Hoorn

Categorie: Kunst, muziek & cultuur > Muziektermen
Datum & Land: 16/06/2013, BE
Woorden: 1553

Scandicus
Het tegenovergestelde van de climacus: drie of meer noten in stijgende volgorde.

Scat
Zangimprovisatie op onzinwoorden. Bekend voorbeeld: de 'Scatman'

Schola Cantorum
Zangkoor, oorspronkelijk van pauselijke beroepszangers

Schnadahüpfl
Dans uit de Alpenlanden

Schuhplattler
Beierse dans waarbij uitbundig op de dijen wordt geslagen

Secondo
Tweede toon van een diatonische toonladder

Secunde
De afstand tussen twee naast elkaar gelegen, diatonische tonen

Secundo
De afstand tussen twee naast elkaar gelegen, diatonische tonen

Seguidilla
Snelle Spaanse dans in driedelige maat

Semiologie
De leer van de tekens

Septet
Zeven stemmen of zeven instrumenten

Septiem
Interval tussen zeven diatonische tonen

Septime
Interval tussen zeven diatonische tonen

Sequens
Herhaling van een melodie op een andere toonhoogte

Sequentia
Gezang dat zich sinds de negende eeuw uit het Alleluia ontwikkelde

Serenade
Avondmuziek.

Serenata
Vocale compositie uit de 18de eeuw

Seriële muziek
Muziek gebouwd op melodische, harmonische, ritmische en dynamische reeksen

Sext
Officiegebed van het zesde uur

Sextet
Zes stemmen of zes instrumenten

Si
Muzieknoot. De zevende toon van de toonladder van do

Siciliano
Landelijke dans uit Sicilië in een 6-8ste maat

Simfonia
De oorspronkelijke benaming voor een Italiaanse opera-ouverture

Singspiel
Duitse muzikale komedie met gesproken dialogen. Het Duitse Singspiel ontwikkelde zich in de 18e eeuw als tegenhanger van de opera seria

Sinustoon
Toon zonder boventonen, kan alleen door een toongenerator en een occilator worden voortgebracht

Sixtet
De oude benaming van sextet: dit staat voor zes stemmen of zes instrumenten

Slof
Het uiteinde waar men een strijkstokstok vasthoudt

Snaarinstrument
Snaarinstrumenten zijn instrumenten met één of meerdere snaren. Deze worden nog eens onderverdeeld in strijkinstrumenten, tokkelinstrumenten en snaarinstrumenten met een klavier. Snaarinstrumenten met een klavier zijn instrumenten waarbij de snaren aangeslagen worden via toetsen. Hierbij moet je denken aan instrumenten als het klavecimbel en de piano. Eigenlijk zijn het tokkelinstrumenten, waarbij de het tokkelen van de snaren mechanisch gaat door het indrukken van toetsen, in plaats van het direct tokkelen met de vingers.

Sol
Muzieknoot. De 5de toon van de toonladder van do

Solfège
Het leren lezen van het notenschrift

Soli
uitvoering voor één groep instrumenten in een orkest.

Solmisatie
Systeem waarbij de melodie op de lettergrepen do-re-mi-fa-sol-la-si worden gezongen

Solo
Het leren lezen van het notenschrift

Sonate
Muziekstuk dat is opgebouwd uit twee, drie of vier (cyclische) delen

Sonate da camera
Instrumentale dans, verwant aan de suite

Sonatine
Kleine, vaak luchtige sonate

Sonoor
Helder klinkend

Sopraan
Hoogste vrouwenstem. Er zijn in deze stemsoort verschillende soorten sopranen: de coloratuursopraan, de dramatische sopraan, de hoogdramatische sopraan, de lyrische sopraan, de jeugdig dramatische sopraan en de soubrette

Soul
Emotionele indringende zang die uit de Spiritual (=geestelijk volkslied van de Noord-Amerikaanse negers) voortkomt.

Sourdine
Apparaat waarmee de klank van muziekinstrumenten wordt gedempt

Spiritual
Godsdienstig lied uit Amerika

Spotten
Techniek die dansers gebruiken om te voorkomen dat ze duizelig worden tijdens het draaien. Je richt je ogen op een vast punt, en probeert dat punt na de draai zo snel mogelijk weer te vinden

Staartstuk
Dat deel van een viool waaraan de snaren worden vastgemaakt.

Stabat matar
Lijdenshymne uit de katholieke kerk

Staccato
Puntje boven de noot, waardoor jede noot zeer kort moet spelen.

Stem
Een partij, bijvoorbeeld de tweede stem

Stemmachine
Hulpmiddel bij het stemmen van instrumenten

Stemmen
Het zuiver krijgen of juist krijgen van de toon

Stemming
De vaste tonen waarnaar muziekinstrumenten zijn gestemd

Stemparen
Samengaan van 2 stemmen

Stemregister
Toonhoogtebereik van een stem

Stemschroef
Hiermee kunnen de snaren hoger of lager gemaakt kunnen worden, met de bedoeling om de tonen zuiver te krijgen.

Stemsoort
De zes zangstemmen: sopraan, mezzosopraan, alt, tenor, bariton en bas

Stemtoon
De toon waarop gestemd wordt. Standaardfrequentie: 440 Hz

Stemvork
Hulpmiddel bij het stemmen van instrumenten

Stile concertato
Barokmuziek, gecomponeerd volgens het concerterende principe

Stretto
Canonachtig deel van een fuga. Het kort na elkaar inzetten van polyfone stemmen

Strijkinstrument
Strijkinstrumenten zijn snaarinstrumenten, waarover gestreken wordt met een strijkstok. Door het strijken gaat de lucht trillen De trillingen worden overgebracht naar de klankkast die de toon krachtiger en voller maakt. In de klankkast zitten één of meerdere klankgaten om de trillende lucht uit de klankkast te laten ontsnappen. Om een toon hoger te maken wordt de snaar op een bepaalde plaats tegen het instrument gedrukt. Daardoor wordt het stuk snaar dat kan trillen korter en de toon hoger. Aan de klankkast zit de toets. Aan het einde van de toets zitten de stemschroeven, waarmee de snaren hoger of lager gemaakt kunnen worden. Dit met de bedoeling om de tonen zuiver te krijgen.

Strijkkwartet
Ensemble van 1e viool, 2e viool, altviool en cello

Strijkstok
Stok die men over de snaren van een viool strijkt om deze te doen klinken. De strijkstof is bespannen met paardehaar, voorzien van een mechaniek waarmee de haren op spanning worden gedraaid. De vorm en het gewicht van de stok hangen af van het instrument: hoe groter het instrument, des te korter en zwaarder de stok. De haren zijn met hars ingewreven om de wrijving te vergroten.

Subdominant
De vierde toon of trap van een toonladder

Subject
Het thema van een fuga

Subpunctis
Is een aflopende notengroep van drie of meer noten. De eerste, hoogste noot wordt gewoon geschreven, de aflopende noten als een klein, ruitvormig nootje.

Suite
Compositie die is opgebouwd uit thematische of tonaal samenhangende onderdelen

Syllabisch gezang
Gezang met in principe slechts één noot per lettergreep

Symfonie
Compositie voor orkest, vaak bestaand uit vier delen

Symfonieorkest
Orkest dat is opgebouwd uit een strijkorkest, hout- en koperblazers en slagwerkers

Symfonietta
Kleine symfonie met een lichte inhoud

Symfonisch gedicht
Eéndelig muziekstuk voor orkest

Symfonische jazz
Samensmelting van jazz en klassieke muziek

Syncope
Het verschuiven van maat- en ritmeaccenten

Tabulatuur
Een muziekschrift dat bestaat uit cijfers, letters en andere tekens, dat veel gebruikt wordt bij gitaren

Talian
Dans uit Bohemen, afwisselend in twee- en driedelige maat

Tandnoot
Ook wel quilisma of kartelnoot genoemd. Komt hoofdzakelijk voor in stijgende groepen zoals een pes of een scandicus. Meestal beschouwt men de quilisma als een overgangsnootje dat bijna glijdend moet gezongen worden

Tango
Vurige dans uit Argentinië in vierdelige maat

Tantum ergo
Liturgisch gezang uit de katholieke eredienst

Te Deum
Plechtige lofzang

Tegenbeweging
Toonhoogten van 2 stemmen die zich bewegen in tegengestelde richting

Tegenmelodie
Een andere melodie die gelijktijdig met de hoofdmelodie klinkt

Teleenheid
Onderste cijfer van de maatsoortaanduiding. Geeft de naam van de notenwaarde die 1 tel duurt

Tempo
De snelheid waarmee een muziekstuk wordt gespeeld

Temps de poisson
Een sprong waarbij het lichaam in de lucht gebogen is, als een vis die uit het water springt.

Tenor
De hoogste mannenstem. Klinkt een oktaaf lager dan de sopraan. Ook in deze stemsoort zijn er verschillende soorten tenoren: de tenore di forza, de heldentenor, de lyrische tenor, de speeltenor, de tenor spinto, de buffotenor, de karaktertenor en de tenore brillante.

Ternaire maat
Driedelige maat

Terrassendynamiek
Het na elkaar optreden van verschillende geluidsterktes

Terts
Afstand tussen drie tonen, bijvoorbeeld do-mi.Officiegebed van het derde uur

Terzet
Samenspel voor drie zangers of instrumenten

Tessituur
Het toonbereik van een instrument

Tetrardus
Vierde modus met finalis op sol. Omvat de authentieke zevende en de plagale achtste kerktoon

Thema
Meestal de hoofdmelodie die iets uitbeeld. Deze melodie komt geregeld terug

Thema met variaties
Compositievorm waarbij een thema een aantal keren in veranderde, min of meer herkenbare vorm wordt herhaald. De verandering kan betrekking hebben op versiering, maatsoort, toonsoort, instrumentatie,...

Timbre
Toonkleur, klankleur van een instrument

Tirana
Oude dans uit Spanje in driedelige maat

Toccata
Muziekstuk voor toetsinstrumenten, snel en beweeglijk van karakter

Toevalsmuziek
Muziek die op basis van toevalligheden wordt gecomponeerd, bijvoorbeeld de dobbelsteenmenuet van W.A. Mozart. De dobbelsteen wordt gegooid, en op basis van het resultaat van de dobbelsteen worden de noten geschreven.

Tokkelinstrument
Tokkelinstrumenten zijn snaarinstrumenten waarbij de snaren met de vingers of een plectrum getokkeld worden. In de klankkast van het instrument zitten één of meerdere klankgaten om de trillende lucht uit de klankkast te laten ontsnappen. Om een toon hoger te maken wordt de snaar op een bepaalde plaats tegen het instrument gedrukt. Dat gebeurt op de plaatsen waar frets zitten. Bij de bouw van de instrumenten is uitgerekend waar een snaar ingedrukt moet worden, om een bepaalde toon te krijgen. Daar zijn frets aangebracht. Door een snaar op een fret te drukken wordt het stuk snaar dat kan trillen korter en de toon hoger. Aan de klankkast zit de toets. Aan het einde van de toets zitten de stemschroeven, waarmee de snaren hoger of lager gemaakt kunnen worden. Dit met de bedoeling om de tonen zuiver te krijgen. Er zijn tokkelinstrumenten waarvoor bovenstaande beschrijving niet opgaat (bijv. de lier en de harp).

Tonaal
Goedklinkend, dwz niet valsklinkend of noten die in die volgorde geschreven staan dat wij het apprecieren. De meeste muziek is tonaal geschreven. Het tegenovergestelde is atonaal. Een voorbeeld van soms atonale muziek is de moderne klassieke muziek.

Tonaliteit
Systeem van relaties en tonen tot een centrale toon, waarin elke toon een functie en plaats krijgt toebedeeld in de toonhiërarchie.

Tonica
De eerste toon (grondtoon) van een toonladder.

Tonus
Algemene aanduiding voor tonen en toontrappen