Hoorn

Categorie: Kunst, muziek & cultuur > Muziektermen
Datum & Land: 16/06/2013, BE
Woorden: 1553

Plectrum
Een plectrum is een klein hard voorwerp dat dient om snaarinstrumenten te bespelen. Als de snaren hiermee getokkeld worden geven ze een harder en-of scherper geluid.

Plagale modus
De lage ligging van een kerktoon

Port de bras
De armbewegingen van het ballet

porrectus
Het tegenovergestelde van de torculus: hoog - laag - hoog.

Polytonaal
Het gelijktijdig voorkomen van verschillende toonsoorten in een compositie

Polyritmiek
Verschillende ritmes binnen een muziekwerk

Polymetriek
Verschillende maatsoorten in een muziekwerk

Polyfonie
Een manier van meerstemmig componeren waarbij de verschillende stemmen (melodieën) zo zelfstandig mogelijk optreden. Er is sprake van een polyfone compositie als verschillende melodieën tegelijk klinken en zich min of meer onafhankelijk van elkaar bewegen. Polyfone stijlen zijn bijvoorbeeld de canon en de fuga

Polonaise
Poolse dans in driedelige maat

Polo
Spaanse zigeunerdans in driedelige maat

Polka
Snelle volksdans uit Bohemen in tweedelige maat

podatus
Hetzelfde als pes. Bestaat uit twee noten: een lagere en een hogere. De laagste wordt altijd eerst gezongen

Protus
Eerste modus met finalis op re. Omvat de authentieke eerste en de plagale tweede kerktoon

Proprium
De misgezangen die dagelijks veranderen

Promenade
Bij het ballet soms een onderdeel van de pas de deux. De mannelijke danser loopt om de vrouw been en ondersteunt haar, terwijl zij en pointe een arabesque of een attitude uitvoert

Principaal
De belangrijkste pijp van een orgel

Primo uomo
De belangrijkste mannenrol in de Italiaanse opera van de 17e tot de 19e eeuw. De rol van primo uomo werd oorspronkelijk vertolkt door een castraat, maar later steeds vaker door een tenor.

Prima ballerina
Belangrijkste vrouwelijke danser van een balletgezelschap

Prima donna
Van de 17e tot de 19e eeuw de vrouwelijke hoofdrol in een opera. De prima donna kreeg de moeilijkste, maar tegelijkertijd ook meest aansprekende vrouwenpartij. Haar rol was bijna altijd bestemd voor een sopraan.

Priem
Officiegebed van het eerste uur

Prestant
De belangrijkste pijp van een orgel

Presage-lift
Een lift bij de pas de deux, waarbij de mannelijke danser de vrouw hoog boven hem optilt, met gestrekte armen

Premier danseur
Belangrijkste mannelijke danser van een balletgezelschap

Preludium
Voorspel

Prelude
Voorspel, ook wel aangeduid als preludium

Prefatie
Inleidend gebed (gezang) tot de Canon

Psalterium
Boek dat de 150 psalmen van het oude testament bevat

Psalmodie
Zingend, meestal beurtelings reciteren van psalmen volgens vaste formules gebonden aan de kerktonen

Psalm
Gewijde zang op bijbelse teksten

Punteado
Het tokkelen met de vingertoppen van de rechterhand op de snaren van een instrument

Punctum
Enkelvoudige noten, die alleen of in combinatie met elkaar of met andere noten gebruikt worden

Quodlibet
Geïmproviseerde polyfonie met fragmenten uit volksliedjes

Quilisma
Tandnootje. Komt hoofdzakelijk voor in stijgende groepen zoals een pes of een scandicus. Meestal beschouwt men de quilisma als een overgangsnootje dat bijna glijdend moet gezongen worden

Quadrille
Opgewekte dans in tweedelige maat

Rapsodie
Compositievorm waarin verschillende losse thema's voorkomen. Meestal een instrumentale fantasie waarin volksmelodieën zijn verwerkt.

Révèrence
Buiging die door dansers wordt gemaakt aan het eind van een les of een voorstelling

Responsorium breve
Korte beurtzang van solist en koor in het officie

Responsoriale
Boek met responsoria uit de Metten

Responsorium
Gezang van solist met refrein door koor. Komt zowel voor in de mis als in het officie

Responsoriaal
Muzikaal 'gesprek' tussen solist en koor of orkest

Resonator
Klankkast die de toon versterkt door zijn vorm en materiaal en bepaalt hij de klankkleur van de toon.

Resonantie
Weerkaatsing van het geluid waardoor dat geluid versterkt wordt

Requiem
Afscheidslied bij een uitvaart

Re
Tweede toon van elke toonladder

Reprise
Herhaling

Répètiteur
Geeft les in het repertoire en leidt de repetities.

Repertoire
De verzameling stukken die bijvoorbeeld een componist al heeft geschreven.Het aantal stukken die gaan gespeeld worden.

Repercussie
Het meermaals herhalen van een toon

Reine kwart
Interval dat 4 tonen omvat. Hierbinnen valt ook één kleine secunde

Reine kwint
Interval dat 5 tonen omvat. Hierbinnen valt ook één kleine secunde

Register
Een groep instrumenten die dezelfde klankkleur heeft.Bij het orgel: een rij in toonhoogte verschillende pijpen met dezelfde soort klank.

Refrein
Een deel van een lied dat telkens met dezelfde woorden en dezelfde melodie terugkeert.

Reel
Snelle dans uit Schotland en Ierland in een tweedelige maat

Recitativo accompagnato
Recitatief op basis van een rijker uitgewerkte begeleiding. Ook de melodie heeft een grotere zelfstandigheid.

Recitativo secco
Recitatief met als begeleiding slechts een continuo. Sobere uitwerking in enkele akkoorden

Reciteertoon
Ook wel tenor genoemd. De toon waarop de psalmodie gereciteerd wordt. Bepaalt samen met de finalis de kerktoon

Recital
Voordracht door een zanger of instrumentalist met begeleiding

Recitatief
De gezongen of gesproken tekst die aria's of ensemblenummers verbindt

Ritornel
Tussenspel dat in dezelfde vorm telkens terugkomt in een rondo

Ritmesectie
Hiermee wordt het slagwerk bedoeld waarop de muzikanten zich baseren om het ritme te kunnen houden.

Ritme
Volgens de tijdmaat verlopende duur van de tonen van een muziekstuk. Door een opeenvolging van lange en korte, beklemtoonde en onbeklemtoonde noten ontstaat het ritme in een muziekstuk.

Rigaudon
Vlugge dans in driedelige maat uit Zuid-Frankrijk

Riff
Korte kernachtige melodie. In andere muziekstijlen, bijvoorbeeld de Jazz, wordt een melodie een aantal keren herhaald terwijl de solist aan het spelen is.

Ricercar
Muziekvorm waaruit later de fuga is voortgekomen

Rondo
Muziekvorm waarbij een bepaald thema (het refrein of het rondothema) telkens terugkeert

Romantiek
Muziekstijl uit de 19de eeuw waarin het gevoel domineert boven het verstand. De Romantiek wordt gekenmerkt door een zucht naar vrijheid.

Romanesca
Gaillarde-melodie uit de 16de eeuw

Romance
Romantische compositie met een lyrisch karakter

Roer
Onderdeel van een luchtpijp waaruit het geluid komt bij het orgel. Op de luchtpijp zit een deksel: de hoed. Een open pijp. Bij de halfgedekte pijp zit in de hoed een buisje: het roer.

Rococo
Muziekstijl uit de 18de eeuw, voortgekomen uit de Romantiek. De Rococo wordt gekenmerkt door een verfijnde, intieme sfeer.

Rumba
Cubaanse matig snelle dans in een tweedelige maatsoort.

Rugwerk
Orgelterm. Het orgel wordt ingedeeld in het hoofdwerk, bovenwerk, borstwerk en rugwerk. Het hoofdwerk is het eigenlijke orgelgedeelte. Soms staan er achter de organist ook nog pijpen en die worden dan het rugwerk genoemd.

Sardana
Dans uit Catalonië

Sarabande
Oude, statige dans in driedelige maat uit Spanje

Sanctus
Gezang uit het ordinarium van de mis

Samenklank
Twee of meer tonen die tegelijk klinken

Samba
Brasiliaans-Afrikaanse snelle dans in een tweekwartsmaat

Saltarello
Snelle Italiaanse dans in driedelige maat.

Salsa
Dansstijl uit Brazilie

Schuhplattler
Beierse dans waarbij uitbundig op de dijen wordt geslagen

Schola Cantorum
Zangkoor, oorspronkelijk van pauselijke beroepszangers

Schnadahüpfl
Dans uit de Alpenlanden

Scat
Zangimprovisatie op onzinwoorden. Bekend voorbeeld: de 'Scatman'

Scandicus
Het tegenovergestelde van de climacus: drie of meer noten in stijgende volgorde.

Seriële muziek
Muziek gebouwd op melodische, harmonische, ritmische en dynamische reeksen

Serenata
Vocale compositie uit de 18de eeuw

Serenade
Avondmuziek.

Sequentia
Gezang dat zich sinds de negende eeuw uit het Alleluia ontwikkelde

Sequens
Herhaling van een melodie op een andere toonhoogte

Septime
Interval tussen zeven diatonische tonen

Septiem
Interval tussen zeven diatonische tonen

Septet
Zeven stemmen of zeven instrumenten

Secondo
Tweede toon van een diatonische toonladder

Semiologie
De leer van de tekens

Seguidilla
Snelle Spaanse dans in driedelige maat

Secunde
De afstand tussen twee naast elkaar gelegen, diatonische tonen

Secundo
De afstand tussen twee naast elkaar gelegen, diatonische tonen

Sextet
Zes stemmen of zes instrumenten

Sext
Officiegebed van het zesde uur

Sinustoon
Toon zonder boventonen, kan alleen door een toongenerator en een occilator worden voortgebracht