KSART - Kunstvormen

Categorie: Algemeen of niet ingedeeld
Datum & Land: 02/10/2022, NL
Woorden: 16070

agora's
Open ruimten in oud-Griekse nederzettingen die werden gebruikt als marktplaatsen of algemene openbare verzamelruimten

agraaf
Sluithaakjes, vaak rijkelijk versierd, in de vorm van een haak vastgenaaid aan de ene kant van een kledingstuk of wapenuitrusting, die kan worden vastgemaakt aan een lus of ring die is vastgenaaid aan de andere kant

agrafe
Lange, smalle sierspelden

agrarisch gebouw
Gebouwen voor de uitoefening van het boerenbedrijf. Gebruik voor bewoning in deze context 'boerderijen'

agronomie
Tak van de landbouw die zich bezighoudt met het bewerken van land, onderhoud van grond en de verbetering, productie en het beheer van veldgewassen. Zie 'bodemkunde' voor de wetenschap die zich bezighoudt met alle aspecten van bodemsoorten, inclusief hun oorsprong, spreiding, classificatie, gebruik, natuur- en scheikundige eigenschappen en de rol van organismen in het ontstaan van de bodem en met betrekking tot bodemkenmerken

Ahmed III
Verwijst naar de kunst en architectuur in de periode van de heerschappij van Ahmed II, die regeerde van 1703 tot 1730. Zijn heerschappij omspant het grootste gedeelte van wat bekend staat als de 'Tulpenperiode'. Ahmed staat vooral bekend om zijn patronaat van de hofschilder Levni, die verantwoordelijk was voor een van de beroemdste latere Ottomaanse historische manuscripten, de 'Sūrnāma' of het 'Festivalboek', uit ca. 1720. Ahmed staat ook bekend om het bouwen van een aantal fonteinen in de hoofdstad met hun karakteristieke decoratie uit de Tulpenperiode, bestaande uit lage marmeren reliëfs met afbeeldingen van vazen met bloemen. Er was ook een langdurige periode van ontwikkeling van paleisarchitectuur tijdens deze periode, vooral met betrekking tot het houten kustpaleis of yali, gebouwd aan de Bosporus

Ahouan
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in Ivoorkust leeft

ahimsa
Verwijst naar het beginsel van eerbied voor al het leven en geweldloosheid tegenover alle levende wezens, dat wordt aangetroffen in het boeddhisme, bepaalde hindoegemeenschappen en vooral het jaïnisme. Ahimsa is gebaseerd op de overtuiging dat alle levende wezens heilig zijn en dat geweld negatieve gevolgen heeft voor hen die het plegen; zo kan het toebrengen van schade aan iets levends resulteren in een ongunstige reïncarnatie. De term komt uit het Sanskriet en betekent 'niet kwaad doend'

Ahmadiyya
Verwijst naar een islamitische religieuze beweging die in 1889 in India is gesticht door Mirza Ghulam Ahmad (ca. 1839-1908). Ghulam Ahmad beweerde dat hij de in de Koran voorspelde messias Mahdi, de christelijke Verlosser, een incarnatie van de hindoegod Krishna en een wederverschijning van Mohammed was. In 1914 splitste de geloofsgemeenschap zich in twee heel verschillende takken, de Qadiyani en de Lahori. De Ahmadiyya-beweging wordt door orthodoxe moslims afgewezen omdat de claim van Ghulam Ahmad dat hij een profeet is na Mohammed, niet samengaat met het traditionele geloof dat Mohammed de laatste manifestatie van God was. Andere onorthodoxe overtuigingen zijn dat Jezus zijn dood heeft geveinsd en in werkelijkheid is ontkomen naar India, waar hij overleed op de leeftijd van 120 jaar, en dat het begrip jihad (heilige oorlog) kan worden geherinterpreteerd als een vreedzame in plaats van gewelddadige strijd tegen ongelovigen. Na jarenlange demonstraties tegen de beweging werden haar volgelingen in 1974 tot ketters uitgeroepen en officieel in de ban gedaan door de orthodoxe islamitische gemeenschap. De beweging staat bekend om haar zendingsijver en is actief in Azië, Afrika en Europa

Air Youssi
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, een Berbervolk dat in het Middelste Atlas-gebergte in Marokko leeft

Ait Atta
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in het Marokkaanse Hoge Atlas-gebergte en in de Sahara leeft en een subgroep van de Shluh vormt

Ait Hadiddou
Beschrijft werken die zijn vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in het Hoge Atlas-gebergte leeft en een subgroep van de Berbers vormt

Aizi
Beschrijft werk dat is vervaardigd door het gelijknamige Afrikaanse volk, dat in het lagunegebied van Ivoorkust leeft

Ajmer
Verwijst naar miniatuurschilderkunst die werd ontwikkeld in Ajmer in Rajasthan; Ajmer-schilderkunst is een voorbeeld van de uitbreiding van de Mogol-stijl van schilderen naar Rajasthan. De Mogol-keizer Jahangir (regeerde 1605-1627), die zijn hof tijdelijk verplaatste naar Ajmer tussen 1613 en 1616, was een belangrijke kunstbegunstiger. Getinte schilderijen met onvoltooide achtergronden en steenrode lijsten komen veel voor

akroliet
Beeldhouwwerken waarbij de uiteinden van het lichaam van steen zijn gemaakt en de torso van ander materiaal, meestal hout

akoestische eigenschap
De eigenschappen van geluid, vooral de geluidseigenschappen van gebouwde omgevingen, materialen en geluidsapparaten, zoals echo en absorptie

akua'mma
Te gebruiken voor, gewoonlijk vrouwelijke, vruchtbaarheidsfiguren, abstract van vorm, met een schijfvormig hoofd, een hoog ovaal voorhoofd en meestal horizontale armen, een cilindervormige romp, borsten en navel; garanderen naar de overtuiging van de Asante in West-Afrika de bevruchting en een voorspoedige geboorte

akrafokonmu
Gouden schijven van het Afrikaanse Akan-volk, vaak verfijnd afgewerkt, doorgaans op de borst gedragen hangers, maar sporadisch ook bevestigd aan kapjes of het haar of de enkel. Ze waren oorspronkelijk bedoeld, met name bij de Asante, om de drager te onderscheiden als de 'akra' of 'zielenreiniger' van een koning, die verantwoordelijk was voor het reinigen van de ziel van de koning tijdens zuiveringsrituelen of ceremonieën ter vernieuwing van de ziel. Later kregen akrafokonmu meerdere functies en werden ze gedragen door koningen, stamhoofden, zwaarddragers, herauten, onderhoofden, krijgsheren, lagere functionarissen en jonge meisjes tijdens puberteitsrituelen

akoestische zoldering
Plafonds bedekt met een materiaal dat ontworpen is om geluid te absorberen

Aka
Te gebruiken om werken te beschrijven van de gelijknamige Afrikaanse etnische groep die leeft in het noordwestelijke Ituriwoud in de Democratische Republiek Congo

akonkromfi
Met koper beslagen prestigieuze X-framestoelen van het Afrikaanse Asantevolk, met armleuningen een ajour bewerkte rug en diagonaal gekruiste poten; de vorm van de poten is afgeleid van Europese vouwstoelen

Akposo
Verwijst naar werken die zijn vervaardigd door de gelijknamige Afrikaanse etnische groep, die in Togo en Ghana leeft

akoestici
Verwijst naar personen die gespecialiseerd zijn in de wetenschap van geluid en geluidsgolven. Verwijst tevens naar personen die geluidsapparatuur, akoestische materialen en akoestische componenten of structuren ontwerpen, vervaardigen of herstellen

akoestisch hulpmiddel
Omvat voorwerpen die worden gebruikt bij het onderzoek van geluid en om geluid over te brengen

akoestische interferometer
Instrumenten die de versnelling en verzwakking meten van geluidsgolven in een gas of een vloestof door te kijken naar het interferentiepatroon dat wordt gevormd door twee golven die worden geproduceerd door dezelfde bron

akropolis
De hoger gelegen en meestal versterkte delen van oude Griekse steden, met doorgaans tempels en een aantal openbare gebouwen, en gebruikt als toevluchtsoorden

aks
Wordt gebruikt voor snijgereedschap dat bestaat uit een relatief zware kop met een snijkant die is bevestigd aan een handvat waarbij de snijkant(en) parallel lopen aan het handvat zodat het kan worden gebruikt voor hakken. Gebruik 'bijlen (wapens)' voor bijlen die worden gebruikt als wapens

aksen
Bijlen ontworpen om mee te strijden

akte
Meestal gewaarmerkte documenten waarin een eigendomsoverdracht wordt vastgelegd, met name met betrekking tot onroerend goed

akte van borgtocht
Wettelijke documenten waarmee een partij een tweede partij garandeert te betalen voor de schuld, de wanbetaling of het in gebreke blijven van een derde partij

aktentassen
Platte, flexibele rechthoekige houders met een handvat die worden gebruikt worden voor het vervoeren van boeken, papieren en dergelijke, vaak vervaardigd van leer. Voor platte, harde, vierkante houders wordt 'diplomatenkoffertje' gebruikt

Aktion
Body art waarbij theatrale, op rituelen gelijkende elementen een belangrijke rol spelen, meestal voor een publiek uitgevoerd. Vaak wordt getracht de grenzen tussen kunst en het leven te doorbreken. Vooral in Duitsland en Oostenrijk

Akwete
Te gebruiken voor textiel dat wordt geweven door Igbo-vrouwen in Nigeria, met complexe ingewoven patronen in katoen of kunstzijde op een grondweefsel van katoen. Er wordt alleen commercieel machinaal geweven draad voor gebruikt

alternatieve strips
Strips die waren geïnspireerd op de undergroundstrips van de jaren 60 en 70 van de 20ste eeuw, en die vanaf circa 1980 in tijdschriften verschenen. De inhoud is doorgaans bestemd voor een volwassen publiek en de oplage is beperkt

alzatas
Een type Italiaans bord dat is bevestigd op een hoge en dunne standaard, vaak gebruikt als middenstuk of fruitschaal. Soms zijn er meerdere borden boven elkaar geplaatst. De borden zijn meestal gemaakt van glas of aardewerk

alabastrum
Kleine Oudgriekse of Romeinse vaten voor het bewaren van oliën, zalven of parfums; meestal langwerpig van vorm, bijna cilindrisch, en rond aflopend aan de onderkant. Ze hebben ofwel geen handvat ofwel één klein handvat aan de zijkant. Alabastra zijn zo klein dat ze in één hand konden worden gehouden en ook konden worden gedragen aan een touwtje dat ofwel door de smalle hals heen liep, ofwel door kleine lussen op de schouder werd gehaald. De vorm is oorspronkelijk afkomstig uit Egypte, waar de alabastra waren uitgevoerd in glas, faience of albast (de naam is van deze steen afgeleid)

albigenzen
Een vertakking van de middeleeuwse katharen in het zuiden van Frankrijk; hun belangrijkste centrum bevond zich in Toulouse maar zij waren ook actief in Albi, vandaar de naam die hun in 1163 werd gegeven door het Concilie van Tours. De sekte werd door de katholieke kerk als een ernstige bedreiging beschouwd: paus Innocentius III (1198-1216) slaagde er niet in deze dualistische ketters te bekeren en Simon van Montfort leidde tot 1218 een bloedige campagne (de Albigenzische Kruistocht) tegen hen. Ook de dominicaner inquisitie heeft getracht de sekte uit te roeien

Aldine-boekbanden
Vroege met goud bewerkte boekbanden die in Venetië en andere plaatsen in Noord-Italië werden vervaardigd. De hoeken zijn vaak gedecoreerd met gestileerde arabesken of een kleine driepasvorm, een zogeheten 'Aldine-fleuron'. Kenmerkende decoraties voor deze banden zijn geometrische vlechtbandmotieven of rechthoekige panelen met gouden riemlijsten, met de titel van het boek of de naam van de schrijver in het midden gestempeld

algebraïsten
Personen die zijn geschoold of werkzaam zijn op dat deelgebied van de wiskunde dat onderzoek doet naar algemene beweringen omtrent relaties, met gebruikmaking van letters of andere symbolen voor het weergeven van specifieke wiskundige elementen, zoals getallenverzamelingen, waarden, vectoren en reeksen

allergie
Abnormale reacties van het lichaam op een gevoeligmakende dosering van, of het blootstellen aan, een bepaalde vreemde stof

alligatie
Een algemene naam voor staal dat zijn onderscheidende eigenschappen dankt aan andere elementen dan koolstof. Soorten staallegering ontlenen hun naam meestal aan de elementen die de meeste invloed hebben op hun karakter. Gewoonlijk gebruikt voor het maken van gereedschappen en voor bouwwerkzaamheden

allee
Wordt gebruikt voor paden omzoomd met in formatie geplante bomen, gesnoeide heggen of struiken; meestal in geometrisch aangelegde tuinen of parken

algemene aannemer
Aannemers die op een bouwterrein verantwoordelijk zijn voor het grootste gedeelte van het werk, inclusief het werk dat door onderaannemers wordt gedaan

algemeen plan
Wordt gebruikt als algemene aanduiding voor tekeningen die de structuur of indeling van een schip aangeven, zowel in bovenaanzichten, zijaanzichten of doorsneden. Dit kunnen constructietekeningen zijn, gebruikt voor de bouw van een schip, of revisietekeningen gemaakt naar een bestaand schip

alcarraza’s
Spaanse watervaten van poreus, ongeglazuurd aardewerk, gebruikt om water te koelen door verdamping

alicatados
Verwijst meestal naar muurdecoraties die bestaan uit mozaïeken van stukken geglazuurd aardewerk in verschillende kleuren met uiteenlopende geometrische vormen. Alicatados werden populair in de 12de eeuw, maar werden snel vervangen door mozaïeken die bestonden uit eenvormige stukken. Vanaf de 15de eeuw werden alicatados voornamelijk gebruikt ter omlijsting van tegelwerk. De term is Spaans en betekent 'snijwerk'

alluviaal
Afzetting van aarde, zand en ander meegevoerd materiaal dat is achtergelaten door water dat stroomt over land dat niet permanent bedekt is met water; hoofdzakelijk van toepassing op de afzettingen die zich hebben gevormd in rivierdalen en -delta's

aluminiumsilicaat
Algemene benaming voor een mineraal dat overvloedig voorkomt. Het wordt gebruikt voor emaille, aardewerk, tegels en glas en in kunstmest, vloeimiddelen en korrelige dakbedekkingsmaterialen. Verder wordt het gebruikt als schuurmiddel in zeep en schoonmaakmiddelen

alfabet
Reeksen tekens of symbolen waarmee een taal wordt geschreven

alfabet quilt
Quilts met de letters van het alfabet en soms met afbeeldingen ter illustratie, b.v. een appel bij de letter A

altaartrap
Verplaatsbaar trapje van enkele treden, waarop de priester kan staan bij de plaatsing in en het terugnemen uit de expositietroon op het tabernakel van de monstrans of de expositieciborie

altaarstuk
Verwijst naar geschilderde of beeldgesneden beelddragende objecten in christelijke kerken. Kenmerkend voor altaarstukken is dat deze meestal zijn ingelijst, en dat ze óf aan de achterkant van het altaar zijn opgesteld, aansluitend op de achterkant van het altaarblok, óf op de muur achter het altaar zijn gehangen. Altaarstukken kunnen op zowel het centrale hoogaltaar als op de zijaltaren zijn geplaatst. Op de afbeelding zijn doorgaans religieuze figuren te zien die dikwijls deel uitmaken van een verhalende of didactische scène. Ook een beschermheilige van de kerk wordt vaak op een altaarstuk afgebeeld

alderman
Te gebruiken voor leden van de gemeentelijke wetgevende macht in de Verenigde Staten, Canada en - tot 1973 - Groot-Brittannië. Oorspronkelijk gebruikt voor edelmannen in het Angelsaksische Brittannië, voornamelijk voor edelmannen die namens de koning voormalige koninkrijken, graafschappen en gewesten bestuurden

Algonkin
Beschrijft werken die zijn geproduceerd door de gelijknamige, oorspronkelijke bevolking van Canada, die in het noorden van Ontario en Québec leeft, langs de rivier de Ottawa

Alhambravazen
Verwijst naar grote lustrewerkvazen met vleugelvormige handvatten die zijn aangetroffen in het middeleeuwse islamitische paleis Alhambra in de Spaanse stad Granada. De vazen hebben een gemiddelde hoogte van 125 cm en zijn daarmee de grootste lustrewerkvaten die ooit zijn gemaakt. Ze zijn vermoedelijk vervaardigd in de kustplaats Málaga. Dit amforavormige vaatwerk wordt onderscheiden in twee stijlgroepen. De vazen van de eerste groep dateren uit de 13de en vroege 14de eeuw en zijn boller van vorm, met een kortere hals, monochroom lustre en forse, hoekige inscripties. Vazen uit de tweede groep dateren uit de late 14de en vroege 15de eeuw, zijn langwerpiger van vorm en gedecoreerd in kobaltblauw met verguldsel. Bovendien zijn de inscripties minder opvallend. Deze vazen zijn vrij wankel en werden om die reden vermoedelijk op een standaard geplaatst of in gaten in de vloer bevestigd

alpujarras-kleden
Handgeweven kleden met luspolen, gemaakt in Spanje in het district Aljuparras ten zuiden van Granada en elders in Andalusië en Castilië. De basis is van linnen en de ruwe wol van de polen loopt langs het inweefsel, waarbij iedere kleur volgens het patroon in lussen boven het oppervlak wordt getrokken. Er gaan ongeveer 3 lussen in 1 vierkante centimeter. Deze techniek wordt mogelijk al lange tijd in het gebied toegepast, maar de nog bestaande exemplaren dateren vermoedelijk niet van vóór de 18de eeuw. De patronen kunnen worden omschreven als volkskunst en de kleuren, meestal twee maar soms wel tien, zijn krachtig. De alpujarras-kleden zijn waarschijnlijk van Moorse oorsprong. De constructie van de kleden maakt ze vooral geschikt als beddensprei

alumni-adresboek
Lijsten met namen, adressen en andere gegevens van oudstudenten aan scholen, instituten of universiteiten

alzata d'altare
Grote nissen aediculae achter het altaar waarin het altaarstuk of de altaarbeelden op een verhoging staan

album amicorum
Ingebonden verzamelingen met handgeschreven teksten, geschriften en tekeningen van de vrienden en kennissen van de eigenaar. Men denkt dat ze voor het eerst werden gemaakt in het midden van de zestiende eeuw in de Duitstalige gebieden in Europa. De gewoonte werd verspreid door studenten die van de ene universiteit naar de ander reisden. Ook niet-studenten gingen ze gebruiken, met name mannen en vrouwen uit de bourgeoisie. De albums van mensen van adel bevatten gewoonlijk afbeeldingen van hun wapens

album quilt
Quilts bestaande uit blokken, vaak met afbeeldingen, als aandenken vervaardigd (en ook gesigneerd) door verschillende mensen. Geen Nederlands equivalent

altaarvaas
Bloemenvaas voor op het altaar, soms voorzien van religieuze symbolen of afbeeldingen

alentours-tapisserieën
Verwijst naar een stijl van wandkleedontwerpen die werd ontwikkeld in de Gobelins-fabriek en zijn bloeitijd had in het Frankrijk van de 18de eeuw. Het wordt gekenmerkt door een relatief kleine, ingekaderde afbeelding met personages of een ander tafereel, waarbij het tafereel wordt omlijst door rijk afgewerkte randen die bestaan uit motieven als bloemen, guirlandes, decoratieve touwen en andere versieringen

Almoravidisch
Verwijst naar de kunst en cultuur die zijn verbonden met de islamitische Berberdynastie die regeerde in Spanje en Noord-Afrika van 1054 tot 1147, toen deze dynastie werd opgevolgd door de Almohad-dynastie. De Almoravids ontwikkelden zich uit een puriteinse beweging in westelijk Afrika die Noord-Afrikaanse Berbers aansprak. De Almoravid-leider Yusuf b. Tashfin stichtte Marrakesh in 1069. Vanaf 1090 bestuurde de dynastie Andalusië en via deze connectie werd de Umayyad-kunst van Spanje overgebracht naar Noord-Afrika. Er was ook sprake van een Egyptische invloed. De Almoravids stonden bekend om hun puriteins fanatisme en waren vooral begunstigers van religieuze architectuur. Ze bouwden moskeeën in Tilimsen en Algiers die waren geïnspireerd op de moskee van Córdoba; andere opmerkelijke moskeeën werden gebouwd in Fez. Almoravid-architecten stonden bekend om hun vindingrijke manipulatie van driedimensionale ruimte waarbij gebruik werd gemaakt van ornamentele bogen en decoratieve gewelven, architecturale vormen die traditioneel gescheiden werden gehouden. Deze en andere architecturale vormen verlevendigen in plaats van toegepaste decoratie hun gebouwen. Het kenmerk van hun karakteristieke Maghribi-muqarnas is dat het exterieur niets onthult van de interne configuratie. Het muqarnas-gewelf van Fez is gebouwd over een rechthoekige ruimte en fungeert op deze manier visueel eerder als een hangend plafond dan als een traditionele koepel. Een fontein die eens deel uitmaakte van de Grote Moskee van Marrakesh is bekend om zijn gelobde en gekrulde boogvormen die een krachtig ritme in de beeldhouwwerken creëren

alençonkant
Een type naaldkant die werd gemaakt in en rond Alençon in Frankrijk en vergelijkbare kant die elders werd gemaakt. Venetiaanse kantmakers werden in 1665 door Colbert naar Frankrijk gehaald, waar ze zich in 1765 vestigden in Alençon. Daar richtten ze een kantindustrie op die door de overheid werd beschermd. De industrie raakte in de loop van de 18de eeuw in verval, maar werd door Napoleon en later tijdens het Tweede Keizerrijk in ere hersteld. Alençonkant wordt gekenmerkt door een gelijkvormig vierkant maaswerk met gedraaide zijden, veelvuldig gebruik van decoraties en opvallende hoofdelementen met een in het oog springend koord

Almohad
Verwijst naar de kunst en cultuur die zijn verbonden met de islamitische Berberdynastie die regeerde in Noord-Afrika en zuidelijk Spanje (1130-1269). Deze periode is opmerkelijk omdat het voor het eerst was dat de hele Maghrib was verenigd onder één dynastie. De Almohads stonden op tegen de Almoravids in 1121 en veroverden Marrakesh in 1147. De dynastie verloor macht toen ze werd verslagen door Alfonso VIII in 1212, waarbij Andalusië verloren ging, en in 1269, toen men Marrakesh kwijtraakte aan de Berberse Marinids. De Almohad-hoven in Marrakesh en Sevilla waren centra van islamitische kunst en islamitisch onderwijs, vooral op het gebied van filosofie. Almohad-architectuur staat bekend om de combinatie van puriteins, eenvoudig ontwerp en overvloedige decoratie. Er werden enorme congregationalistische moskeeën gebouwd in Sevilla, Rabat en Marrakesh. Eenvoudige interieurs worden verlucht door middel van weelderige, gelobde bogen en andere details. Herhaald gebruik van een architecturale eenheid zoals een arcade of nis om gerichte doorkijkjes en een diep gevoel van ruimte te creëren, is een andere kenmerkende eigenschap. Sobere exterieurs contrasteren sterk met de rijk geïllustreerde, gigantische vierkante minaretten (laat 12de eeuw) van de drie moskeeën. Deze minaretten zijn rijkelijk voorzien van venstervormige openingen en elke zijde heeft verschillende rasterontwerpen die zijn uitgevoerd in verhoogd metselwerk. De moskee van Tinmal, met zijn karakteristieke Maghribi T-vorm, wordt beschouwd als een Almohad-meesterwerk. De locatie van de minaret achter de mihrab is een belangrijke vernieuwing van Tinmal. Almohad-moskeeën zijn gewoonlijk vergroot ten koste van hun binnenhoven. Andere kunsten zoals het maken van boeken, metaalwerken en luxe weefsels floreerden eveneens. Verschillende exemplaren van de Koran tonen aan dat papier tijdens deze periode perkament begon te verdringen. Een boekband op een prachtige, meerdelige Ko...

al fresco
Techniek voor het vervaardigen van muurschilderingen, waarbij met sneldrogende, kalkbestendige waterverf op een nog natte laag pleisterkalk wordt geschilderd

al secco
De techniek van het muurschilderen op gedroogde pleisterkalk, of het retoucheren van een fresco als deze is hard geworden

ala
Alkoven of zijruimten van het atrium in antieke Romeinse huizen

Alabama crème marmer
Amerikaans wit marmer, geschikt voor beeldhouwwerk

Alabama-kalksteen
Lichte grijsachtige of bijna witte oölitische kalksteen die wordt gewonnen in Colbert County, Alabama. Het bevat grote geïsoleerde schelpen en andere fossielen

Aladdinlamp
Petroleumlampen die branden middels een centrale tochtbrander en een gloeikousje. De lampen zijn gebaseerd op een patent uit 1909 en zijn meestal van metaal of glas

alambieken
Toestellen van glas of metaal, die vroeger werden gebruikt bij het distilleren. Ze hebben de vorm van een omgekeerde kom met binnenin een gootje langs de rand, waar de gecondenseerde damp door naar beneden loopt en waar een lange, horizontaal hellende buis naar de houder voor het gedistilleerde vocht loopt

alameda's
Wordt gebruikt voor schaduwrijke promenades, vaak met beplanting en zitruimte, in Spaanstalige landen en voor openbare tuinen of parken met soortgelijke kenmerken in het zuidwesten van de Verenigde Staten

Albizia odoratissima
Middelgrote boomsoort die inheems is in Bangladesh, China, India, Laos, Myanmar, Nepal, Pakistan, Sri Lanka, Thailand en Vietnam. Is als exoot aangetroffen in Burundi, Kenia, Malawi, Mozambique en Zimbabwe. De bladeren worden gebruikt als veevoer, de peulen worden door apen gegeten. Het hout wordt gebruikt voor meubilair en in de bouw. Afgevallen takken worden gebruikt als brandstof. De gom wordt gebruikt als versnijder voor andere gommen

albanyslee
Te gebruiken voor arresleden die voor het eerst werden ontworpen door James Gould uit Albany, in de staat New York, en meestal werden gekenmerkt door vloeiende lijnen en geronde of bolle kasten; vaak voorzien van kleurrijk versierde panelen

albarello
Verwijst naar opvallende medicijnpotten die tussen de 15de en 18de eeuw werden geproduceerd, hoofdzakelijk in het Midden-Oosten en in Spanje en Italië. Ze waren bedoeld als houder voor zalven en geneesmiddelen in droge poedervorm, of voor verfpigmenten. Ze zijn meestal 18 à 20 centimeter hoog, vaak van majolica of faience, en cilindrisch van vorm, met holle of verdiepte zijkanten om het vastpakken te vergemakkelijken; veelal zijn ze voorzien van een brede opening om de inhoud gemakkelijker bereikbaar te maken. Soms hebben ze dicht bij elkaar geplaatste handvatten. Ze zijn evenwel niet bedoeld voor het bewaren van vloeistof en zijn daarom niet voorzien van een tuit of rand en meestal niet van handvatten, en hebben evenmin een bolle vorm. Doorgaans hebben ze geen deksel, en werd een stukje papier of perkament rond de rand gebonden om de pot af te dekken

albast
Een reeks witachtige kleuren die lijken op de kleur van albast, een fijnkorrelige, marmerachtige variant van gips

albes
Liturgische gewaden met lange, strakke mouwen en een volledige rok, meestal van linnen gemaakt. Alben worden door christelijke priesters en soms ook door gewijde koningen gedragen, vaak onder een ander gewaad. In de westerse kerken zijn ze wit en in de oosterse kerken kunnen ze allerlei kleuren hebben. Alben werden soms gedecoreerd met rijk geborduurde apparels bij de polsen en langs de onderzijde. De term verwijst eveneens naar soortgelijke niet-kerkelijke kleding, met name zoals die door de oude Grieken en Romeinen werd gedragen

Albizia
Geslacht van ongeveer 150 soorten bloeiende bomen, struiken en lianen uit tropische en subtropische steken. Sommige soorten worden gekweekt als sierplant of voor hun hout. Het geslacht is vernoemd naar Filippo del Albizzi, een Florentijnse edelman die A. julibrissin in 1749 als eerste kweekte

Albizia lebbek
Boomsoort, inheems in tropisch Azië en Australië, die ongeveer 24 meter hoog wordt en peulen met een lengte van 23-30 centimeter draagt. Produceert geurende bloemen. De soort wordt gebruikt voor milieubeheer en als schaduwboom, voedergewas, geneesmiddel en timmerhout

album
Wordt gebruikt voor ongepubliceerde reeksen bladen, gebonden of los, waarin materiaal van allerlei aard bevestigd is of kan worden

albumine
Fotografisch procédé met albumine als bindmiddel; wordt veel gebruikt voor fotoafdrukken en soms voor lantaarnplaatjes, maar zelden voor negatieven op glas

alcazar
Spaanse of Moorse kastelen, vestingen of versterkte paleizen

Alces
Genus waartoe de eland behoort

alchimie
Een vorm van scheikunde en speculatieve filosofie die werd beoefend tijdens de Middeleeuwen en de Renaissance, die zich voornamelijk bezighield met het ontdekken van methoden voor het omzetten van onedel metaal naar goud en met het vinden van een universele solvent en een levenselixer

Alcidae
Zeevogelfamilie waartoe de papegaaiduikers, zeekoeten, kleine alken en hun verwanten behoren. Ze vertonen een oppervlakkige gelijkenis met pinguïns, maar zijn daarmee niet nauw verwant

alcoholmeter van Gay-Lussac
De alcoholmeter van Gay-Lussac is een hydrometer die is uitgevonden door de Franse natuur- en scheikundige Louis Gay-Lussac. Dit instrument wordt in België en Frankrijk gebruikt voor de wettelijke bepaling van het alcoholgehalte in graden Gay-Lussac. Dit is nodig voor het bepaling van de hoogte van de accijnsheffing. Eén graad Gay-Lussac komt overeen met één volumeprocent ethanol in een vermenging van ethanol en water bij een exacte temperatuur van 15°C

alcoholverslaafden
Zij die die verslaafd zijn aan alcoholische dranken

alcoholwegers
Instrumenten die de hoeveelheid alcohol in een vloeistof meten

aldehyde gelooid
Gelooide huiden of vellen, meestal schapen- of lamshuiden, waarvan de nerf is gesplitst of afgeschoren. Bewerkt met een aldehyde (meestal een formaldehyde) waardoor een witte, afwasbare leersoort ontstaat

aleatoriek
Compositietechniek waarbij de componist een aanzienlijk deel van de controle over het stuk overlaat aan de musici of omstandigheden, uitgezonderd enkele traditionele manieren om dit te doen, zoals geleide improvisatie en maatloze rusten. In het algemeen worden drie methoden toegepast: (1) gebruik van toevalsprocedures in het maken van composities, (2) de musicus laten kiezen uit diverse mogelijkheden die door de componist worden aangereikt en (3) het gebruik van niet-traditionele of volledig nieuwe schema's of notaties en notatiesymbolen die zorgen voor lossere instructies van de componist en veel ruimte laten voor de interpretatie van de musicus. De techniek is sinds medio 20ste eeuw veelvuldig toegepast en een van de belangrijkste beoefenaars was de Amerikaanse componist John Cage

aleglas
Glazen bedoeld om ale of bier uit te drinken. Exemplaren uit de vroege 17e en 18e eeuw hebben vaak dezelfde vorm als een hoog wijnglas, S-vormig van lijn of met een ronde trechtervormige kelk en staand op een steel die in lengte kan variëren. De inhoud van de kelk is meestal tussen de 1 en 1½ deciliter. Moderne exemplaren hebben vaak de vorm van hoge, dunne glazen, meestal met een inhoud van 3½ deciliter, die naar beneden smal toelopen en op een massieve basis staan

alentours
Verwijst naar een sierrand voor wandtapijten, die voor het eerst rond 1714 werd ontwikkeld in de wandtapijtenfabriek Gobelins, waarschijnlijk voor de door Coypel ontwerpen reeks Don Quichotte-wandtapijten. Alentours wordt gekenmerkt door het simuleren van een brede, overdadige damastrand rond een verhoudingsgewijs klein tafereel. De rand is doorgaans gedecoreerd met trompe l'oeuil-festoenen met linten, bloemen, dieren, koorden of vruchten

aleppo eikenhout
Hout van de boom behorende tot de soort Quercus infectoria, inheems in het Nabije Oosten

alethoscoop
Een instrument om foto's te bekijken door een lens, zodat ze voorgesteld worden in hun natuurlijke proportie en relaties

alette
In Romeinse en latere de klassieke stijl imiterende architectuur, de delen van een pijler die steunpunten van een boog vormen, en die een centraal ingewerkte zuil of pilaster flankeren die een architraaf draagt

algemeen belang
Het welzijn of de voorspoed van het volk als geheel

algemeen ziekenhuis
Ziekenhuizen waar men niet alleen medische zorg biedt aan patiënten van een bepaald geslacht, met specifieke aandoeningen of met een bepaalde leeftijd

algenachtige kalksteen
Kalksteen die grotendeels bestaat uit de resten van calciumcarbonaatproducerende algen, of waarin dergelijke algen dienen om de fragmenten van andere producenten van calciumcarbonaat te binden

alghaita
Schalmeien met pirouette, een lange ijzeren stift met het riet, vijf of zes vingergaten en een klankbeker; pijp en klankbeker zijn uit één stuk hout gesneden en bedekt met leer; oorspronkelijk ontwikkeld en bespeeld in West-Afrika