Kennisbasis Statistiek

Categorie: Statistieken, documentatie en informatie > Statistiek
Datum & Land: 08/10/2007, NL
Woorden: 885

Eenzijdig betrouwbaarheidsinterval
Synoniem: one-sided confidence interval (Eng)
Als de populatiewaarde in 100(1-a)% van de gevallen groter is dan een uit de steekproef berekende ondergrens (of juist kleiner is dan een dito bovengrens) dan is dit een eenzijdig betrouwbaarheidsinterval.

Eenzijdig of tweezijdig toetsen
Of moet worden getoetst met eenzijdig of met tweezijdig alternatief wordt bepaald door de alternatieve hypothese, die wordt afgeleid uit de onderzoeksvraag.

Eenzijdig toetsen
Synoniem: one-tailed testing (Eng) , one-sided testing (Eng)
Toetsen met eenzijdig alternatief: de alternatieve hypothese is gedefinieerd als H₁: populatiewaarde > waarde van de nulhypothese (rechtseenzijdig) of als H₁: populatiewaarde < waarde van de nulhypothese (linkseenzijdig).

Efficiënte schatter
Een schatter is efficiënt, als hij een kleine gemiddelde kwadratische fout (Engels: mean squared error, MSE) heeft.

Efficiënte schatters
Een schatter is efficiënt, als hij een kleine gemiddelde kwadratische fout (Engels: mean squared error, MSE) heeft.

Efficiëntie
Eigenschap van een (punt)schatter. Een schatter is efficiënt, als hij een kleine gemiddelde kwadratische fout (Engels: mean squared error, MSE) heeft.

Empirical content
Synoniem: empirische inhoud
Een hypothese, die moeilijk te falsifiëren is, heeft weinig empirische inhoud (eng. empirical content). Wetenschappelijk gezien is zo'n hypothese niet interessant, omdat onderzoek ernaar hoogstwaarschijnlijk leidt tot een bevestiging van de theorie.

Empirisch
Op de werkelijkheid en de ervaring gebaseerd, proefondervindelijk. In tegenstelling tot: theoretisch, speculatief.

Empirische inhoud
Synoniem: empirical content
Een hypothese, die moeilijk te falsifiëren is, heeft weinig empirische inhoud (eng. empirical content). Wetenschappelijk gezien is zo'n hypothese niet interessant, omdat onderzoek ernaar hoogstwaarschijnlijk leidt tot een bevestiging van de theorie.

Empirische kansverdelingen
Empirische kansverdelingen zijn gebaseerd op een door empirisch onderzoek verkregen frequentieverdeling.

Empirische wetenschappen
De wetenschappen, die zich met de werkelijkheid (empirie) van de natuur, de mens en de maatschappij bezighouden en waarvoor de ervaring de basis van kennisverwerving is.

Enkelvoudige aselecte steekproef
Synoniem: aselecte steekproef, EAS
Steekproef, waarin ieder individu of iedere eenheid in de populatie met dezelfde kans terecht kan komen. Naast enkelvoudige aselecte steekproeven zijn er samengestelde steekproeven, zoals de gestratificeerde en de geclusterde steekproeven, die uit aselecte deelsteekproeven bestaan.

Enkelvoudige hypothese
Synoniem: simple hypothesis (Eng)
In tegenstelling tot een samengestelde hypothese: een hypothese, waarin een parameter een enkele waarde heeft (en niet meerder waarden of een interval van waarden).

Enquête
Synoniem: interview, survey-onderzoek, opinie-onderzoek, survey (Eng)
Niet-vergelijkend steekproef-onderzoek, waarbij door middel van een schriftelijke vragenlijst of een mondeling interview informatie wordt verzameld.

Estimate
(Eng) Synoniem: schatting
Een schatting is een concrete uitkomst (realisatie) van een schatter. Een schatter is een steekproefgrootheid, die een populatieparameter schat uit de gegevens van een steekproef.

Estimator
(Eng) Synoniem: schatter
Steekproefgrootheid, die een populatieparameter schat uit de gegevens van een steekproef.

Event
(Eng) Synoniem: gebeurtenis
Deelverzameling van de uitkomstenruimte van een kansexperiment.

Exclusief
Een classificatie is exclusief, als iedere uitkomst of mogelijhke waarde in slechts één klasse past.

Exhaustive
(Eng) Synoniem: uitputtend
Een classificatie is uitputtend, als iedere uitkomst of mogelijke waarde in een klasse ingedeeld kan worden.

Expectation
(Eng) Synoniem: verwachtingswaarde, verwachting, expected value (Eng)
Theoretisch gemiddelde. De som van alle realisaties, x, van de kansvariabele X, ieder vermenigvuldigd met de kans dat hij vóórkomt. Voor discrete kansverdelingen is de notatie: E(X) = SxP(x), voor continue kansverdelingen geldt overeenkomstig: E(X) = òxf(x)dx.

Expectation
(Eng) Synoniem: verwachtingswaarden, verwachting, expected values (Eng)
Theoretisch gemiddelde. De som van alle realisaties, x, van de kansvariabele X, ieder vermenigvuldigd met de kans dat hij vóórkomt. Voor discrete kansverdelingen is de notatie: E(X) = SxP(x), voor continue kansverdelingen geldt overeenkomstig: E(X) = òxf(x)dx.

Expected value
(Eng) Synoniem: verwachtingswaarde, verwachting, expectation (Eng)
Theoretisch gemiddelde. De som van alle realisaties, x, van de kansvariabele X, ieder vermenigvuldigd met de kans dat hij vóórkomt. Voor discrete kansverdelingen is de notatie: E(X) = SxP(x), voor continue kansverdelingen geldt overeenkomstig: E(X) = òxf(x)dx.

Expected values
(Eng) Synoniem: verwachtingswaarden, verwachting, expectation (Eng)
Theoretisch gemiddelde. De som van alle realisaties, x, van de kansvariabele X, ieder vermenigvuldigd met de kans dat hij vóórkomt. Voor discrete kansverdelingen is de notatie: E(X) = SxP(x), voor continue kansverdelingen geldt overeenkomstig: E(X) = òxf(x)dx.

Experimenteel onderzoek
Bij experimenteel onderzoek worden de onderzoekseenheden willekeurig over twee of meer groepen verdeeld, waarna deze groepen aan verschillende proefomstandigheden worden blootgesteld. Bij observationeel onderzoek zijn de groepen gegeven en kunnen zij op meer dan één factor van elkaar verschillen.

Exploratief onderzoek
Exploratief onderzoek heeft tot doel de werkelijkheid te verkennen om daarin wetmatigheden te ontdekken. Exploratief onderzoek moet worden onderscheiden van inferentieel onderzoek.

Factor
Eigenschap, die de uitkomsten van het onderzoek beïnvloedt en waarvoor gecontroleerd of gecorrigeerd moet worden om de uitkomsten te kunnen voorspellen of verklaren.

Factoren
Eigenschappen, die de uitkomsten van het onderzoek beïnvloeden en waarvoor gecontroleerd of gecorrigeerd moet worden om de uitkomsten te kunnen voorspellen of verklaren.

Falsifiable
(Eng) Synoniem: falsifieerbaar
Een hypothese is falsifieerbaar, als ze in een methodologisch correct opgezet onderzoek kan worden verworpen.

Falsifieerbaar
Synoniem: falsifiable (Eng)
Een hypothese is falsifieerbaar, als ze in een methodologisch correct opgezet onderzoek kan worden verworpen.

Follow-up study
(Eng) Synoniem: longitudinaal onderzoek, longitudinal research (Eng)
Bij longitudinaal onderzoek worden de waarnemingen of metingen bij ieder individu op een aantal achtereenvolgende tijdstippen herhaald. Bij transversaal (cross-sectioneel) onderzoek wordt ieder individu in een groep eenmaal en op hetzelfde tijdstip geobserveerd of gemeten.

Frequency density
(Eng) Synoniem: frequentiedichtheid
De frequentiedichtheid is de frequentie gedeeld door de klassenbreedte.

Frequency distribution
(Eng) Synoniem: frequentieverdeling
Een frequentieverdeling is de verzameling van alle vóórkomende uitkomsten met per uitkomst (of klasse van uitkomsten) de frequentie of proportie.

Frequency distributions
(Eng) Synoniem: frequentieverdelingen
Een frequentieverdeling is de verzameling van alle vóórkomende uitkomsten met per uitkomst (of klasse van uitkomsten) de frequentie of proportie.

Frequentie
Geeft aan hoe vaak een bepaalde uitkomst waargenomen is.

Frequentiedichtheid
Synoniem: frequency density (Eng)
De frequentiedichtheid is de frequentie gedeeld door de klassenbreedte.

Frequentiepolygoon
Synoniem: polygoon
Een frequentiepolygoon gaat uit van een histogram. In het histogram worden de frequenties op de verticale as uitgezet tegen de klassenmiddens op de horizontale as. De verkregen punten worden door een lijn verbonden.

Frequenties
De frequentie geeft aan hoe vaak een bepaalde uitkomst waargenomen is.

Frequentietabel
Tabel met de uitkomsten van een onderzoek (al of niet geclassificeerd) en van iedere uitkomst de frequentie, de proportie en-of het percentage.

Frequentieverdeling
Synoniem: frequency distribution (Eng)
Een frequentieverdeling is de verzameling van alle vóórkomende uitkomsten met per uitkomst (of klasse van uitkomsten) de frequentie of proportie.

Frequentieverdelingen
Synoniem: frequency distributions (Eng)
Een frequentieverdeling is de verzameling van alle vóórkomende uitkomsten met per uitkomst (of klasse van uitkomsten) de frequentie of proportie.

Frequentist probability model
(Eng) Synoniem: frequentistische kansmodel
Kansmodel waarin kans wordt voorgesteld als de limiet van de relatieve frequentie van de uitkomst in een gedachtenexperiment, dat 'oneindig' vaak wordt herhaald.

Frequentistische kansmodel
Synoniem: frequentist probability model (Eng)
Kansmodel waarin kans wordt voorgesteld als de limiet van de relatieve frequentie van de uitkomst in een gedachtenexperiment, dat 'oneindig' vaak wordt herhaald.

Fundamental research
(Eng) Synoniem: fundamenteel onderzoek
Fundamenteel onderzoek is gericht op het verwerven van kennis, zonder stil te staan bij de mogelijke toepassingen van die kennis. Fundamenteel onderzoek staat tegenover toegepast onderzoek.

Fundamenteel en toegepast onderzoek
Fundamenteel onderzoek is gericht op het verwerven van kennis zonder stil te staan bij de mogelijke toepassingen. Toegepast onderzoek is gericht op het ontwikkelen van praktisch bruikbare producten en methoden.

Fundamenteel onderzoek
Synoniem: fundamental research (Eng)
Fundamenteel onderzoek is gericht op het verwerven van kennis, zonder stil te staan bij de mogelijke toepassingen van die kennis. Fundamenteel onderzoek staat tegenover toegepast onderzoek.

Gauss'se verdeling
Synoniem: normale verdeling, normal distribution (Eng)
Continue kansverdeling gedefinieerd van x = - tot x = + . De kansdichtheidskromme is klokvormig en symmetrisch rondom x = m. De buigpunten van de curve liggen bij x = m + s en x = m - s.

Gebeurtenis
Synoniem: event (Eng)
Deelverzameling van de uitkomstenruimte van een kansexperiment.

Geblokte steekproef
Synoniem: geclusterde steekproef, getrapte steekproef, clustered sample (Eng)
Hiërarchisch opgebouwde steekproef, verkregen door steekproeven (aselect) uit steekproeven te trekken.

Gecategoriseerd
Synoniem: geclassificeerd, classificated (Eng)
Uitkomsten of mogelijke waarden van een kwantitatieve variabele zijn ingedeeld in intervallen, die ieder de naam van een klasse of categorie krijgen.

Geclassificeerd
Synoniem: gecategoriseerd, classificated (Eng)
Uitkomsten of mogelijke waarden van een kwantitatieve variabele zijn ingedeeld in intervallen, die ieder de naam van een klasse of categorie krijgen.

Geclusterde steekproef
Synoniem: geblokte steekproef, getrapte steekproef, clustered sample (Eng)
Hiërarchisch opgebouwde steekproef, verkregen door steekproeven (aselect) uit steekproeven te trekken.

Gecorreleerd
Twee samenhangende of afhankelijke continue variabelen zijn gecorreleerd.

Gedragsregels voor de onderzoeker
Objectiviteit van de onderzoeker, openbaarheid en toetsbaarheid van het onderzoek.

Gekruist onderzoek
Synoniem: cross-over onderzoek
Vergelijkend onderzoek, waarbij twee of meer proefomstandigheden of behandelingen na elkaar (maar in willekeurige volgorde) worden toegepast op hetzelfde proefobject.

Gematched
Synoniem: gepaard
(Onderzoek met) proefobjecten, die worden gepaard (gematched) op factoren als leeftijd, geslacht of sociaal-economische status, waarvan mag worden aangenomen dat zij het onderzoeksresultaat beïnvloeden. De leden van de paren (matched pairs) krijgen een verschillende behandeling.

Gemiddelde
Synoniem: rekenkundig gemiddelde, mean (Eng) , arithmetic mean (Eng) , average (Eng)
Het gemiddelde, m, is de som van alle uitkomsten, x, gedeeld door het totale aantal, n.

Gemiddelde kwadratensom
Synoniem: mean square (Eng) , mean sum of squares (Eng)
Kwadratensom gedeeld door het aantal vrijheidsgraden, waarmee die is bepaald. Een gemiddelde kwadratensom heeft in de meeste gevallen de betekenis van een (steekproef)variantie.

Gemiddelde kwadratische fout
Synoniem: mean squared error (Eng) , MSE (Eng)
Van een schatter, T, is de gemiddelde kwadratische fout of MSE gelijk aan MSE = E(T - q)2, waarin q de te schatten parameter is. Meet zowel de bias als de variantie van de schatter. Een efficiënte schatter heeft een kleine MSE.

Gemiddelde, gegroepeerde uitkomsten
Synoniem: mean of grouped data (Eng)
Het gemiddelde van gegroepeerde uitkomsten, bijvoorbeeld in een frequentietabel, is:

waarin f de frequentie van een uitkomst x is.

Generaliseerbaarheid
Synoniem: generalizability (Eng)
Een steekproefonderzoek is generaliseerbaar, als de resultaten ervan naar een duidelijk gedefinieerde populatie kunnen worden geëxtrapoleerd.

Generalizability
(Eng) Synoniem: generaliseerbaarheid
Een steekproefonderzoek is generaliseerbaar, als de resultaten ervan naar een duidelijk gedefinieerde populatie kunnen worden geëxtrapoleerd.

Genetische diagnostiek
Toepassing van de regel van Bayes bij de genetische diagnostiek.

Geometric mean
(Eng) Synoniem: geometrisch gemiddelde, meetkundig gemiddelde
Het geometrisch gemiddelde van n uitkomsten is gelijk aan de n-de machts wortel uit het product van die uitkomsten:

Geometrisch gemiddelde
Synoniem: meetkundig gemiddelde, geometric mean (Eng)
Het geometrisch gemiddelde van n uitkomsten is gelijk aan de n-de machts wortel uit het product van die uitkomsten:

Gepaard
Synoniem: gematched
(Onderzoek met) proefobjecten, die worden gepaard (gematched) op factoren als leeftijd, geslacht of sociaal-economische status, waarvan mag worden aangenomen dat zij het onderzoeksresultaat beïnvloeden. De leden van de paren (matched pairs) krijgen een verschillende behandeling.

Gepaard onderzoek
Onderzoek met proefobjecten, die worden gepaard (gematched) op factoren als leeftijd, geslacht of sociaal-economische status, waarvan mag worden aangenomen dat zij het onderzoeksresultaat beïnvloeden. De leden van de paren (matched pairs) krijgen een verschillende behandeling.

Gepaarde individuen
Synoniem: matched pairs (Eng)
Selectie van paren proefpersonen op factoren als leeftijd, geslacht of sociaal-economische status, waarvan mag worden aangenomen dat zij het onderzoeksresultaat beïnvloeden. De leden van de paren (matched pairs) krijgen een verschillende behandeling.

Gepaarde t-toets
Synoniem: paired t-test (Eng)
Toets waarbij steeds twee waarnemingen worden gedaan op hetzelfde individu of op twee gepaarde individuen.

Gepoolde variantieschatting
Synoniem: samengevoegde variantieschatting, pooled estimate of variance (Eng)
Het gewogen gemiddelde van twee of meer steekproefvarianties, waarbij de aantallen vrijheidsgraden wegingsfactor zijn. De gepoolde variantie is een zuivere schatter van de populatievariantie, bepaald met de som van de aantallen vrijheidsgraden van de gepoolde steekproefvarianties.

Gepoolede proportie
Synoniem: pooled proportion (Eng)
Onder de nulhypothese, dat p₁ = p₂, poolen we de overeenkomstige steekproefproporties p₁ en p₂ tot het gewogen gemiddelde p = (n₁p₁ + n₂p₂) - (n₁ + n₂).

Gepoolede proporties
Synoniem: pooled proportions (Eng)
Onder de nulhypothese poolen we de proporties p₁ en p₂ tot het gewogen gemiddelde p = (n₁p₁ + n₂p₂) - (n₁ + n₂).

Gestapeld histogram
Synoniem: stacked histogram (Eng)
Histogram voor twee of meer groepen.

Gestapeld staafdiagram
Synoniem: stacked bar graph (Eng)
Staafdiagram voor twee of meer groepen.

Gestratificeerde steekproef
Synoniem: stratified sample (Eng)
Steekproef samengesteld uit deelsteekproeven, die ieder aselect uit een deelpopulatie zijn getrokken.

Getrapte steekproef
Synoniem: geclusterde steekproef, geblokte steekproef, clustered sample (Eng)
Hiërarchisch opgebouwde steekproef, verkregen door steekproeven (aselect) uit steekproeven te trekken.

Gevoeligheid
Synoniem: sensitiviteit, sensitivity (Eng)
In de medische diagnostiek: de kans, dat een diagnostische test positief is, als de onderzochte patiënt de betreffende ziekte heeft.

Gewogen gemiddelde
Synoniem: weighted mean (Eng)
Het gewogen gemiddelde is de som van alle uitkomsten vermenigvuldigd met een voor iedere uitkomst specifiek gewicht, w, gedeeld door de som van de gewichten:

Gewogen regressie
Synoniem: weighted regression (Eng)
Regressie, waarbij heroscedasiciteit in de modelafwijkingen wordt gecompenseerd door in plaats van de kwadratensom, Sei2 , de gewogen kwadratensom, Swiei2 te minimaliseren.

Glossary
Ruim 450 termen en begrippen gedefinieerd of verklaard in het glossary-venster van de kennisbasis.

Glossary index
Alfabetische lijst van de ruim 450 termen en begrippen gedefinieerd of verklaard in de glossary van de kennisbasis.

Goodness-of-fit toets
Synoniem: aanpassingstoets
Chikwadraat-toets, waarbij de nulhypothese H₀: p₁ = p₂ = ... = pc wordt getoetst.

Grafieken
Overzicht van de belangrijkste grafieken en de voorwaarden en doelen van hun toepassing.

Helling
Synoniem: slope (Eng)
b in het lineaire regressiemodel y = b₀ + bx + e. De helling is de toename van y als x met één eenheid toeneemt.

Hemofilie
Synoniem: bloedersziekte
Erfelijke ziekte gekenmerkt door de neiging tot ernstige bloedingen bij een geringe verwonding door het ontbreken van een essentiële stollingsfactor in het bloed.

Heteroscedasticiteit
Synoniem: heteroscedasticity (Eng)
Het omgekeerde van homoscedasticiteit bij regressie en ANOVA: de variantie van de residuen is niet onafhankelijk van de waarde van de afhankelijk variabele, y.

Heteroscedasticity
(Eng) Synoniem: heteroscedasticiteit
Het omgekeerde van homoscedasticiteit bij regressie en ANOVA: de variantie van de residuen is niet onafhankelijk van de waarde van de afhankelijk variabele, y.

Histogram
Visualiseert de uitkomsten op een continue variabele. Op de horizontale as staan de klassen. De hoogte van de kolom boven iedere klasse komt overeen met de frequentie(dichtheid) van de betreffende klasse.

Histogram, ongelijke klassen
Als de uitkomsten zijn ingedeeld in klassen met ongelijke klassenbreedte, moet in een histogram de frequentiedichtheid i.p.v. de frequentie op de verticale as worden uitgezet.

Homoscedasticiteit
Synoniem: homoscedasticity (Eng)
De voorwaarde van homoscedasticiteit bij regressie-analyse en ANOVA wil zeggen, dat de variantie van de residuen onafhankelijk is van de waarde van de afhankelijk variabele, y.

Homoscedasticity
(Eng) Synoniem: homoscedasticiteit
De voorwaarde van homoscedasticiteit bij regressie-analyse en ANOVA wil zeggen, dat de variantie van de residuen onafhankelijk is van de waarde van de afhankelijk variabele, y.

Hoofdvenster
Het grote venster links, dat de doorgaande tekst van de kennisbasis bevat.

Hyperlink
Heeft in de kennisbasis twee functies: bij muis-over verschijnt er een verklarende tekst in het venster van de glossary. Bij klikken ga je naar het scherm, waarin het begrip wordt behandeld.

Hyperlinks
Hebben in de kennisbasis twee functies: bij muis-over verschijnt er een verklarende tekst in het venster van de glossary. Bij klikken ga je naar het scherm, waarin het begrip wordt behandeld.

Hypothetisch-deductieve model
Beschrijft hoe een wetenschappelijk onderzoek zich stap voor stap, te beginnen bij het formuleren van een theorie, ontwikkelt.

Independence
(Eng) Synoniem: onafhankelijkheid, stochastische onafhankelijkheid
Twee variabelen zijn onafhankelijk, als de uitkomst op de ene variabele niets zegt over de uitkomst op de andere. Formeel: de gebeurtenissen A en B zijn onafhankelijk, als de voorwaardelijke kans op A gegeven B gelijk is aan de onvoorwaardelijke kans op A, dus als P(A¦B) = P(A).

Independent
(Eng) Synoniem: onafhankelijk, stochastisch onafhankelijk
Twee variabelen zijn onafhankelijk, als de uitkomst op de ene variabele niets zegt over de uitkomst op de andere. Formeel: de gebeurtenissen A en B zijn onafhankelijk, als de voorwaardelijke kans op A gegeven B gelijk is aan de onvoorwaardelijke kans op A, dus als P(A¦B) = P(A).

Independent
(Eng) Synoniem: onafhankelijke, stochastisch onafhankelijke
Twee variabelen zijn onafhankelijk, als de uitkomst op de ene variabele niets zegt over de uitkomst op de andere. Formeel: de gebeurtenissen A en B zijn onafhankelijk, als de voorwaardelijke kans op A gegeven B gelijk is aan de onvoorwaardelijke kans op A, dus als P(A¦B) = P(A).

Independent samples
(Eng) Synoniem: onafhankelijke steekproeven
Twee steekproeven zijn onafhankelijk, als de uitkomsten in de ene steekproef die in de andere steekproef op geen enkele wijze beïnvloeden.

Inductie
Methode van onderzoek, waarbij, uitgaande van de feiten en verschijnselen, een verklarende theorie wordt ontwikkeld. Deze theorie moet vervolgens nog wel worden getoetst in inferentieel onderzoek.

Inductie en deductie
Een inductieve redenering ontwikkelt een verklarende theorie uit de feiten en verschijnselen. Een deductieve redenering leidt de verschijnselen af uit algemene beginselen of theorieën.