden, met witte of roze bloemen in de zomer en kleine appelachtige bessen in de herfst. De soort komt voor in verschillende variëteiten

mantilla's
Grote sluiers, vaak van zwarte of witte kant, die hoofd en schouders bedekken en soms over een hoge haarkam worden gedragen; worden vooral door Spaanse en Zuid-Amerikaanse vrouwen gedragen

marinemuts
Marineblauwe gebreide hoofddeksels, door matrozen van de Amerikaanse marine gedragen bij guur weer