Vego`s encyclopedie van de elektronica

Categorie: Aardrijkskunde > Electronica
Datum & Land: 15/02/2007, NL offline
Woorden: 768

Nanotechnologie
De technologie die in de 21e eeuw tot ontwikkeling zal komen! In het algemeen kan men stellen dat nanotechnologie in de elektronica er op neer komt dat schakelende elementen worden ontworpen met afmetingen die deze van atomen benaderen. Hiervoor is het noodzakelijk dat men de eigenschappen van één atoom individueel kan benaderen en manipuleren. De eerste experimenten op het gebied van elektronische nanotechnologie werden uitgevoerd door IBM, die in 1990 in staat was het bedrijfs-logo op een plaatje nikkel te `schrijven` met individuele xenon atomen. De gedachte dat men binnenkort in staat is poorten en flip-flop`s te ontwerpen die maar een paar atomen groot zijn houdt alle research-laboratoria in de wereld bezig. Zelfs met weinig verbeelding is het in te zien dat deze technologie een nieuwe informatica-revolutie zal doen ontstaan.

Nanobot
Een robot met microscopische afmetingen, volledig samengesteld met nanotechnologie. Een zeer interessante ontwikkeling, die de technologie van de 21e eeuw volledig zal domineren. Met nanobot`s zal het mogelijk zijn operaties in het lichaam uit te voeren zonder dat er gesneden moet worden!

Nanocomputer
Een computer waarin de logische vergelijkingen op moleculaire schaal worden uitgevoerd. Een ontwikkeling die volop in evolutie is en die de wereld net zo zal veranderen als de introductie van de `elektronische` computer. Bij nanocomputers werkt men ofwel met opto-mechanische schakelaars met moleculaire afmetingen of met biologische schakelaars, die op dezelfde manier werken als de cellen van de hersenen.

nano
Voorvoegsel waardoor een bepaalde eenheid vermenigvuldigd wordt met 0,000.000.001 oftewel 10-9, afkorting n. Wordt in de elektronica voornamelijk gebruikt bij condensatoren, bijvoorbeeld in 47 nF = 0,000.000.047 F. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van alle voorvoegsels. VERMENIGVULDIGINGSFACTOR NAAM SYMBOOL 1.000.000.000.000.000.000 = 1018 exa E 1.000.000.000.000.000 = 1015 peta P 1.000.000.000.000 = 1012 tera T 1.000.000.000 = 109 giga G 1.000.000 = 106 mega M 1.000 = 103 kilo k 100 = 102 hecto h 10 = 101 deca da 0,1 = 10-1 deci d 0,01 = 10-2 centi c 0,001 = 10-3 milli m 0,000 001 = 10-6 micro µ 0,000.000.001 = 10-9 nano n 0,000.000.000.001 = 10-12 pico p 0,000.000.000.000.001 = 10-15 femto f 0,000.000.000.000.000.001 = 10-18 atto a 0,000.000.000.000.000.000.001 = 10-21 bronto b

NAND-poort
Een logische schakeling, met minstens twee ingangen en slechts één uitgang. De uitgang is `L` dan en alleen dan als alle ingangen `H` zijn. Als één van de ingangen naar `L` gaat, zal de uitgang van de NAND-poort `H` worden. In onderstaande figuur zijn de verschillende symbolen voor een NAND-poort getekend, de waarheidstabel en de booleaanse vergelijking.

NAK
Afkorting van `Negative Acknowledge`, de mnemonic voor ASCII-karakter 21. Wordt bij sommige datatransport systemen gebruikt voor het aangeven dat er een datapakket corrupt is ontvangen.

Nagalm
Een verschijnsel dat ontstaat door een audiosignaal te vertragen en dit vertraagde signaal in real time te mengen met het oorspronkelijke signaal. Nagalm onderscheidt zich van echo, doordat bij echo het originele geluid en het vertraagde geluid duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Bij nagalm is de vertraging zo klein, dat hiervan geen sprake is. Door het toepassen van `nagalm` kan men iele stemmen wat meer `volume` geven. Nagalm is een acoustisch effect dat in iedere ruimte optreedt vanwege het natuurkundige gegeven dat geluid uit drukgolven bestaat en deze drukgolven tegen de wanden van de ruimte reflecteren. Als er, zoals getekend in onderstaande figuur, in een ruimte een geluidsbron aanwezig is, dan zullen de drukgolven die door deze bron geproduceerd worden zich in alle richtingen uitbreiden. Als de golffronten de wanden raken, wordt een gedeelte van de energie geabsorbeerd en een gedeelte weerkaatst. Op deze manier ontstaan een in principe oneindig aantal paden tussen de geluidsbron en de luisteraar.
Het directe pad is door een volle lijn voorgesteld. Dit geluid legt de kortste weg af tussen bron en luisteraar en dringt dus onvertraagd in de oren van de luisteraar. Met een streep-punt lijn is een aantal paden voorgesteld die ontstaan door enkelvoudige reflectie. Deze leggen een langere weg af en komen dus iets vertraagd bij de luisteraar terecht. De paden die door een streep-streep lijn zijn voorgesteld ontstaan door twee- of meervoudige weerkaatsing. Als de geluidsbron een zeer korte klik produceert, dan zal de luisteraar in principe een heleboel klikjes horen.

NAB-grafiek
Is de door de `National Association of Broadcasters` (NAB) opgestelde en internationaal gestandaardiseerde weergave-curve voor het opnemen en weergeven van audio op magnetische tape. Deze curves verlopen niet lineair, maar men houdt rekening met de op de tape steeds aanwezige ruis en het van nature lage uitsturingsbereik voor lage frequenties.

Naaldmatrix printer
Hoewel in principe alle printers volgens het matrixprincipe werken, verstaat men onder het begrip `naaldmatrix printer` een printer waarbij het drukbeeld tot stand komt door een aantal naaldjes via een inktlint op het papier te laten slaan. Het papier wordt getransporteerd middels een rubber rol, die er voor zorgt dat de naaldjes goed contact maken met het papier. Het zal dus onmiddellijk duidelijk zijn dat matrix printers impact printers zijn. De naaldjes zitten in een printkop en zij worden elektromagnetisch aangedreven. Matrix printers met naalden heten officieel SIDM-printers, afkorting van `Serial Impact Dot Matrix`. In het alledaagse spraakgebruik laat men het woordje `naald` weg en spreekt men van matrix printers. Een naaldmatrix printer is een regeldrukker. De naaldjes zitten in een printkop, die door middel van een geleidingsmechanisme van links naar rechts of van rechts naar links over het papier wordt verplaatst. Tezelfdertijd wordt de informatie van deze regel op het papier geprint. Nadien zorgt de rubber transportrol ervoor dat het papier over één regel wordt verplaatst. Ook bij het afdrukken van grafische afbeeldingen wordt op deze manier gewerkt. De software in de printerdriver ontleedt het volledige beeld in regel-na-regel informatie en stuurt deze informatie regelgewijs naar de printer. Een belangrijke specificatie van naaldmatrix printers is het aantal naalden waarover zij beschikken. De allereerste modellen hadden 8 of 9 naaldjes, de moderne uitvoeringen bezitten allemaal 18 tot 24 naaldjes.

NAW-bestand
Een bestand dat primaire adresgegevens bevat: Naam, Adres en Woonplaats.

NAVAR
Letterwoord van `NAVigation And Ranging`. Een radar-systeem dat bij luchthavens wordt gebruikt en alle luchtbewegingen observeert. De resultaten worden teruggeseind naar alle vliegtuigen in de buurt van de luchthaven.

Nauwkeurigheidsklasse
Een gestandaardiseerde cijfercode waarmee men de maximaal toelaatbare meetfout van meetapparatuur definieert. De fout wordt onder een procent-waarde van de maximale meetbereiken aangeduid. Een meetapparaat met nauwkeurigheidsklasse 0,1 heeft dus een maximale afwijking van +--0,1 % van de volle schaal waarde. De verschillende klassen kunnen als volgt worden ingedeeld: klasse 0,1 voor laboratorium apparatuur; klasse 0,2 voor laboratorium apparatuur; klasse 0,5 voor laboratorium apparatuur; klasse 1,0 voor industriële apparatuur; klasse 1,5 voor industriële apparatuur; klasse 2,5 voor hobby apparatuur; klasse 5,0 voor tendensaangevende apparatuur.

NBFM
Letterwoord voor `Narrow Band Frequency Modulation`. Een modulatiesysteem waarbij de maximale frequentie-afwijking gelijk is aan de modulatiefrequentie. Wordt een draaggolf van 1 MHz gemoduleerd met een signaal met een frequentie van 1 kHz, dan zal het totale frequentiespectrum lopen van 999,9 kHz tot 1,001 MHz.

NC
Afkorting van `Normally Closed`. Een schakelaarcontact dat in rusttoestand gesloten is. Bij relaiscontacten betekent dit dat het contact gesloten is als de spoel van het relais niet bekrachtigd is.

NCSA
Letterwoord van `National Center for Supercomputing Applications`. Het software laboratorium waar de eerste gebruikersvriendelijke Internet-browser Mosaic werd ontworpen en waarmee de basis werd gelegd tot het wereldwijde succes van het Internet. Mosaic werd commercieel geëxploiteerd door CompuServe.

Neutrodyne
Een versterker waarbij wordt geneutraliseerd door een spanning via een condensator terug te koppelen.

Neutralisatie
Een systeem waardoor ongewenste terugkoppeling in een systeem wordt geneutraliseerd. De ongewenste terugkoppeling kan bijvoorbeeld ontstaan door paracitaire capaciteiten tussen de in- en de uitgang van een systeem. Er bestaan verschillende soorten van neutralisatie: Cross neutralisatie: wordt toegepast bij balansversterkers door een deel van het uitgangssignaal van de ene trap terug te voeren naar de ingang van de andere trap en vice versa. Hazeltine neutralisatie: wordt nog steeds toegepast in audio buizenversterkers door in de anodekring te neutraliseren. Rice neutralisatie: een methode die bij buizenversterkers wordt toegepast en waarbij het neutralisatie-netwerk aanwezig is in de roosterkring.

Neurale netwerken
Netwerken, waarvan de samenstelling is afgeleid van de manier waarop de menselijke hersenen (schijnen) te werken. Een neuraal netwerk is samengesteld uit een groot aantal eenvoudige `processoren`, neuronen genoemd, die ieder over een klein geheugen beschikken. De neuronen zijn onderling verbonden door unidirectionele communicatiekanalen, connections genoemd, waarover numerieke gegevens worden getransporteerd. Deze communicatiekanalen worden toegewezen door de software. De meeste neurale netwerken beschikken over een soort van `training` waardoor de interconnecties tussen de neuronen worden aangebracht aan de hand van in een geheugen opgeslagen patronen. Ieder patroon is optimaal geschikt voor het oplossen van een bepaald probleem. De `processoren` bestaan in de meeste gevallen uit zeer elementaire venster-discriminatoren, die de gegevens die door de connections worden aangevoerd met elkaar kunnen vergelijken.

Network terminator
Bij een ISDN-2 telefoonaansluiting wordt de ISDN-apparatuur op een zogenoemde S-bus aangesloten via een `network terminator` NT. Deze bus is een vierdraads kabel, waarop maximaal acht apparaten (terminals genoemd) op aangesloten kunnen worden. De twee communicatie-kanalen die ISDN-2 biedt kunnen, dank zij de S-bus en de terminator, onafhankelijk van elkaar en gelijktijdig gebruikt worden. Het ene kanaal kan bijvoorbeeld gebruikt worden door een fax, het tweede door een telefoon. De apparatuur die is aangesloten op de S-bus kan echter niet onderling communiceren. Bij de aanleg van een ISDN-2 aansluiting wordt door PTT-Telecom een kastje geïnstalleerd, de reeds genoemde network terminator. Vanuit deze ISDN-aansluiting dient in huis een kabel te lopen waar telefoon, PC of fax op aangesloten kan worden, de ook reeds genoemde S-bus. In de meeste gevallen kan men daar de bestaande binnenbekabeling voor gebruiken, mits deze vier-aderig werd uitgevoerd. Als de PTT die zélf heeft aangelegd zal dat ongetwijfeld het geval zijn. Als men zelf twee-aderige verbindingen heeft aangelegd naar een tweede of derde telefoon en naar het PC-modem, moet deze bedrading vervangen worden door een vieraderige. Aangezien ISDN-toestellen met een zogenoemde RJ-45 connector werken zal men wél alle wandcontactdozen moeten vervangen. Deze connector bevat acht contacten, waarvan er echter maar vier daadwerkelijk worden gebruikt. De S-bus gebruikt twee draden voor het verzenden van gegevens en twee draden voor het ontvangen van gegevens.

Network File System
NFS, een door Sun Microsystems ontwikkeld protocol, waarmee een computer bestanden via een netwerk net zo gemakkelijk kan benaderen alsof zij op de eigen harde schijf staan. NFS wordt door meer dan 200 producenten van hard- en software ondersteunt en is een de-facto standaard geworden.

Netwerk theorie
Volgens de theorie is een elektrisch netwerk is een samenstel van weerstanden, condensatoren en spoelen, netwerkelementen genoemd, terwijl bovendien minstens één elektrische energiebron aanwezig moet zijn om stromen en spanningen in het netwerk te doen ontstaan. Netwerken worden vaak toegepast in het bijzonder in de elektronica en in de telecommunicatietechniek. Een netwerk bestaat uit takken, welke in knooppunten met elkaar zijn verbonden. Gesloten stroombanen in het netwerk worden met de naam mazen aangeduid. Een tak kan een weerstand, condensator, spoel of energiebron bevatten. Een voorbeeld van een netwerk is gegeven in onderstaande figuur, welke 8 takken en 5 knooppunten bevat.
Mazen zijn bijvoorbeeld a-c-d-e-a en c-b-d-c. Om de stromen (i) en spanningen (v) in een netwerk te berekenen, maakt men gebruik van de wetten van Kirchhoff, die uitdrukken dat op elk moment de som van de stromen naar ieder knooppunt nul is en de som van de spanningen op de takken van iedere maas eveneens nul is. Voorts wordt door elk netwerk-element een verband gelegd tussen de stroom en de spanning. Voor een weerstand is de spanning evenredig met de stroom. Voor een condensator is de stroom evenredig met de snelheid waarmee de spanning verandert, voor een spoel is de spanning evenredig met de snelheid waarmee de stroom verandert. Bestaat het netwerk alleen uit weerstanden, dan komt men op deze wijze tot gewone vergelijkingen van de eerstegraad, ook wel gewone lineaire vergelijkingen genoemd.

Netwerk
Algemene benaming van een structuur, die verschillende data producerende of data verwerkende apparaten met elkaar verbindt. Netwerken kan men in vier grote groepen indelen: Publieke datanetwerken: Deze werken meestal via het openbare telefoonnet en in principe kan iedereen er op inloggen. Uiteraard zijn er echter vele `openbare` netwerken. die alleen toegankelijk zijn voor betalende abonnees. Na het betalen van het abonnement krijgt men een privécode, waarmee men op het netwerk kan inloggen. Local Area Networks of LAN`s: Deze netwerken verbinden een aantal computers, terminals en printers die deel uitmaken van één organisatie en op één plaats zijn gevestigd. Deze netwerken maken uiteraard geen gebruik van het openbare telefoonnet, maar hebben een eigen infrastructuur met glasvezel- of coax-kabels. Wide Area Networks of WAN`s: Zoals de naam reeds doet vermoeden werken deze netwerken over langere afstanden. Ook een WAN verbindt computers, terminals en randapparatuur met elkaar. Het grote verschil tussen een LAN en een WAN is echter dat deze apparatuur bij een WAN wereldwijd verspreid kan staan. WAN`s maken geen gebruik van het openbare telefoonnet, maar van speciale zeer hoogwaardige verbindingen die van de lokale telefoon maatschappijen worden gehuurd. Integrated Services Digital Network of ISDN: De bedoeling van ISDN is een glasvezel netwerk op te richten, los van de bestaande openbare telefoonlijnen, waarover met grote snelheid en volledig digitaal spraak, data, tekst en beelden verstuurd kunnen worden.

Netspanning
De wisselspanning, die door het elektriciteitsbedrijf wordt geleverd. In Nederland bedraagt de waarde van de netspanning op dit moment officieel 230 Veffectief met een frequentie van 50 Hz. In principe zou de netspanning een zuiver sinusoidale spanning moeten zijn, maar door tal van oorzaken komt daar in de praktijk weinig van terecht. Zoals uit onderstaande figuur blijkt, zijn de toppen van de sinus afgeplat, een gevolg van magnetische verzadiging is de talrijke transformatoren die tussen de generator in de centrale en het huiselijke stopcontact opgenomen zijn.

NetScape Navigator
Een van de bekendste programma`s om het Internet te exploreren. De eerste versie van NetScape Navigator werd op 13 oktober 1994 gepresenteerd en was een verdere ontwikkeling van Mosaic, de door het NCSA ontwikkelde allereerste Internet-browser. Hoewel de Navigator zeer populair was en de meeste gebruikte Internet-browser, is NetScape niet opgewassen gebleken tegen de gratis levering van Microsoft`s `Internet Explorer` bij diverse versies van Windows.

Netlist
Een tekstbestand die alle onderdelen uit een schema en hun onderlinge verbindingen definieert, zie onderstaande figuur.
Een netlist wordt automatisch gegenereerd door het betere soort schemateken programma`s. De netlist kan nadien ingelezen worden in een printontwerp programma. Dergelijke programma`s zijn in staat aan de hand van de netlist de componenten automatisch op de print te positioneren. Nadien kan men met de hand de noodzakelijke wijzigingen in de onderlinge positie van de componenten aanbrengen. In een volgende stap gaat de zogenoemde `router` van het printontwerp programma de onderlinge verbindingen tussen de componenten, opgeslagen in de netlist, omzetten in een een- of tweezijdig sporenpatroon op het oppervlak van de print.

Netiquette
Samentrekking van de woorden `Network` en `Etiquette`. Een reeks ongeschreven regels die voorschrijven hoe men zich moet gedragen op het Internet, nieuwsgroepen, bedrijfsnetwerken, etc. Een van de voornaamste regels luidt: `denk voor u post`, oftewel misbruik e-mail niet voor zaken waar het medium niet voor bedoeld is. Stuur e-mail`s alleen naar nieuwsgroepen die er echt belang bij hebben, verzorg uw taal, let op taal- en tikfouten, wees niet onbeleefd, etc. Een andere voorname regel is dat men nooit ongesigneerde e-mail`s moet versturen. Kom uit voor wat u te schrijven hebt! Het is essentieel dat elke gebruiker op het Internet zijn-haar eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van services, sites, systemen en personen draagt. De gebruiker is uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor zijn-haar acties op het Internet. Het `Internet` is geen losstaand enkelvoudig netwerk, maar een groep van duizenden individuele netwerken die op elkaar aangesloten zijn met als doel dataverkeer mogelijk te maken tussen de verschillende aangesloten netwerken. Data die via het Internet verstuurd wordt kan langs verschillende netwerken reizen voordat deze op de plaats van bestemming aankomt. Daarom moeten gebruikers zich bewust zijn van de netwerkbelasting die zij aanrichten door het verzenden en-of ontvangen van data. Iedere gebruiker van het Internet heeft de mogelijkheid om toegang te verkrijgen tot een ander netwerk (en-of de computersystemen die verbonden zijn met dat netwerk). Elk netwerk of systeem heeft eigen gedragscodes en procedures.

Netfrequentie
De frequentie van de spanning van het openbaar elektriciteitsnet. In Europa is deze gestandaardiseerd op 50,00 Hz, in Amerika op 60,00 Hz. De waarde van de netfrequentie is op korte termijn niet stabiel, maar op langere termijn wél. De lange termijn stabiliteit is zo groot, dat men de netfrequentie kan gebruiken voor het sturen van elektronische klokken en chronometers. In onderstaande figuur is als voorbeeld een schakeling getekend, waaruit een TTL-compatibele 50 Hz referentiepuls uit de netfrequentie wordt afgeleid.
Deze puls kan via frequentiedelers teruggebracht worden tot een signaal met een frequentie van 1 Hz, waaruit een elektronische klok gestuurd kan worden. De spanning van een van de secundaire wikkelingen wordt eerst verzwakt door de weerstandsdeler R2-R3, waarbij door het parallel schakelen van C9 een eerste ruwe onderdrukking van de stoorspanningen wordt doorgevoerd. De schakeling rond de op-amp is een actief 12 dB per octaaf laagdoorlaat filter. Op de uitgang van de op-amp staat een vrij zuivere sinus: de vervorming bedraagt slechts 0,5 %.

Netfilter
Door het toenemende gebruik van storingsgevoelige apparatuur zoals computers is het probleem van elektrische ontstoring zeer actueel geworden. In ieder huis en in ieder bedrijf bevinden zich tegenwoordig immers vele elektrische of elektronische apparaten, die flink wat storing veroorzaken. Deze apparaten kunnen grofweg in vijf groepen ingedeeld worden: - Fase aansnij apparatuur met thyristoren en triac`s; - Gelijkrichters voor grote vermogens; - Hoogfrequent generatoren met snelle vermogenstransistoren; - Gestabiliseerde voedingen die werken volgens het - principe van de geschakelde regeling; Schakelingen die motoren bevatten, die op willekeurige momenten worden in- en uitgeschakeld. De vermogenselektronica die in dergelijke schakelingen en apparaten wordt gebruikt, veroorzaakt steeds stoorspanningen op het wisselspanningsnet. Deze stoorspanningen uiten zich onder de vorm van hoogfrequente signalen, die soms frequenties hebben tot rond de 20 MHz! De amplitude van deze signalen ligt soms een factor 1.000 hoger dan de officieel toegelaten waarden. Voornamelijk het frequentiegebied tussen 150 kHz en 20 MHz is zeer kritisch. Netleidingen gedragen zich voor deze frequenties als ideale draadantennes, die een behoorlijk groot elektromagnetisch veld met de genoemde frequenties in de ruimte uitstralen. Deze elektromagnetische stralingen kunnen door andere signaalvoerende geleiders worden opgepikt en kunnen zich optellen bij de signalen die over deze aders worden getransporteerd. Het gevolg kan een ongewenste signaalmenging zijn, waardoor som- en verschilfrequenties ontstaan die de goede werking van de apparatuur kunnen verstoren.

NetBIOS
Een `Applications Programming Interface` (API) voor alle IBM-compatibele PC`s werkend onder MS-DOS. Deze interface bevat een aantal instructies die door programma`s gebruikt kunnen worden voor het verzenden en-of ontvangen van gegevens naar-van andere computers.

NetBEUI
Afkorting van `NetBIOS Extended User Interface`. Het netwerk transport protocol dat door Microsoft en IBM wordt toegepast bij alle netwerk-software.

Nesting (2)
HTML: het opnemen van een bepaalde instructie binnen een andere instructie, bijvoorbeeld een tabel binnen een andere tabel:

Nesting
Programmeertechniek: het invoegen van een loop of een subroutine in een loop of subroutine. Nesting kan heel wat programmaregels besparen, maar is ook gevaarlijk omdat men er goed moet op letten dat het programma onder alle mogelijke omstandigheden weer uit de sub-loop of sub-subroutine kan ontsnappen.

Nernst brug
Een brugschakeling voor het nauwkeurig meten van capaciteiten. De brug wordt gevoed met een wisselspanning, in alle vier de takken staan condensatoren.

Nernst effect
Het natuurkundig verschijnsel dat over een warmtegeleidende metalen strip, waarop een loodrecht magnetisch veld invalt, een bepaalde kleine gelijkspanning ontstaat.

Neper
Eenheid Np, grootheid die het natuurlijk logaritme voorstelt van de verhouding tussen twee spanningen of stromen: Np = loge vierkantswortel [U1-U2]

Nepers logaritme
Zie Neper.

NEP
Letterwoord voor het begrip `Noise Equivalent Power`, het vermogen dat door een effectief signaal met een signaal-ruis-verhouding van 1 in een detector wordt gegenereerd.

Neon oscillator
Een eenvoudige oscillator, die grote zaagtandvormige spanningen genereert. Het principe is getekend in onderstaande figuur.
Een condensator C wordt via een stroombron I (dat kan een heel grote weerstand zijn) opgeladen uit een hoge gelijkspanning. De condensatorspanning zal dus vrij lineair stijgen. Over de condensator is een neon lampje geschakeld. As de condensator geladen is tot de doorslagspanning van dit lampje gaat dit ontsteken en zal de condensator snel ontladen. De ontlading stopt op het moment dat de spanning over het lampje niet meer in staat is de ontlading door het neon gas in stand te houden. Over de condensator ontstaat dus, zoals getekend in onderstaande figuur, een zaagtandvormige spanning met grenzen VD en VK. Het voordeel van dit systeem is dat het rechtstreeks gevoed kan worden uit de gelijkgerichte netspanning en geen dure voeding noodzakelijk is.
Lees ook neon en neon lampje.

Neon lampje
Een klein glazen lampje, volgens onderstaande figuur voorzien van twee elektroden en gevuld met neon gas onder lage druk. Als men tussen de elektroden een spanning zet die groter is dan de doorslagspanning van het neon-gas, dan zal er en elektrische ontlading door het gas ontstaan, waardoor dit een karakteristiek dieprode gloed gaat uitstralen.
Neon lampjes werden vroeger vaak gebruikt als indicatielampje, bijvoorbeeld voor het aangegeven dat ergens spanning op staat. Voordeel van neon lampjes is dat zij zeer weinig stroom opnemen en rechtstreeks via een voorschakelweerstand met de 230 V van het net verbonden kunnen worden. Iets dat met de moderne LED`s nog steeds vrij problematisch is! Tegenwoordig hebben LED`s toch in de meeste gevallen neon-indicatoren vervangen. Een toepassingsgebied zal echter nog wel zeer lang aan de neon lampjes toebehoren: de bekende schroevendraaier-spanningszoekers, waar een neon lampje gaat gloeien als de zeer lage lekstroom die door het menselijk lichaam vloeit er doorheen loopt. Het symbool van een neon lampje is getekend in onderstaande figuur 10-680.
Zie ook neon oscillator.

Neon
Een van de inerte gasvormige elementen, met symbool Ne en atoomgetal 10. Als men door neon een elektrische ontlading stuurt, zal het gas reageren door het uitstralen van een karakteristiek dieprood licht. Deze eigenschap zorgt ervoor dat neon ook nu nog vaak in de elektrotechniek wordt toegepast, bijvoorbeeld in neon lampjes.

Nematische LCD
Men heeft ontdekt dat er bepaalde organische verbindingen bestaan die naast gasvormig, vloeibaar en vast, een soort van vierde aggregatietoestand kennen. Deze bevindt zich tussen de vaste en de vloeibare fase en beslaat een gebied van maar enige tientallen graden. Deze toestand wordt `het vloeibare kristal` genoemd. In deze toestand zullen de moleculen hun kristalstructuren verlaten, maar zich nog niet ongestoord vrij door de stof bewegen. Afhankelijk van het soort stof zullen de moleculen tweedimensionale structuren aannemen met een specifieke vorm. Met onderscheidt drie verschillende molecuulstructuren bij stoffen die deze vloeibare kristal fase kennen: stoffen met smectische fase; stoffen met nematische fase; stoffen met cholesterische fase. Bij de nematische fase groeperen de moleculen zich in de lengterichting van de stof. Een schematische voorstelling van deze structuur is getekend in onderstaande figuur.
De getekende richting van de moleculen is een gemiddelde. Omdat de Brownse bewegingen al actief zijn in de stof en de molecuulbinding erg zwak is zullen de moleculen trillen rond de getekende gemiddelde posities. Vanwege deze zwakke molecuulbinding is het mogelijk de onderlinge uitlijning van de moleculen door middel van externe invloeden te verstoren. In het kader van liquid crystal display`s zijn er twee externe invloeden van belang: wisselwerking met geëtste glasplaatjes; beïnvloeding door elektrische spanningen. Men kan de uitlijning van de moleculen beïnvloeden door een zeer dunne laag van de stof op te sluiten tussen twee glazen plaatjes, waarvan het oppervlak op een bepaalde manier is behandeld.

Negatieve weerstand
Een weerstand die voldoet aan de volgende wet: als de spanning over de weerstand stijgt, dan zal de stroom door de weerstand dalen. Een dergelijk verschijnsel is dus onverklaarbaar met de beroemde Wet van Ohm. Die stelt immers dat de stroom door een weerstand stijgt als de spanning over de weerstand stijgt. Vandaar dat men van `negatieve` weerstand spreekt. Negatieve weerstanden zijn niet in de handel, maar er zijn bepaalde onderdelen die in hun stroom-spanning-karakteristiek een gebied met negatieve weerstand vertonen. Een typisch voorbeeld is de GUNN-diode, waarvan de stroom-spanning-karakteristiek getekend is in onderstaande figuur.
Tussen de spanningen -Us en -Uv ligt het gebied met negatieve weerstand. Dit wordt gekarakteriseerd door een negatieve helling in de curve. Onderdelen met negatieve weerstand kunnen gebruikt worden voor het samenstellen van oscillatoren, omdat het onderdeel in het gebied met negatieve weerstand geen vermogen lijkt te verbruiken, maar vermogen kan leveren.

Negatieve machten
Negatieve machten, zoals 10-3, worden vaak in de elektronica toegepast voor het weergegeven van zeer kleine getallen. In het algemeen kan men stellen dat: A-b = 1-Ab Voorbeeld: 10-3 is dus gelijk aan 1-103 = 1-1.000 = 0,001.

Negatieve logica
Logica, waarbij het begrip `waar` wordt voorgesteld door een negatieve spanning ten opzichte van de spanning die het begrip `niet waar` voorstelt. In de meeste gevallen werkt men echter met positieve logica, bijvoorbeeld bij TTL en CMOS. Bij TTL staat `waar` voor een spanning die groter is dan +2,4 V en het begrip `niet waar` voor een spanning die kleiner is dan +0,4 V.

Newton
De eenheid van kracht, afgekort tot N. Als men op een voorwerp met een massa van 1 kg een kracht van 1 N uitoefent, dan zal dit voorwerp een versnelling van 1 m-s2 verkrijgen. Het begrip massa De massa, met als symbool m, van een voorwerp wordt door leken vaak verward met het gewicht van dat voorwerp. Toch zijn dat twee heel verschillende grootheden. Iedereen weet dat een mens, die in de ruimte in een capsule zit, gewichtloos is. Toch heeft deze ruimtereiziger wel degelijk massa! Massa wordt in de mechanica omschreven als een hoeveelheid materie, bepaalt door de dichtheid ervan en de omvang. De omvang hangt uiteraard af van de afmetingen. De dichtheid is afhankelijk van het soort atomen of sub-atomaire deeltjes, waaruit de materie is samengesteld. Er bestaan namelijk lichte atomen, zoals bijvoorbeeld waterstof maar ook zware atomen, zoals bijvoorbeeld lood. Een blok lood heeft een veel grotere massa dan een wolk waterstofgas met dezelfde omvang. Hier op aarde uit de massa van een voorwerp zich onder de vorm van het gewicht. Het gewicht is echter een kracht, die op de massa wordt uitgeoefend door de aantrekkingskracht van de aarde. Vandaar dat voorwerpen ver weg in de ruimte, waar het effect van de aantrekkingskracht van de aarde verwaarloosbaar klein is, wel massa, maar geen gewicht hebben! Het begrip snelheid Onder snelheid, met als symbool v, verstaat men de weg die een voorwerp in beweging aflegt per tijdseenheid. Of: snelheid = afgelegde weg gedeeld door tijd. Onder de vorm van een formule is snelheid dus te omschrijven als: v = s-t De eenheid van snelheid volgt uit deze formule als m-s of, in woorden, meter per seconde.

Newsgroup
Een onderdeel van het Usenet, waarin mensen met gelijkaardige interesses met elkaar on-line van gedachten kunnen wisselen. Bij een `unmoderated` newsgroup kan iedereen een bericht mailen, bij een `moderated` newsgroup komen alle ontvangen berichten eerst bij een soort van eindredacteur terecht, die de berichten kan filteren alvorens zij in de group gepubliceerd worden.

NFS
Letterwoord voor `Network File System`. zie aldaar.

NFET
Letterwoord van `N channel junction Field Effect Transistor`, zie aldaar.

Nipkow schijf
Het hart van de eerste optisch-mechanisch werkende TV-systemen. Zowel de camera als de ontvanger waren uitgerust met een snel roterende metalen schijf, die voorzien was van een groot aantal spleetjes. Door het ronddraaien van deze spleetjes werd het beeld `afgetast` en verdeeld in een groot aantal wat men nu `beeld-pixels` zou noemen. Het idee om op deze manier beelden van plaats a naar plaats b te verzenden werd reeds in het jaar 1880 geopperd door Nipkow! Het zou echter nog tientallen jaren duren alvorens dit idee in de praktijk werd gerealiseerd. In onderstaande figuur is de principiële werking van een TV-ontvanger met een Nipkow schijf voorgesteld.
Tussen een licht uitstralende neon buis en een mat glazen scherm is de draaiende Nipkow schijf opgesteld. De neon buis wordt gestuurd met de signalen die van de camera worden ontvangen. De lichtflitsen zijn gesynchroniseerd met de gleuven in de schijf. Op het moment dat een specifieke spleet tussen scherm en buis staat wordt het bij deze spleet horende lichtflitsje gegenereerd. Dit is natuurlijk alleen mogelijk als op de een of andere manier de schijven in camera en ontvanger perfect synchroon draaien. Vanwege de specifieke plaats van de spleet in de schijf zal er dus op één welbepaald punt van het scherm een lichtflitsje worden geprojecteerd. Doordat de schijf zeer snel ronddraait en vanwege de traagheid van het oog vormen alle geprojecteerde lichtflitsjes een stilstaand beeld.

NiMH accu
Letterwoord voor `Nikkel MetaalHydride` accu. Een nieuwe accutechnologie die de NiCad aan het vervangen is. Het nadeel van de Ni-Cad, het gebruik van het giftige cadmium, treedt hier niet op. Voor de anode wordt nikkel toegepast, voor de kathode een of ander metaalhydride dat in staat is grote hoeveelheden waterstofgas op te slaan. Als elektroliet wordt gebruik gemaakt van een alkalische oplossing. De energie-opslag en -afgifte vindt bij deze accu plaats door de uitwisseling van waterstof-ionen. Wat betreft technologie en specificaties is er niet veel verschil tussen de NiCad en de NiHM accu`s. Een groot voordeel is dat NiMH elementen geen last hebben van het beruchte `geheugen-effect` van de NiCad`s. Bovendien kan de capaciteit van een NiMH cel, bij gelijke afmetingen, wel 30 % hoger zijn. Een verder voordeel is dat de capaciteit stijgt als de cel warm wordt, waardoor ook bij stevig verbruik de volledige capaciteit ter beschikking staat. De cellen zijn intern beveiligd tegen verkeerde celpolariteit, zodat het bij NiCad`s bekende probleem van cel-omkering in een serieschakeling van meerdere cellen niet aan de orde is. Ook in serie geschakelde NiMH cellen kunnen volledig ontladen worden. Enig nadeel ten opzichte van de NiCad is dat de zelfontlading veel hoger ligt. De ladingskarakteristiek, getekend in onderstaande figuur, lijkt erg op deze van de NiCad cel. De beroemde `spanningsbult` bij het einde van de lading is echter iets minder uitgesproken en de celspanning is iets lager.

Nikkelijzer accu
zie NIFE cel.

Nikkel
Symbool Ni, een van de metalen uit het periodiek systeem der elementen met atoomgetal 28 en atoomgewicht 58,71. Nikkel wordt in de elektronica vaak gebruikt in combinatie met andere metalen, bijvoorbeeld voor het fabriceren van weerstandsdraad en thermokoppels.

NIFE cel
Letterwoord voor nikkel-ijzer accumulator. De elektroden bestaan uit stalen roosters. De positieve elektrode is met nikkelhydride geïmpregneerd, de negatieve elektrode met ijzeroxide. Het elektroliet wordt gevormd door een oplossing van kaliumhydroxide. De celspanning bedraagt ongeveer 1,3 V.

Niet lineaire vervorming
Vervorming, die ontstaat door de niet lineaire karakteristieken van onderdelen en systemen. Als voorbeeld wordt de werking van een FET-trap behandeld aan de hand van de grafieken van onderstaande figuur.
De grafiek die het verband geeft tussen FET-stroom en gatespanning is voor een groot deel lineair. Alleen in de buurt van de afknijpspanning vertoont de karakteristiek een groot niet lineair gebied. Als men nu op de gate een te groot signaal aanlegt, zal de gate-spanning bij de negatieve toppen van dit signaal in de buurt van de afknijpspanning komen. Het gevolg is dat de stroom door de FET niet steeds een lineaire relatie heeft tot de gatespanning. Als men de FET-stroom door middel van een weerstand omzet in een uitgangsspanning, zal dit signaal een grote vervorming vertonen. De negatieve toppen worden afgeplat. Een dergelijke vervorming is een typisch voorbeeld van een niet lineaire vervorming.

Niet lineair circuit
Om het begrip `niet lineair` te verklaren moet men eerst dieper ingaan op het begrip `lineair`. De belangrijkste eigenschap van een lineair circuit kan het best worden toegelicht aan de hand van de transferkarakteristiek, de grafiek die het verband geeft tussen de ingangsgrootheid x en de uitgangsgrootheid y. In onderstaande figuur is deze karakteristiek getekend voor een lineaire versterker.
Hieruit blijkt dat het verband tussen x en y lineair is, hetgeen volgt uit de rechte lijn. Als bij een waarde x = 1 een waarde y = 3 hoort, dan zal bij een waarde x = 2 een waarde y = 6 horen en niets anders! Of, met andere woorden, de versterkingsfactor A van de schakeling is constant voor het gehele bereik van de ingangsgrootheid x. Dat wordt uitgedrukt door de formule: y= A * x waarmee de lineariteit meteen wiskundig bewezen is. Op een bepaald moment gaat het lineaire verband uiteraard niet meer op. Als de ingang x verder stijgt zal de uitgang y niet meer stijgen. Men zegt dat de lineaire versterker vast loopt tegen de voedingsspanningen. De uitgang y kan immers niet groter worden dan de grenzen die door de beschikbare voedingsspanning of -stroom worden gesteld. In onderstaande figuur is een transferkarakteristiek getekend, die absoluut niet lineair is. Bij dit circuit kan men niet stellen dat, als de waarde van ingang x verdubbelt, automatisch de waarde van de uitgang y ook verdubbelt!
Een circuit dat een dergelijke karakteristiek heeft noemt men een niet lineair circuit. In dit specifieke geval wordt het wiskundige verband tussen in- en uitgang gegeven door de formule: y = A * [ln x] De uitgangsgrootheid y is dus gelijk aan het product van een constante factor A en de logaritme van de ingangsgrootheid x.

Niet inverterende ingang
Een van de twee ingangen van een operationele versterker of een comparator. Als de spanning op deze ingang stijgt, dan zal ook de uitgangsspanning van de schakeling stijgen. Bij het symbool van een op-amp wordt de niet inverterende ingang voorgesteld met een `+`-tekentje, zie onderstaande figuur.

Niet inverterende versterker
Een versterker, waarbij er geen faseverschil optreedt tussen de in- en de uitgangsspanning. Oftewel, als de ingangsspanning stijgt, dan zal ook de uitgangsspanning stijgen. Niet inverterende versterkers worden tegenwoordig hoofdzakelijk met operationele versterkers uitgevoerd. Het principiële schema van de niet inverterende spanningsversterker met een operationele versterker is getekend in onderstaande figuur.
Het ingangssignaal wordt rechtstreeks aangeboden aan de niet inverterende ingang van de operationele versterker. De versterkingsfactor wordt ook nu weer bepaald door twee weerstanden in een terugkoppellus tussen de uitgang en de inverterende ingang. De versterking van de schakeling wordt gegeven door de uitdrukking: UUIT = UIN * (R1+R2-R1) Uit dit schema blijkt duidelijk dat de ingangsimpedantie van de schakeling zeer hoog kan zijn. Deze wordt in feite alleen begrensd door de ingangsimpedantie van de niet inverterende ingang van de operationele versterker en bij moderne JFET op-amp`s kan deze waarde in de honderden MOhm liggen! Bovendien zal het duidelijk zijn dat de bronschakeling geen enkele invloed heeft op de versterkingsfactor van de schakeling. De spanningsdeler die deze factor bepaalt staat immers helemaal los van externe schakelingen en is eigen aan de trap. De werking van de schakeling wordt toegelicht aan de hand van onderstaande figuur. Daar is het principeschema iets anders getekend en wordt de niet inverterende ingang door middel van een serieweerstand met de signaalbron verbonden.

Niet inductieve weerstand
Een weerstand die zo ontworpen is dat hij minimale inductieve eigenschappen heeft. Bij draadgewikkelde weerstanden wordt gebruik gemaakt van een techniek die bifilair wikkelen heet, zie onderstaande figuur.
De weerstand wordt gewikkeld met een dubbelgevouwen draad, zodat even veel wikkelingen linksom als rechtsom op het weerstandslichaam liggen en de inductieve eigenschappen elkaar opheffen.

Nichroom Nikkel koppel
Een thermokoppel bestaande uit nikkel-chroom aan de positieve pool en nikkel-aluminium aan de negatieve pool. Een dergelijk koppel is bruikbaar voor temperatuurmetingen tot ongeveer 1.200 graden Celcius. De thermospanning bedraagt 40 microV-graad en de karakteristiek verloopt over een breed temperatuurbereik lineair. Zie ook Vego`s `Know it All`-brochure nr. 03-04-06, `Thermokoppel versterkers`.

Nichroom
Een legering van 62 % nikkel, 15 % chroom en 23 % ijzer, die gebruikt wordt voor het maken van weerstandsdraad. De draad is zeer temperatuurbestendig en vandaar dat dit materiaal ook gebruikt wordt voor het wikkelen van verwarmingselementen. De specifieke weerstand van Nichroom bedraagt 108 Ohm-m bij 20 graden Celcius.

NiCad
Afkorting van `NikkelCadmium` accu. Een accu die een revolutie in de voeding van draagbare apparatuur heeft teweeg gebracht. Voor de ontwikkeling van de handige Ni-Cad`s kon draagbare apparatuur alleen gevoed worden uit eenmalig te gebruiken cellen op basis van het oeroude Leclanché-principe of uit weliswaar herlaadbare, maar loodzware en grote loodaccu`s. Ni-Cad`s bezitten een anode van nikkel en een kathode van cadmium en leveren per cel een spanning van ongeveer 1,2 V. Deze accu`s kunnen meer dan 1000 keer ontladen en weer geladen worden en hebben dezelfde afmetingen als de standaard niet herlaadbare cellen. Weliswaar heeft een NiCad een veel kleinere capaciteit dan een cel uit een loodaccu, maar voor de moderne zuinige draagbare apparatuur is dat geen probleem. Een groot nadeel van NiCad`s is de aanwezigheid in de accu van het zware metaal cadmium dat zeer schadelijk is voor het milieu. Vandaar dat het gebruik van NiCad`s nogal onder druk staat en deze accu-cellen langzaam maar zeker vervangen worden door milieuvriendelijkere cellen, zoals nikkel-metaalhydride en lithium-metaal cellen. Er bestaan diverse soorten Ni-Cad cellen, waarvan de bekendste nu besproken worden. De samenstelling van de gesinterde cylindrische NiCad cel is getekend in onderstaande figuur.
De elektroden (5 en 7) zijn gevormd door stalen stroken die, evenals de beker (8), van een dikke laag nikkel worden voorzien. Tijdens de fabricage worden de stroken aan beide kanten van een nikkelhoudende emulsie voorzien.

Nibble Mode DRAM
Een dynamisch random access geheugen, waarbij vier opeenvolgende bits op één enkele data-lijn kunnen worden in of uitgelezen door het pulsen van de CAS-lijn als RAS actief is. Het is daarbij niet noodzakelijk voor iedere lees- of schrijf-instructie het geheugen te adresseren. Dat hoeft alleen bij het eerste bit van het nibble te gebeuren.

Nibble
Een groep van vier bits, die bijgevolg voorgesteld kan worden door één hexacedimaal symbool, zoals `nibble 5` of `nibble B`. Een nibble is dus de helft van een byte.

Nixie buis
Een van de eerste numerieke indicatoren die op de markt werd gebracht en voorloper van de moderne zeven-segment indicatoren. Een Nixie buis bestaat, zie onderstaande figuur, uit een glazen ballon gevuld met neon gas.
In de ballon is een ronde metalen elektrode aangebracht, de anode. In de door deze anode gevormde ruimte zijn tien gaasvormige kathoden aangebracht, op een kunstige manier gevormd tot de cijfers 0 tot en met 9. Zet men via een voorschakelweerstand een spanning van ongeveer 200 V tussen de anode (positief) en een van de kathoden (negatief) dan zal de betreffende kathode zacht rood gaan oplichten en wordt een van de cijfers dus zichtbaar. In de oer-serie TTL7400 zijn een aantal drivers ontwikkeld, waarmee men rechtstreeks Nixie buizen kon aansturen, zoals de SN74141. In onderstaande figuur is het symbool van een Nixie buis getekend.

Niveau
In het algemeen de grootte van een elektrische grootheid. Men spreek bijvoorbeeld van een spanningsniveau van +5 V, waarmee wordt bedoeld dat een bepaald punt op een spanning staat die 5 V groter is dan de referentiespanning (de massa). Specifiek in de transmissietechniek bedoeld men met niveaus de logaritmische verhoudingen, uitgedrukt in dB, tussen spanningen, stromen of vermogens op twee punten. In de meeste gevallen wordt als tweede `punt` een gestandaardiseerd referentieniveau gekozen, bijvoorbeeld 1 mW in 600 Ohm of 0,775 V of 1,29 mA over of door een weerstand van 600 Ohm.

NLQ
Letterwoord van `Nearly Letter Quality`. Een optie die bij matrixprinters wordt gebruikt en waarbij de printerkop twee maal over een tekstregel wordt gestuurd. Bij de tweede printgang wordt het papier echter iets verschoven, waardoor het per definitie rafelige letterbeeld van een dergelijke printer iets beter wordt, zie onderstaande figuur.

n laag
Een halfgeleidende laag waarin de vrije ladingsdragers voorkomen onder de vorm van elektronen. Dit in tegenstelling tot een p laag, waarin de vrije ladingsdragers aanwezig zijn onder de vorm van gaten.

N channel FET
Afgekort tot NFET. Een FET waarbij de gate is aangesloten op een type-P materiaal dat is aangebracht in een type-N materiaal dat de source en drain verbindt, zie onderstaande figuur.
De werking van het onderdeel berust op het aanbrengen van een negatieve spanning op de gate ten opzichte van de source. Hierdoor ontstaat er rond de gate een zogenoemde verarmingszône die min of meer diep in het kanaal tussen source en drain doordringt. De geleiding tussen source en drain kan dus gevarieerd worden door de spanning op de gate. Bij een voldoende negatieve spanning op de gate blokkeert de verarmingszône het volledige kanaal, waardoor de FET volledig wordt afgeknepen en er geen stroom tussen source en drain kan vloeien. Het symbool van een NFET is getekend in onderstaande figuur.