AAT-Ned - Nederlandse Art & Architecture Thesaurus

Categorie: Kunst, muziek en cultuur
Datum & Land: 15/02/2007, NL
Woorden: 19911

etruskische stijl
Verwijst naar de Europese stijl van binnenhuisarchitectuur, meubilair en keramiek in de late 18de eeuw. Deze stijl, voornamelijk afgeleid van de motieven en kleuren van Griekse vazen die destijds werden toegeschreven aan de Etrusken, wordt gekenmerkt door griffioenen, palmetten, harpijen, leeuwen en sfinxen en het gebruik van de kleuren rood, zwart en wit.
Categorie: Stijlen en Perioden > moderne Europese neostijlen.

Etruskisch-Romeins
Verwijst naar de stijlen en culturen op het Italiaanse schiereiland, in het bijzonder in het oude Etrurië, die elementen van de oorspronkelijke Etruskische cultuur combineren met de latere Romeinse cultuur.
Categorie: Stijlen en Perioden > oude Italiaanse stijlen.

Etruskisch-Italiaans
Verwijst naar stijlen en culturen op het Italiaanse schiereiland, in het bijzonder in het oude Etrurië, die elementen van de Etruskische cultuur combineren met andere niet-Romeinse of ‘Italische’ culturen.
Categorie: Stijlen en Perioden > oude Italiaanse stijlen.

Etruskisch
Verwijst naar de stijl van de artistieke voortbrengselen in Etrurië, het tegenwoordige Toscane en een deel van Umbrië, van de 7de tot de 3de eeuw v. Chr. Tot de kunstwerken van deze cultuur, deels herkenbaar aan de overdadige grafheuvels, behoren bronzen spiegels en stenen grafkisten, muurschilderingen, en beelden in terracotta en brons die zich van de Griekse archaïsche stijl onderscheiden door hun levendige suggestie van beweging en verfijnde versiering. Tot de ontwikkelingen in de architectuur behoren de bouw van leemstenen en houten tempels, gedecoreerd met dakpannen en standbeelden in terracotta. In sommige classificatiesystemen begint de Etruskische cultuur al met de Villanovastijl, die voor het eerst op het Italiaanse schiereiland wordt aangetroffen in de 9de eeuw v. Chr.
Categorie: Stijlen en Perioden > oude Italiaanse perioden.

Eton
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in Kameroen.
Categorie: Stijlen en Perioden > Beti.

etnopsychologie
Tak van de psychologie die zich bezighoudt met de geest en het gedrag van etnische groeperingen.
Categorie: Vakgebieden > psychologie.

etnologen
Zij die zijn gespecialiseerd in de etnologie.
Categorie: Personen > antropologen.

etnologie
Te gebruiken voor de wetenschappelijke, historische of vergelijkende studie van de oorsprong, kenmerken en functie van menselijke culturen en samenlevingen. Gebruik `etnische studies` voor de studie van de geschiedenis en cultuur van etnische groeperingen binnen een grotere culturele of sociale orde.
Categorie: Vakgebieden > antropologie.

etnomusicologen
Personen die muziek bestuderen in een sociaal-cultureel verband, vooral een verband buiten de Europese traditie.
Categorie: Personen > musicologen.

etnomusicologie
Tak van de musicologie die zich concentreert op het bestuderen van muziek in zijn culturele context.
Categorie: Vakgebieden > musicologie.

etnohistorici
Personen die etnohistorie studeren of beoefenen.
Categorie: Personen > sociaal antropologen.

etnografie
Directe waarneming en beschrijvende bestudering van de cultuur en manier van leven van bepaalde samenlevingen.
Categorie: Vakgebieden > antropologie.

etnografica
Te gebruiken voor objecten die afkomstig zijn uit een nog bestaande cultuur of bekende cultuur uit het vrij recente verleden, wanneer deze voorwerpen van belang zijn voor etnografische of etnologische onderzoek. Gebruik `archeologica` voor voorwerpen uit eerdere tijdperken die werden gevonden tijdens archeologisch onderzoek.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar locatie, context of oorsprong.

etnografen
Zij die zijn geschoold in of werkzaam zijn op het gebied van de etnografie.
Categorie: Personen > antropologen.

etnocentrisme
De neiging om vreemde culturen af te keuren; ook het hierdoor verkregen gevoel van eigen superioriteit.
Categorie: Abstracte Begrippen > culturele stromingen en opvattingen.

etnoarcheologie
De studie van de materiële cultuur van moderne volkeren, vooral omwille van de informatie die dit kan opleveren over archeologische vraagstukken.
Categorie: Vakgebieden > experimentele archeologie.

etnische studies
Te gebruiken voor de studie van de geschiedenis en cultuur van etnische groeperingen binnen een grotere culturele of sociale orde. Gebruik `etnologie` voor de wetenschappelijke, historische of vergelijkende bestudering van de oorsprong, kenmerken en functie van menselijke culturen en samenlevingen.
Categorie: Vakgebieden > sociale wetenschappen.

etnische groepen
Subgroepen binnen een grotere culturele of sociale groep die zich onderscheiden van de meerderheid en van elkaar door hun nationale, religieuze, taalkundige, culturele of soms raciale achtergronden. Gebruik `minderheden` voor groepen die het doelwit zijn van vooroordelen of discriminatie door de meerderheid.
Categorie: Personen > groepen personen.

etniciteit
De perceptie van identiteit, onderscheidende kenmerken en betekenis die een groep met gezamelijke taalkundige, godsdienstige, nationale en soms raciale of andere culturele kenmerken heeft.
Categorie: Abstracte Begrippen > begrippen met betrekking tot cultuur.

etiquette
De vormen die vereist worden door een goede opvoeding of die zijn voorgeschreven door autoriteiten om te worden nageleefd in het sociale of officiële leven.
Categorie: Abstracte Begrippen > gebruiken.

etiketraampjes
Kleine lijsten die vast zitten aan een deuroppervlak en die worden gebruikt voor het insteken van naamkaartjes of naamplaatjes.
Categorie: Onderdelen > deurplaten (afwerkingsijzerwaren).

ethylsilicaat
Een kleurloze vloeistof die bijvoorbeeld wordt gebruikt als bron voor colloïdaal silica in hitte- en zuurbestendige coatings, of als beschermlaag voor industriële gebouwen en gietvormen, als hechter voor steen en als bindmiddel.
Categorie: Materialen > anorganisch materiaal.

ethyleen vinyl acetaat
A thermoplastic copolymer used to improve adhesion properties of hot-melt and pressure sensitive adhesives, and for conversion coatings.
Categorie: Materialen > polyethyleen.

etalages
Ramen die worden gebruikt of zijn bedoeld om producten in uit te stallen of te adverteren, of ze nu van achter geheel of gedeeltelijk omsloten zijn, of helemaal open. Ze kunnen een platform hebben dat boven straatniveau ligt.
Categorie: Onderdelen > vensters naar functie.

etaleerflessen
Grote vaten bestaande uit drie bolvormige flessen, bedoeld om gevuld te worden met verschillend gekleurde vloeistof (meestal water). Werden in de 19e eeuw geplaatst in het raam of op de toonbank van apothekerswinkels om de aandacht van klanten te trekken.
Categorie: Houders > vaatwerk.

ethyl cellulose
Een kleurloze, reukloze ester van cellulose, die het gevolg is van de reactie van ethylchloride met cellulose; het vormt een duurzame alkali-bestendige deklaag.
Categorie: Materialen > cellulose ether.

Ethiopisch-orthodox
De christelijke monofysitische godsdienst die in de 9de eeuw in Ethiopië is ontstaan en tot de dag van vandaag wordt beleden.
Categorie: Abstracte Begrippen > christendom.

ethiek (filosofie)
Te gebruiken voor de tak van filosofie die zich bezig houdt met waarden die verband houden met het menselijk gedrag, met betrekking tot de juist- of onjuistheid van bepaalde handelingen en de goed- of slechtheid van de motieven voor, en de resultaten van dergelijke handelingen. Gebruik `ethiek (concept)` voor het begrip van een systeem van morele principes of gedragsregels die ten grondslag liggen aan vrijwillige menselijke handelingen.
Categorie: Vakgebieden > filosofie.

ethiek (concept)
Stelsel van morele principes of gedragsregels voor vrijwillige menselijke handelingen. Gebruik `ethiek (filosofie)` voor het deelgebied binnen de filosofie dat deze principes en regels bestudeert met betrekking tot het goed of verkeerd zijn van bepaalde menselijke handelingen en de goede en slechte motieven en doelstellingen van zulke handelingen.
Categorie: Abstracte Begrippen > filosofische begrippen.

ethici
Te gebruiken voor zowel personen die zijn gespecialiseerd op het gebied van de ethica als voor personen die zich wijden aan ethische principes.
Categorie: Personen > filosofen.

etherische olie
Aromatische olie die in ongemengde vorm wordt gevonden in verscheidene plantendelen; wordt gebruikt voor smaakstoffen, parfums, ontsmettingsmiddelen en medicijnen.
Categorie: Materialen > plantaardige olie.

etensliften
Liften met kooi, ook platform, inz. openbare gebouwen, uitsluitend voor vervoer van keukenprodukten van keuken naar gebruiker, en retour.
Categorie: Objectgroepen en systemen > verticale transportsystemen.

etymologie
Het bestuderen van de geschiedenis van een bepaald woord of onderdeel van een woord of van historische taalkundige veranderingen.
Categorie: Vakgebieden > met taalkunde verwante vakgebieden.

etwies
Wrijftrommen van het Akanvolk in westelijk Guinea.
Categorie: Geluidsmiddelen > wrijftrommen.

Etulo
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in het noorden van Nigeria.
Categorie: Stijlen en Perioden > stijlen van Kwa-sprekende volken.

etuis
Doosjes, meestal ornamenteel, die zijn bedoeld om persoonlijke artikelen zoals haarspelden en tandenstokers op te bergen. Vroeger ook doosjes voor chirurgische instrumenten.
Categorie: Houders > houders voor persoonlijke zaken.

etsvloeistof
Een oplossing van Arabische gom en zuur die wordt gebruikt om lithografische platen en stenen te desensibiliseren.
Categorie: Materialen > materialen naar functie.

etsnaalden
Stompe, ronde, stalen punten die worden gebruikt om de grond te tonen bij het maken van een afbeelding op een etsplaat.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschappen voor het voorbereiden van drukoppervlakken.

eutectisch punt
De temperatuur waarop een eutectische legering of samenstelling smelt of stolt.
Categorie: Kenmerken en Eigenschappen > thermische eigenschappen.

Europese kortharige katten
Europese kortharigen Ruimere term: katten
Categorie: dieren > katten.

Europees
Verwijst naar de culturen van het continent Europa, dat op het noordelijk halfrond ligt en wordt begrensd door de Noordelijke IJszee, de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee, en waarvan de Oeral over het algemeen wordt beschouwd als de oostgrens.
Categorie: Stijlen en Perioden > stijlen en perioden naar streek.

eufoniums
Koperblaasinstrumenten met ventielen, voornamelijk tenortuba`s, met Bes als grondtoon, een lengte van 2,70 m, een wijde conische boring en een ketelmondstuk, gemaakt in de vorm van een helicon, tuba of trompet.
Categorie: Geluidsmiddelen > tuba`s.

Euboeïsch
Verwijst naar een aardewerkstijl die zich ontwikkelde op Euboea, vooral vanaf de 7de eeuw v.Chr. Deze stijl wordt gekenmerkt door opvallende oriëntaliserende en zwartfigurige ontwerpen die Corinthische en Boeëtische invloeden verraden.
Categorie: Stijlen en Perioden > aardewerkstijlen van het Griekse vasteland.

everzwijnen
Wild zwijn, verwant met het varken.
Categorie: dieren > zoogdieren.

evenwichtsbalken
Smalle en relatief lange, houten of stalen balken die horizontaal een eind boven de grond zijn geplaatst en waarop uitvoerenden evenwichtsoefeningen en gymnastische bewegingen demonstreren.
Categorie: Ontspanningsmiddelen > gymnastiekbenodigdheden.

evenwicht
Een toestand van balans tussen tegengestelde krachten, die of statisch of dynamisch is.
Categorie: Abstracte Begrippen > structureel-analytische begrippen.

evaporimeters
Instrumenten voor het meten van dampdruk.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van druk.

evangeliepredikers
Incidentele predikanten die geen vaste pastorale taken hebben.
Categorie: Personen > predikers.

evangelaria
Boeken die de vier evangeliën bevatten of boeken waarin de gedeelten van de evangeliën zijn opgenomen die gedurende een bepaald liturgisch jaar tijdens de mis gelezen zullen worden; sinds de 13e eeuw meestal een onderdeel van het misboek.
Categorie: Informatievormen > lectionaria.

evalueren
Het vaststellen van kwalitatieve of kwantitatieve waarde of belang.
Categorie: Functionele activiteiten > analytische functies.

evolutie
Te gebruiken voor de geleidelijke ontwikkeling, van generatie op generatie, van levende organismen, van eenvoudige tot complexere vormen, vooral als gesteld in de theorie van Darwin of in alternatieven of wijzigingen hiervan.
Categorie: Abstracte Begrippen > biologische begrippen.

ewers
Hoge vaten met een wijde mond en meestal een schenktuit, met een diepe kom op een voet en één verticaal handvat. De beker is meestal cilindrisch, balustervormig of helmvormig.
Categorie: Houders > vaatwerk.

exterieurs
Gezichten op de buitenkant van een gebouw of andere constructie of voorwerp.
Categorie: Beeldmateriaal > gezichten naar positie of oriëntatie.

extensometers
Instrumenten die zijn ontworpen om minieme veranderingen te meten in de afstand tussen twee referentiepunten als gevolg van krimping, uitzetting of vervorming.
Categorie: Meetinstrumenten > meetinstrumenten voor het meten van afstand.

extension rules
Wordt gebruikt voor maatstokken met schuivende delen met schaalverdelingen die kunnen worden uitgeschoven voor het nemen van lengtematen en de binnenafmetingen tussen twee voorwerpen.
Categorie: Meetinstrumenten > maatstokken naar vorm.

extension flush bolts
Flushbolts waarvan de koppen contact maken met het bedieningsmechanisme via een staaf die door een gat in de deur is gestoken.
Categorie: Onderdelen > deurgrendels.

exprestreinen
Te gebruiken voor speciaal gebouwde passagiersrijtuigen die zijn ontworpen om zendingen snel te vervoeren; vaak met voorzieningen voor het verwerken van bagage of post.
Categorie: Vervoermiddelen > passagiersrijtuigen naar functie.

expressionisme
Periode 1910-1930
Categorie: Stijlen en Perioden > moderne Europese stijlen en stromingen.

expressezegels
Afwijkende postzegels die het extra tarief aangeven dat bovenop het normale port komt. Ze worden aan de brief gehecht en zorgen ervoor dat deze eerder op zijn bestemming arriveert.
Categorie: Ruilmiddelen > postzegels naar functie.

expositietronen
Voetstukken op een altaar of tegen de muur achter het altaar geplaatst, bestaande uit of uitgevoerd met een verhoogd plateau waarop de monstrans wordt uitgestald ter aanbidding door de gelovigen in de rooms-katholieke kerk.
Categorie: Interieurinrichting > standaarden naar functie.

exportgoederen
Te gebruiken voor grondstoffen, handelswaar of materialen die worden verscheept, verstuurd of op een andere manier getransporteerd van het ene land naar het andere en die zijn bestemd voor gebruik, verkoop, recycling, ruil of doorvoer.
Categorie: Objectgenres > objectgenres naar locatie, context of oorsprong.

exporteurs
Te gebruiken voor mensen die zich bezighouden met export.
Categorie: Personen > personen in de handel en zakenwereld.

exporteren
Handelswaar een land uit vervoeren of sturen.
Categorie: Functionele activiteiten > zaken (handel).

explosievenmagazijnen
Militaire opslagplaatsen voor kruit en soortgelijke explosieven.
Categorie: Bouwwerken > munitiedepots.

explosief gegroeide steden
Steden die zeer snel zijn gegroeid als gevolg van plotselinge welvaart.
Categorie: Nederzettingen en landschappen > nederzettingen naar economische maatstaf.

exploded views
Wordt gebruikt voor tekeningen waarop de onderdelen van een structuur of voorwerp uit elkaar zijn gehaald en apart zijn afgebeeld, maar wel tot de juiste verhouding staan als wanneer ze zouden worden samengevoegd.
Categorie: Beeldmateriaal > tekeningen naar methode van weergave.

explicits
Wordt gebruikt voor mededelingen aan het slot van (delen van) manuscripten of oude gedrukte werken, waaruit blijkt dat het boek af is. Soms wordt ook informatie verstrekt omtrent de productie van het boek, zoals de naam van de auteur en de plaats waar en het tijdstip waarop het is gedrukt. Gebruik `colofons` voor mededelingen aan het slot van later gedrukte boeken.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar vorm: partiële documenten.

experts
Personen die dermate deskundig of vakkundig zijn op een bepaald gebied dat ze het volledig beheersen of er alles van afweten.
Categorie: Personen > personen naar graad of capaciteit.

expertise verlenen
Het geven van een deskundige of professionele mening, meestal na nauwkeurige studie of onderzoek.
Categorie: Functionele activiteiten > evalueren.

experimenteren
Het systematisch testen van een hypothese of model, onder gereguleerde omstandigheden, om de eigenschappen, het gedrag en of effecten te ontdekken.
Categorie: Functionele activiteiten > analytische functies.

experimentele gebouwen
Gebouwen die zijn ontworpen of worden gebruikt voor het testen van bijvoorbeeld niet-traditionele bouwmethoden, nieuwe materialen of nieuwe bouwtechnologieën.
Categorie: Bouwwerken > bouwwerken naar ontwerp.

experimentele archeologie
Specifieke theorie en methode van archeologie waarbij men zich bezighoudt met het gericht uittesten van hypothesen over praktische aspecten van maatschappijen in het verleden, door bijvoorbeeld het reproduceren van bekende artefacten, effecten of processen, het bouwen van theoretische modellen die vroegere omstandigheden simuleren en vervolgens echt werkend door de tijd heen worden bekeken, en het verzamelen en interpreteren van etnografische gegevens van moderne volkeren om te zien welke informatie dat oplevert over archeologische kwesties.
Categorie: Vakgebieden > archeologie.

expansievoegen
Voegen die expansie van twee aangrenzende delen van een structuur toestaan.
Categorie: Onderdelen > voegen naar functie.

expansiekogels
Kogels ontworpen om hun oorspronkelijke diameter te vergroten zodra ze een `stevige weerstand` raken.
Categorie: Wapens en Munitie > kogels (munitie).

expanded typefaces
Lettertypen waarvan de karakters vrij breed zijn in verhouding tot de hoogte.
Categorie: Onderdelen > lettertypen naar gewicht of dichtheid.

exoticisme
De interesse in of het overnemen van iets exotisch.
Categorie: Abstracte Begrippen > culturele stromingen en opvattingen.

exorcisten
Zij die exorcisme bedrijven.
Categorie: Personen > personen naar activiteit.

exonarthexen
Naar buiten geopende narthexen. Zie ook `esonarthexen`: narthexen die naar binnen geopend zijn.
Categorie: Onderdelen > narthexen.

exhaust ventilation
Ventilatie die frisse lucht een ruimte laat binnenkomen door beschikbare of regelbare openingen en werkt met mechanische middelen zoals ventilatoren om bedorven lucht uit diezelfde ruimte te verwijderen.
Categorie: Objectgroepen en systemen > ventilatie.

exercitiepatronen
Patronen zonder aandrijflading en ontstekingsmiddel, die worden gebruikt om de laadhandelingen van een vuurwapen te oefenen.
Categorie: Wapens en Munitie > patronen (munitie).

exercitiemunitie
Munitie zonder explosieve onderdelen, gebruikt voor oefeningen in het laden en hanteren van vuurwapens.
Categorie: Wapens en Munitie > exercitiepatronen.

exempla
Korte verhalen, vaak denkbeeldig of gekunsteld van aard, die als voorbeeld werden gebruikt om een moreel standpunt te verduidelijken; ontwikkeld, gecultiveerd en populair in de Middeleeuwen; werden vaak verwerkt in preken.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar functie.

exegese
Uiteenzetting of verklaring, met name kritische interpretatie van een gedeelte van de Bijbel of een andere tekst.
Categorie: Abstracte Begrippen > historische, theoretische en kritische begrippen: literatuur.

exedrae (binnenruimten)
Enigszins afgescheiden ruimten, die meestal halfcirkelvormig zijn en zitplaatsen hebben. Voornamelijk in Romeinse architectuur.
Categorie: Onderdelen > binnenruimten.

executeren
Maatregelen tegen de eigenaar van een perceel die de verplichtingen van een hypothecaire lening of andere bevoorrechte schulden, zoals belastingschulden, niet is nagekomen; wordt gebruikt om de verkoop van het perceel af te dwingen zodat de schuld kan worden betaald .
Categorie: Functionele activiteiten > juridische functies.

excursies (teksten)
Aanhangsels of uitweidingen waarin aan de hand van passages uit andere werken nader op een bepaald punt of onderwerp wordt ingegaan.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar vorm: partiële documenten.

excursieboten
Te gebruiken voor passagiersschepen die worden gebruikt voor excursies.
Categorie: Vervoermiddelen > passagiersschepen.

excerpten
Passages uit een gedrukt werk of een manuscript die woordelijk worden overgenomen.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar vorm: partiële documenten.

excerperen
Het vervaardigen van een vervangend document dat de inhoud samenvat of andere essentiële kwaliteiten beschrijft van een document. Gebruik `abstractie` voor het proces om visuele vormen minder representatief te maken.
Categorie: Functionele activiteiten > informatieverwerkingsactiviteiten.

excentrische belastingen
De belasting op een zuil of pijler die asymmetrisch is met betrekking tot de centrale as en die daarom een krommend moment produceert.
Categorie: Abstracte Begrippen > belastingen (krachten).

examens
Schriftelijke vragen of oefeningen waarin kennis, geschiktheid of vaardigheden worden getoetst.
Categorie: Informatievormen > soorten documenten naar functie.

ex-librissen
Labels die in boeken zijn geplakt om aan te geven van wie ze zijn, en soms om aan te geven waar ze horen te staan in een bibliotheek.
Categorie: Informatievormen > labels (identificatiedragers).

exultetrollen
Rollen waarop de teksten voor de paasviering, inclusief het Exultetgezang, staan; de illustraties die de rollen bevatten werden ten opzichte van de tekst ondersteboven afgedrukt, zodat de gemeente de afbeeldingen met de juiste kant naar boven te zien kreeg als de rollen over het katheder werden gehangen.
Categorie: Informatievormen > liturgische teksten.

extrusiemachines
Apparaten die materialen vormen door ze door een speciaal ontworpen opening te duwen.
Categorie: Gereedschap en Uitrusting > gereedschap voor vormen en geleiden.

extrusie
Het geven van een vorm aan verhit of onverhit materiaal, bijvoorbeeld plastic of metaal, door het materiaal door een metalen mal of een andere vormgever te drukken of te drijven.
Categorie: Procédés en Technieken > vormen.

ezelsrugbogen
Spitsbogen bestaande uit twee omgekeerde krommingen.
Categorie: Onderdelen > spitsbogen.

ezelschilderen (beeldvervaardiging)
Wordt gebruikt om onderscheid te kunnen maken tussen het schilderen van draagbare, relatief kleine schilderijen en andere vormen van schilderen, zoals het maken van muurschilderingen, het illumineren van manuscripten, of het decoratief beschilderen van voorwerpen.
Categorie: Procédés en Technieken > schilderen (kunst).

ezels
Standaarden of raamwerken die schuin staan en als onderstel of uitstalling van een schildersdoek, een schoolbord, een porseleinen bord of een ander voorwerp dienen.
Categorie: Interieurinrichting > ondersteunend meubilair.

ezels
Eenhoevig dier uit het geslacht der paarden, zich onderscheidend door een dikkere kop, lange oren en een alleen aan de punt behaarde staart.
Categorie: dieren > zoogdieren.

fauteuils
Franse stoelen met open armleuningen.
Categorie: Interieurinrichting > armstoelen.