Noorland juristen - Juridische begrippen

Categorie: Juridisch
Datum & Land: 22/12/2025, NL
Woorden: 550

Graad van bloedverwantschap
Het aantal geboortes wat nodig is om een bepaalde verwantschap te krijgen. Bv. broer-zus: 2 graad, oom-neefje 3e graad.

Griffie
Kantoor voor de administratie van de rechtszaken in een rechtsinstantie.

Griffier
Jurist die leiding geeft aan de griffie , die de gang van zaken tijdens een proces noteert en die het origineel van het vonnis opmaakt.

Griffierechten
Administratiekosten die de rechtsinstanties in rekening brengt voor een rechtszaak.

Grijze lijst(bij algemene voorwaarden)
Wettelijke lijst van algemene voorwaarden die vermoedelijk onredelijk bezwarend zijn voor de consument. Deze voorwaarden zijn ongeldig behalve als de leverancier kan bewijzen dat ze redelijk zijn in zijn geval.

Handelingsbekwaamheid
Men mag rechtshandelingen verrichten, zonder toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger. (Als je in staat bent je eigen wil te bepalen: een meerderjarige die niet onder curatele staat)

Handelings- onbekwaamheid
Men mag geen rechtshandelingen verrichten zonder toestemming van de wettelijke vertegenwoordigers. (Bv. een minderjarige, een curandus)

Handelings- onbevoegdheid
Bepaalde mensen mogen bepaalde rechtshandelingen niet verrichten. (Bv. een voogd mag niets kopen van de minderjarige)

Handlichting
Uitspraak van de Kantonrechter waardoor een 16- of 17-jarige bepaalde rechtshandelingen mag verrichten. (Bv. De minderjarige wil de winkel voortzetten van zijn overleden ouders)

Hechtenis
Een vrijheidsstraf die kan worden opgelegd na een overtreding . Deze wordt meestal uitgezeten in een Huis van Bewaring.

Heler
Iemand die bewust een gestolen zaak koopt.

Heroverweging
het bestuursorgaan denk nog eens na over het besluit waartegen bezwaar wordt gemaakt.

Heterdaad
De dader van een strafbaar feit wordt betrapt op het moment dat hij de daad pleegt. Bij heterdaad mag elke burger de dader aanhouden .

Hoger Beroep
Een rechtsmiddel waardoor men opkomt tegen een vonnis , bij de eerstvolgende hogere rechter . ( = Appèl ) In Hoger Beroep wordt de gehele zaak opnieuw behandeld, dus en het bewijs van de feiten, en de toepassing van het recht . Slechts éénmaal toegestaan.

Hoger beroep
(in administratieve rechtspraak) Een rechtsmiddel waardoor men opkomt tegen een uitspraak van de Rechtbank (Afd. administratieve Kamer ), bij de Raad van State (Afd. Bestuursrechtspraak) en waarbij uitsluitend de rechtmatigheid van het oorspronkelijke besluit wordt getoetst.

Homologatie van het faillissementsakkoord
Goedkeuring van een aangenomen akkoord door de rechtbank. (De minderheid is ook gebonden aan het akkoord : het is een dwangakkoord).

Hoofdelijke aansprakelijkheid
Aansprakelijkheid van meerdere schuldenaren ieder voor de gehele schuld .

Hoorzitting
Een zitting waarbij het bestuursorgaan de belanghebbende uitnodigt zodat hij mondeling zijn bezwaren tegen het besluit kan toelichten en vragen kan beantwoorden.

Houderschap
Iemand heeft de macht over een zaak en gedraagt zich NIET als eigenaar. (Bv. een huurder, bruiklener, reparateur)

Huurbescherming
(= Ontruimingsbescherming ) Is de bescherming van de huurder tegen ontruiming (alleen mogelijk in bepaalde gevallen) of tegen een te hoge huurprijs (gebaseerd op een puntensysteem)

Huurkoop
Koop op afbetaling , waarbij de huurkoper pas eigenaar wordt bij volledige betaling.

Huurovereenkomst
Een overeenkomst , waarbij de ene partij zich verplicht om aan de andere partij het genot (gebruik) van een zaak te geven, gedurende een bepaalde tijd, terwijl de andere partij zich verplicht daarvoor de overeengekomen huurprijs te betalen.

Huwelijksbeletselen
Een omstandigheid waardoor niet voldaan is aan een of meer huwelijks-vereisten. (Bv. een van beiden is getrouwd, nog geen 18 jaar of ouder, er is bloedverwantschap in de rechte lijn of in de 2e graad zijlijn, er is geen vrije wil- gedwongen huwelijk)

Huwelijkse voorwaarden
Een overeenkomst tussen partners dat de vermogens in het huwelijk geheel of gedeeltelijk gescheiden zijn.

Huwelijksformaliteiten
Vereisten aan de vorm waarin het huwelijk gesloten moet worden. (Bv. ondertrouw / aangifte , huwelijksakte)

Huwelijks-goederenregister
Register bij de griffie van de rechtbank, waarin o.a. de notariële akte van de huwelijkse voorwaarden wordt ingeschreven.

Huwelijksvereisten
Eisen waaraan de partners moeten voldoen voordat een huwelijk gesloten kan worden. (Bv. 18 jaar of ouder, geen bloedverwantschap in de rechte lijn of in de 2e graad zijlijn, ongehuwd, vrije wil)

Hypotheek
Zekerheidsrecht op registergoederen : de schuldeiser mag het registergoed verkopen als de schuldenaar zijn schuld niet betaalt. (Bv. op onroerende zaken zoals een huis, op schepen > 20 m3 of vliegtuigen)

In bewaring stellen
Maximaal 14 dagen vasthouden door de Rechtbank.

In verzekering stellen
Maximaal 3 dagen vasthouden door Officier van Justitie , plus maximaal 3 dagen verlenging.

Inboedel
Alles wat zich normaal gesproken in een opstal bevindt. Bv. meubels, kleding, CD's.

Incidenteel appèl
De grieven (bezwaren) die de wederpartij ( geïntimeerde ) tegen het vonnis in eerste aanleg aanvoert in zijn memorie van antwoord .

Indemniteitsbeginsel
Het beginsel dat nooit een hogere uitkering mag worden gedaan dan het bedrag van de werkelijke schade. (De verzekerde mag er niet beter van worden!)

Insolventie
Niet in staat zijn z’n schulden te betalen. De staat van insolventie begint bij de executoire/ executoriale fase.

Inspraak
De mogelijkheid van burgers om hun mening te geven over een voorgenomen besluit .

Interlocutoir vonnis
Een vonnis waarin de rechter nog geen eindoordeel geeft over de zaak , maar getuigen oproept of vraagt om bewijs. ( Interlocutoir vonnis = een tussenvonnis )

Jaarstukken
Jaarrekening (Balans en Verlies & Winstrekening), het jaarverslag en de accountantsverklaring tesamen.

Juridisch Loket
Opvolger van het Bureau van Rechtshulp; geeft gratis advies en informatie over juridische zaken. (Het verschil met het oude Bureau van Rechtshulp: dit Bureau verleende rechtshulp en voerde soms zelf rechtszaken, het Juridisch Loket doet dat niet)

Jurisprudentie
Vaste rechtspraak door interpretatie van het recht door de rechter . Een rechterlijke uitspraak bevat vaak een interpretatie van het recht , een uitleg van de wet als die onduidelijk of onvolledig is. Deze uitspraak geldt dan als nieuw recht .

Kadaster
Instelling die openbare registers bijhoudt waarin alle gebouwen en stukken grond exact staan omschreven met behulp van een kadastraal nummer. Ook schepen worden in het kadaster geregistreerd.

Kanton
Het rechtsgebied van een Kantonrechter. Tegenwoordig: Sector Kanton van de arrondissementsrechtbank . Kantonrechters zitten ook wel apart nog in 'nevenvestigingen' van de Rechtbank. (Bv. Tilburg, Bergen op Zoom)

Kantongerecht
Deze term bestaat niet meer. De Kantonrechter valt tegenwoordig onder de Sector Kanton van de arrondissementsrechtbank . De absolute competentie is nog wel hetzelfde gebleven.

Kinderrechter
Een rechter van een arrondissementsrechtbank die zich o.a. bezig houdt met misdrijven van jongeren tot 12 jaar.

Koop op afbetaling
Is een koopovereenkomst waarbij de koopsom in termijnen wordt betaald, na aflevering van de zaak .

Koopovereenkomst
Is de overeenkomst waarbij de ene partij (de verkoper) zich verbindt een zaak te leveren en de andere (de koper) om daarvoor de overeengekomen prijs te betalen.

Kort Geding
Een procedure bij de President van de Rechtbank in spoedeisende zaken. (Bv. een staking) De President van de Rb. doet een tijdelijke uitspraak ( voorlopige voorziening ) in afwachting van de uitspraak in de gewone procedure (de Bodemprocedure ).

Koude uitsluiting
Huwelijkse voorwaarden waarbij de vermogens geheel gescheiden zijn.

Kwalificatie
De juridische naam voor het delict. (Bv. diefstal , moord , doodslag ).

Lease(Financial Lease)
Een overeenkomst waarbij de lease-maatschappij een zaak voor een afgesproken periode in lease geeft aan de klant (lessee), die daarvoor een bepaald bedrag betaalt.

Lease(Operational Lease)
Een overeenkomst waarbij de leasemaatschappij een zaak voor een afgesproken periode in lease geeft aan de klant (lessee), die daarvoor een bepaald bedrag betaalt, terwijl de lease maatschappij ook het onderhoud, verzekering en onderhoud etc. verzorgt.

Legaat
Bepaling in een testament met een toebedeling van bepaalde goederen of een bepaald bedrag uit een nalatenschap .

Legaliteitsbeginsel
Het beginsel dat het overheidsoptreden gebaseerd is op een bevoegdheid die uit de wet voortvloeit. (Legaliteit komt van Lex = wet )

Legataris
Iemand die recht heeft op bepaalde goederen of een bepaald bedrag uit een nalatenschap .

Legitieme portie
Dat deel van de nalatenschap waar de kinderen altijd recht op hebben.

Legitimaris
degene die recht heeft op een legitieme portie (Kinderen en bij plaatsvervulling ook kleinkinderen).

Letselschade
Dit is een vorm van gevolgschade , waarbij schade aan een mens wordt toegebracht. (Verwondingen)

Levensverzekering
(Gemengde verzekering) Een levensverzekering waarbij de verzekeraar een bepaalde som uitkeert wanneer de verzekerde overlijdt voor een bepaalde datum of een andere bepaalde som uitkeert wanneer de verzekerde op die datum nog leeft.

Levering constitutum possessorium
(c.p.) Levering waarbij eigenaar houder wordt. (Bv. De eigenaar A van een caravan verkoopt deze aan nieuwe eigenaar B. Hij spreekt af dat hij de caravan nog een tijdje mag huren / lenen van B. A was eigenaar en wordt nu houder.)

Levering met de korte hand
Levering waarbij houder eigenaar wordt. (Bv. De eigenaar A van een caravan heeft deze verhuurd aan huurder B. A verkoopt de caravan aan B. B was houder en wordt nu eigenaar.)

Levering met de lange hand
Levering waarbij houder voor een nieuwe eigenaar gaat houden. (Bv. De eigenaar A van een caravan heeft deze verhuurd aan huurder B. A verkoopt de caravan aan nieuwe eigenaar C. B houdt nu voor C.)

Lijfrenteverzekering
Een verzekering waarbij de verzekeraar periodiek (Bv. maandelijks) een bepaalde som uitkeert totdat de verzekerde overlijdt. Bv. men stort € 150.000,- en krijgt per maand € 500,- tot overlijden.

Maatregel
Reactie op een strafbaar feit welke tot doel heeft de samenleving te beschermen tegen de dader . (Bv. TBS , onttrekken aan het verkeer , ontnemen van het wederrechtelijk verkregen voordeel en schadevergoeding voor het slachtoffer).

Maatschap
Een samenwerkingsvorm van twee of meer mensen met het doel gezamenlijk voordeel te behalen. (Bv. tandartsen, advocaten, chirurgen)

Maatschappelijk kapitaal
Het in de statuten vermelde maximale bedrag waarvoor een NV / BV aandelen mag uitgeven.

Magistratuur
Aanduiding voor de rechterlijke macht. Te verdelen in zittende magistratuur (de onafhankelijke rechters ) en staande magistratuur (het Openbaar Ministerie ).

Making
Bepaling in een testament .

Materieel bestuursrecht
Dat deel van het bestuursrecht dat regels stelt omtrent de taak van de overheid om de gang van zaken in ons land te regelen. (Het stelt dus regels aan burger en overheid.)

Materieel recht
Dat deel van het recht dat de rechten en plichten bevat. Materieel betekent hier: inhoudelijk, de echte inhoud van het recht .

Materieel strafrecht
Dat deel van het strafrecht dat de strafbepalingen en de straffen en maatregelen bevat. Materieel betekent hier: inhoudelijk, de echte inhoud van het strafrecht .

Medeplegen
Twee of meer gelijkwaardige partners plegen samen één misdrijf . De medeplegers kunnen ieder de hele maximale straf op dat strafbare feit krijgen. ( Bv. de een schiet en de ander slaat; twee mannen breken samen in.)

Medeplichtigheid
Iemand vervult een ondergeschikte rol in het plegen van een strafbaar feit. De medeplichtige kan maximaal 2/3 van de maximale straf op dat strafbare feit krijgen. (Bv. De portier vertelt de code van de beveiliging aan de inbrekers ).

Mediation
Bemiddeling bij conflicten, Bv. bij bemiddeling bij echtscheiding.

Meervoudige kamer
Rechtspraak door meerdere rechters in een rechtsinstantie (college, meervoudige kamer). (Bv. Rechtbank: 3; Hof: 3; Hoge Raad: 5) Zie ook: alleensprekende rechter .

Meerzijdig besluit
Besluit van een overheidsorgaan waarvoor de medewerking van een wederpartij vereist is. (Bv. samenwerking tussen de Gemeente Breda en de Gemeente Tilburg om samen een afvalverwerkingoven te gaan bouwen)

Meerzijdige rechtshandeling
Een rechtshandeling waarvoor de medewerking van twee of meer partijen vereist is. (Bv. koop -> koper en verkoper, schenking -> schenker en begiftigde, arbeidsov -> werkgever en werknemer.

Memorie van antwoord
De schriftelijke reactie van de wederpartij ( geïntimeerde ) in een hoger beroepszaak op de inhoud van de appèldagvaarding en de memorie van grieven .

Memorie van grieven
Het processtuk waarin de partij die hoger beroep instelt ( appellant ) uitlegt welke bezwaren (grieven) hij heeft tegen het vonnis in eerste aanleg .

Misbruik van omstandigheden
Misbruik maken van ongunstige omstandigheden van de andere partij. (Misbruik van omstandigheden is een wilsgebrek ) (Bv. weduwe kort na overlijden van haar man manipuleren om het huis goedkoop te verkopen)

Misdrijf
Ernstige strafbare feit. Feit dat strafbaar is, omdat elk weldenkend mens het ontoelaatbaar vindt.(Bv. moord , doodslag , verkrachting , diefstal )

Moord
Iemand opzettelijk en met voorbedachten rade een ander van het leven beroven. ( Straf : levenslange straf of tijdelijke van ten hoogste dertig jaar of geldboete van de 5e categorie).

Naamloze Vennootschap
Een commerciële rechtspersoon waarvan het kapitaal in vrij overdraagbare aandelen is verdeeld. (Deze aandelen kunnen door iedereen worden gekocht.)

Nalatenschap
Het vermogen van een overledene wat hij nalaat aan zijn erfgenamen.

Nationaliteitsbeginsel
Het beginsel dat het Nederlandse strafrecht van toepassing is op Nederlanders die bepaalde strafbare feiten in het buitenland plegen. (Bv. alle misdrijven van titel I + II van boek 2 SR + enkele andere misdrijven, Bv. spionage of bigamie).

Natrekking
De eigenaar van een hoofdzaak wordt eigenaar van de bijzaak die met de hoofdzaak wordt verbonden. Bv. eigenaar van de grond wordt eigenaar van wat er op de grond wordt geplant of gebouwd; eigenaar van de auto wordt eigenaar van de gemonteerde banden.

Natuurlijk persoon
Mens.

Niet - commerciële Rechtspersoon
Een rechtspersoon die niet gericht is op het maken van winst en het verdelen van die winst onder aandeelhouders / leden. (Bv. vereniging , stichting )

Niet - registergoederen
Alle goederen die geen registergoederen zijn. Zie ook: registergoederen .

Nietigheid
Een overeenkomst bestaat helemaal niet, is ongeldig, heeft geen rechtsgevolg. Zie ook: Vernietigbaar .

Noodweer
Zich verweren tegen een aanval met geweld, onmiddellijk en met een gepast middel. (Bv. iemand valt je aan met een mes en je slaat met je paraplu het mes uit zijn hand).

Noodweer-exces
Bij noodweer na een aanval door emotie te ver gaan door met een te zwaar middel te reageren. (Bv. Je bent door de aanval zo ontdaan dat je maar blijft slaan, ook al is de aanvaller al gestopt; een bewoner gooit uit schrik de inbreker het raam uit.)

Notariële akte
Akte opgemaakt door een notaris . (Bv. een transportakte [eigendomsoverdracht], hypotheekakte, testament , stichtingsakte)

Notaris
Openbaar ambtenaar met als belangrijkste taak bepaalde rechtsfeiten vast te leggen in akten.

Officier van justitie
Een ambtenaar van het Openbaar Ministerie (OM) bij Kantongerecht of Rechtbank, die is belast met de leiding van het politieonderzoek naar een verdachte en beslist of hij de zaak aan de rechter voor zal leggen.

Om baat
(overeenkomst om baat) Een overeenkomst waarbij een reële prestatie tegenover de andere staat. (Bv. ik verkoop mijn huis voor € 200.000, -)

Om niet
(overeenkomst om niet) Een overeenkomst waarbij geen reële prestatie tegenover de andere prestatie staat. (Bv. gift, schenking, bruikleen, Ik verkoop mijn huis voor € 500, -)

Ombudsman
De Nationale Ombudsman is een man / vrouw die een onderzoek kan instellen naar het gedrag van een bestuursorgaan . De uitspraak is niet bindend maar leidt meestal wel tot beleidswijzigingen.

Omgekeerde bewijslast
Op grond van de wet kan iemand de plicht hebben zijn eigen onschuld te bewijzen. (Normaal gesproken moet het slachtoffer de schuld van de dader bewijzen!)

Omkering van de Bewijslast
Bij een wettelijk vermoeden van schuld moet men soms zijn eigen onschuld bewijzen. (Normaal is: Degene die beweert moet bewijzen.) Zie Bewijslast . Bv. Ouders van een kind van 14/15 hebben schuldaansprakelijkheid met omkering van de bewijslast.

Onbenoemde overeenkomst
Een overeenkomst waarvoor in de wet geen speciale regelingen zijn opgenomen. (Bv. pensioenovereenkomst, lease-overeenkomst, shareware-overeenkomst)

Onbetaalde arbeid
Het is een alternatief voor gevangenisstraf : het verrichten van onbetaalde arbeid. (Andere termen: alternatieve straf , werkstraf)