AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

beroepen
Te gebruiken voor de activiteiten die mensen verrichten om in hun levensonderhoud te voorzien of die hun voornaamste bezigheid of werk vormen, al dan niet betaald. Gebruik ‘werkgelegenheid’ voor de mate waarin betaald werk beschikbaar is voor de bevolking.
Categorie: Abstracte Begrippen > sociologische begrippen.

bermuda`s
Sportieve korte broeken met pijpen tot op de knie, gedragen door mannen en vrouwen.
Categorie: Kleding > korte broeken.

bermen (aardwallen)
Wordt gebruikt voor aardwallen die zijn opgeworpen tegen de buitenmuren.
Categorie: Open ruimten en landschappelijke elementen > landschapselementen in de tuinarchitectuur.

berlines
Te gebruiken voor koetsen die in berline-onderstellen zijn gehangen waarbij twee lichte stangen, in plaats van één zware, de voorste dwarsbalk verbinden met de achteras.
Categorie: Vervoermiddelen > koetsen (rijtuigen).

Berlijns wolborduursel
Type 19e- en 20e-eeuws borduurwerk, meestal gemaakt met kamgarens, waarbij een gekleurd patroon wordt gevolgd aan de hand van een schematische voorstelling; zo genoemd omdat vroeger de belangrijkste toevoer van deze patronen, garens en doeken uit Berlijn kwam.
Categorie: Procédés en Technieken > borduren.

Berlijns zilver
Een legering met koper, nikkel en zink, meestal met 20% zink, 18% nikkel en de rest koper. Het wordt gebruikt als een basismetaal voor geplateerd bestek, springveren en contacten in elektrische apparaten en voor roestbestendige voorwerpen.
Categorie: Materialen > nikkelzilver.

berkezwammen
Buisjeszwammen die uitsluitend op berken groeien
Categorie: Nederzettingen en landschappen > paddestoelen.

berimbaus
Braziliaanse muziekbogen van Afrikaanse oorsprong, met een enkele metalen snaar en soms een klankbodem van kokosnoot of kalebas, die tijdens het spelen tegen de borst worden gehouden. De boog wordt met één hand vastgehouden; met dezelfde hand verandert men de toonhoogte door een metalen munt tegen de snaar te houden. De andere hand, meestal voorzien van een ratel, slaat met een stok tegen de snaar.
Categorie: Geluidsmiddelen > muziekbogen.

beril
Een hexagonaal mineraal dat verscheidene soorten edelstenen omvat zoals de smaragd en de aquamarijn.
Categorie: Materialen > mineraal.

bergmeertjes
Aanduiding voor kleine bergmeren, vaak zonder duidelijke inlaat, gewoonlijk gevormd in een geblokkeerde komvormige holte die door ijs is geërodeerd
Categorie: Nederzettingen en landschappen > meren.

bergkasten
vaste kasten Ruimere term: bewaar- en opslagruimten
Categorie: Onderdelen > bewaar- en opslagruimten.

bergingswerk
Het weer drijvend maken en-of in een veilige haven brengen van een schip, droogdok, booreiland e.d., dan wel een deel ervan en de gehele of gedeeltelijke lading.
Categorie: Abstracte Begrippen > scheepvaart.

bergboren (gereedschap)
Zware, ronde, ijzeren staven van ongeveer 7,5 tot 15 cm lang, die aan één kant tot een bijna rechte hoek zijn omgebogen. Worden gebruikt door kuipers.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > houtsnij- en -afwerkingsgereedschap.

bergères en confessional
Grote, diepe leunstoelen met zijleuningen en oren.
Categorie: Interieurinrichting > luie stoelen.

bergères en gondole
Stoelen met een U-vorm waarvan de bovenste rand van de rugleuning met een lichte boog naar de armleuningen afloopt. Ze kenden hun grootste populariteit tijdens de periode van Louis XV.
Categorie: Interieurinrichting > chaises en gondole.

bergères en cabriolet
Bergères met een holle rugleuning. Ze verschillen van bergères met een vlakke rugleuning die `bergères à la reine` worden genoemd.
Categorie: Interieurinrichting > concaaf-rugstoelen.

bergères à la reine
Bergères met een vlakke rugleuning. Te onderscheiden van bergères met een holle rugleuning die `bergères en cabriolet` worden genoemd.
Categorie: Interieurinrichting > flat-back stoelen.

bergères (stoelen)
Gestoffeerde leunstoelen die verschillen van andere leunstoelen omdat ze tussen de armleuning en de zitting zijn gestoffeerd.
Categorie: Interieurinrichting > leunstoelen.

bergères (hoeden)
Strooien hoeden met een lage bol en een brede rand.
Categorie: Kleding > hoeden.

beren (zoogdier)
Naam van viervoetige zoogdieren die een familie (Ursidae) van de orde der roofdieren uitmaken
Categorie: dieren > zoogdieren.

berekeningen
Documenten die bestaan uit uitgewerkte berekeningen, van bijvoorbeeld hoeveelheden, afstanden of tijdsduur.
Categorie: Informatievormen > documenten naar vorm.

bepleisteren
pleisteren Ruimere term: coaten
Categorie: Procédés en Technieken > coaten.

beperkte oplagen
Een beperkt aantal veelvouden van eenzelfde werk, vaak individueel genummerd, waarvan de clichés, mallen of gietvormen worden vernietigd na het voltooien van de oplage.
Categorie: Objectgroepen en systemen > oplagen.

beplanking
De bedekking, meestal houten planken, multiplex of bouwplaten, die over het uitwendige houtwerk of de dakspanten van een gebouw wordt geplaatst. Het verschaft een draagvlak voor het aanbrengen van gevel- of dakbeplating.
Categorie: Materialen > bouwmaterialen.

beperkende overeenkomsten
Overeenkomsten die in het algemeen gaan over bepaalde stukken land, die het vrije gebruik daarvan beperken in verband met bepaalde doeleinden of bewoning door leden van een bepaalde groep.
Categorie: Abstracte Begrippen > overeenkomsten (juridische begrippen).

beoefenaars van de geomantie
Zij die geomantiek bestuderen of in de praktijk toepassen.
Categorie: Personen > wichelaars.

beoefenaars van oral history
Te gebruiken voor hen die geschiedschrijving beoefenen op basis van mondelinge overlevering.
Categorie: Personen > historici.

benzoë
Een balsemachtige hars die hoofdzakelijk wordt gebruikt voor het behandelen van huidirritaties, als een fixeermiddel in parfum en als wierook.
Categorie: Materialen > hars.

benzinestations
Wordt gebruikt voor gelegenheden die vooral benzine, smeeroliën en andere artikelen verkopen voor motorvoertuigen, bijvoorbeeld banden en accu`s, en die vaak ook kleinschalige reparaties uitvoeren. Gebruik `garages` voor gebouwen of delen van gebouwen waar motorvoertuigen, meestal tijdelijk, worden geparkeerd of ondergebracht en `garagebedrijven` voor die bedrijven die reparaties verrichten.
Categorie: Bouwwerken > wegtransportgebouwen.

benzinelampen
Lampen die zijn ontworpen om benzine te verdampen en erop te branden.
Categorie: Interieurinrichting > lampen naar verlichtingsmethoden.

benzine
Een kleurloze, vloeibare koolwaterstof, verkregen bij de gefractioneerde destillatie van aardolie; wordt voornamelijk gebruikt als motorbrandstof maar ook als oplosmiddel.
Categorie: Materialen > petroleumproducten.

bentoniet
Zachte, plastische en lichtgekleurde klei gevormd door chemische veranderingen in vulkanische as. Wanneer het in water wordt geplaatst kan het tot een aantal maal de originele grootte opzwellen.
Categorie: Materialen > engobe (klei).

benodigdheden voor zandstralen
Hulpstukken die worden gebruikt om oppervlakken schoon te maken of te verwijderen door een gereguleerde stroom van materiaal, zoals zand of grind, dat onder druk wordt uitgestoten.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > machinerie voor het bewerken en afwerken van oppervlakken.

benizuri-e
Japanse kleurhoutsneden waarin de kleuren, meestal rood (beni) en groen, werden gedrukt in plaats van met de hand gekleurd.
Categorie: Beeldmateriaal > kleurenhoutsneden.

beni-e
Japanse houtsneden waarop de belangrijkste met de hand ingekleurde gedeelten zijn uitgevoerd met "beni", een rood pigment.
Categorie: Beeldmateriaal > houtsneden.

Beneventan minuscule
Een schrift ontwikkeld in Zuid-Italië in de 8e eeuw, in gebruik tot de 13e eeuw.
Categorie: Onderdelen > Latijnse en Griekse alfabetschriften.

Benga
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Gabon, Equatoriaal-Guinea en Kameroen.
Categorie: Stijlen en Perioden > streekstijlen van Equatoriaal Guinee, Gabon, Zuid-Kameroen.

benedictionalen
Boeken met zegeningen, vaak voor liturgische doeleinden, vooral gebruikt door bisschoppen.
Categorie: Informatievormen > religieuze teksten.

benedendorpels
Onderdelen die de onderkanten van openingen vormen. Voor de horizontale stukken hout aan de onderkant van een raamwerk van een houten structuur wordt `sill plates` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > openingsonderdelen.

bench knives
Verstelbare pennen met een uitstekend mes of haakje, waarmee een werkstuk op een werkbank wordt vastgezet.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > messen: houtbewerkingsgereedschap.

bench rules
Houtbewerkingsmaatstokken met een schaalverdeling in achtsten van een inch langs één kant en zestiendes van een inch langs de andere kant, en meestal gemaakt van esdoorn- of hickoryhout met bronzen uiteinden; kunnen ook een metrische verdeling hebben.
Categorie: Meetinstrumenten > maatstokken naar vorm.

benaderde symmetrie
Het gebruik van gelijksoortige vormen rondom een evenwichtspunt. De vormen kunnen de indruk wekken dat de verhoudingen gelijk zijn maar zijn, om visuele eentonigheid te voorkomen, veranderd.
Categorie: Abstracte Begrippen > symmetrie.

Benacci
Verwijst naar de fase van de Villanova stijl en cultuur die is vernoemd naar kunstvoorwerpen die zijn gevonden ten westen van Bologna, op land dat in het bezit was van de familie Benacci. Er wordt onderscheid gemaakt tussen Benacci I, van circa 1050 tot 900 v. Chr., en Benacci II, van circa 900 tot 700 v. Chr.
Categorie: Stijlen en Perioden > Villanova stijlen.

bemande ruimtevaartuigen
Te gebruiken voor ruimtevaartuigen die door één of meer mensen worden bewoond en hen in leven kunnen houden, waarbij de mensen normaal gesproken het voertuig besturen.
Categorie: Vervoermiddelen > ruimtevaartuigen.

bemanningslijsten
Gedrukte documenten met de naam, functieaanduiding en gage van alle leden van een scheepsbemanning, met inbegrip van de naam van de kapitein, alsmede de naam, de bestemming en het tonnage van het schip.
Categorie: Informatievormen > scheepspapieren.

belvédères
Wordt gebruikt voor dakpaviljoenen die zijn bedoeld als uitkijkposten of om van een uitzicht te genieten. Voor platforms zonder daken wordt `uitkijkposten (onderdelen)` gebruikt; voor dakconstructies die in de eerste plaats voor de sier zijn wordt `koepels` gebruikt; voor kleine paviljoenen in een park of tuin die zijn bedoeld om van een uitzicht te genieten wordt `priëlen` gebruikt.
Categorie: Onderdelen > daktoevoegsels.

belt pistols
Grote zakpistolen.
Categorie: Wapens en Munitie > zakpistolen.

beloningen voor verdiensten
Kaarten waarop vlijt of goed gedrag worden geprezen en die door leraren werden toegekend aan scholieren in het Amerika van de 19e eeuw.
Categorie: Informatievormen > schooldocumenten.

bellows guns
Luchtgeweren met een platte blaasbalg in de kolf die wordt samengeperst door een veer of veren wanneer de trekker wordt overgehaald, zodat er een sterke luchtstoot wordt geproduceerd om het projectiel voort te stuwen. Ze kwamen veel voor in het zuiden van Duitsland en Oostenrijk in de 18e en vroege 19e eeuw.
Categorie: Wapens en Munitie > luchtgeweren.

bellbottoms
Broeken die zodanig gesneden zijn aan binnen- en buitennaad dat ze vanaf de knie wijd uitlopen tot onder aan de pijpen. Broeken in deze stijl waren populair in de jaren 60 en 70 van de 20ste eeuw.
Categorie: Kleding > broeken.

bell corslets
Bronzen kurassen uit het oude Griekenland, meestal bestaande uit twee delen met aan één kant een scharnier en aan de andere kant een sluiting met metalen pinnen of lussen; ze worden gekenmerkt door een inwaartse bocht bij de taille, waaronder de onderste rand scherp naar buiten buigt. Ze kwamen veel voor tot het eind van de 6e eeuw v.C.
Categorie: Kleding > kurassen.

belijmhamers
Hamers die niet worden gebruikt om mee te slaan maar om druk uit te oefenen op fineer nadat het op zijn plaats is gelijmd.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > hamers: houtbewerkingsgereedschap.

belichtingsmeters
Lichtmeters die de gemeten gegevens omzetten in waardes aan de hand waarvan fotografen de lensopeningen en sluitertijden van camera`s in kunnen stellen.
Categorie: Meetinstrumenten > lichtmeters.

belichting van boven
Manier van belichten waarbij een voorwerp direct van boven wordt belicht; wordt gebruikt om hoogsel te verkrijgen.
Categorie: Procédés en Technieken > gerichte belichting.

belichten
Een lichtgevoelig oppervlak blootstellen aan stralingsenergie, vooral licht.
Categorie: Procédés en Technieken > fotografische bewerkings- en presentatietechnieken.

Belgische kapgebinten
Wordt gebruikt voor vlakke gebinten in verschillende vormen, waarbij de diagonale delen onder druk staan en de verticale delen onder spanning. Gebruik `Pratt-spanten` wanneer de verticale delen onder spanning staan en de horizontale delen onder druk.
Categorie: Onderdelen > spanten naar constructie.

Belgisch
Verwijst naar de cultuur van België, ofwel de tegenwoordige staat die is gesticht in 1830 en bestaat uit de provincies van de Nederlanden die worden bevloeid door de Maas en de Schelde, ofwel het oude land van de stammen der Belgae, dat zich uitstrekte van de Marne en de Seine tot de Rijn.
Categorie: Stijlen en Perioden > Europese landstreken.

Belgian linen
Term niet gebruiken; voorstel aan Getty-redactie om term te verwijderen.
Categorie: Materialen > linnen.

Belgian block
Een soort straatsteen, gewoonlijk gesneden in afgeplatte pyramidevorm; wordt gelegd met de basis van de pyramide naar beneden.
Categorie: Materialen > straatsteen.

belfrys (sheds)
Engelse schuren in locale stijl voor rundvee of landbouwgereedschappen van de 16e tot de 18e eeuw. Geen Nederlands equivalent. Zie `schuren`.
Categorie: Bouwwerken > loodsen (opslag).

belettering (opmaakaspecten)
Schikking (naar uiterlijk) van letters of woorden met specifieke aandacht voor het totaalbeeld en de compositie, zoals op ruggen of kaften van boeken of op borden.
Categorie: Onderdelen > opmaakkenmerken.

belegstukjes
Wordt gebruikt voor stukjes hard materiaal zoals hardhout, hoorn, metaal of plastic aan het uiteinde van een pijl, de uiteinden van bogen en de zuil van kruisbogen, die een inkeping hebben waarin de boogpees past.
Categorie: Onderdelen > projectielwapenonderdelen.

beleggers
Personen die hun geld willen investeren voor winstgevende resultaten.
Categorie: Personen > personen in de handel en zakenwereld.

belegeringsgeschut
Artillerie die speciaal is ontworpen voor het beschieten van versterkingen.
Categorie: Wapens en Munitie > geschut naar functie.

Beldibi
Verwijst naar de paleolithische periode in het zuidwesten van Turkije rond 9500 v. Chr. die is genoemd naar opgravingen bij Beldibi.
Categorie: Stijlen en Perioden > Anatolische paleolithische perioden.

belboeien
Signaalboeien of tonnen waarop zich een bel bevindt die door de schommelende beweging van het water voortdurend luidt.
Categorie: > .

Belbasi
Verwijst naar de paleolithische periode in het zuidwesten van Turkije rond 10.500 v. Chr. die is genoemd naar opgravingen bij Belbasi.
Categorie: Stijlen en Perioden > Anatolische paleolithische perioden.

belastingzegels
Zegels die op bepaalde producten of documenten moeten worden geplakt voordat deze worden verkocht om aan te geven dat een belasting is betaald.
Categorie: Ruilmiddelen > zegels (ruilmiddelen).

belastingvoordelen
Speciale vrijgestelde bedragen of provisies voor bedrijven, zoals versnelde waardeverminderingsaftrek, kredieten en kortingen, allemaal bedoeld om werkzaamheden te bevorderen die sociaal en financieel aantrekkelijk zijn.
Categorie: Abstracte Begrippen > financiële hulp.

belastingontvangers
ontvangers (belasting) Ruimere term: overheidsfunctionarissen naar activiteit
Categorie: Personen > overheidsfunctionarissen naar activiteit.

belastingen (krachten)
Krachten gedragen door een constructie of een gedeelte daarvan.
Categorie: Abstracte Begrippen > structureel-analytische begrippen.

belastingaanslagen
belastingformulieren Ruimere term: belastingregisters
Categorie: Informatievormen > belastingregisters.

belasten (fiscaal)
De oplegging van verplichte bijdragen door een overheidsinstantie om inkomsten te verkrijgen
Categorie: Functionele activiteiten > overheidsfuncties.

belangen behartigen
Het vertegenwoordigen en verdedigen van de belangen van een persoon, groep, project of programma.
Categorie: Functionele activiteiten > communicatiefuncties.

bel-etages
Belangrijkste verdiepingen van huizen, waarin zich de representatieve ruimten bevinden. DEB
Categorie: Onderdelen > verdiepingen.

bekledingsmuren
Alle muurbedekkingen die minder duurzame of aantrekkelijke materialen of constructies bedekken.
Categorie: Onderdelen > muuronderdelen naar vorm of functie.

bekledingsbases
Alle bekledingscomponenten onder de bovenste uiteindelijke bekleding, waaronder vulling, veren en andere onderdelen.
Categorie: Onderdelen > stofferingsbases en hun onderdelen.

bekleding
Laag materiaal die wordt gebruikt om de binnenkant of het oppervlak van iets te bedekken, ter versterking of bescherming.
Categorie: Materialen > materialen naar functie.

bekleden
Het aanbrengen van vaste, zachte bekleding op meubels, vooral zit- en rustmeubelen. Verwees oorspronkelijk naar het aanbrengen van alle textiele bestanddelen van een kamer.
Categorie: Procédés en Technieken > bekleden en bekledingstechnieken.

bekleden (van metaal met metaal)
Het coaten van een metaal met een ander metaal, om zo het binnenste metaal te beschermen tegen roest, of om munten te slaan.
Categorie: Procédés en Technieken > metaalbekledingsprocédés en -technieken.

beklede muren
Muren met een gemetselde façade of bekleding die bevestigd, maar niet gevoegd, is aan de muur zelf en bij belasting geen gezamenlijke reactie uitoefent.
Categorie: Onderdelen > muren naar vorm.

bekkens
Concussievaten, bestaande uit een ronde, enigszins bolle metalen plaat, in diverse maten; bespeeld door ze tegen elkaar te slaan, of door ze aan te slaan met trommelstokken of brushes.
Categorie: Geluidsmiddelen > concussievaten.

bekistingsolie
Olie waarmee vooral metalen bekistingen voor beton soms worden behandeld, zodat ze niet aan het beton kleven wanneer ze worden verwijderd.
Categorie: Materialen > bond breaker.

bekisting
Wordt gebruikt voor een tijdelijke constructie die wordt gebruikt voor het ondersteunen van een bouwwerk in aanbouw totdat deze zelf overeind blijft. Te onderscheiden van `steigers (bouw)`; tijdelijke constructies die worden gebruikt om arbeiders en materialen te dragen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > montage en demontage constructieuitrusting.

bekertrommen
Trommels met één vel en waarbij het belangrijkste deel van de klankkast beker- of cilindervormig is en geplaatst op een slanke schacht.
Categorie: Geluidsmiddelen > slagtrommen.

bekfluiten
Snavelfluiten met een bek, een blokje in het mondstuk. De snavel, gevormd door de ruimte tussen de buitenzijde van het blokje en de binnenste rand van het mondstuk, leidt de adem van de bespeler tegen de scherpe rand van een gat in de rand van de fluit onder het blokje.
Categorie: Geluidsmiddelen > snavelfluiten.

bekers op voet
Hoge bekers die bestaan uit een cuppa in verschillende vormen, die op een stam staan en meestal een deksel hebben. Worden vaak gebruikt voor ceremoniële doeleinden.
Categorie: Houders > koppen naar vorm.

bekers (aërofoononderdelen)
Wijd uitlopende of bolvormige uiteinden die voorkomen op veel blaasinstrumenten met een open einde.
Categorie: Onderdelen > aërofoononderdelen.

bekerglazen
Cilindrische bekers met een platte onderkant en meestal een schenktuit, vooral gebruikt door chemici en apothekers.
Categorie: Houders > vaatwerk.

bekendmaken
De verspreiding van informatie onder de mensen.
Categorie: Functionele activiteiten > communicatiefuncties.

beken
Wordt gebruikt voor kleine stromen, gewoonlijk kleiner dan kreken.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > stromen.

bejaardenwoningen
Vormen van huisvesting die zijn ontworpen of voornamelijk worden gebruikt door mensen ouder dan 55 jaar.
Categorie: Abstracte Begrippen > huisvesting naar bewoners.

bejaardensociëteiten
Wordt gebruikt voor dagcentra voor oudere ambulante volwassenen, waar cursussen en ongeleide activiteiten en programma`s worden aangeboden, maar geen medische diensten.
Categorie: Bouwwerken > gemeenschapscentra.

bejaarden
Te gebruiken voor personen die in een latere fase van hun leven zijn, meestal zijn dit mensen van 65 jaar en ouder.
Categorie: Personen > volwassenen.

beitsvergulden
Verguldingstechniek waarbij bladmetaal met een olie of een laagje goudlijm wordt bedekt in plaats van met water, waardoor een doffe glans ontstaat.
Categorie: Procédés en Technieken > vergulden.

beits
Een oplossing of dispersie van een kleurstof in een medium waardoor het materiaal zoals hout kan binnendringen, maar geen beschermend laagje kan vormen; ook een reagens die in de microscopie wordt gebruikt om minuscule structuren zichtbaar te maken.
Categorie: Materialen > deklaag naar samenstelling of origine.

beitels met platte punt
Gereedschap van steenhouwers dat een rechte snijkant heeft en wordt gebruikt om ruwe vlakken glad te maken.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > beitels: steen en metselwerkuitrusting.

beitels met dille
Beitels met een dille, waar een hecht in kan worden gezet.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > beitels: houtbewerkingsgereedschap.

beitels
Metalen handgereedschap met aan één kant een snijkant, meestal samen met een hamer of houten hamer gebruikt. Wordt gebruikt voor behakken, vormen of bewerken van hout, steen of metaal.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > snijgereedschap.

behouwen natuursteen
Een steen van betrekkelijk kleine afmetingen met een vlak oppervlak, meestal vierkant of rechthoekig.
Categorie: Materialen > maatsteen.